4. Ocena aktualnego stanu środowiska gminy Braniewo
advertisement
GMINA BRANIEWO PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY BRANIEWO NA LATA 2011-2012 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY NA LATA 2013-2016 Zleceniodawca: Gmina Braniewo Wykonawca: EkoExpert Doradztwo Gospodarcze i Ekologiczne Stanisław Paniczko program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Spis treści 1.Wstęp .................................................................................................................................................4 1.1. Przedmiot opracowania.............................................................................................................4 1.2. Cel i zakres opracowania ..........................................................................................................4 1.3. Podstawa prawna opracowania .................................................................................................4 1.4. Cele i kierunki działań ..............................................................................................................4 1.6. Źródła danych ...........................................................................................................................6 2. Ogólna charakterystyka gminy Braniewo ........................................................................................7 2.1.Położenie....................................................................................................................................7 2.2. Struktura demograficzna ..........................................................................................................7 2.3. Gospodarka ...............................................................................................................................8 2.4. Infrastruktura techniczna związana z ochroną środowiska .......................................................9 2.4.1.Ujęcia wody i sieć wodociągowa .......................................................................................9 2.4.2. Sieć kanalizacyjna i oczyszczanie ścieków.....................................................................10 2.4.3. Gospodarka odpadami.................................................................................................... 11 2.4.4. Zaopatrzenie w energię cieplną i gaz .............................................................................. 11 3. Dziedzictwo przyrodnicze gminy Braniewo ..................................................................................13 3.1.Ukształtowanie terenu i struktura zagospodarowania ziemi....................................................13 3.2. Warunki klimatyczne ..............................................................................................................14 3.3. Zasoby wodne .........................................................................................................................14 3.3.1. Wody powierzchniowe ....................................................................................................14 3.3.2. Wody podziemne .............................................................................................................15 3.4. Walory przyrodnicze ...............................................................................................................15 3.5. Obszary i obiekty chronione ...................................................................................................16 3.6. Powierzchnia ziemi ................................................................................................................20 4. Ocena aktualnego stanu środowiska gminy Braniewo ...................................................................21 4.1.Powietrze atmosferyczne .........................................................................................................21 4.2. Jakość wód .............................................................................................................................. 22 4.2.1.Wody powierzchniowe .....................................................................................................22 4.2.2.Wody podziemne ..............................................................................................................22 4.3. Oddziaływanie hałasu .............................................................................................................23 4.4.Oddziaływanie pól elektromagnetycznych ..............................................................................23 4.5. Ochrona powierzchni ziemi i zasoby złóż kopalin .................................................................24 5. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska ...........................................................................................25 5.1.Zagrożenia obszarów leśnych ..................................................................................................25 5.2. Zagrożenia przy dystrybucji paliw płynnych i gazu płynnego ...............................................25 5.3.Zagrożenia w transporcie drogowym ......................................................................................25 6. Edukacja ekologiczna .....................................................................................................................26 7. Analiza SWOT................................................................................................................................ 26 8. Planowane przedsięwzięcia dotyczące bezpośrednio lub pośrednio ochrony środowiska ............29 8.1. Działania w zakresie rozwoju systemu transportowego .........................................................31 8.2. Działania w zakresie rozwoju nowoczesnych systemów energetycznych .............................31 8.3. Działania w zakresie rozwoju systemów zaopatrzenia w wodę, odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz usuwania i utylizacji odpadów stałych ....................................................................32 8.4. Działania w zakresie ochrony różnorodności biologicznej i walorów krajobrazowych ........35 8.5. Działania w zakresie edukacji ekologicznej ...........................................................................37 9. Zarządzanie środowiskiem .............................................................................................................38 Wrzesień 2011 Strona 2 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ 10. Narzędzia i instrumenty realizacji programu................................................................................41 10.1. Narzędzia i instrumenty programowo-planistyczne .............................................................41 10.2. Narzędzia i instrumenty reglamentujące możliwości korzystania ze środowiska ................41 10.3. Narzędzia i instrumenty finansowe.......................................................................................41 10.4. Narzędzia i instrumenty karne i administracyjne .................................................................42 10. 5. Działalność kontrolna ..........................................................................................................42 10.6. Edukacja społeczności lokalnej ............................................................................................42 10.7. Udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji ..................................................................43 10.8. Źródła finansowania ............................................................................................................43 11. Monitoring Programu ...................................................................................................................45 12. Streszczenie programu ochrony środowiska ................................................................................46 Wrzesień 2011 Strona 3 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ 1.Wstęp 1.1. Przedmiot opracowania Przedmiotem niniejszego opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla Gminy Braniewo na lata 2011-2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013–2016. 1.2. Cel i zakres opracowania Celem opracowania jest „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Braniewo na lata 2011- 2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013-2016”. „Program...” nawiązuje do Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2009 – 2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016, Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Warmińsko- Mazurskiego na lata 2007- 2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011-2014 i Programu Ochrony Środowiska dla powiatu braniewskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011-2014. Program określa podstawowe zadania i kierunki działań w zakresie ochrony zasobów naturalnych w warunkach racjonalnego gospodarowania i zrównoważonego ekorozwoju. Do realizacji tych zadań włączone zostały wszystkie podmioty działające na rzecz rolnictwa, leśnictwa a także służby i inspekcje. Obowiązki te ciążą także na władzach administracyjnych wszystkich szczebli i wszystkich mieszkańcach gminy. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska (art. 17, ust. 2) gminne programu ochrony środowiska są opiniowane odpowiednio przez zarząd jednostki wyższego szczebla, czyli przez zarząd powiatu suwalskiego. 1.3. Podstawa prawna opracowania „Program...” został opracowany w związku z obowiązkiem nałożonym na gminy przez ustawę z 27.04.2001 Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Z2008r. Nr 25,poz.150 ze zm) w art.17. Program został opracowany w oparciu o obowiązujące przepisy prawne a także „Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym” wydane przez Ministerstwo Środowiska w grudniu 2002 roku. Wykaz aktów prawnych zgodnie, z którymi sporządzono niniejsze opracowanie został umieszczony w załączniku. 1.4. Cele i kierunki działań Głównym celem Programu jest określenie polityki zrównoważonego rozwoju Gminy Braniewo, która ma być realizacją polityki ekologicznej państwa oraz programu ochrony środowiska sporządzonego dla województwa warmińsko- mazurskiego i programu ochrony środowiska dla powiatu braniewskiego. Zgodnie z art. 14 ust. ustawy Prawo ochrony środowiska zarówno powiatowe i gminne programy ochrony środowiska określają w szczególności: cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, Wrzesień 2011 Strona 4 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ kierunki działań, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Położenie gminy Braniewo w północno-zachodniej części województwa warmińskomazurskiego charakteryzującej się niskim stopniem urbanizacji i uprzemysłowienia oraz zachowanymi walorami środowiska przyrodniczego, znacznym udziałem zatrudnienia w gospodarce rolnej i leśnej upoważniają do przyjęcia założenia, że jedną z głównych szans powiatu jest racjonalne wykorzystanie zasobów Przyjęte w „Programie...”cele, priorytety oraz kierunki działań nawiązują do opracowań planistycznych zatwierdzonych na szczeblu lokalnym. W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Braniewo jako nadrzędny cel rozwoju gminy uznano: Harmonijny, zrównoważony rozwój struktury przestrzennej gminy, wykorzystujący walory przyrodnicze, kulturowe krajobrazowe do budowania tej tożsamości oraz zapewniający sukcesywny wzrost jakości zamieszkania, pracy, obsługi i wypoczynku Cel ten realizowany jest poprzez realizację: 1. 2. 3. 4. 5. Cele społeczno ekonomiczne. Cele strukturalno przestrzenne Cele kulturowe Cele ekologiczne Cele techniczno infrastrukturalne Program uwzględnia również cele „Programu Ochrony Środowiska Powiatu braniewskiego na lata 2008 – 2011”,których realizacja przebiega pod głównym hasłem1: Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów środowiska przyrodniczego szansą zrównoważonego rozwoju powiatu braniewskiego Cele i kierunki działań: – Ochrona dziedzictwa przyrodniczego. – Zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii. – Środowisko i zdrowie. Dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. – Ochrona klimatu i zapobieganie niszczeniu ozonu stratosferycznego. – Edukacja ekologiczna. – Monitoring środowiska, Ujęte w „Programie...” cele są zgodne również z celami założonymi w „Programie Ochrony Środowiska Województwa Warmińsko Mazurskiego na lata 2007 – 2010” .2 1 Źródło:” Program Ochrony Środowiska Powiatu braniewskiego na lata 2008-2011” 2 Źródło:” Program Ochrony Środowiska Województwa Warmińsko Mazurskiego na lata 2007 – 2010” Wrzesień 2011 Strona 5 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Cel główny strategii województwa brzmi: Spójność ekonomiczna, społeczna i przestrzenna Warmii i Mazur z regionami Europy. Zagadnienia ochrony środowiska zawarte zostały w dwóch priorytetach strategicznych: – Otwarte społeczeństwo (Różnorodna i dostępna edukacja, Poprawa jakości i ochrona środowiska) – Nowoczesne sieci (Monitoring środowiska) 1.6. Źródła danych Przy opracowaniu dokumentacji wykonawcy „Programu...” korzystali z: danych pochodzących z Urzędu Gminy w Braniewie, danych zawartych w Raporcie o stanie środowiska Województwa Warmińsko Mazurskiego Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Olsztynie danych zawartych w Raporcie o stanie środowiska Powiatu braniewskiego Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Olsztynie, danych statystycznych z Głównego Urzędu Statystycznego, Państwowej Straży Pożarnej, Państwowego Instytutu Geologicznego, informacji będących w posiadaniu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko Mazurskiego, Starostwa braniewskiego, planowanych i potencjalnych źródeł finansowania ochrony środowiska. Informacje o istniejącym stanie, potrzebach i planach związanych z ochroną środowiska zostały dostarczone przez samorząd gminny w formie ankiet. W trakcie prac zostały zaangażowane różne strony będące zainteresowane zrównoważonym rozwojem gminy. Szczególne i najważniejsze znaczenie miała ścisła i bieżąca współpraca wykonawcy z przedstawicielami samorządów. Wrzesień 2011 Strona 6 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ 2. Ogólna charakterystyka gminy Braniewo 2.1.Położenie Gmina Braniewo - położona w powiecie braniewskim jest najbardziej wysuniętą na północny-zachód gminą województwa warmińsko mazurskiego. Od północy gmina Braniewo graniczy z Rosją (Obwód Kaliningradzki). Od północnego zachodu naturalną granicą gminy jest Zalew Wiślany. Ponadto graniczy z czterema gminami: Frombork, Płoskinia, Pieniężno, Lelkowo. Gmina Braniewo posiada dostęp do Morza Bałtyckiego poprzez Zalew Wiślany i Cieśninę Pilawską, rzekę Szkarpawę, Wisłę do portu w Gdańsku, a także połączenie z Pojezierzem Iławskim istnieje poprzez Zalew Wiślany, rzekę Elbląg i Kanał Elbląski. Przez gminę Braniewo przebiegają ważne szlaki komunikacyjne. Stanowią one najkrótsze połączenie Europy Zachodniej z Rosją, Litwą, Łotwą i Estonią, co stwarza warunki do międzynarodowych kontaktów oraz rozwoju gospodarczego gminy. Mapa 1. Położenie gminy Braniewo na tle powiatu braniewskiego źródło: Program Ochrony Środowiska powiatu braniewskiego 2.2. Struktura demograficzna Obszar gminy Braniewo wynosi 306,93 km², w tym: użytki rolne: 60%, użytki leśne: 22%. Jest to gmina wiejska. W skład gminy wchodzą 22 sołectwa: Bobrowiec, Garbina, Gronowo, Grzechotki, Jarocin, Klejnowo, Krasnolipie, Krzewno, Mikołajewo, Nowa Pasłęka, Pęciszewo, Podgórze, Rodowo, Rogity, Rusy, Stępień, Szyleny, Świętochowo, Wola Lipowska, Zakrzewiec, Zawierz, Żelazna Góra i 1 samodzielne osiedle Lipowina. Łącznie w gminie jest 57 miejscowości. Pod względem liczby ludności gmina jest największą w powiecie braniewskim. Charakteryzuje się jednak niskim wskaźnikiem gęstości zaludnienia – 21,2 osób/km2 – Wrzesień 2011 Strona 7 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ 6562 mieszkańców (stan na 31.12.2010 r.). Ludność gminy Braniewo, jak i całego powiatu braniewskiego, podlega dynamicznym zmianom w czasie. Zachodzący proces zmiany stanu liczebnego ludności jest odzwierciedleniem dokonujących się procesów w społeczeństwie. Bezpośrednio na stan ludności gminy oddziałuje przyrost naturalny, migracje wewnętrzne i zewnętrzne, długość życia mieszkańców, struktura wiekowa mieszkańców. Wyżej wymienione parametry są pochodną sytuacji gospodarczej odnotowywanej na terenie gminy i powiatu, warunków życia mieszkańców, jakości opieki medycznej i społecznej świadczonej przez lokalne podmioty. Ogół wymienionych czynników jak i szereg innych drugoplanowych decyduje o stanie ludności gmin. Liczba bezrobotnych w 2010 roku wynosiła 1067 osoby. Zjawisko bezrobocia dotyczy obu płci, jednak zagrożenie utratą pracy i trudności w jej podjęciu są znacznie większe w przypadku kobiet. Stopa bezrobocia w gminie Braniewo wynosi ok. 36,3%. Wskaźnik ten nie odzwierciedla jednak faktycznego stanu bezrobocia w gminie, ponieważ z uwagi na rolniczy charakter obszaru występuje tu zjawisko bezrobocia ukrytego. Większość mieszkańców gminy pracuje w gospodarstwach rolnych. Negatywnym zjawiskiem o charakterze stałym jest wysoki odsetek osób długotrwale bezrobotnych (powyżej 24 – miesięcy) oraz osób o wykształceniu zasadniczym zawodowym i podstawowym. Biorąc pod uwagę tendencje zmian demograficznych zawarte w Powiatowym Planie Ochrony Środowiska Powiatu braniewskiego oraz dane z Rocznika Statystycznego, określono prawdopodobne zmiany liczby ludności w gminie Braniewo w czasie obowiązywania „ Programu...” Tendencja spadkowa liczby mieszkańców gminy pokrywa się z prognozą ludności dla całego powiatu braniewskiego. Uwzględniając, zatem powyższe tendencje oraz fakt, że w ostatnim okresie gmina charakteryzowała się ujemnym przyrostem naturalnym i ujemnym saldem migracji można przyjąć, że liczba mieszkańców gminy do 2015 roku zmniejszy się mniej więcej o 50osób. Tabela 1. Prognoza zmian demograficznych na terenie gminy Braniewo Lata 2011 2012 2013 2014 2015 Ludność 6562 6552 6540 6530 6520 Źródło: Dane statystyczne 2.3. Gospodarka Braniewo to gmina o charakterze typowo rolniczym, na terenie której występuje około 596 indywidualnych gospodarstw rolnych. Średnia wielkość gospodarstwa to około 10 ha. W uprawach rolnych dominują rośliny zbożowe. Obszar gminy charakteryzuje się gorszymi od przeciętnych w kraju warunkami glebowo klimatycznymi. Planujący uprawy polowe na terenie gminy Braniewo winni wziąć pod uwagę, że początek prac polowych przypada na przełom marca i kwietnia, a okres wegetacji wynosi 200-210 dni. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec, najniższe temperatury występują w styczniu i należy liczyć się z częstymi wiosennymi przymrozkami. Zmienność pogody jest cechą klimatu Warmii i towarzyszy temu znaczna wilgotność powietrza, zachmurzenie, częste silne wiatry i małe nasłonecznienie oraz nasilenie opadów w okresie żniw. W gminie rozwija się drobna działalność gospodarcza, nie ma tu żadnych zakładów przemysłowych. Gmina stwarza ciekawe możliwości inwestowania w turystykę wodną, agroturystykę oraz rolnictwo ekologiczne i przemysł spożywczy. W 2010 roku na 596 gospodarstw indywidualnych (o łącznej powierzchni 18050 ha) Wrzesień 2011 Strona 8 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ o średniej powierzchni 10-15 ha przypadało: 143 działek rolnych, o powierzchni od 1do 2 ha przypadało 111 gospodarstwa, o powierzchni od 2-10 ha przypadało 211 gospodarstw, o powierzchni 15-50 ha i o powierzchni powyżej 50 ha przypadało 169 gospodarstw . Stosunkowo duża jest grupa małych gospodarstw (1-10 ha), które nie dają gwarancji życia na odpowiednim poziomie z produkcji rolnej. Użytki rolne zajmują 18050 ha, w tym grunty orne 13845ha, sady 111ha, łąki 2562 ha, a pastwiska 1532ha. Na lasy i grunty leśne przypada 7146 ha. Tabela 2 . Użytkowanie gruntów w 2008 r. Obszar Powiat braniewski Użytki rolne (bez użytków rolnych nieużytkowanych rolniczo) Grunty Razem Sady Łąki Pastwiska orne w hektarach 73 469 50 730 158 7 873 12 739 Lasy i grunty leśne 31 558 Gmina Braniewo 18 050 13 845 111 2 562 1 532 7 146 Źródło Rocznik statystyczny województwa 2009 Urząd statystyczny w Olsztynie 2.4. Infrastruktura techniczna związana z ochroną środowiska Stan rozwoju infrastruktury technicznej ma decydujące znaczenie przy kształtowaniu warunków życia mieszkańców i oddziaływaniu na środowisko naturalne. Niedorozwój infrastruktury technicznej lub jej brak na określonych obszarach gminy prowadzi do degradacji cywilizacyjnej tego terenu, spadku atrakcyjności jego jako miejsca zamieszkania i prowadzenia działalności gospodarczej, a ponadto przyczynia się do ponadnormatywnej emisji różnego rodzaju zanieczyszczeń do środowiska, powodując tym samym jego skażenie. 2.4.1.Ujęcia wody i sieć wodociągowa Istniejąca sieć wodociągowa w Gminie Braniewo to 98,5 km sieci głównej, oraz 811 szt. przyłączy wodociągowych. Liczba ludności korzystającej w roku 2010 z sieci wodociągowej wyniosła 686 osób3, stanowi to 10,5% ogólnej liczby ludności w gminie Braniewo. Gmina posiada dziewięć ujęć w miejscowościach; Nowa Pasłęka, Rudłowo, Goleszewo, Wielewo, Podleśne, Grzędowo, Cielętnik, Żelazna Góra oraz Strubiny. Przedmiotowe stację ujęć wód podziemnych nie były w latach 2009-2010 modernizowane. Tabela 3.Wykaz ujęć wód podziemnych i wielkości zasobów. Rodzaje ujęć Liczba [szt.] Zasoby eksploatacyjne [m3/godz. ] Pobór wody [m3/dobę ] Nowa Pasłęka 1 4,95 69,25 Rudłowo 1 12 129 Goleszewo 1 bd 2,5 Wielewo 1 2,8 4,2 Podleśne 1 bd 44-180 Grzędowo 1 0,78 6 3 Źródło: Dane z Urzędu Gminy w Braniewie Wrzesień 2011 Strona 9 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Cielętnik 1 0,88 8,5 Szyleny 1 44 346 Żelazna Góra 1 12,5 62 Strubliny 1 bd bd Źródło: dane z Urzędu gminy w Braniewie ,Przedsiębiorstwo Eksploatacji i Rozwoju Infrastruktury Gospodarczej Sp .z o.o 2.4.2. Sieć kanalizacyjna i oczyszczanie ścieków Sieć kanalizacyjna obejmuje kolektor główny o łącznej długości 55,1 km oraz 321 szt. przyłączy. Liczba ludności korzystającej w roku 2010 z sieci kanalizacji sanitarnej wyniosła 1426 osób4, stanowi to 21,7% ogólnej liczby ludności w gminie Braniewo Na terenie gminy funkcjonują trzy oczyszczalnie mechaniczno-biologiczne w miejscowościach: Żelazna Góra (od 2009 roku nie funkcjonuje, ścieki przewożone na oczyszczalnie w Braniewie lub Lipowinie) Lipowina Gronowo Na nieruchomościach, które nie mają możliwości przyłączenia do sieci kanalizacyjnej znajdują się zbiorniki do gromadzenia ścieków lub przydomowe oczyszczalnie ścieków. Liczba przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie gminy jest bardzo mała, wynosi zaledwie 42 szt. Tabela4. Wodociągi i kanalizacja w gminie Braniewo Wyszczególnienie Sieć [km] Połączenia prowadzące do budynków [szt.] Zdroje uliczne [szt.] Zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych [dam3] Zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych [ dam3/ 1 mieszk.] Źródło: dane Urzędu Gminy w Braniewie, Urząd Statystyczny w Olsztynie 4 Wodociągi 98,5 811 Kanalizacja 55,1 321 1 169,7 27,6 Źródło: Dane z Urzędu Gminy w Braniewie, Przedsiębiorstwo Eksploatacji i Rozwoju Infrastruktury Gospodarczej Sp .z o.o Wrzesień 2011 Strona 10 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Oczyszczalnia ścieków Gmina posiada trzy lokalne oczyszczalnie ścieków mechaniczno – biologiczne. Nadrzędną rolę pełni oczyszczalnia w Lipowinie, składającą się z pompowni głównej i bloku biologicznego oczyszczania (komory: denitryfikacji wstępnej, nitryfikacji, denitryfikacji wtórnej, dotleniania z dodawaniem roztworu PIX). Oczyszczalnia wyposażona jest w prasę hydrauliczną do prasowania osadu i ma możliwość przyjmowania ścieków dowożonych taborem asenizacyjnym). Cały cykl technologiczny pracy oczyszczalni jest zautomatyzowany. Oczyszczalnia ma przepustowość 142 m3/dobę. Tabela 5 Ścieki komunalne oraz ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków Wyszczególnienie Ilość Ścieki oczyszczane ogółem [dam3] 356,8 Ścieki oczyszczane biologicznie [dam3] 356,8 Komunalne osady ściekowe [Mg s.m.] 104 Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków W liczbach bezwzględnych [ osób] 1900 W % ludności ogółem 53,6 Źródło: dane Przedsiębiorstwo Eksploatacji i Rozwoju Infrastruktury Gospodarczej Sp .z o.o 2.4.3. Gospodarka odpadami Na terenie gminy funkcjonuje system zbiórki odpadów niesegregowanych. Zbiórkę i transport odpadów niesegregowanych prowadzą firmy, które posiadają zezwolenie wydane na prowadzenie tego rodzaju działalności – przedsiębiorstwo usługowo-handlowe EMPEGiEKA sp. z o. o. z Braniewa i zakład sprzątania CLEANER z Elbląga. Odpady zebrane z terenu gminy deponowane są na składowisku zlokalizowanym w Braniewie. Odpady gromadzone są głównie w pojemnikach typu:Sm-110, PA-1,1; KP-7. W 2010 roku liczba mieszkańców objętych zorganizowaną zbiórką odpadów komunalnych wyniosła ok.4000 osób, co stanowiło ok.60% ogólnej liczby ludności w gminie Braniewo. Gospodarka odpadami prowadzona na terenie gminy charakteryzuje się niskim stopniem zagospodarowania powstających odpadów. Większość z nich trafia bezpośrednio na składowisko odpadów i nie jest poddana żadnej segregacji i odzyskowi surowców wtórnych. Na terenach wiejskich odpady często wywożone są z gospodarstw domowych okresowo transportem przypadkowym. Część odpadów komunalnych wywożona i porzucana jest w miejscach przypadkowych lub zwyczajowo traktowanych przez niektórych mieszkańców jako wysypiska. Informacja o takich punktach „gromadzenia” odpadów (jako nielegalnych) jest niepełna i oparta na szacunku pracowników administracji samorządowej. Według tych szacunków na terenie gminy znajdują się 18 „dzikie wysypiska” odpadów. Według Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Warmińsko Mazurskiego odpady komunalne z terenu gminy Braniewo kierowane będą do Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Braniewie. 2.4.4. Zaopatrzenie w energię cieplną i gaz Energia elektryczna do gminy Braniewo jest doprowadzana liniami napowietrznymi średnich napięć (SN) 20kV i 15 kV. Linie średnich napięć doprowadzane są do stacji transformatorowych (SN/nn) 20/0,4 kV i 15 kV, z liniami napowietrznymi niskiego napięcia zasilani są odbiorcy. W istniejącym rozwiązaniu sieci warunki atmosferyczne mają istotny wpływ na pewność zasilania. Wrzesień 2011 Strona 11 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Zabudowa mieszkalna i zagrodowa na terenie gminy jest wyposażona w indywidualne małe źródła ciepła. Jedynie jej część wyposażona jest w instalacje centralnego ogrzewania i ogrzewanie z własnych kotłowni. System taki funkcjonuje na terenie miejscowości Bemowizan, Młoteczno, Podleśne, Rudłowo, Ułowo gdzie w 2006 roku uruchomiono kotłownie wykorzystujące biomasę (słomę) jako paliwo odnawialne. Moc kotłów w tych kotłowniach wynosi od 0,33MW do 0,6MW. W miejscowości Lipowina funkcjonuje kotłownia węglowa o mocy 2,2 MW. Przedmiotowe kotłownie ogrzewają budynki wielomieszkaniowe (łącznie 30 bloków) oraz Zespół Szkół i ośrodek zdrowia w Lipowinie. Gmina nie posiada sieci gazociągu, dystrybucja gazu na potrzeby bytowe mieszkańców odbywa się za pomocą przenośnych butli na propan – butan. Wrzesień 2011 Strona 12 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ 3. Dziedzictwo przyrodnicze gminy Braniewo Obszar gminy Braniewo, ma wyjątkowe walory przyrodnicze. Teren ten przynależy do tzw. „Zielonych Płuc Polski" - północno-wschodniego fragmentu kraju o najmniej zmienionym i zanieczyszczonym środowisku naturalnym. Szata roślinna na terenie gminy jest zróżnicowana. Wiele jest tu rzadkich roślin borealnych i reliktów polodowcowych, występują tu też rośliny górskie. Duża naturalność środowiska przyrodniczego sprzyja zachowaniu i rozwijaniu się różnorodnego pod względem gatunkowym świata zwierzęcego. Gmina Braniewo charakteryzuje się dużym bogactwem i wysoką różnorodnością przyrodniczą. Wynika to z bogatej rzeźby terenu, zróżnicowanych warunków wodnych i mikroklimatycznych, mało intensywnej gospodarki rolnej, niskiego stopnia chemizacji środowiska i ograniczonej w wielu rejonach bezpośredniej presji człowieka. Duże znaczenie dla zachowania bogactwa występujących tu gatunków roślin, zwierząt i grzybów mają obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. 3.1.Ukształtowanie terenu i struktura zagospodarowania ziemi Gmina Braniewo położona jest w północno-zachodniej części woj. warmińsko-mazurskiego, u ujścia dwóch rzek: Pasłęki i częściowo Baudy. Jest to gmina przygraniczna leżąca nad Zalewem Wiślanym. Według podziału fizyczno geograficznego gmina Braniewo położona jest na Wybrzeżu Staropruskim, Równinie Warmińskiej i skraju Wzniesień Górowskich, wzdłuż rzeki Pasłęki i jej dopływów. Obszar gminy cechuje się krajobrazem charakterystycznym dla terenów młodoglacjalnych: urozmaiconą rzeźbą terenu i dużą różnorodnością form morfologicznych. Powierzchnia terenu została uformowana pod wpływem kilkakrotnych nasunięć i zanikania skandynawskiej czaszy lodowcowej, a w szczególności pod wpływem fazy pomorskiej zlodowacenia północnopolskiego. Na powierzchni terenu zalegają utwory czwartorzędowe. Równina Warmińska położona jest nad Baudą i dolną Pasłęką pomiędzy wzniesieniami Elbląskimi i wzniesieniami Górowskimi na poziomie od 20 do 70 m n.p.m. z przecięciami obszaru głębokimi dolinami rzek Pasłęki i Baudy. Powstała ona w ostatniej fazie zlodowacenia i jest pochodzenia zastoiskowego, o czym świadczą występujące tutaj iły wstęgowe. Jest to obszar płaski lub łagodnie pofałdowany o różnicy wzniesień od 50m. Po okresie lodowcowym na tym terenie pozostały gliny morenowe i zastoiskowe iły. Płytkie zbiorniki wodne zarastały tworząc rozległe torfowiska. Wybrzeże Staropruskie jest wąską, nisko położoną równiną napływowową, ciągnącą się wzdłuż południowo - wschodniego brzegu Zalewu Wiślanego od ujścia Baudy po ujście Pregoły w Rosji. W granicach Polski znajduje się południowo - zachodnia część o powierzchni 273 km2. Wierzchnie partie tego terenu zbudowane są z utworów czwartorzędowych, a najmłodsze z mas tzw. osady helioceńskie wypełniają liczne obniżenia terenu oraz doliny rzek i strumieni. Stan ten przesądza o urodzajności gruntów oraz malowniczym urozmaiceniu krajobrazu. Wzniesienia Górowskie to wysoczyzna morenowa utworzona z kilku pasm moren czołowych. Bardzo mało jest na tym terenie jezior. Większość rzek płynie głęboko wciętymi jarami. Wrzesień 2011 Strona 13 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Obszar gminy jest bardzo urozmaicony pod względem geomorfologicznym. Wyodrębnić można trzy zasadnicze formy ukształtowania terenu: pagórkowatą wysoczyznę morenową z licznymi formami wytopiskowymi, poziom sandrowy, pagórkowatą wysoczyznę morenową z wykształconymi pojedynczymi formami moren czołowych. W zachodniej i południowej części występują charakterystyczne zagłębienia wytopiskowe, obecnie wypełnione torfem i osadami torfiastymi ze stagnującą wodą. Na całym obszarze gminy występują utwory neopleistoceńskie zlodowacenia bałtyckiego. Wykształciły się one w postaci glin zwałowych oraz utworów fluwioglacjalnych – piasków, piasków ze żwirem i żwirów.. 3.2. Warunki klimatyczne Zasadniczą cechą klimatu w gminie Braniewo jest duża zmienność stanów pogody z dnia na dzień oraz z roku na rok. Zjawisko to jest konsekwencją położenia gminy na drodze wędrówek ośrodków cyklonalnych atlantyckich, którym przeciwstawiają się masy powietrza kontynentalnego. Klimat regionu charakteryzuje się chłodnymi latami oraz łagodnymi zimami. Średnia temperatura powietrza w roku wynosi 6 – 8C, natomiast średnia roczna amplituda temperatur powietrza 19 – 20C. Roczne sumy opadów wynoszą od 600 mm do 750 mm. Sumy roczne opadów ulegają dużym wahaniom z roku na rok (do 250 % w poszczególnych miesiącach). Maksymalna grubość pokrywy śnieżnej przekracza 4 – 5 cm raz na dziesięć lat. W skali roku suma opadów letnich przeważa nad opadami zimowymi. W rejonie gminy przeważają wiatry z kierunku zachodniego i południowo-zachodniego. Średnia roczna częstość występowania ciszy i wiatru o prędkości poniżej 2 m/s wynosi 20 ÷ 30 % podczas gdy średnia ilość dni z wiatrem silnym o prędkości powyżej 10 m/s wynosi od 40 do 50 dni. Występuje duży udział wiatrów o prędkościach umiarkowanych. Początek okresu wegetacyjnego na terenie gminy Braniewo przypada na przełomie marca i kwietnia, a okres wegetacji wynosi 200-210 dni. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec, najniższe temperatury występują w styczniu i należy liczyć się z częstymi wiosennymi przymrozkami. Zmienność pogody jest cechą klimatu Warmii i towarzyszy temu znaczna wilgotność powietrza, zachmurzenie, częste silne wiatry i małe nasłonecznienie oraz nasilenie opadów w okresie żniw. 3.3. Zasoby wodne 3.3.1. Wody powierzchniowe Wody powierzchniowe gminy Braniewo należą do zlewni Zalewu Wiślanego. Głównym elementem sieci hydrograficznej jest rzeka Pasłęka z dopływami uchodząca do Zalewu Wiślanego. Cechą charakterystyczną krajobrazu gminy Braniewo i jej otoczenia jest ubóstwo jezior. W sąsiedztwie południowej granicy gminy Braniewo znajduje się sztucznie utworzone Jezioro Pierzchalskie piętrzące wody Pasłęki z elektrownią przepływową (Pierzchały) wykorzystującą energię wodną. Jezioro Pierzchalskie leży na wysokości 196 m n.p.m. Długość jeziora (od zapory do.. Dębin wynosi ca 9 km), szerokość maksymalna- około 500 m, powierzchnia około 120 ha, pojemności: całkowita około 11,5 mln m3, retencyjna- około 7,4 mln m3. Zbocza teko sztucznego jeziora są strome o wysokości powyżej 30 m. Rzeka Pasłęka wraz z jeziorem na odcinku przepływającym przez teren nadleśnictwa stanowi rezerwat przyrody "Ostoja bobrów na rzece Wrzesień 2011 Strona 14 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Pasłęce". Wody Jeziora Pierzchalskiego charakteryzuje dość wysoka zawartość głównych składników mineralnych i umiarkowana substancji organicznych. Ocena sumaryczna wskazywała na obniżoną jakość wód akwenu (pogranicze II i III klasy czystości). Zbiorniki zaporowe można zaliczyć do wód stojących, choć ze względu na stosunkowo duże wahania wody i dużą dynamikę wód są specyficznymi akwenami, do których zastosowanie oceny stosowanej przy jeziorach naturalnych może być nieadekwatne. Wysoki wskaźnik wymiany wody w roku sięgający 4 000 %, oznaczający teoretyczną wymianę wody Jeziora Pierzchalskiego co 9 dni, wskazuje na silną zależność stanu czystości akwenu od jakości wód Pasłęki dopływającej do zbiornika. Torfowiska są obszarami pełniącymi rolę retencyjną, niegdyś wypełnione wodą, obecnie zarośnięte lub w ostatnim stadium zarastania. Wymienić tu należy torfowiska: Kurowskie Mchy i w pobliżu Lipcówki (Biedkowo) oraz Smólne Błoto (Jachowo) i Beńkowskie Bagno (Bieńkowo) w obrębie Rogit, w obszarze nadleśnictwa Zaporowo znajduje się blisko 142 ha torfowisk. 3.3.2. Wody podziemne Głównym źródłem zaopatrzenia w wodę w gminie jest czwartorzędowe piętro wodonośne. Lokalnie jest wykorzystywane piętro trzeciorzędowe (rejon Braniewa) i kredowe. Pierwsze zwierciadło wód podziemnych występuje na głębokości: – 0 ÷ 5 m – w rejonie jeziora Pierzchalskiego – 5 ÷ 20 m z możliwością pojawienia się wód płycej - na pozostałym obszarze, – głębsze występowanie wód – doliny rzeki Wałszy i Pasłęki. Cały omawiany obszar znajduje się w zasięgu potencjalnego zasolenia wód podziemnych w związku z występowaniem formacji solonośnych. Główny Zbiornik Wód Podziemnych znajduje się w obszarach leśnictwa Dąbrowa o powierzchni 19 km2. “Zbiornik międzymorenowy Dąbrowa” (GZWP – 201) to zbiornik zamknięty typu porowego z utworami wodonośnymi pochodzącymi z okresu czwartorzędu. 3.4. Walory przyrodnicze Szata roślinna Charakterystyczną cechą szaty roślinnej jest duży udział świerka w drzewostanach oraz duża rola gatunków borealnych. W rejonie moren czołowych, w obrębie wierzchowin o szybkim spływie powierzchniowym występują suche murawy. Żyźniejsze siedliska gliniaste ze żwirkiem wapiennym pokrywają kseromorficzne łąki z dużym udziałem roślin motylkowych. Niżej położone tereny zajmują łąki rajgrasowe. Słabsze siedliska w tym rejonie zajmują zespoły pastwiskowe życicy i grzebienicy. Ugory na wzniesieniach morenowych porastają ciepłolubne zbiorowiska synantropijne. Z zespołów leśnych w obrębie moren można wyróżnić grądy i lasy mieszane. W miejscach wysięku wód tworzą się torfowiska. W strefie dolin występują wilgotne łąki torfowe oraz świeże i suche murawy na zboczach. Występują tu olsy lub grądy. Brzegi wód porastają zbiorowiska roślinności wodnej i wodno-błotnej oraz szuwary. Strefa równin sandrowych zasiedlana jest przez suche murawy przechodzące w suche murawy ziołowe i bory chrobotkowe, czernicowe oraz bory mieszane świeże. Świat zwierząt Na omawianym obszarze występuje wiele gatunków zwierząt występujących rzadko na terenie Polski np. orzeł bielik, orlik krzykliwy, wąsatka, bóbr europejski. Wrzesień 2011 Strona 15 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Największa różnorodność gatunkowa fauny występuje w siedliskach wodnych i w ich sąsiedztwie. Występują tu również gatunki, które są charakterystyczne dla Polski północno-wschodniej. Spośród większych ssaków spotyka się tu sarnę, jelenia, łosia, dzika, lisa, borsuka, jenota oraz zająca szaraka. Występuje tu również bóbr, piżmak i wydra. Z drobnych ssaków spotkać można ryjówki, nietoperze, jeża, kunę i wiewiórkę. Z licznych gatunków ptaków występują m.in.: kruk, orzechówka, dzięcioł czarny, jerzyk, bocian biały, myszołów, krogulec i jastrząb. Wśród płazów dominują żaby trawna i jeziorkowa oraz ropucha szara. 3.5. Obszary i obiekty chronione Na terenie gminy znajduje się znaczne obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich: Rezerwaty przyrody: Rezerwat torfowiskowy Ostoja Cielętnik Rezerwat leży w gminie Braniewo, w odległości 5 km na zachód od Braniewa, między wsiami Cielętnik, Podgórze i Czarna Grabla. Rezerwat utworzony w 1959 r. o powierzchni 3,38 ha, torfowisko, z jednym z największych skupisk brzozy niskiej, wierzba śniada, rutewka Żółta, rutewka wąskolistna, storczyk plamisty, fiołek torfowy. Ostoja bobrów na rzece Pasłęce Ochroną objęta jest cała rzeka, od źródeł do granic Braniewa, wraz z jeziorami Sarąg, Sąg oraz Zalewem Pierzchalskim. Rezerwat o powierzchni 4258,79 ha, utworzony został w 1970 r. w celu zachowania stanowisk bobra. Gatunek ten na terenie Polski wyszedł z zagrożenia, jednak w rezerwacie chronione są także wody otwarte, torfowiska i lasy. Rzeka Pasłęka stanowiąca oś rezerwatu ma bardzo urozmaiconą linię brzegową go wynika ze znacznej falistości terenów, przez które przepływa. Korzystne warunki dla życia bobrów stwarzają występujące wzdłuż brzegów Pasłęki i jej dopływów bogactwo roślin wodnych i bagiennych, zarośla wierzby, brzozy, osiki, olchy i jesionu. Typowym miejscem bytowania bobra są doliny rzek i brzegi zbiorników wodnych, wokół których rosną drzewa o miękkim drewnie. Na terenie rezerwatu występują też takie gatunki, jak wydra, norka amerykańska, zimorodek, pluszcz, tracz, pstrąg,lipień (lipień wprowadzony sztucznie). Obszary chronionego krajobrazu: Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Baudy Obszar ten jest typowym rolniczo – leśnym krajobrazem terenów dolin rzecznych na równinie dawnego zastoiska wód polodowcowych o urozmaiconej rzeźbie terenu – o powierzchni ogólnej 5488 ha, w tym w stanie posiadania Nadleśnictwa Zaporowo – 2000 ha. Elementami krajobrazotwórczymi tego obszaru są: erozyjne wcięcia z rozcięciami bocznymi rzeki Baudy, dolina rzeki Baudy, zabytkowa część zabudowy Fromborka oraz stożek ujściowy rzeki Baudy do Zalewu Wiślanego wraz z pasem sitowia i trzcin wzdłuż linii brzegowej zalewu. Wrzesień 2011 Strona 16 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Pasłęki Właściwości tego terenu zbliżone do warunków naturalnych z mocno meandrującą rzeką Pasłęką z licznymi starorzeczami w jej dolinie, tworzącymi lokalne, naturalne zbiorniki wodne oraz stromymi, porośniętymi lasami zboczami doliny z parowami, wądołami, wąwozami powodują, że obszary te zalicza się do obszarów urozmaiconych pod względem przyrodniczym i krajobrazowym. Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Pasłęki obejmuje powierzchnię 15579 ha, z czego 40% znajduje się w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Zaporowo. Obszar Chronionego Krajobrazu Wybrzeża Staropruskiego Obszar ten stanowi część stożka deltowego rzeki Pasłęki z dużym kompleksem użytków zielonych o podłożu torfowym stale lub okresowo podmokłym o powierzchni ogólnej 4378 ha (grunty Nadleśnictwa Zaporowo to 87 ha). Elementami krajobrazotwórczymi tego obszaru są: pas roślinności brzegowej , rejon stożka napływowego rzeki Pasłęki, strefa użytków zielonych miejscami zakrzewionych. Zajmuje powierzchnię 220,47 ha. Charakterystyczna jest tu obecność licznych głazów pochodzących ze Skandynawii i Finlandii: granitów, granitognejsów, porfirów, piaskowców i wapieni. Obszar rezerwatu stanowi 3,4% ogólnej powierzchni wyróżnionej przez Wojewódzki Ekologiczny System Obszarów Chronionych (WESOCh), w ramach którego utworzono parki krajobrazowe i obszary chronione. Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Banówki Stanowi on tereny przyległe do środkowego odcinka rzeki o powierzchni ogólnej 4828 ha (w tym w stanie posiadania nadleśnictwa – 2211 ha). Głównymi elementami krajobrazotwórczymi tego obszaru jest wąska dolina rzeki Banówki i obszary użytkowane rolniczo. OBSZARY NATURA 2000: Obszar Specjalnej Ochrony ptaków -Kod obszaru:PLB280010-Zalew Wiślany - powierzchnia 32224. Ostoja ptasia o randze europejskiej E 14. Występuje co najmniej 27 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, co najmniej 9 gatunów z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okresie lęgowym występuje hełmiatka (1-3 pary) (PCK) - 1%-3% populacji krajowej, gęgawa około 1% populacji lęgowej, ohar do 10% populacji lęgowej, ponad płaskonos c. 1% populacji lęgowej, perkoz dwuczuby ponad 1% populacji lęgowej, czapla siwa ponad 8% populacji lęgowej, śmieszka ponad 1% populacji lęgowej, brzęczka - powyżej 1% populacji lęgowej, bielik ponad 1% populacji lęgowej; w stosukowo wysokiej liczebności (C7) występują: bąk (PCK), bączek (PCK), bocian biały, cyranka, cyraneczka; żeruje c. 10 000 par kormorana z pobliskiej kolonii lęgowej (największej w Polsce - 50% krajowej populacji lęgowej) w Kątach Rybackich;. W okresie wędrówek występuje co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego (C2 i C3) następujących gatunków: bielaczek, cyraneczka, gęś białoczelna, gęś zbożowa rożeniec, czernica, głowienka, mewa mała; stosunkowo duże koncentracje (C7) osiąga łabędź krzykliwy (do 200 osobników), łabędź niemy (pierzy się do 3500 ptaków, prawdopodobnie największe perzowisko łabędzia w kraju), gągoł (do 3000 osobn.) i łęczak. W okresie zimy występuje co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego (C2) bielaczka (do 3200 osobników) i mewy srebrzystej; stosunkowo duże koncentracje w okresie zimowym osiąga bernikla kanadyjska (do 1300 ptakow, jedyne znane stałe zimowisko w Polsce) oraz błotniak zbożowy (do 35 osobników). Wrzesień 2011 Strona 17 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Koszenie trzciny, rybołóstwo, wędkarstwo, urbanizacja, odpady, ścieki - zanieczyszczenie, farmy wiatrowe, rozbudowa portów, transport okrętowy, infrastruktura sportowa i rekreacyjna, kempingi i karawaningi, żeglarstwo, zanieczyszczenie wód, tamy, wały, sztuczne plaże, regulowanie koryt rzecznych, zamulenie, powodzie, eutrofizacja. Obszar podlega działaniom z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. Istniejące obiekty i urządzenia związane z ochroną przeciwpowodziową oraz koryto rzeczne wymagają utrzymywania ich w należytym stanie technicznym. Na obszarze będą prowadzone działania zapewniające swobodny spływ wód oraz lodu. Przy wykonywaniu powyższych zadań zachowana zostanie dbałość o utrzymanie dobrego stanu ekologicznego doliny. Wykonywanie tych prac obejmuje różne fragmenty doliny rzecznej i nie ma istotnego wpływu na całość obszaru Natura 2000. Źródło: Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Olsztynie Obszar Specjalnej Ochrony ptaków – kod obszaru: PLB 280002-Dolina Pasłęki - powierzchnia 20669 ha. Ostoja ptasia o randze europejskiej E 78. Występuje co najmniej 23 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 9 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C3, C6) następujących gatunków ptaków: nurogęś, błotniak łąkowy, kania czarna, kania ruda (PCK), bielik (PCK), orlik krzykliwy (PCK), trzmielojad, samotnik, zimorodek, siniak; w stosunkowo wysokim zagęszczeniu (C7) występują: bąk (PCK), bocian biały, bocian czarny, błotniak stawowy, derkacz i rybitwa czarna. Zagrożenie dla obszaru stanowią: brak geodezyjnego wydzielenia granic rezerwatu, melioracje, zmiany sposobu zagospodarowywania użytków rolnych, zbyt intensywny wypas miejscami (zniszczenie roślinności na brzegach rzeki), wycinanie nadrzecznych zadrzewień łęgowych, wypalanie wiosenne traw, penetracja brzegów przez rybaków i kłusowników. Wrzesień 2011 Strona 18 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Źródło: Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Olsztynie Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków-Kod obszaru:PLB280015-Ostoja Warmińska powierzchnia 7397 ha. "Ostoja Warmińska" została zaproponowana jako obszar Natura 2000 przede wszystkim dla ochrony jednego gatunku - bociana białego, który osiąga tu największą liczebność i największe zagęszczenie w kraju. Jest to jednak również bardzo ważna ostoja dla wielu innych gatunków ptaków, występują tu bowiem aż 93 gatunki ptaków waloryzujące obszary Natura 2000 (w tym 81 gatunków lęgowych i prawdopodobnie lęgowych). Jest wśród nich 46 gatunków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej, w tym 41 gatunków lęgowych i prawdopodobnie lęgowych. Za najcenniejsze walory awifaunistyczne "Ostoi Warmińskiej" należy uznać: - najliczniejszą w Polsce lokalną populację bociana białego występującego w liczbie ok. 1000 par, w najwyższym w kraju zagęszczeniu 71 par na 100 km2, - liczną populację lęgową dwu innych rzadkich w kraju gatunków - orlika krzykliwego i żurawia, - potwierdzone gniazdowanie dwu skrajnie nielicznych w kraju gatunków: gadożera i łabędzia krzykliwego, - gniazdowanie innych nielicznych w kraju gatunków: bąka, bociana czarnego, gągoła, bielika, błotniaka łąkowego, puchacza, zielonki, dzięcioła białogrzbietego i wąsatki, - możliwe gniazdowanie skrajnie nielicznego w kraju orlika grubodziobego, - możliwe gniazdowanie kolejnych bardzo rzadkich gatunków: podgorzałki, gęgawy, kani rudej, kani czarnej, rybołowa, kropiatki, puszczyka uralskiego, włochatki, kulika wielkiego, rybitwy białoskrzydłej, dzięcioła trójpalczastego i dzięcioła białoszyjego, - gniazdowanie lokalnie rzadkich gatunków jak: zausznik, rycyk i dudek, - dość liczną populację lęgową takich gatunków waloryzujących jak derkacz, przepiórka i gąsiorek. Wrzesień 2011 Strona 19 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Jednym z najważniejszych zagrożeń dla występujących na terenie "Ostoi warmińskiej" cennych gatunków ptaków oraz ich siedlisk, a także ogólnie dla różnorodności biologicznej na terenie ostoi jest zaniechanie systemu ekstensywnego rolnictwa, prowadzącego do porzucenia rolniczego użytkowania ziemi, oraz zarastania nieużytkowanych łąk, torfowisk i innych terenów otwartych i cennych przyrodniczo. Zagrożeniem jest także rozwój rolnictwa intensywnego, na niektórych obszarach, związanego z daleko idącą unifikacją krajobrazu rolniczego (wycinanie zadrzewień śródpolnych, zasypywanie niewielkich zbiorników wodnych i torfowisk) powodującą utratę wielu siedlisk, zwłaszcza podmokłych. Innym poważnym niebezpieczeństwem jest zmniejszanie się powierzchni terenów otwartych w wyniku zalesiania nieużytków porolnych przejętych przez Lasy Państwowe, a także śródleśnych enklaw, w wyniku czego na dawnych terenach otwartych powstają młode monokultury leśne. Innym szkodliwym dla siedlisk cennych gatunków ptaków czynnikiem jest osuszanie lasów i borów bagiennych oraz śródleśnych mokradeł, a także prowadzenie zrębów zupełnych na obszarze najcenniejszych siedlisk leśnych: grądów, łęgów i olsów. Źródło: Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Olsztynie Wrzesień 2011 Strona 20 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ 3.6. Powierzchnia ziemi Warunki glebowe charakteryzują się zmiennością w poszczególnych obszarach gminy. Przeważają gleby brunatne właściwe oraz glejowe, murszowe, torfowe i mady rzeczne. Na przeważającym obszarze występują gleby gruntów ornych z przewagą klas bonitacyjnych III a i III b. Gleby na terenie gminy charakteryzują się okresowo odgórnie nadmiernym uwilgotnieniem oraz bardzo małą podatnością na degradację. W ramach monitoringu chemizmu gleb ornych Polski prowadzonego przez Instytut Upraw i Nawożenia Gleb w Puławach, przeprowadzone badania w latach 1995, 2000 i 20055 r. nie wykazują zdecydowanych zmian właściwości chemicznych gleby oraz ich zanieczyszczenia metalami ciężkimi, siarką i WWA. Zawartość Cd, Cu, Ni, Pb i Zn oraz S-SO4 i WWA jest mało zróżnicowana w poszczególnych latach badań. Zaistniałe zmiany stanu zanieczyszczeń gleb są niewielkie i mieszczą się w obrębie jednej klasy. Nie wpływa to w większym stopniu na przydatność rolniczą gleb. Zanieczyszczenie metalami ciężkimi i siarką gleby kształtuje się na poziomie ich zawartości naturalnej w glebie. Gleby niezanieczyszczone mogą być wykorzystane pod uprawę wszystkich roślin ogrodniczych i rolniczych, szczególnie roślin przeznaczonych do konsumpcji dla dzieci i niemowląt. Zawartość WWA w glebie jest podwyższona. Dopuszcza się na tej glebie uprawę wszystkich roślin bez obawy o zanieczyszczenie ziemiopłodów przez WWA. Stan zanieczyszczenia gleby wymienionymi pierwiastkami/substancjami nie wpływa w sposób zasadniczy na ich przydatność rolniczą. Brak większych zmian zawartości wyżej wymienionych pierwiastków/substancji wynika ze stosunkowo niewielkiego ich dopływu powodowanego. 4. Ocena aktualnego stanu środowiska gminy Braniewo Analiza aktualnego stanu gminy Braniewo oraz uwarunkowań rozwojowych dadzą podstawę do opracowania analizy SWOT. Umożliwi to określenie kierunków działań na lata obowiązywania niniejszego „Programu...”. 4.1.Powietrze atmosferyczne Emisja zanieczyszczeń do atmosfery pochodzi z dwóch źródeł zanieczyszczeń: stacjonarnych i mobilnych. Do źródeł stacjonarnych zaliczają się m. in. kotłownie lokalne, zakłady produkcyjne, instytucje , które opalane są paliwem stałym , gazowym lub płynnym. Powodują one tzw. emisję niską. Źródła mobilne to środki transportu emitujące do atmosfery takie zanieczyszczenia jak: tlenki węgla, azotu i siarki, sadzę oraz węglowodory. Powodują one także zapylenie wtórne poprzez ścieranie się nawierzchni dróg i opon pojazdów. Podstawowymi parametrami charakteryzującymi stan zanieczyszczenia powietrza są średnie stężenia substancji w powietrzu dla określonych okresów uśredniania ,określane jako imisja. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie przeprowadził5 na terenie powiatu braniewskiego badania wartości stężeń: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i benzenu. Każdorazowo 5 Program ochrony środowiska powiatu braniewskiego Wrzesień 2011 Strona 21 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ wyniki były znacznie niższe od norm dopuszczalnych, co pozwoliło na zakwalifikowanie powiatu suwalskiego do strefy A, czyli strefy o poziomach stężeń, które nie przekraczają wartości dopuszczalnych z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń. Na podstawie przeprowadzonego w 2006 roku automatycznego pomiaru zanieczyszczeń następujących substancji: dwutlenek siarki (SO2), tlenki azotu (NOx), pył zawieszony PM 10, metale ciężkie (arsen, kadm, nikiel, rtęć, ołów) i benzo(a)piren w pyle zawieszonym PM 10, strefę powiatu braniewskiego również zaklasyfikowano do strefy A ze względu na brak przekroczeń norm wartości dopuszczalnych. Przedstawione powyżej wartości odnoszą się również do analizowanej gminy Braniewo, gdzie również normy wartości dopuszczalnych nie zostały przekroczone. Sieć dróg gminnych o łącznej długości 27,5 km posiada na odcinku 6,6km nawierzchnię nieutwardzoną. Nawierzchnie tych dróg wzmocnione są żwirem i żużlem. Ze względu na ważność niektórych tras komunikacyjnych, w tym chociażby ze względu na konieczność dowożenia dzieci do szkół, gmina od kilku lat partycypuje w kosztach modernizacji (nawierzchnie asfaltowe) dróg powiatowych. Zagrożenia: Najważniejsze problemy występujące na terenie gminy Braniewo to: Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego wynikające ze spalania paliw stałych, głównie w sektorze komunalno - bytowym, Zanieczyszczenia komunikacyjne związane ze wzrostem liczby pojazdów. 4.2. Jakość wód 4.2.1.Wody powierzchniowe Wody rzek płynących i stojących na terenie gminy Braniewo zostały zaliczone do wód III klasy czystości. Głównymi punktowymi źródłami zanieczyszczeń wód powierzchniowych w granicach gminy Braniewo są oczyszczalnie ścieków Żelaznej Górze i Lipowinie oraz oczyszczalnie przydomowe. Na stan czystości mają również wpływ rozproszone i przestrzenne źródła zanieczyszczeń takie jak: spływy z pól uprawnych, spływy zanieczyszczonych wód z zagród rolniczych itp. Zanieczyszczenia obszarowe na terenie gminy związane są przede wszystkim z produkcją rolniczą. Są to zanieczyszczenia pochodzące ze spływu substancji chemicznych w zlewniach do cieków powierzchniowych jak i wód gruntowych. Zanieczyszczenia te związane są głównie z intensywną gospodarką rolną. Jakość spływu powierzchniowego jest uwarunkowana czynnikami naturalnymi i antropogenicznymi. 4.2.2.Wody podziemne Wody podziemne są głównym źródłem zaopatrzenia w wodę ludności, rolnictwa i przemysłu gminy Braniewo. Na terenie gminy nie występuje deficyt zasobów eksploatacyjnych w stosunku do zapotrzebowania na wodę pobieraną z wodociągów. Podstawowym zagrożeniem wód podziemnych są zanieczyszczenia przenikające z powierzchni ziemi, do której dostają się w wyniku zanieczyszczeń gruntu, przenikania wód powierzchniowych lub opadowych, zawierających zanieczyszczenia znajdujące się w powietrzu. Zagrożenia antropogeniczne wynikają w szczególności z: chemizacji rolnictwa, stosowania nawozów naturalnych niezgodnie z Kodeksem Dobrej Praktyki Rolniczej, zanieczyszczeń atmosfery (opad pyłów i gazów imitowanych do atmosfery), związanych między innymi z dużym natężeniem ruchu komunikacyjnego, nieszczelnych zbiorników (np.: ściekowych (szamba), paliwowych) oraz nieodpowiednio zabezpieczonych podłoży składowisk odpadów. Wrzesień 2011 Strona 22 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Zagrożenia: Najważniejsze problemy występujące na terenie gminy Braniewo to: degradacja wód powierzchniowych przez wprowadzanie do nich nieoczyszczonych ścieków komunalnych, degradacja wód podziemnych przez niewłaściwe składowanie nawozów naturalnych i nadmierne zastosowanie w nawożeniu pól uprawnych. 4.3. Oddziaływanie hałasu Hałas jest zanieczyszczeniem środowiska, charakteryzującym się dużą ilością i różnorodnością źródeł oraz powszechnością występowania. Nadmierny hałas może wywoływać niekorzystne zmiany w organizmie człowieka. Powoduje on m.in. zaburzenia snu i wypoczynku, wpływa niekorzystnie na układ nerwowy, utrudnia pracę i naukę, zwiększa podatność na choroby psychiczne. Stan środowiska, ze względu na jego zanieczyszczenie hałasem, określa się za pomocą tzw. klimatu akustycznego. Klimat akustyczny jest to zespół zjawisk akustycznych kształtowanych przede wszystkim przez źródła hałasu takie, jak : – komunikacja samochodowa, kolejowa, lotnicza, – zakłady : przemysłowe, rzemieślnicze i usługowe, emitujące hałas na zewnątrz, – obiekty użyteczności publicznej związane z hałaśliwą działalnością, np. stadiony, – transport dostawczy i komunalny, maszyny budowlane – przesył energii elektrycznej o wysokich napięciach (>110 kV). Najczęściej klimat akustyczny ocenia się ilościowo przy pomocy równoważnego poziomu dźwięku A (LAeq), wyrażonego w decybelach [dB], będącego poziomem uśrednionym w funkcji czasu. Dopuszczalne wartości poziomów dźwięku w środowisku określa załącznik do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2007 nr 120 poz. 826). Ze względu na rodzaj źródeł hałasu wyodrębniamy hałas komunikacyjny, przemysłowy i komunalny. Największy zasięg ma hałas komunikacyjny, odbierany przez mieszkańców jako najbardziej dokuczliwy. Jego ograniczenie przedstawia też największe problemy techniczny. W warunkach lokalnych, najczęściej na terenach zwartej zabudowy śródmiejskiej z wąskimi ulicami obciążonymi ruchem na granicy przepustowości, stwierdza się bardzo duże odstępstwa od wartości dopuszczalnych poziomu hałasu w środowisku. Hałas uliczny oceniany jest jako szczególnie uciążliwy. Przez gminę Braniewo przebiegają ważne szlaki komunikacyjne. Stanowią one najkrótsze połączenie Europy Zachodniej z Rosją, Litwą, Łotwą i Estonią, co stwarza istotne zagrożenie podwyższonego hałasu w tym rejonie. Na terenie gminy przekroczenia wartości dopuszczalnych poziomu hałasu w środowisku występują jedynie lokalnie w określonych porach dnia, przy zwiększonym natężeniu ruchu. Zagrożenia: Najważniejsze problemy występujące na terenie gminy Braniewo to: wzrost natężenia hałasu i drgań spowodowany słabo rozwiniętą infrastruktura drogową. Normatywne przekroczenie poziomu hałasu przy głównych szlakach komunikacyjnych. Wrzesień 2011 Strona 23 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ 4.4.Oddziaływanie pól elektromagnetycznych W UE brak jest jednolitych przepisów ochrony środowiska i zdrowia ludzi przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych. Dominującym pod względem intensywności źródłem promieniowania elektromagnetycznego są nadajniki stacji bazowych telefonii komórkowych analogowych i cyfrowych pracujące w paśmie 900MHz i 1 800MHz oraz elektroenergetyczne linie napowietrzne (EELN) o napięciu 220 kV i 110 kV, które znajdują się na terenie gminy Braniewo. EELN to urządzenia napowietrzne przeznaczone do przesyłania energii elektrycznej, składające się z; przewodów, izolatorów, konstrukcji wsporczych osprzętu. Polskie przepisy ochrony środowiska odnoszą się do linii prądu przemiennego o napięciach znamionowych 110 kV i wyższych. Znajomość problematyki oddziaływania linii energetycznych na środowisko ma istotne znaczenie przy ustalaniu zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Ograniczenia lub sposoby korzystania z obszarów położonych bezpośrednio pod liniami elektromagnetycznymi oraz w ich sąsiedztwie powinny być zapisane w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Szczegółowe zasady ochrony przed polami elektromagnetycznymi występującymi w otoczeniu linii elektroenergetycznych zostały zapisane w przepisach Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2007 nr 120 poz. 826) i oraz w ustawie prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2008 nr 25 poz. 150 z późn. zmianami). W ww. rozporządzeniu określono między innymi dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez linie elektroenergetyczne. Dla terenów zabudowy mieszkaniowej położonych poza miastem dopuszczalny poziom dźwięku dla pory nocnej wynosi 40 dB. W najbliższych latach podstawowym działaniem będzie prowadzenie badań, które pozwolą na ocenę skali zagrożenia polami elektromagnetycznymi. Ponadto, jednym z ważnych zadań służących realizacji celu będzie wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed polami (Polityka Ekologiczna Państwa) z wyznaczeniem stref ograniczonego użytkowania m.in. wokół urządzeń elektroenergetycznych i radiolokacyjnych, gdzie jest rejestrowane przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. Zagrożenia: Najważniejsze problemy występujące na terenie gminy Braniewo to: potencjalne zagrożenie negatywnym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych na mieszkańców, spowodowane brakiem zapisów w planie zagospodarowania przestrzennego gminy, zapisów poświęconych ochronie przed polami elektromagnetycznymi. 4.5. Ochrona powierzchni ziemi i zasoby złóż kopalin Użytki rolne zajmują 18050 ha, w tym grunty orne 13845ha, sady 111ha, łąki 2562 ha, a pastwiska 1532ha. Na lasy i grunty leśne przypada 7146 ha. Warunki glebowe charakteryzują się zmiennością w poszczególnych obszarach gminy. Przeważają gleby brunatne właściwe oraz glejowe, murszowe, torfowe i mady rzeczne. Na przeważającym obszarze występują gleby gruntów ornych z przewagą klas bonitacyjnych III a i III b. Gleby na terenie gminy charakteryzują się okresowo odgórnie nadmiernym uwilgotnieniem oraz bardzo małą podatnością na degradację. Wrzesień 2011 Strona 24 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Przeprowadzone badania wykazały, że stężenia metali ciężkich były niskie, znacznie poniżej dopuszczalnych norm. Na podstawie uzyskanych danych można stwierdzić, że gleby gminy Braniewo należą do grupy „0” gleb pod względem skażenia. Mogą być one wykorzystywane w celach rolniczych i ogrodniczych bez żadnych ograniczeń. Procentowy udział gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych według badań przeprowadzonych przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą w Olsztynie 6w latach 2002-2006 kształtuje się na poziomie 47%. Oznacza to, iż gleby gminie Braniewo, jak w całym powiecie braniewskim, w porównaniu do innych powiatów w województwie warmińsko-mazurskim mają najmniejsze zakwaszenie i najmniejsze potrzeby w zakresie ich wapniowania. Kopaliny występujące na terenie gminy Braniewo mające znaczenie gospodarcze, przydatne głównie w budownictwie, zalegają w przypowierzchniowej warstwie osadów czwartorzędowych. Są to kruszywa naturalne oraz surowce ilaste ceramiki budowlanej i do produkcji kruszywa lekkiego. Natomiast pochodzące z epoki postglacjalnej kreda jeziorna i torf mają zastosowanie głównie w rolnictwie. Zgodnie z informacjami Starostwa Powiatowego jednostki gospodarcze posiadają aktualne koncesje na wydobywanie kopalin na terenie gminy to: - piasku i żwiru ze złoża w miejscowości Klejnowo, gmina Braniewo, – piasku i piasku ze żwirem ze złoża w miejscowości Krzewno, gmina Braniewo – część działki Nr 69/4 5. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Do potencjalnych nadzwyczajnych zagrożeń dla środowiska na terenie gminy Braniewo należą: − pożary, − susze, − gradobicia, − silne wiatry, − awarie urządzeń infrastruktury technicznej, − katastrofy komunikacyjne drogowe (w tym związane z transportem materiałów niebezpiecznych). 5.1.Zagrożenia obszarów leśnych Nadleśnictwo Zaporowo obejmuje teren administracyjny gminy Braniewo. Obszar gminy zakwalifikowano do II kategorii zagrożenia pożarowego, oznaczającej średnie zagrożenie pożarowe lasu. Głównymi czynnikami wpływającymi na ilość powstałych pożarów na obszarach leśnych, na terenie gminy są: wypalanie pozostałości roślinnych na obszarach rolniczych, wypoczynek w pobliżu lasów oraz komunikacja. 5.2. Zagrożenia przy dystrybucji paliw płynnych i gazu płynnego Ze względu na rodzaj dystrybucji oraz wykorzystanie paliw płynnych i gazu płynnego wyróżniamy trzy podstawowe grupy sprzedaży: − na stacjach paliw i auto-gazu, jako paliwo do pojazdów silnikowych, − do przydomowych i przyzakładowych instalacji zbiornikowych służących do celów ogrzewania mieszkań, jak również w różnego rodzaju procesach technologicznych w zakładach pracy, 6 Program ochrony środowiska powiatu braniewskiego Wrzesień 2011 Strona 25 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ − w butlach do zasilania instalacji kuchenek gazowych. 5.3.Zagrożenia w transporcie drogowym Na drogach gminy Braniewo transport materiałów niebezpiecznych odbywa się sporadycznie, w przeważającej części spowodowany jest koniecznością dostaw paliw płynnych i gazu płynnego do stacji paliw. Z Informacji o stanie środowiska na terenie powiatu braniewskiego z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Olsztynie wynika, iż w latach 2006-2010 na terenie gminy Braniewo nie odnotowano poważnych awarii. 6. Edukacja ekologiczna W polityce ekologicznej państwa edukacja ekologiczna społeczeństwa uznawana jest za jeden z ważniejszych instrumentów realizacji strategii ekorozwoju społecznego i gospodarczego. Poziom świadomości lokalnej społeczności w zakresie ochrony środowiska naturalnego jest bowiem warunkiem akceptacji tej polityki. Edukacja ekologiczna kształtuje całościowy obraz relacji pomiędzy człowiekiem, społeczeństwem i przyrodą. Wskazuje na zależność człowieka od środowiska oraz uczy odpowiedzialności za dokonywanie zmian. Jednym z najważniejszych zadań, władz samorządowych jest utworzenie systemu edukacji ekologicznej. Zastosowanie różnych form działalności edukacji ekologicznej, skierowanej do społeczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem najmłodszej wiekowo grupy społecznej mają na celu wpływanie na poziom świadomości ekologicznej, propagowanie konkretnych zachowań ekologicznych, upowszechnianie wiedzy o przyrodzie. Działania te na terenie gminy prowadzone są przez szkoły, pod patronatem Urzędu Gminy w Braniewie . Urząd Gminy w Braniewie organizuje coroczne akcje „Sprzątanie Świata” przy szkołach podstawowych i gimnazjach z terenu gminy. Brak Centrum Edukacyjnego w gminie rzutuje na niską świadomość ekologiczną społeczeństwa. 7. Analiza SWOT Wybór właściwej drogi rozwoju i zarządzania strategicznego regionem musi się opierać na rzetelnej analizie oddziaływania różnych czynników rozwoju. Zgromadzenie wszelkich dostępnych i istotnych danych przy opracowaniu Programu Ochrony Środowiska oraz ich analiza połączona z wnioskowaniem stanowi podstawę przy opracowaniu tego typu dokumentów. Wiodącym narzędziem stosowanym do oceny czynników rozwoju przy uwarunkowaniach wewnętrznych i zewnętrznych jest analiza SWOT. W ramach uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych analizowano następujące obszary: − zasoby wód, − Gospodarka wodno – ściekowa, − Warunki glebowe, − Środowisko przyrodnicze, − Ochrona atmosfery, − Gospodarka odpadami, Wrzesień 2011 Strona 26 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Gospodarowanie zasobami środowiska. Analiza aktualnego stanu gminy oraz uwarunkowań rozwojowych dały podstawę do opracowania analizy SWOT. Atuty i możliwości gminy powinny stanowić uwarunkowania, na których należy oprzeć przyszły rozwój gminy, wspomagając ich oddziaływanie i stwarzając warunki dla ich większego wpływu na przyszłość gminy. Słabości i zagrożenia, stanowiące utrudnienia lub ograniczenia w planowym rozwoju gminy, powinny być minimalizowane lub eliminowane w aspekcie możliwości uzyskania określonych celów i zrealizowania planowanych zamierzeń. − Analiza SWOT Gminy Braniewo Mocne strony Słabe strony 1. Atrakcyjność środowiska naturalnego. 2. Bogata historia miejscowości Braniewo. 3. Atrakcyjne położenie przy granicy lądowej z rosyjskim obwodem kaliningradzkim - stanowiącym obecnie specjalną strefę ekonomiczną - Jantar, a także nad granicznym akwenem morskim - Zalewem Wiślanym. 4. Dogodne położenie gminy na ukształtowanych trasach komunikacyjnych. 5. Potencjalne rezerwy taniej siły roboczej. 6. Malowniczość krajobrazu oraz bliskie sąsiedztwo atrakcyjnych turystycznie terenów objętych formami ochrony przyrody. 7. Dobre połączenia komunikacyjne i niewielkie odległości od większych miast. 8. Przychylność samorządu lokalnego dla usprawniania zarządzania. 9. Dobra współpraca z sąsiednimi gminami i aktywnie działająca Fundacji Lokalna Grupa Działania Partnerstwo dla Warmii 10. Niski poziom zanieczyszczenia gleb. 11. Korzystna struktura obszarowa gospodarstw rolnych. 1. Niewystarczający rozwój infrastruktury technicznej na terenach wiejskich. 2. Brak bazy turystycznej o wysokim standardzie oraz niewystarczająca baza sportowo-rekreacyjna. 3. Migracja młodych ludzi do miast. 4. Wielokierunkowość produkcji rolnej oraz niewystarczające doradztwo rolnicze. 5. Brak potencjalnych inwestorów z zewnątrz. 6. Niewykorzystane możliwości promocji malowniczych szlaków turystycznych. 7. Brak dobrej polityki informacyjnopromocyjnej gminy. 8. Zbyt duży procent nieutwardzonych dróg na wsi. 9. Niedostateczny poziom skanalizowania wsi. 10. Duża ilość dzikich wysypisk śmieci. 11. Niski poziom wykształcenia ludności, zwłaszcza wiejskiej. 12. Niskie, mało motywujące płace zwłaszcza w sektorze prywatnym. 13. Surowe warunki agroklimatyczne, stanowiące ograniczenia dla rozwoju produkcji rolniczej. 14. Niewystarczający potencjał przetwórczy i niski poziom edukacji ekologicznej przy produkcji żywności. 15. Brak dokumentu ”Strategia promocji turystycznej gminy”. Zagrożenia Szanse 1. Znalezienie się w paśmie przyspieszonego rozwoju gospodarczego związanego z obsługą Wrzesień 2011 1. Wzrost zjawisk patologii społecznej i przestępczości. 2. Niska dochodowość ludności i starzenie się Strona 27 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ międzynarodowych trasy. 2. Możliwość wykorzystania wolnych obiektów na działalność gospodarczą. 3. Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich. 4. Możliwość stworzenia kompleksowego programu rozwoju ruchu turystycznego na atrakcyjnym szlaku turystycznym. 5. Rozwój szeroko rozumianej agroturystyki. 6. Zmniejszenie bezrobocia i migracji poprze m.in. pozyskanie inwestycji. 7. Możliwości pozyskania dodatkowych środków finansowych z funduszy krajowych związanych z polityką regionalną i pomocowych z UE. 8. Utrzymanie w bardzo dobrym stanie środowiska naturalnego. 9. Zmiana polityki rolnej i finansowej przez rząd na prorozwojową. 10. Rosnący ruch turystyczny i pielgrzymkowy do atrakcyjnych przyrodniczo miejsc oraz do miejscowości historycznych. 11. Wprowadzenie preferencyjnych ulg i zwolnień podatkowych dla podmiotów inwestujących na terenie gminy. 12. Stworzenie warunków dla rozwoju szkolnictwa oraz do podnoszenia poziomu wykształcenia miejscowej uzdolnionej młodzieży. 13. Zapewnienie rynków zbytu na produktu rolne miejscowych producentów poprzez rozwój przedsiębiorczości, przetwórstwa rolno-spożywczego oraz instytucji i organizacji ich rozwoju. 14. Dynamiczny rozwój przedsiębiorczości – zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw. 15. Rozwój energetyki wiatrowej i elektrowni wodnych. 16. Bliskość Specjalnej strefy ekonomicznej - Jantar. 17. Możliwość osadnictwa ludności z terenów zagrożonych ekologicznie. 18. Bliskość dużego rynku zbytu w krajach ościennych. Wrzesień 2011 wsi. 3. Ucieczka młodych ludzi do miast, zwłaszcza brak na wsi młodych kobiet. 4. Dekapitalizacja substancji mieszkaniowej i zły stan budynków na wsi. 5. Brak ofert pracy dla młodych ludzi, zwłaszcza dla kobiet. 6. Degradacja środowiska naturalnego i utrata walorów turystycznych. 7. Spadek dochodów własnych gmin. 8. Duża liczba koniecznych inwestycji i remontów w gminie. 9. Zła polityka rolna i gospodarcza kraju i zbyt duże obciążenie fiskalne. 10. Skomplikowane przepisy i niestabilność prawna. 11. Brak przygotowania terenów wiejskich, przedsiębiorczości i władz gmin do nowych warunków, związanych z członkostwem Polski w UE. 12. Brak zbytu na produkty miejscowych firm i w efekcie ich upadek. 13. Niedostateczne nakłady finansowe na rozwój infrastruktury technicznej oraz społecznej na kulturę, sport, turystykę oraz służbę zdrowia. 14. Wysoki koszt świadczeń społecznych i ograniczone środki finansowe na pomoc społeczną 15. Niska łączność telekomunikacyjna i komunikacyjna Strona 28 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Przytoczone w tabeli główne obszary tematyczne mocnych i słabych stron, a także szans i zagrożeń oddziałujących na środowisko gminy są podsumowaniem wypracowanej w dyskusji listy szans i problemów. Właściwe ich odczytanie i pogrupowanie tematyczne doprowadziło do skondensowanej listy zagadnień, z którymi należy się uporać w dążeniu do osiągnięcia sukcesu podczas realizacji strategii. Rezultat analizy SWOT pozwolił wypracować priorytety i działania Programu Ochrony Środowiska. Gmina dysponuje wieloma atutami, od których racjonalnego wykorzystania zależy powodzenie podejmowanych działań w ramach określonych celów strategicznych i zadań. Wykonana analiza SWOT umożliwiła rozpoznanie i ocenę oraz ukazała potencjalne zagrożenia i kierunki ochrony środowiska. Wrzesień 2011 Strona 29 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ 8. Planowane przedsięwzięcia dotyczące bezpośrednio lub pośrednio ochrony środowiska Strategia rozwoju gminy zakłada stały wzrost gospodarczy, a priorytety przewidują kierunki działań, których realizacja zmierzać będzie do zachowania odpowiedniej jakości środowiska naturalnego. Zgodnie z polityką ochrony środowiska województwa warmińsko mazurskiego oraz powiatu braniewskiego działania gminy powinny być ukierunkowane na: Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej gminy 1. W zakresie rozwoju systemu transportowego: ‒ budowa i modernizacja dróg zapewniających prawidłowe funkcjonowanie krajowego i regionalnego ruchu kołowego, 2. W zakresie rozwoju systemów energetycznych: ‒ rozwój systemów ciepłowniczych stosownych do standardów ochrony środowiska (kolektory słoneczne, kotły na biomasę). 3. W zakresie rozwoju systemów zaopatrzenia w wodę, odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz usuwania i utylizacji odpadów stałych: rozwój systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków, ukierunkowany w szczególności na zapewnienie współczesnych standardów cywilizacyjnych zamieszkiwania oraz eliminację zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych poprzez: budowę przydomowych oczyszczalni ścieków we wsiach nie posiadających takich urządzeń, modernizację istniejących oczyszczalni pod kątem zwiększenia ich sprawności, zwłaszcza w redukcji związków biogennych, rozwój systemów usuwania i utylizacji odpadów stałych ukierunkowany na ochronę środowiska i gospodarcze wykorzystanie części odpadów poprzez: powszechną selektywną zbiórkę odpadów, rozwiązanie problemu utylizacji odpadów pochodzenia zwierzęcego. Wzmocnienie bazy ekonomicznej 1. W zakresie rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich: tworzenie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych do poprawy jakości i struktury rolniczej przestrzeni produkcyjnej, wspieranie specjalizacji i intensyfikacji produkcji rolniczej, dostosowanej do potrzeb rynku żywnościowego, przetwórstwa rolno-spożywczego i eksportu, wspomaganie przedsięwzięć zmierzających do poprawy warunków cywilizacyjnych życia i pracy ludności rolniczej. Wrzesień 2011 Strona 30 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ 2. W zakresie rozwoju turystyki: ‒ ‒ ‒ wspieranie działań dotyczących kompleksowego zagospodarowania turystycznego jednostek osadniczych oraz obszarów i obiektów o najwyższych walorach przyrodniczych i kulturowych, tworzenie warunków lokalizacyjnych oraz preferencji finansowych, organizacyjnych i prawnych sprzyjających pozyskiwaniu inwestorów do modernizacji i realizacji bazy turystycznej w najatrakcyjniejszych do tego celu obszarach, wspieranie rozwoju agroturystyki. Zrównoważone gospodarowanie przestrzenią z zachowaniem cennych walorów przyrodniczych i kulturowych, a także z ich racjonalnym wykorzystaniem dla przyspieszonego rozwoju: 1. Tworzenie warunków prawnych do zachowania ciągłości przestrzennej i prawidłowego funkcjonowania podstawowych elementów środowiska przyrodniczego poprzez: uwzględnianie zasad ochrony prawnej w planach zagospodarowania przestrzennego gminy. 2. Wzbogacenie systemu przyrodniczego gminy w szczególności poprzez: zalesiania gruntów marginalnych dla produkcji rolniczej, sukcesywne zwiększania ilości zieleni przeciwerozyjnej na terenach rolniczych, modernizację i budowę zbiorników wodnych i racjonalnego ich wykorzystania. 3.Ochronę wód powierzchniowych i podziemnych w szczególności poprzez: wspieranie rozwoju systemów kanalizacji sanitarnej i deszczowej oraz innych działań zapobiegających zanieczyszczeniom i degradacji wód z priorytetem ochrony obszarów zasobowych ujęć komunalnych oraz wód w obszarach cennych przyrodniczo i rekreacyjnych. 4.Ochronę powierzchni ziemi i powietrza oraz wykorzystanie surowców mineralnych w szczególności poprzez: ochronę wartościowej rolniczej przestrzeni produkcyjnej przed nieuzasadnionym przeznaczeniem na cele nierolnicze w planach zagospodarowania przestrzennego i ekologizację technologii produkcji rolniczej, wspieranie zwiększania udziału proekologicznych nośników energetycznych w źródłach ciepła oraz wprowadzania na szerszą skalę technologii ograniczających emisję zanieczyszczeń i zmniejszenie strat ciepła w budownictwie, rozwój stałego monitoringu urządzeń i obiektów zagrażających środowisku i przygotowanie środków zapobiegających zagrożeniom, wspieranie rozwoju nowoczesnego systemu przetwarzania i utylizacji odpadów stałych. 5. Ochronę ludzi i środowiska przed hałasem, wibracjami i elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym poprzez: stosowne rozwiązania planistyczne i projektowe głównych urządzeń komunikacyjnych, energetycznych i telekomunikacyjnych, zastosowanie urządzeń technicznych eliminujących i ograniczających uciążliwości. Wrzesień 2011 Strona 31 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ 6.Ochronę przed nadzwyczajnymi zagrożeniami środowiska w szczególności poprzez : system monitoringu obiektów i urządzeń mogących spowodować nadzwyczajne zagrożenia środowiska, planowanie i przygotowywanie środków przeciwdziałania tym zagrożeniom. 8.1. Działania w zakresie rozwoju systemu transportowego CEL: Utrzymanie braku zagrożenia środowiska od zanieczyszczeń liniowych Realizacja celu przez: 1. Poszerzenie pasów zieleni izolacyjnej wzdłuż dróg (tam gdzie już częściowo istnieją); 2. Wykonanie nasadzenia roślinności (trawy, krzewy – tam gdzie ich jeszcze nie ma); 3. Zaprojektowanie na odcinkach ujściowych rowów przydrożnych stawów suchych lub mokrych o retencji pozwalającej na zatrzymanie zanieczyszczeń. 4. Budowa i modernizacja infrastruktury drogowej na terenie gminy. Tabela 6. Zadania własne inwestycyjne Tytuł projektu Remont nawierzchni dróg gminnych Rok Rok Całkowity koszt rozpoczęcia zakończenia projektu: projektu projektu 2012 2016 bd Wkład własny Subwencja Wkład budżetu oczekiwana ze państwa strony UE: bd bd bd Źródło: dane z Urzędu Gminy w Braniewie W wyniku realizacji zadania oczekuje się następujących efektów rzeczowych: poprawy bezpieczeństwa ruchu, usprawnienia przejazdu samochodów, skrócenie czasu przejazdu, zmniejszenia zapylenia i zanieczyszczenia powietrza, spadku wypadkowości notowanej na drogach, ograniczenia hałasu przez poruszające się pojazdy. 8.2. Działania w zakresie rozwoju nowoczesnych systemów energetycznych CEL: Poprawa stanu czystości powietrza Realizacja celu przez: 1. Eliminowanie uciążliwości dla powietrza przez właściwe lokalizowanie obiektów zarówno przemysłowych jak komunalnych czy też prywatnych. 2. Wykorzystywanie energii słonecznej. 3. Propagowanie technologii wykorzystujących paliwa odnawialne np. słomę czy energię wodną (możliwość połączenia kilku aspektów ochrony środowiska przy wymianie kotłów węglowych na kotły opalane słomą). Wrzesień 2011 Strona 32 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ 4. Wspomaganie finansowe i organizacyjne wszystkich obywatelskich inicjatyw dotyczących wykorzystania odnawialnych źródeł energii. 5. Propagowanie programów oszczędzania energii. 6. Przeprowadzenie termomodernizacji budynków. Tabela 7. Zadania własne i koordynowane nieinwestycyjne Rok Rok Całkowity Tytuł projektu rozpoczęcia zakończenia koszt projektu projektu projektu: Inwentaryzacja zasobów biomasy pod kątem ich 2012 2013 bd wykorzystania jako potencjalnego źródła energii Propagowanie działań proekologicznych. Organizowanie kampanii Informacyjno edukacyjnych, 2012 2013 bd wspieranie imprez o znaczeniu regionalnym. Edukacja ekologiczna 2012 2016 bd Wkład własny Wkład budżetu państwa Subwencja oczekiwana ze strony UE: bd bd bd bd bd bd bd bd bd Źródło: dane z Urzędu Gminy w Braniewie 8.3. Działania w zakresie rozwoju systemów zaopatrzenia w wodę, odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz usuwania i utylizacji odpadów stałych CEL: Ochrona wód podziemnych Realizacja celu przez: 1. Sprawdzanie szczelności zbiorników bezodpływowych na ścieki. 2. Propagowanie budowy indywidualnych systemów asenizacyjnych – przydomowych oczyszczalni ścieków w gospodarstwach wiejskich w zabudowie rozproszonej. 3. Opracowanie programów optymalizacji wykorzystania istniejącej oczyszczalni ścieków z uwzględnieniem programu rozwoju sieci kanalizacji sanitarnej. 4. Stałą modernizację i usprawnianie funkcjonowania oczyszczalni ścieków, poprzez wprowadzanie najlepszych dostępnych technik. 5. Pomoc w prowadzeniu ewidencji studni służących do poborów wody na cele gospodarstwa. 6. Budowę kolektorów ściekowych w celu podłączenia do istniejących oczyszczalni lub podłączenie do kolektorów istniejących. 7. Budowę i wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania (oczyszczalnie przydomowe). Wrzesień 2011 Strona 33 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Tabela 8. Zadania własne inwestycyjne Tytuł projektu Regulacja gospodarki wodnościekowej w Braniewie Opis projektu Budowa wodociągu ZgodaRusy Budowa wodociągu Wola Lipowska- Mikołajewo Rok Rok Całkowity rozpoczęcia zakończeni koszt projektu a projektu projektu: 2012 2012 2013 2013 Wkład Subwencja własny oczekiwana ze % strony UE: 140 000 150 000 100 - 100 - Źródło: dane z Urzędu Gminy w Braniewo Tabela 9. Zadania własne nieinwestycyjne Tytuł projektu Nadzór nad decyzjami ustanowienia stref ochronnych ujęć wody. Opracowanie programu optymalizacji wykorzystania istniejącej oczyszczalni ścieków z uwzględnieniem programu rozwoju sieci kanalizacji sanitarnej Opis projektu Doskonalenie nadzoru nad przestrzeganiem ustaleń zawartych w decyzjach dotyczących ustanowienia stref ochronnych ujęć wody Bardziej efektywne wykorzystanie posiadanego potencjału Cel projektu Prowadzenie nadzoru nad przestrzeganiem wydanych decyzji Racjonalne wykorzystanie dostępnych zasobów Rok rozpoczęcia projektu Rok Całkowity koszt zakończenia projektu: projektu Zadanie ciągłe 2012 wydatki bieżące 2013 wydatki bieżące Źródło: dane z Urzędu Gminy w Braniewie CEL: Poprawa stanu czystości wód powierzchniowych Realizacja celu przez: 1. Wstrzymanie degradacji wód przez egzekwowanie zakazu odprowadzania do nich ścieków bez oczyszczania. 2. Prowadzenie działań edukacyjnych mających na celu właściwą organizację gospodarstwa rolnego w zakresie ochrony środowiska (rola składowanych odpadów i obornika w ochronie wód podziemnych). 3. Prowadzanie działań edukacyjnych mających na celu umiejętne stosowanie nawozów i środków ochrony roślin. 4. Wyeliminowanie składowania odpadów (w tym także obornika) na powierzchni ziemi bez zabezpieczeń oraz nadmiernego i nie zawsze uzasadnionego zużycia środków ochrony roślin czy nawozów sztucznych. 5. Realizację inwestycji ograniczających zanieczyszczenia azotowe pochodzące z rolnictwa (głównie budowa płyt gnojowych i zbiorników na gnojowicę). 6. Współpracę z ośrodkami doradztwa rolniczego w zakresie umiejętnego korzystania ze środków ochrony roślin i nawozów sztucznych 7. Ograniczenie ilości zanieczyszczeń powstających w rolnictwie – gnojówka. 8. Ograniczenie powstających ilości zanieczyszczeń obszarowych. Wrzesień 2011 Strona 34 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Tabela 10. Zadania własne nieinwestycyjne Tytuł projektu Opis projektu Cel projektu Rok Rok Całkowity rozpoczęcia zakończenia koszt projektu: projektu projektu Edukacja ekologiczna Prowadzenie szkoleń i kampanii Ochrona jakości wśród dzieci i młodzieży w wód rzek Pasłęki szkołach oraz rolników Utworzenie zakładki tematycznej zamieszczonej na stronie internetowej gminy Źródło: dane z Urzędu Gminy w Braniewie 2012 2016 bd CEL: Poprawa stanu środowiska przez gospodarowanie odpadami Realizacja celu przez: 1. Utworzenie Centrum Edukacji Ekologicznej Gminy. 2. Segregację odpadów w celu odzysku surowców wtórnych u źródeł ich powstawania. 3. Stworzenie magazynu surowców wtórnych. 4. Wydzielanie z odpadów masy organicznej i podjęcie prób kompostowania odpadów organicznych. 5. Zorganizowanie miejsc tzw. rejonowych zbiornic odpadów w tym także miejsc odbioru jednostkowych odpadów niebezpiecznych (np. lamp rtęciowych, zużytych baterii). 6. Udzielanie pomocy w organizacji prawidłowego i bezpiecznego odbioru odpadów. 7. Wykonanie poprawnej rekultywacji zamkniętych oraz „dzikich” wysypisk. Tabela 11. Zadania własne inwestycyjne Tytuł projektu Rok Rok Całkowity rozpoczęcia zakończenia koszt projektu projektu projektu: Opis projektu Umożliwienie mieszkańcom gminy prowadzenie segregacji odpadów domowych „u źródła” Tworzenie gminnych punków zbiórki surowców wtórnych Opracowanie i Wykonanie pełnej wdrożenie systemu inwentaryzacji pokryć usuwania odpadów azbestowych na terenie zawierających azbest gminy Zapewnienie środków na demontaż i utylizację odpadów azbestowych Organizacja selektywnej zbiórki odpadów na terenie gminy Wkład własny Subwencja oczekiwana ze strony UE: 2012 2013 bd bd bd 2013 2032 bd bd bd Wkład własny Subwencja oczekiwana ze strony UE: bd bd Źródło: dane z Urzędu Gminy w Braniewie Tabela 12. Zadania własne i koordynowane nieinwestycyjne Tytuł projektu Edukacja ekologiczna Opis projektu Prowadzenie szkoleń i kampanii wśród dzieci i młodzieży w szkołach oraz mieszkańców gminy Wrzesień 2011 Rok Rok rozpoczę Całkowity koszt zakończenia cia projektu: projektu projektu 2012 2016 bd Strona 35 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Tytuł projektu Rok Rok rozpoczę Całkowity koszt zakończenia cia projektu: projektu projektu Opis projektu Wkład własny Subwencja oczekiwana ze strony UE: bd bd Utworzenie zakładki tematycznej zamieszczonej na stronie internetowej gminy Likwidacja Monitorowanie i nielegalnych likwidacja obszarów składowisk odpadów zagrożonych składowaniem odpadów 2012 Zadanie ciągłe Wydatki bieżące Źródło: dane z Urzędu Gminy w Braniewie 8.4. Działania w zakresie ochrony różnorodności biologicznej i walorów krajobrazowych CEL: Zachowanie istniejących zasobów leśnych oraz zwiększanie powierzchni lasów oraz ich różnorodności biologicznej Realizacja celu przez: 1. Wykonanie i bieżące aktualizowanie rejestru gruntów rolnych wyłączonych z produkcji, które można przeznaczyć do zalesienia. 2. Zalesianie terenów nieprzydatnych rolniczo z użyciem sadzonek dostosowanych do typów siedliskowych lasu z równoczesnymi działaniami prowadzącymi do zróżnicowania struktury gatunkowej. 3. Tworzenie spójnych kompleksów leśnych szczególnie w obszarze korytarzy ekologicznych na terenach granicznych z innymi gminami. 4. Lokalizację zalesień i zadrzewień zgodnie z planem zagospodarowania przestrzennego. 5. Intensyfikacja prac związanych z opracowywaniem i aktualizacją operatów urządzeniowych lasów niepaństwowych oraz doskonalenie nadzoru nad realizacją tych planów. 6. Stały monitoring środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepożądanym (pożary, choroby, degradacja). Tabela 13. Zadania własne i koordynowane nieinwestycyjne Tytuł projektu Zalesianie gruntów o znaczeniu marginalnym dla produkcji rolniczej Edukacja ekologiczna Opis projektu Poprawa lesistości racjonalne wykorzystanie przestrzeni Wzrost świadomości ekologicznej Rok Rok Całkowity rozpoczęcia zakończenia koszt projektu: projektu projektu Wkład własny Subwencja oczekiwana ze strony UE: 2012 2016 wydatki bieżące bd bd 2012 1016 Wydatki bieżące bd bd Źródło: dane z Urzędu Gminy w Braniewie Wrzesień 2011 Strona 36 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ CEL: Zachowanie oraz odtwarzanie bogactwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych Realizacja celu przez: 1. Utrzymanie istniejących i powołanie nowych obszarów i obiektów prawnie chronionej przyrody i krajobrazu. 2. Zachowanie i wzbogacanie istniejących oraz odtwarzanie zanikłych elementów różnorodności biologicznej, w tym renaturalizacja cennych ekosystemów i siedlisk. 3. Ochronę zieleni dolin rzecznych, terenów torfowiskowych i zabagnionych. 4. Usuwanie lub ograniczanie aktualnych i potencjalnych zagrożeń dla zachowania różnorodności biologicznej. 5. Opracowanie gminnej „czerwonej listy” zbiorowisk roślinnych i biotopów wymagających specjalnej troski, ze szczególnym uwzględnieniem siedlisk priorytetowych (Natura 2000). 6. Wprowadzenie do planu zagospodarowania przestrzennego gminy zapisów określających sposoby użytkowania cennych elementów przyrodniczych i krajobrazowych (w szczególności torfowisk, drobnych zbiorników wodnych) 7. Opracowanie gminnej „czerwonej listy” gatunków roślin i zwierząt, uwzględniającej gatunki chronione, zagrożone wyginięciem oraz priorytetowe (Natura 2000); opracowanie i wdrożenie gminnego programu ochrony tych gatunków. 8. Opracowanie i wdrożenie zasad postępowania z gatunkami konfliktowymi, w tym określenie sposobów minimalizacji szkód. 9. Wzmocnienie służb ochrony przyrody, wspieranie działalności proekologicznych organizacji pozarządowych i ruchów społecznych. Tabela 14. Zadania własne i koordynowane nieinwestycyjne Tytuł projektu Opis projektu Ochrona przestrzeni w planach zagospodarowania Ochrona naturalnych terenów retencji wody Cel projektu Wprowadzenie do planu zagospodarowania przestrzennego gmin zapisów określających sposoby użytkowania cennych Harmonizacja elementów przyrodniczych i opracowanych krajobrazowych (w szczególności planów i studiów torfowisk, drobnych zbiorników wodnych, lokalnych kulminacji terenu); wyznaczenie stref ochronnych wokół rzek Zapewnienie ochrony naturalnych zbiorników retencyjnych, takich jak tereny podmokłe i Harmonizacja nieuregulowane cieki wodne opracowanych poprzez wprowadzenie obowiązku planów i studiów umieszczania odpowiednich zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Wrzesień 2011 Rok rozpoczęcia projektu Rok zakończenia projektu Całkowity koszt projektu: 2012 2016 wydatki bieżące 2012 2016 wydatki bieżące Strona 37 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Tytuł projektu Cel projektu Rok rozpoczęcia projektu Rok zakończenia projektu Całkowity koszt projektu: Koordynacja zadań 2012 2013 bd Opis projektu Ochrona obszarów Opracowanie gminnej „czerwonej objętych ochroną listy” gatunków roślin i zwierząt, NATURA 2000 uwzględniającej gatunki chronione, zagrożone wyginięciem oraz priorytetowe (Natura 2000); opracowanie i wdrożenie gminnego programu ochrony tych gatunków. Źródło: dane z Urzędu Gminy w Braniewie 8.5. Działania w zakresie edukacji ekologicznej CEL: Rozwój świadomości ekologicznej Realizacja celu przez: 1. Wspieranie działań uzupełniających system edukacji formalnej, podnoszących ekologiczną świadomość społeczności i władz lokalnych. 2. Zwiększenie efektywności edukacji ekologicznej przez promowanie najskuteczniejszych jej form i najważniejszych treści. 3. Utworzenie w porozumieniu z sąsiednimi gminami ośrodka edukacji ekologicznej. 4. Rozwijanie bazy edukacyjnej. 5. Organizowanie szkoleń, warsztatów, konferencji i seminariów m.in. dla nauczycieli i młodzieży. 6. Upowszechnianie i praktyczne wdrażanie zasad „Kodeksu dobrej praktyki rolniczej”. 7. Propagowanie umiarkowanego użytkowania zasobów naturalnych zgodnie z zasadami trwałego i zrównoważonego rozwoju. 8. Kształtowanie proekologicznych wzorców konsumpcji w gospodarstwach domowych. Tabela 15. Zadania własne i koordynowane nieinwestycyjne Tytuł projektu Opis projektu Utworzenie Centrum Edukacji Koordynacja zadań z zakresu Ekologicznej w gminie ekologii oraz pozyskiwanie środków na realizację zdań Zorganizowanie systemu Przepływ informacji między informacji o edukacji województwem, powiatem i ekologicznej gminami Wspomaganie prowadzenia Wspomaganiem podejmowanych edukacji ekologicznej przez działań. lokalne organizacje pozarządowe i grupy obywatelskie Propagowanie działań Organizowanie kampanii proekologicznych. informacyjno-edukacyjnych, wspieranie imprez o charakterze proekologicznym Wrzesień 2011 Cel projektu Rok Rok rozpoczęcia zakończenia projektu projektu Wzrost świadomości ekologicznej 2012 2016 Doskonalenia form edukacji 2012 2016 Doskonalenia form edukacji 2012 2016 Doskonalenia form edukacji 2012 2016 Strona 38 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Tytuł projektu Opis projektu Promocja działań proekologicznych. Upowszechnianie informacji o podejmowanych akcjach, kampaniach i działaniach na rzecz aktywnej ochrony środowiska. Doskonalenie zawodowe służb Prowadzenie szkoleń zawodowych ochrony środowiska w zakresie prawa, zarządzania, technik ochrony środowiska, zagospodarowania przestrzennego, źródeł finansowania ochrony środowiska Zrównoważony rozwój Propagowanie modelu trwałego i zrównoważonego rozwoju w powiecie Wspomaganie działań Wspieranie szkolnych kół skierowanych do dzieci i zainteresowań, konkursów młodzieży ekologicznych, „ekologizacji” obiektów dydaktycznych i otoczenia szkół Cel projektu Rok Rok rozpoczęcia zakończenia projektu projektu Doskonalenia form edukacji 2012 2016 Podniesienie kwalifikacji pracowników administracji samorządowej 2012 2016 Wzrost świadomości ekologicznej 2012 2016 Wzrost świadomości ekologicznej 2012 2016 Źródło: dane z Urzędu Gminy w Braniewie 9. Zarządzanie środowiskiem Proces zarządzania obejmuje następujące czynności planowanie, organizowanie, decydowanie, motywowanie, kontrolowanie. W każdym systemie zarządzania można wyodrębnić sferę procesów realnych i sferę regulacji. Sfera procesów realnych obejmuje działalność człowieka skierowaną bezpośrednio na podmioty materialne i przekształcenie materii, a sfera regulacji – całość procesów informacyjnych, myślowych i decyzyjnych, podejmowanych z myślą o kształtowaniu systemu sfery realnej. Wyodrębnioną i odpowiedni uporządkowaną część rzeczywistości, która jest związana z zarządzaniem, użytkowaniem, ochroną i kształtowaniem środowiska przyrodniczego, nazywamy systemem zarządzania (sterowaniem) środowiskiem. System ten jest złożony i niejednorodny. Do organów ochrony środowiska należą: Organy decyzyjne państwa: Sejm wraz z Senatem i Prezydentem oraz Rada Ministrów. Centralne organy administracji państwowej: premier, ministrowie i kierownicy urzędów centralnych, ministerstwa i urzędy centralne. Minister Środowiska – odpowiedzialny za realizację Polityki ekologicznej państwa, konwencji międzynarodowych, przygotowanie projektów ustaw ekologicznych i rozporządzeń wykonawczych Terenowe organy administracji rządowej: wojewodowie i urzędy wojewódzkie. Wojewoda – wydaje decyzje analogiczne do starosty, ale w odniesieniu do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, wymagających obligatoryjnie raportu o oddziaływaniu na środowisko, obejmuje ochroną konserwatorską cenne formy ochrony przyrody, realizuje zadania z zakresu łowiectwa, nadzoru nad lasami prywatnymi Samorządy terytorialne: gminne, powiatowe, wojewódzkie. Wójt, burmistrz, prezydent miasta (rozpatrują sprawy związane z korzystaniem ze środowiska przez osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami, wycinaniem drzew, krzewów, utrzymaniem Wrzesień 2011 Strona 39 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ zieleni, realizują uchwały rad gmin w sprawie utrzymania czystości i porządku w gminach, zaopatrzenia w wodę, ciepło, energię, odprowadzenia ścieków, systemu zbierania odpadów komunalnych, realizacji postanowień planu zagospodarowania przestrzennego gminy), Starosta – główny decydent w ochronie środowiska, wydający decyzje dla przedsięwzięć, które są klasyfikowane jako przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko (spis decyzji poniżej), sprawujący nadzór nad lasami nie stanowiącymi własności Skarbu Państwa, spółkami wodnymi, racjonalną gospodarką łowiecką, ochroną przyrody, realizujący zadania z zakresu edukacji ekologicznej. Marszałek Województwa – zajmuje się egzekwowaniem opłat z tytułu gospodarczego korzystania ze środowiska i ich redystrybucją na rzecz funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej; prowadzi także bazę danych o emisjach substancji, wytwarzanych odpadach, pobranej ilości wody w województwie. Jest organem w zakresie melioracji wodnych, uchwala wojewódzki plan zagospodarowania przestrzennego, strategię rozwoju województwa i program ochrony środowiska, sprawuje kontrolę nad WFOŚiGW. Jednostki gospodarcze (produkcyjne i usługowe) Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska – wykonuje kontrole przestrzegania wymogów ochrony środowiska przez wszystkich korzystających ze środowiska, bada i ocenia stan środowiska (monitoring środowiska), wymierza kary za nieprzestrzeganie wymogów ochrony środowiska, prowadzi działania zapobiegające nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska. Nowy podział kompetencji w zakresie ochrony środowiska nakłada na wszystkie szczeble samorządu i organów rządowych obowiązek wzajemnego informowania się i uzgadniania. Należy podkreślić wzmocnienie relacji i wpływu organów samorządowych na działanie Inspekcji Ochrony Środowiska oraz uprawnienia kontrolne organów samorządowych. Oprócz wyżej wymienionych zadań starosty, określone zadania w zakresie ochrony środowiska należą do Rady i Zarządu Powiatu. Rada Powiatu : uchwala Program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami, co 2 lata analizuje raporty z realizacji Programu ochrony środowiska i planu gospodarki odpadami, ustanawia obszary ograniczonego użytkowania wokół niektórych instalacji (składowiska odpadów komunalnych, kompostowni, oczyszczalni ścieków, tras komunikacyjnych, linii i stacji elektroenergetycznych oraz instalacji radiokomunikacyjnej, radionawigacyjnej i radiolokacyjnej), wyraża zgodę na powołanie społecznej straży rybackiej. Władze Gminy odpowiadają za następujące zadania z zakresu gospodarki środowiskiem: ochronę środowiska – najczęściej poprzez wprowadzanie zakazów i nakazów dotyczących sposobu użytkowania powierzchni, przestrzeni i zasobów naturalnych oraz poprzez organizacyjno – finansowe stwarzanie podstaw do budowy komunalnych urządzeń ochrony środowiska. zarządzanie środowiskowe gminą promowane zasad zrównoważonego rozwoju opracowywanie i realizacje programów ekorozwoju gminy, jak np. program ochrony środowiska, plan gospodarki odpadami czy strategia zrównoważonego rozwoju opracowywanie i realizacji jednostkowych proekologicznych dokumentów, jak np. dot. ograniczenia niskiej emisji, stworzenia parku miejskiego itp. Wrzesień 2011 Strona 40 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Do zadań własnych Gminy z zakresu środowiska należy: 1. ład przestrzenny, 2. gospodarka terenami, 3. ochrona środowiska, 4. dbałość o infrastrukturę techniczną służącą ochronie środowiska (wodociągi, oczyszczalnie ścieków, kanalizacja, składowiska odpadów), 5. zieleń komunalna i zadrzewianie, 6. utrzymanie czystości i porządku oraz gospodarka odpadami na terenie gminy, 7. tworzenie warunków do selektywnej zbiórki odpadów, 8. organizowanie ochrony przed bezdomnymi zwierzętami, 9. zatwierdzenie ugody w sprawach zmian stosunków wodnych na gruntach, 10. organizowanie ochotniczych drużyn ratowniczych, 11. zarządzanie ewakuacją ludności na wypadek zagrożenia np. Powodziowego, 12. edukacja ekologiczna, 13. opiniowanie projektów dokumentów dot. tworzenia parku krajobrazowego, 14. wprowadzanie form ochrony przyrody, 15. ustanawianie parków wiejskich i miejskich, 16. opiniowanie rocznych planów łowieckich, 17. współdziałanie z dzierżawcami i zarządcami obwodów łowieckich oraz rozstrzyganie sporów, 18. ustalanie statutu uzdrowiska, 19. opiniowanie powołania i odwołania naczelnego lekarza uzdrowiska. Oddziaływanie Gminy na środowisko naturalne może być bezpośrednie, jak w przypadku: zużycia energii, wody i innych materiałów przez pracowników urzędu, recykling odpadów biurowych, transport pracowników, emisja zanieczyszczeń do atmosfery, i pośrednie, jak w przypadku: gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, zaopatrzenia mieszkańców w wodę, odprowadzania ścieków, gospodarki odpadami, edukacji ekologicznej. Władze gminne mogą wykonywać swe zadnia z zakresu gospodarowania środowiskiem dzięki instrumentom finansowym i prawnym, takim jak: wydawanie zezwoleń na usuwanie drzew i krzewów, kary pieniężne za samowolne usuwanie drzew i zakrzewień, ustanawianie ograniczeń czasu pracy lub korzystania z urządzeń uciążliwych dla środowiska, nakazywanie czynności ograniczających uciążliwość dla środowiska, określanie warunków i wymagań wobec osób hodujących zwierzęta domowe w zakresie bezpieczeństwa i czystości w miejscach publicznych, nakazywanie wykonania zabezpieczeń wody przed zanieczyszczeniem i zakaz odprowadzania ścieków bez pozwolenia wodnoprawnego. Wrzesień 2011 Strona 41 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Rada Gminy oddziaływuje na środowisko pośrednio, poprzez: uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego uchwalanie budżetu gminy uchwalanie planów gospodarczych i rozwojowych mikroregionu ustalanie zakresu działań jednostek pomocniczych uchwalanie podatków i opłat lokalnych, w tym np. stawek za usuwanie i unieszkodliwianie odpadów, czy podejmowanie decyzji odnośnie współpracy z innymi jednostkami, jak np. tworzenie związku gmin itp. Ochrona środowiska niejednokrotnie jest także realizowana przez stowarzyszenia i związki gmin, powołane np. w celu wspólnej gospodarki odpadami lub ochrony dziedzictwa przyrodniczego. 10. Narzędzia i instrumenty realizacji programu 10.1. Narzędzia i instrumenty programowo-planistyczne 1. Studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz plany miejscowe stanowią narzędzia o zupełnie podstawowym znaczeniu; są one sporządzane przez władze gmin i uzgadniane przez starostę; sposób ich opracowania, stopień szczegółowości i zasady współpracy z gminami w trakcie udzielania przez starostę pozwoleń na budowę będą w znacznej części decydowały o możliwości realizacji zapisów Programu. 2. Oceny oddziaływania na środowisko projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego stanowią istotny materiał umożliwiający uzgodnienie planu miejscowego. 3. Oceny oddziaływania na środowisko przedsięwzięć inwestycyjnych realizowane w ramach procedury zmierzającej do wydania decyzji o warunkach zabudowy, decyzji środowiskowych, pozwolenia na budowę, koncesji na poszukiwanie i wydobywanie kopalin, pozwolenia wodnoprawnego, o warunkach prowadzenia robót regulacyjnych wód i melioracyjnych, zatwierdzającej projekt scalania i podziału gruntów, o zmianie lasu na użytek rolny. 4. Programy gospodarki odpadami przedsiębiorstw. 10.2. Narzędzia i instrumenty reglamentujące możliwości korzystania ze środowiska 1. Pozwolenia i decyzje administracyjne na emisję, zintegrowane, wodno-prawne, środowiskowe, oraz na wytwarzanie, zbiórkę i recykling odpadów, zobowiązujące do prowadzenia pomiarów. 2. Zgłoszenia instalacji nie wymagających pozwoleń dokonywane przez zakłady je eksploatujące. 3. Przeglądy ekologiczne dokonywane w sytuacjach gdy powstają wątpliwości, w przypadku składowisk zawsze. 4. Instrukcje eksploatacji obiektów związanych z gospodarką odpadami. 5. Wymagania kwalifikacyjne stawiane eksploatującym obiekty gospodarki odpadami. 6. Strefy ochrony bezpośredniej i pośredniej ujęć wody. 7. Strefy ograniczonego użytkowania terenu. Wrzesień 2011 Strona 42 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ 10.3. Narzędzia i instrumenty finansowe 1. Opłaty za korzystanie ze środowiska; są ponoszone za: wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pobór wód, składowanie odpadów; ponadto na podstawie ustawy o ochronie przyrody uiszczane są opłaty za wycinkę drzew i krzewów, a na podstawie Prawa geologicznego opłaty za wydobycie kopalin. 2. Opłaty podwyższone za korzystanie ze środowiska uiszczają podmioty korzystające z niego bez uzyskania wymaganego pozwolenia. 3. Wsparcie finansowe przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska w drodze udzielania oprocentowanych pożyczek, dopłat do oprocentowania kredytów i pożyczek, udzielania dotacji, wnoszenia udziałów do spółek, nabywania obligacji, akcji i udziałów przez fundusze ochrony środowiska, oraz wsparcie finansowe przez Ekofundusz dysponujący pieniędzmi z ekokonwersji, fundusze Unii Europejskiej (szerzej o nich w dalszym rozdziale), inne pomniejsze fundusze i fundacje wspomagające ochronę środowiska, budżet państwa, budżet samorządu województwa. 4. System materialnych zachęt (ustawa Prawo ochrony środowiska przewiduje zróżnicowane stawki podatków i innych danin publicznych służące celom ochrony środowiska) dla przedsiębiorców podejmujących się wprowadzania prośrodowiskowych systemów zarządzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyrażonymi m.in. w standardach ISO 14000, EMAS, programach czystej produkcji. 10.4. Narzędzia i instrumenty karne i administracyjne 1. Odpowiedzialność cywilna za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko uregulowana jest także w Kodeksie Cywilnym; pozwala on każdemu, komu przez bezprawne oddziaływanie na środowisko zagraża lub została wyrządzona szkoda, żądać jej naprawienia lub zaprzestania działalności; jeżeli naruszenie dotyczy środowiska jako dobra wspólnego, z roszczeniem może wystąpić jednostka samorządu terytorialnego. 2. Odpowiedzialność karna za szkody wyrządzone środowisku zagrożona jest karą grzywny lub ograniczenia wolności w wypadku wprowadzania do obrotu substancji stwarzających szczególne zagrożenie, eksploatacji bez pozwolenia instalacji lub lekceważenia przepisów przez prowadzącego zakład o dużym ryzyku. 3. Odpowiedzialność administracyjna sprowadza się do możliwości nałożenia na podmiot korzystający ze środowiska i oddziałujący na niego negatywnie, obowiązku ograniczenia negatywnego wpływu i przywrócenia właściwego stanu środowiska. 4. Administracyjne kary pieniężne są ponoszone za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska. 10. 5. Działalność kontrolna Możliwość skutecznego korzystania z instrumentów administracyjnych wiąże się z podejmowaniem czynności kontrolnych. W przypadku samorządu gminnego konieczna jest dobra współpraca ze starostwem i z Inspekcją Ochrony Środowiska w celu systematycznej kontroli przestrzegania przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą zapisów zawartych w pozwoleniach na emisję i niebawem zintegrowanych. Wrzesień 2011 Strona 43 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ 10.6. Edukacja społeczności lokalnej W programach ochrony środowiska problematyka edukacji społeczeństwa w tej dziedzinie przewija się podczas omawiania każdego z komponentów środowiska. Edukacja ekologiczna wpisuje się w podstawowe cele sformułowane w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej: „Edukacja ekologiczna kształtuje całościowy obraz relacji pomiędzy człowiekiem, społeczeństwem i przyrodą. Ukazuje zależność człowieka od środowiska oraz uczy odpowiedzialności za zmiany dokonywane w środowisku naturalnym. Istotne jest, aby został on osiągnięty zarówno wśród młodego pokolenia, jak i u ludzi dorosłych poprzez: edukację ekologiczną w formalnym systemie kształcenia oraz pozaszkolną edukację ekologiczną". Przedsięwzięcia edukacyjne społeczności lokalnej znalazły odzwierciedlenie w szeregu dokumentach lokalnych począwszy od Strategii Gminy. Zamiary w tej materii dotyczą: wspierania programów edukacji ekologicznej prowadzonej przez organizacje pozarządowe, gminy, szkoły. Przewidziano organizację warsztatów ekologicznych dla młodzieży, organizację wycieczek, szkolenie rolników w zakresie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej, szkolenie radnych, wreszcie systematyczną edukację mieszkańców między innymi poprzez organizację otwartych spotkań dla nich. Ponieważ zamiary te dotyczą wielu dziedzin, choć w szczególności gospodarki wodno-ściekowej i odpadowej, nie zostały one szczegółowo opisane w tabelach dotyczących poszczególnych komponentów środowiska. Jednakże nie ulega wątpliwości, że bardzo ważną pozycją w wydatkach budżetu gminy powinna być edukacja. Szczególnie cenna będzie w tej materii współpraca z organizacjami pozarządowymi i szkołami. Edukacja wiąże się z rozdziałem następnym, traktującym o udziale mieszkańców w podejmowaniu decyzji dotyczących ochrony środowiska. 10.7. Udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji Włączanie do procesu realizacji zrównoważonego rozwoju szerokiego grona partnerów daje szansę na jego społeczną akceptację i przyjmowanie przez nich współodpowiedzialności tak za sukcesy jak i porażki. Społeczność Gminy Braniewo jest głównym adresatem działań przewidywanych Programem, stąd tak ważnym elementem jest uspołecznienie procesu planowania i podejmowania decyzji i przejrzystość procedur włączających doń szerokie grono partnerów. Zadanie to, by mogło przynieść pozytywny skutek, musi być realizowane przez społeczeństwo świadome zagrożeń, jakie niesie za sobą rozwój cywilizacyjny, a więc odpowiednio przygotowane. W przeciwnym wypadku podejmowane przez władze samorządowe próby rozwiązania szeregu problemów będą napotykały na społeczny opór. nia 10.8. Źródła finansowania Realizacja zadań „Programu Ochrony Środowiska" wymaga zabezpieczenia i uzyskania środków budżetowych jak i pozabudżetowych. Wdrażanie Programu powinno być możliwe między innymi dzięki stworzeniu sprawnego systemu finansowania ochrony środowiska, w którym podstawowymi źródłami finansowania są fundusze ekologiczne, programy pomocowe, fundusze UE, środki własne inwestorów oraz budżet gminy. Do instrumentów finansowych gminy w zakresie ochrony środowiska należą: opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, kary za przekroczenie wartości dopuszczalnych. Fundusze celowe. Środki zgromadzone w funduszach są przeznaczane na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej i służą realizacji zasad zrównoważonego rozwoju. Gmina Braniewo ma Wrzesień 2011 Strona 44 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ możliwość ubiegania się o pomoc w finansowaniu zadań w zakresie ochrony środowiska z poniżej wymienionych źródeł: Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie, który udziela pomocy finansowej na realizację zadań z ochrony środowiska i gospodarki wodnej zgodnych z kierunkami Polityki Ekologicznej Państwa, Strategii Rozwoju Województwa oraz zobowiązań międzynarodowych Polski i obowiązujących przepisów prawa. Wojewódzki Fundusz zwykle współfinansuje zadania inwestycyjne realizowane na obszarze województwa. Głównym beneficjentem pomocy są jednostki samorządu terytorialnego, ale równie dobrze o dofinansowanie ze środków Funduszu mogą wystąpić i inne podmioty, w tym: spółdzielnie, stowarzyszenia, fundacje, jednostki administracji publicznej, podmioty gospodarcze czy osoby fizyczne. Dotacje Funduszu mogą być przeznaczone na: edukację ekologiczną, monitoring środowiska, ochronę i kształtowanie przyrody, ochronę lasów, ochronę przed powodzią i małą retencję, zapobieganie i likwidację skutków poważnych awarii, ekspertyzy, badania naukowe, programy wdrożeniowe i rozwojowe, przedsięwzięcia modernizacyjne i inwestycyjne realizowane przez państwowe jednostki budżetowe, przedsięwzięcia modernizacyjne i inwestycyjne w obiektach ochrony zdrowia, profilaktyki zdrowotnej, pomocy społecznej, oświaty, kultury, kultury fizycznej i turystyki, straży pożarnej, realizowane w szczególności przez: samorządowe osoby prawne, podmioty prawne związków wyznaniowych, podmioty mające status organizacji pożytku społecznego, państwowe lub samorządowe instytucje służby zdrowia, opieki społecznej, oświaty, kultury, kultury fizycznej i turystyki. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest największą instytucją finansującą przedsięwzięcia ochrony środowiska w Polsce. Celem działalności NFOŚiGW jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadań lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. Bank Ochrony Środowiska S.A., który istnieje od 1991 roku. BOŚ jest uniwersalnym bankiem komercyjnym, specjalizującym się w finansowaniu przedsięwzięć służących ochronie środowiska i współpracuje z organizacjami zajmującymi się finansowaniem ochrony środowiska, tj. NFOŚiGW, WFOŚiGW oraz innymi funduszami pomocowymi. Bank współfinansuje szerokie spektrum zadań z zakresu: ochrony wody i gospodarki wodnej, ochrony atmosfery, ochrony powierzchni ziemi. EkoFundusz, którego zadaniem jest dofinansowanie przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska, które mają nie tylko istotne znaczenie w skali regionu czy kraju, ale także wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych uznanych za priorytetowe przez społeczność międzynarodową w skali europejskiej, a nawet światowej. EkoFundusz wyklucza możliwości dofinansowania przedsięwzięć, których celem jest rozwiązywanie jedynie lokalnych problemów. Zadaniem EkoFunduszu jest ponadto ułatwienie transferu na polski rynek najlepszych technologii z krajów donatorów, a także stymulowanie rozwoju polskiego przemysłu ochrony środowiska. Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych działającego na podstawie ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z dnia 22 lutego 1995 r.). Fundusz ten przeznacza środki Wrzesień 2011 Strona 45 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ finansowe na ochronę, rekultywację i poprawę jakości gruntów rolnych oraz na wypłatę odszkodowań przewidzianych ustawą. Fundusze strukturalne Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska dostępne w latach 2007-2013. W ramach funduszy strukturalnych dostępnymi w Polsce programami operacyjnymi są: regionalne programy operacyjne (dla każdego województwa - 16), PO Infrastruktura i środowisko, PO Kapitał ludzki, PO Innowacyjna gospodarka, Programy europejskiej współpracy terytorialnej, PO Pomoc techniczna. W ramach Regionalnego Programu Operacyjnego (RPO) dla Województwa Podlaskiego na lata 2007 -2013 jednostki samorządu terytorialnego mogą ubiegać się o dofinansowanie projektów dla poprawy stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi regionu. Ponadto dofinansowanie można uzyskać na realizację projektów w ramach priorytetu VI: Priorytet VI. Turystyka i środowisko kulturowe. 11. Monitoring Programu Informacja o stanie środowiska jest niezbędna do ustanawiania priorytetów ochrony środowiska, do monitorowania, egzekwowania i przestrzegania przepisów ochrony środowiska. Powinna służyć zarówno podejmującym decyzje, jak i społeczeństwu, sektorowi prywatnemu, pozarządowym organizacjom ekologicznym i wszystkim zainteresowanym grupom. Dostarcza on informacji o efektach wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska. Monitoring obejmuje określenie stopnia wykonania działań, określenie stopnia realizacji przyjętych celów, ocenę rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a ich wykonaniem oraz analizę przyczyn tych rozbieżności. Organ wykonawczy gminy co dwa lata będzie oceniał stopień wdrożenia Programu, w tym przygotowywał będzie Raport z jego wykonania. Wyniki dwuletniej oceny będą stanowiły podstawę do aktualizacji listy przedsięwzięć przyjętych w opracowaniu. Dodatkowo w cyklach czteroletnich zostanie poddany ocenie stopień realizacji celów ekologicznych i kierunków działań. Dla prawidłowej oceny realizacji Programu przyjęto następujący system mierników jego efektywności: mierniki ekonomiczne (związane z procesem finansowania inwestycji i ochrony środowiska), mierniki ekologiczne (określają stan środowiska, stopień zmian w nim zachodzących, skutki zdrowotne dla mieszkańców danego obszaru), mierniki społeczne (określają stopień świadomości społecznej). Proponowane wskaźniki monitorowania Programu przedstawione w poniższej tabeli są spójne z wskaźnikami przyjętymi w Programie Ochrony Środowiska Województwa Warmińsko- Mazurskiego i Programie Ochrony Środowiska Powiatu braniewskiego, w celu umożliwienia przeprowadzenia jednolitego porównania realizacji celów zawartych w tych programach. Wrzesień 2011 Strona 46 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Tabela 16. Wskaźniki monitorowania Programu. Lp. Nazwa wskaźnika Jednostka 1 Powierzchnia gruntów leśnych ha 2 3 Powierzchnia obszarów prawnie chronionych Odsetek obszarów prawnie chronionych ha % 4 Wskaźnik lesistości gminy % 5 Stan czystości rzek płynących klasa 6 Stan zanieczyszczenia powietrza strefa 7 Długość sieci wodociągowej km 8 szt. 9 Liczba podłączeń sieci wodociągowej do budynków mieszkalnych Zużycie wody na 1 mieszkańca 10 Długość czynnej sieci kanalizacji sanitarnej km 11 szt. 12. Liczba podłączeń sieci kanalizacji sanitarnej do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania Liczba przydomowych oczyszczalni ścieków 13. Liczba eksploatowanych kotłowni szt. 14. Długość sieci cieplnej przesyłowej km 15 16 Nakłady inwestycyjne służące ochronie środowiska Nakłady inwestycyjne służące ochronie wód 17 Masa wytworzonych odpadów komunalnych Mg 18 Masa zebranych odpadów komunalnych Mg 19 Masa odpadów zebranych selektywnie Mg 20 Masa odpadów unieszkodliwionych poprzez składowanie Mg 21 Masa wytworzonych odpadów niebezpiecznych Mg 22 Odsetek mieszkańców objętych zorganizowanym systemem zbierania odpadów komunalnych % m3 szt. tys. zł tys. zł 12. Streszczenie programu ochrony środowiska Przedmiotem niniejszego opracowania jest „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Braniewo na lata 2011-2012 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2013-2016” Zasadniczym zadaniem, jakie niniejsze opracowanie ma spełnić jest określenie celów, priorytetów i w konsekwencji działań, jakie stoją przed samorządem gminnym w dziedzinie ochrony środowiska. Ich podjęcie i wykonanie ma na celu realizację międzynarodowych zobowiązań naszego kraju, a w szczególności podjętych w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej oraz, w znacznej mierze wynikającej z nich, Polityki Ekologicznej Państwa. Dokument został opracowany w związku z obowiązkiem nałożonym na gminy przez ustawę z 27.04.2001 Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2008.25.150 z późn. zm.) w art.17 i 18, ustawę z 27.04.2001 o odpadach (Dz. U. 2007.39.251 z późn. zm.) w art. 14 ust.6 oraz ustawę z 27.07.2001 o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. 2001.100.1085) w art. 10 w zakresie terminu jego realizacji. Wrzesień 2011 Strona 47 program ochrony środowiska dla gminy Braniewo ______________________________________________________________________________ Zakres merytoryczny Programu ochrony środowiska określają Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym (MŚ grudzień 2002). Podstawę opracowania niniejszego opracowania stanowi szereg dokumentów udostępnionych przez gminę oraz informacji, pochodzących z następujących jednostek: 1) Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Olsztynie, 2) Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie, 3) Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie, 4) Główny Urząd Statystyczny, 5) Starostwo Powiatowe w Braniewie 6) Zarząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego 7) Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Olsztynie Program Ochrony Środowiska powstawał przy ścisłej współpracy z Urzędem Gminy w Braniewie. Konieczne było bowiem uwzględnienie zadań planowanych przez Gminę, które będzie realizować jako własne i koordynowane. Zwracając się o udostępnienie danych, Wykonawca miał świadomość, że pewne rejestry nie są prowadzone, albo są niekompletne. Nieliczne braki zostały w Programie uwidocznione gdyż i taka jest jego rola. Zaproponowane zostały też środki zaradcze. Program składa się z kilku części charakteryzujących poszczególne komponenty środowiska przyrodniczego, z analizą stanu istniejącego Gminy Braniewo odnośnie ochrony przyrody, gospodarki leśnej, ochrony gleb, wód powierzchniowych i podziemnych, jakości powietrza, wykorzystanie energii odnawialnej, oddziaływanie pól elektromagnetycznych, oddziaływanie hałasu. W programie zawarte są również problemy wynikające z prowadzonej działalności człowieka oraz zagrożenia środowiska przyrodniczego, jak również przewidywane kierunki zmian, jakie nastąpią z uwzględnieniem rozwoju zrównoważonego. Program powinien być realizowany poprzez uwzględnienie zapisów wynikających z dokumentów rządowych, zwłaszcza wynikających z listy przedsięwzięć własnych i koordynowanych. Ponadto wszelkie działania winny wynikać z przedsięwzięć zawartych w opracowaniach na szczeblu regionalnym (Program wojewódzki, Strategia województwa) i lokalnych zwłaszcza z Programu powiatowego oraz z dokumentów, koncepcji władz gminy, postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarządowych i mieszkańców. Dodatkowo niektóre z przedsięwzięć zostały zaproponowane przez zespół opracowujący Program. Zhierarchizowana lista przedsięwzięć, odnośnie każdego komponentu środowiska przyrodniczego została zawarta w tabelach. Zadania podzielone są na zadania inwestycyjne i nieinwestycyjne. W każdej z tych grup wyróżnia się zadania własne i koordynowane. Przy opracowywaniu programu, duży nacisk położono na poprawę stanu świadomości ekologicznej. Wrzesień 2011 Strona 48
