informator - Zespół Szkół Nr 3 RCKU w Łosicach
advertisement
SPIS TREŚCI
INFORMATOR TECHNIKUM EKSTERNISTYCZNE DLA
DOROSŁYCHNA PODBUDOWIE PROGRAMOWEJ ZASADNICZEJ
SZKOŁY ZAWODOWEJ ............................................................................................................................................................................ 5
INFORMACJE O PROCEDURZE EGZAMINACYJNEJ, UPRAWNIENIACH I OBOWIĄZKACH OSÓB PRZYSTĘPUJĄCYCH DO EGZAMINÓW
EKSTERNISTYCZNYCH. ................................................................................................................................................................................................................. 6
REGULAMIN EGZAMINÓW EKSTERNISTYCZNYCH ............................................................................................................................................... 9
Postanowienia ogólne .................................................................................................................................................................................................................... 10
Organizacja egzaminów eksternistycznych ................................................................................................................................................................................... 11
Uprawnienia i obowiązki osób przystępujących do egzaminów eksternistycznych. .................................................................................................................... 13
Dokumentacja związana z przeprowadzeniem egzaminów eksternistycznych w Zespole. .......................................................................................................... 14
Uwagi końcowe. ............................................................................................................................................................................................................................ 14
JĘZYK POLSKI ................................................................................................................................................................................................ 15
Kształcenie literackie i kulturowe (szkoła ponadgimnazjalna) ..................................................................................................................................................... 15
Nauka o języku .............................................................................................................................................................................................................................. 77
WYKAZ LEKTUR Z JĘZYKA POLSKIEGO ............................................................................................................................................................................. 85
JĘZYK ROSYJSKI ...................................................................................................................................................................................... 88
LITERATURA .............................................................................................................................................................................................................................. 94
JĘZYK ANGIELSKI ................................................................................................................................................................................ 95
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 100
JĘZYK NIEMIECKI ............................................................................................................................................................................... 101
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 110
HISTORIA................................................................................................................................................................................................................. 112
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 138
WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE................................................................................................................................. 139
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 144
1
TECHNOLOGIA INFORMACYJNA ..................................................................................................................... 145
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 155
GEOGRAFIA ....................................................................................................................................................................................................... 156
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 185
MATEMATYKA .......................................................................................................................................................................................... 186
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 202
FIZYKA I ASTRONOMIA ........................................................................................................................................................ 203
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 213
CHEMIA ....................................................................................................................................................................................................................... 214
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 249
BIOLOGIA ............................................................................................................................................................................................................... 251
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 267
PODSTAWY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI ........................................................................................................... 268
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 270
PRODUKCJA ROŚLINNA ........................................................................................................................................................ 271
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 284
PRODUKCJA ZWIERZĘCA .................................................................................................................................................. 286
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 297
MECHANIZACJA ROLNICTWA................................................................................................................................ 298
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 304
EKONOMIKA I ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM
W AGROBIZNESIE................................................................................................................................................................................ 306
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 315
2
ROLNICTWO EKOLOGICZNE...................................................................................................................................... 316
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 322
PODSTAWY AGROBIZNESU.......................................................................................................................................... 323
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 333
RYNEK ROLNY ........................................................................................................................................................................................... 334
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 340
MARKETING PRODUKTÓW ROLNYCH ............................................................................................... 341
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 343
WARZYWNICTWO I OGRODNICTWO...................................................................................................... 344
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 345
PRAKTYKA ZAWODOWA ................................................................................................................................................... 346
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 349
ZAJĘCIA PRAKTYCZNE .......................................................................................................................................................... 350
LITERATURA ............................................................................................................................................................................................................................ 353
3
4
INFORMATOR
TECHNIKUM EKSTERNISTYCZNE DLA
DOROSŁYCHNA PODBUDOWIE
PROGRAMOWEJ ZASADNICZEJ SZKOŁY
ZAWODOWEJ
5
INFORMACJE O PROCEDURZE EGZAMINACYJNEJ, UPRAWNIENIACH I OBOWIĄZKACH OSÓB PRZYSTĘPUJĄCYCH DO EGZAMINÓW EKSTERNISTYCZNYCH.
1. Informacje podstawowe o procedurze egzaminacyjnej, uprawnieniach i obowiązkach osób przystępujących do egzaminów eksternistycznych.
1.1.Do egzaminów eksternistycznych może przystąpić osoba, która ukończyła 18 lat i nie jest uczniem szkoły.
1.2.Do egzaminów eksternistycznych z zakresu szkoły ponadpodstawowej dla dorosłych może przystąpić osoba, która posiada świadectwo ukończenia Szkoły
Zasadniczej lub Zasadniczej Szkoły Zawodowej.
1.3.Osoba ubiegająca się o przystąpienie do egzaminów eksternistycznych składa w sekretariacie Zespołu przed każdą sesją egzaminacyjną wniosek o
dopuszczenie do egzaminów z wybranych zajęć edukacyjnych objętych planem nauczania danego typu szkoły. Do wniosku należy dołączyć:
• posiadane świadectwo ukończenia szkoły
• świadectwo szkolne lub indeks, które będą stanowiły podstawę dopuszczenia do egzaminów eksternistycznych.
Egzaminy eksternistyczne przeprowadza się w stałych terminach, w dwóch sesjach
• jesienna – 1 października – 31 grudnia
• wiosenna – 1 marca – 30 czerwca
•
Dokumenty należy składać na 15 dni przed rozpoczęciem sesji. (zgłoszenie zajęć edukacyjnych, z których osoba zdająca zdeklaruje przystąpienie do
egzaminów eksternistycznych).
1.4. Okres zdawania egzaminów eksternistycznych nie może przekraczać obowiązującego okresu kształcenia ustalonego ramowym planem nauczania szkoły
publicznej dla dorosłych odpowiedniego typu TR na podbudowie Zasadniczej Szkoły Zawodowej – 3 lata;
1.5. Egzamin eksternistyczny jest odpłatny. Wysokość opłaty ustala Komisja Egzaminacyjna w oparciu o rozporządzenie MEiN z dnia 13 stycznia 2006 r. w
sprawie egzaminów eksternistycznych [Dz. U. z 2006 r. Nr 6 poz. 36]. Osoba przystępująca do egzaminu eksternistycznego przekazuje opłatę za ten
egzamin na rachunek bankowy środków specjalnych Zespołu Szkół Nr 3 Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Łosicach, którego numer
otrzymuje w sekretariacie Zespołu.
1.6. Na 7 dni przed terminem rozpoczęcia sesji egzaminacyjnej przewodniczący Komisji ogłasza harmonogram egzaminów eksternistycznych w danej sesji.
Harmonogram ten jest udostępniony w sekretariacie Zespołu.
1.7. Osoba przystępująca do egzaminu eksternistycznego pisemnego lub ustnego powinna posiadać przy sobie:
•
•
•
dowód osobisty lub inny dowód tożsamości
dowód opłaty za egzamin
indeks
6
Przed rozpoczęciem egzaminu przewodniczący zespołu egzaminacyjnego sprawdza tożsamość osoby zdającej.
1.8. Egzaminy eksternistyczne z języka polskiego, języka obcego i matematyki przeprowadza się w formie pisemnej i ustnej, natomiast z pozostałych zajęć
egzaminacyjnych egzaminy przeprowadza się tylko w formie ustnej. Są to: historia, technologia informacyjna, wiedza o społeczeństwie, geografia,
fizyka i astronomia, chemia, biologia, podstawy przedsiębiorczości, produkcja roślinna, produkcja zwierzęca, mechanizacja rolnictwa,
ekonomika i zarządzanie przedsiębiorstwem w agrobiznesie, przedmiot specjalizacyjny do wyboru: rolnictwo ekologiczne, rynek rolny, podstawy
agrobiznesu, marketing produktów rolnych, podstawy sadownictwa i warzywnictwa, praktyka zawodowa, zajęcia praktyczne.
Czas trwania egzaminu pisemnego – 180 min.
Warunkiem przystąpienia do egzaminu ustnego z wyżej wymienionych zajęć edukacyjnych jest zdanie egzaminu pisemnego. Dla tych zajęć edukacyjnych
odrębnie ustala się oceny z egzaminu w formie pisemnej i ustnej. Po egzaminie ustnym ustala się ocenę łączną, którą wpisuje się w indeksie oraz
protokole egzaminów eksternistycznych jako ocenę końcową (ostateczną).
1.9. W przypadku nie zaliczenia egzaminu ustnego z języka polskiego, języka obcego lub matematyki powtarza się go tylko w formie ustnej.
1.10.
Przed przystąpieniem do egzaminu ustnego z danych zajęć edukacyjnych zdający losuje jeden z przygotowanych zestawów egzaminacyjnych i
podaje jego numer przewodniczącemu zespołu egzaminacyjnego, który wpisuje go do protokołu z przebiegu egzaminu.
Zmiana wylosowanego zestawu jest niedozwolona
1.11.
•
Przebieg egzaminu ustnego:
czas trwania egzaminu ustnego - nie więcej niż 20 min
1.12.
Ocenę ustaloną przez zespół egzaminacyjny członek zespołu egzaminacyjnego prowadzący egzamin wpisuje do indeksu osoby zdającej, a
przewodniczący zespołu egzaminacyjnego do protokołu egzaminów eksternistycznych. Od tej oceny nie przysługuje odwołanie.
1.13.
Osoba, która nie zdała egzaminu eksternistycznego z danych zajęć edukacyjnych lub nie przystąpiła do niego, albo przerwała egzamin
eksternistyczny, może go zdawać ponownie w kolejnych sesjach egzaminacyjnych.
1.14.
Kwestie sporne między osobą przystępującą do egzaminów eksternistycznych a komisją egzaminacyjną rozstrzyga Kurator Oświaty. Jego
rozstrzygnięcia są ostateczne.
1.15.
Osoba, która zdała wszystkie egzaminy eksternistyczne ustalone w ramowym planie nauczania szkoły dla dorosłych uzyskuje świadectwo jej
ukończenia.
7
Na tej podstawie może przystąpić odpowiednio do egzaminu dojrzałości lub egzaminu z przygotowania zawodowego. Zasady przeprowadzania wyżej
wymienionych egzaminów określają odrębne przepisy.
2. Informacje szczegółowe.
2.1.Zakresy egzaminów eksternistycznych oraz wymagania egzaminacyjne wraz z kryteriami ocen z zajęć edukacyjnych objętych podstawą programową
kształcenia w zawodzie a wynikających z programu nauczania dla zawodu Technik Rolnik [2206] są warunkiem ukończenia szkoły dla dorosłych w trybie
eksternistycznym.
2.2.Wymagania egzaminacyjne wraz z kryteriami oceniania, wykaz literatury znajdują się w sekretariacie, bibliotece Zespołu.
Informacji dotyczących:
wymagań egzaminacyjnych
kryteriów oraz wykazu literatury
udziela Sekretariat Zespołu Szkół Nr 3 RCKU
w Łosicach tel. (083) 357-25-80
8
REGULAMIN EGZAMINÓW EKSTERNISTYCZNYCH
W ZESPOLE SZKÓŁ NR 3 ROLNICZE CENTRUM KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO W
ŁOSICACH
Zawód technik Rolnik 2206
9
§1
Postanowienia ogólne
1. Regulamin opracowano na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 13 stycznia 2006 r.
2. Egzaminy eksternistyczne w Zespole Szkół Nr 3 RCKU w Łosicach przeprowadza Państwowa Komisja Egzaminacyjna powołana przez Mazowieckiego
Kuratora Oświaty na wniosek Dyrektora Zespołu w porozumieniu z organem prowadzącym.
3. Egzaminy eksternistyczne przeprowadza się w siedzibie Zespołu.
4. Komisja działa w oparciu o uchwalony przez nią regulamin.
5. W skład komisji wchodzą:
przewodniczący komisji, którym może być dyrektor Zespołu albo wskazany przez niego nauczyciel, zatrudniony w Zespole posiadający co najmniej
stopień nauczyciela mianowanego,
członkowie komisji.
6. Uchwały komisji dokumentowane są w „Protokolarzu Państwowej Komisji Egzaminacyjnej”.
7. Dokumentację uchwał komisji i egzaminów eksternistycznych przechowuje Zespół.
8. Pracami komisji kieruje przewodniczący PKE lub wskazany przez niego nauczyciel.
9. Obsługę administracyjną komisji prowadzi sekretarz powołany przez dyrektora Zespołu.
10
§2
Organizacja egzaminów eksternistycznych
1. Komisja przeprowadza egzaminy eksternistyczne w dwóch sesjach egzaminacyjnych:
jesiennej – od dnia 1 października do 31 grudnia,
wiosennej – od dnia 1 marca do dnia 30 czerwca
2. Osoba przystępująca do egzaminów eksternistycznych zgłasza pisemnie do komisji nie później niż na 15 dni przed terminem rozpoczęcia danej sesji
egzaminacyjnej z których zajęć edukacyjnych, zamieszczonych w wykazie informatora przystąpi do egzaminów eksternistycznych.
3. Komisja w formie uchwały rozstrzyga o dopuszczeniu do egzaminów eksternistycznych zgodnie z § 6 ust. 5 Rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia
13 stycznia 2006 r., a przewodniczący komisji powiadamia pisemnie osobę, która złożyła wniosek o rozstrzygnięciach komisji.
4. Komisja opracowuje i po uzyskaniu pozytywnej opinii Kuratora Oświaty, publikuje informator.
5. Informator zatwierdzony przez Kuratora Oświaty jest dostępny dla osób zdających w sekretariacie i bibliotece Zespołu Szkół.
6. Przewodniczący komisji ustala wykaz egzaminów eksternistycznych z zajęć edukacyjnych, które obowiązują osobę zdającą, odpowiednio dla zakresu
egzaminów eksternistycznych, o którym mowa w informatorze.
7. Przewodniczący komisji powołuje zespoły egzaminacyjne poprzez zarządzenie i zleca członkom poszczególnych zespołów przygotowanie odrębnie na każdą
sesję tematów i zadań praktycznych oraz zbiorów zestawów tematów i zadań.
8. Egzaminy eksternistyczne z języka polskiego, języka obcego, matematyki przeprowadza się w formie pisemnej i ustnej.
9. Egzaminy eksternistyczne z pozostałych zajęć edukacyjnych przeprowadza się w formie ustnej.
10. Czas trwania egzaminów eksternistycznych:
- Na egzamin pisemny przeznacza się 180 minut.
- Na przygotowanie się osoby zdającej do egzaminu ustnego przeznacza się 5 - 15 minut.
11. Przed rozpoczęciem egzaminu eksternistycznego przewodniczący zespołu egzaminacyjnego sprawdza tożsamość osoby zdającej.
12. Na egzaminie eksternistycznym przeprowadzanym w formie ustnej zdający losuje jeden z przygotowanych zestawów.
11
13. Liczba zestawów na egzaminy eksternistyczne powinna być większa od liczby osób zdających.
14. Zestawy tematów i zadań akceptuje przewodniczący komisji opatrując każdy z nich datą, podpisem i pieczęcią imienną.
15. Zestawy tematów i zadań są przygotowywane i przechowywane w warunkach uniemożliwiających ich nieuprawnione ujawnienie.
16. Przewodniczący komisji na 7 dni przed terminem rozpoczęcia sesji egzaminacyjnej ogłasza w formie pisemnej harmonogram egzaminów eksternistycznych w
danej sesji i przekazuje go kuratorowi oświaty.
17. Przewodniczący zespołu egzaminacyjnego kieruje jego pracami, a w szczególności:
odpowiada za prawidłowy przebieg egzaminów eksternistycznych, a w tym – za zapewnienie odpowiednich warunków i samodzielności pracy osób
zdających,
po przeprowadzeniu egzaminów przez Zespół egzaminacyjny w danej sesji sporządza sprawozdanie z prac zespołu i przekazuje przewodniczącemu
komisji.
18. Oceny z egzaminów eksternistycznych ustala zespół egzaminacyjny zwykłą większością głosów, w przypadku równej liczby decyduje głos
przewodniczącego.
19. Z egzaminów pisemnych i ustnych oceny ustala się odrębnie, a następnie ustala się ocenę łączną wpisywaną na świadectwo ukończenia szkoły.
20. Ustalone przez zespół egzaminacyjny oceny wpisuje osoba egzaminująca do indeksu osoby zdającej, a przewodniczący zespołu do protokołu egzaminów
eksternistycznych. Protokół podpisują wszyscy członkowie komisji egzaminacyjnej.
12
§3
Uprawnienia i obowiązki osób przystępujących do egzaminów eksternistycznych.
1. Egzamin eksternistyczny jest odpłatny.
2. Opłata za egzamin eksternistyczny odpowiadający jednym zajęciom edukacyjnym i obejmujący podstawę programową w całości wynosi 30 zł.
3. Osoba przystępująca do egzaminu eksternistycznego przekazuje opłatę za egzamin na rachunek bankowy środków specjalnych Zespołu Szkół Nr 3 RCKU w
Łosicach.
4. W uzasadnionych przypadkach dyrektor Zespołu może zwolnić osobę zdającą z opłat w całości lub części.
5. Osoba ubiegająca się o przystąpienie do egzaminów eksternistycznych składa do komisji wniosek oraz świadectwo ukończenia szkoły lub świadectwo
szkolne albo indeks (oryginały).
6. Dokumenty powyższe stanowią podstawę dopuszczenia do egzaminów eksternistycznych.
7. Osoba dopuszczona do egzaminów eksternistycznych może za zgodą dyrektora Zespołu uczęszczać na wybrane zajęcia w szkole dla dorosłych.
8. Osoba przystępująca do egzaminów eksternistycznych zgłasza pisemnie do komisji nie później niż na 15 dni przed rozpoczęciem danej sesji egzaminacyjnej,
z których zajęć przystępuje do egzaminu.
9. Osoba, która nie zdała egzaminu eksternistycznego z danych zajęć edukacyjnych, nie przystąpiła lub przerwała egzamin eksternistyczny może go zdawać
ponownie w kolejnych sesjach egzaminacyjnych.
W uzasadnionych przypadkach z przyczyn usprawiedliwionych przewodniczący komisji na wniosek osoby zdającej może wyznaczyć kolejny termin w tej
samej sesji.
10. Z zajęć edukacyjnych zdawanych w formie pisemnej i ustnej, warunkiem przystąpienia do egzaminu ustnego jest zdanie egzaminu w formie pisemnej.
11. Osoba, która nie zdała egzaminu w formie ustnej zdaje egzamin ponownie egzamin tylko w formie ustnej.
12. W uzasadnionych przypadkach, w szczególności w razie odwołania komisji, zmiany zakresu upoważnienia do przeprowadzenia egzaminów eksternistycznych
lub zmiany przez osobę zdającą miejsca zamieszkania, osoba zdająca ma prawo przystąpić do pozostałych egzaminów eksternistycznych przed inną komisją
wyznaczoną przez kuratora oświaty.
13. Od oceny ustalonej zgodnie z przepisami dotyczącymi przeprowadzania egzaminów eksternistycznych nie przysługuje odwołanie.
13
14. Kwestie sporne między osobą zdającą a komisją, wynikające ze stosowania przepisów rozstrzyga Kurator Oświaty. Rozstrzygnięcia Kuratora Oświaty są
ostateczne.
15. Osoba, która zdała egzaminy eksternistyczne ustalone przez komisję, kończy szkołę.
§4
Dokumentacja związana z przeprowadzeniem egzaminów eksternistycznych w Zespole.
1. Księga ewidencji osób przystępujących do egzaminów eksternistycznych.
2. Protokoły uchwał Państwowej Komisji Egzaminacyjnej.
3. Ewidencja wydanych indeksów.
4. Protokoły egzaminów eksternistycznych.
5. Sprawozdanie z prac zespołów egzaminacyjnych.
6. Ewidencja świadectw i dyplomów.
§5
Uwagi końcowe.
1.
Środki uzyskane z odpłatności przeznaczone są na wynagrodzenia komisji eksternistycznej, na pokrycie kosztów materialnych związanych z organizacją
egzaminów eksternistycznych oraz obsługi administracyjnej.
14
JĘZYK POLSKI
Kształcenie literackie i kulturowe (szkoła ponadgimnazjalna)
L.P. Szczegółowy zakres
Wymagania egzaminacyjne
egzaminu eksternistycznego
I. KULTURA STAROŻYTNEJ GRECJI I RZYMU
I.
1. Epos. Cechy i funkcje
Osoba przystępująca do egzaminu:
stylu epickiego. Starogrecki – określa tematykę Iliady, główne wydarzenia i
ideał człowieka
bohaterów
– charakteryzuje Iliadę, wskazując najważniejsze cechy
Homer, Iliada (fragmenty)
eposu starożytnego (patos, podniosłość stylu,
dwupłaszczyznowość świata przedstawionego)
– swoimi słowami krótko wyjaśnia terminy: heros, epos
starożytny, inwokacja, patos
– wskazuje związek fabuły eposu z wierzeniami
starożytnych Greków
– streszcza mity greckie związane z Iliadą, interpretuje
je
– charakteryzuje epos starożytny jako gatunek literacki
– ocenia postępowanie herosów i bogów opisane w
Iliadzie z różnych punktów widzenia (w kontekście
epoki oraz ze współczesnego punktu widzenia)
– w wypowiedziach trafnie stosuje w różnych
znaczeniach słowa: heros, heroizm, heroiczny
– wyjaśnia swoimi słowami terminy: etyczny,
estetyczny, podaje właściwe przykłady znaczeń
Kryteria oceniania
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
Ocena dopuszczająca
Słuchacz:
- określa tematykę Iliady, główne wydarzenia i
bohaterów
- charakteryzuje epos starożytny jako gatunek
literacki
Ocena dostateczna
Słuchacz:
– charakteryzuje Iliadę, wskazując najważniejsze
cechy eposu starożytnego (patos, podniosłość
stylu, dwupłaszczyznowość świata
przedstawionego)
– w wypowiedziach trafnie stosuje w różnych
znaczeniach słowa: heros, heroizm, heroiczny
– wyjaśnia swoimi słowami terminy: etyczny,
estetyczny, podaje właściwe przykłady znaczeń
Ocena dobra
Słuchacz:
– streszcza mity greckie związane z Iliadą,
interpretuje je
– szerzej charakteryzuje postacie Achillesa i
Hektora
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
15
2. Funkcja mitów w
kulturze. Różne sposoby
czytania mitów
– wskazuje związek fabuły eposu z wierzeniami
starożytnych Greków
wyjaśnia szerzej terminy: heros, inwokacja,
heksametr, iloczas, patos, aojda.
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Słuchacz:
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
– streszcza, opowiada ważniejsze mity greckie
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
– swoimi słowami wyjaśnia terminy: mit, topos, sacrum Ocena dopuszczająca
i profanum
Słuchacz:
– wyjaśnia, na czym polegają funkcje mitów:
– streszcza, opowiada ważniejsze mity greckie
kulturotwórcza, poznawcza, światopoglądowa
– swoimi słowami wyjaśnia terminy: mit, topos
– podaje przykłady mitów kosmogonicznych,
Ocena dostateczna
antropogenicznych, teogonicznych, rodowych (bez
Słuchacz:
terminologii)
– wyjaśnia, na czym polegają funkcje mitów:
– na podstawie poznanych mitów wskazuje
kulturotwórcza, poznawcza, światopoglądowa
podstawowe archetypy i toposy kultury europejskiej
– podaje przykłady mitów kosmogonicznych,
(np. topos labiryntu, wędrówki, archetyp władcy,
antropogenicznych, teogonicznych, rodowych (bez
wojownika, matki, motyw prometejski)
terminologii)
– wskazuje związki frazeologiczne pochodzące z mitów – wskazuje związki frazeologiczne pochodzące z
greckich i wyjaśnia ich znaczenie
mitów greckich i wyjaśnia ich znaczenie
Ocena dobra
Słuchacz:
– w sposób pogłębiony wyjaśnia, czym jest mit
– interpretuje poznane mity, analizując ich
warstwę symboliczną
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
– wskazuje różne płaszczyzny odczytania mitów
– przedstawia funkcjonowanie motywów
mitycznych w kulturze europejskiej (na wybranych
przykładach
w postaciach bohaterów kultury masowej
(Superman, Batman, Spiderman) dostrzega cechy
antycznego herosa; wskazuje podobieństwa i
różnice
16
3. Teatr grecki – człowiek
wobec zagadek istnienia
Sofokles, Król Edyp
Słuchacz:
– przedstawia przebieg wydarzeń ukazanych w
przeczytanej tragedii,
streszcza, opowiada utwór
– na podstawie tragedii przedstawia antyczną wizję
ludzkiego losu (rola przeznaczenia)
– wyjaśnia, na czym polega tragiczna sytuacja, w której
znaleźli się bohaterowie, i jaka była antyczna koncepcja
tragizmu
– na przykładzie poznanego dramatu przedstawia
budowę tragedii antycznej, wskazując najważniejsze jej
elementy
– wyjaśnia (odwołując się do treści dramatu), na czym
polegała koncepcja trzech jedności tragedii antycznej
– swoimi słowami przedstawia genezę dramatu
antycznego (tragedii i komedii), wywodząc go ze świąt
ku czci Dionizosa
– wymienia najważniejszych twórców tragedii greckiej
– wyjaśnia terminy: wina tragiczna (hamartia),
tragiczne zbłądzenie, katastrofa, odwołując się do losów
bohaterów różnych tragedii
– opisuje budowę tragedii antycznej, używając
określeń: epeisodion, stasimon, prologos, parodos,
eksodos, epilogos, katastrofa, perytepia itp.
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
Ocena dopuszczająca
Słuchacz:
– przedstawia przebieg wydarzeń ukazanych w
przeczytanej tragedii, streszcza, opowiada utwór
– na przykładzie poznanego dramatu przedstawia
budowę tragedii antycznej, wskazując
najważniejsze jej elementy
Ocena dostateczna
Słuchacz:
– na podstawie tragedii przedstawia antyczną wizję
ludzkiego losu (rola przeznaczenia)
– wskazuje i ocenia motywy decyzji bohaterów
– wyjaśnia, na czym polega tragiczna sytuacja, w
której znaleźli się bohaterowie,i jaka była antyczna
koncepcja tragizmu
– wyjaśnia (odwołując się do treści dramatu), na
czym polegała koncepcja trzech jedności tragedii
antycznej
– swoimi słowami przedstawia genezę dramatu
antycznego (tragedii i komedii), wywodząc go ze
świąt ku czci Dionizosa
– wymienia najważniejszych twórców tragedii
greckiej
Ocena dobra
Słuchacz:
– wyjaśnia terminy: wina tragiczna (hamartia),
tragiczne zbłądzenie, katastrofa, odwołując się do
losów bohaterów różnych tragedii
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
– opisuje budowę tragedii antycznej, używając
określeń: epeisodion, stasimon, prologos, parodos,
17
4. Filozofia starożytnej
Grecji
eksodos, epilogos, katastrofa, perytepia itp.
swoimi słowami wyjaśnia ww. terminy i odnosi je
do fragmentów znanego utworu
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Słuchacz:
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
– ogólnie określa przedmiot i główne działy filozofii
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
– wyjaśnia, kim byli: Tales, Empedokles, Demokryt,
Ocena dopuszczająca
Pitagoras, Sokrates, Platon, Diogenes, Arystoteles,
Słuchacz:
Epikur
– ogólnie określa przedmiot i główne działy
– prezentuje główne szkoły filozoficzne starożytnej
filozofii
Grecji i Rzymu, wskazując ich najważniejsze założenia – wyjaśnia, kim byli: Tales, Empedokles,
(zwłaszcza stoików i epikurejczyków)
Demokryt, Pitagoras, Sokrates, Platon, Diogenes,
– przedstawia (ogólnie) najważniejsze dla filozofii
Arystoteles, Epikur
starożytnej koncepcje człowieka i sposobów osiągnięcia Ocena dostateczna
szczęścia
Słuchacz:
– prezentuje główne szkoły filozoficzne
starożytnej Grecji i Rzymu, wskazując ich
najważniejsze założenia (zwłaszcza stoików i
epikurejczyków)
Oceny dobra
Słuchacz:
– szerzej przedstawia szkoły filozoficzne
starożytnej Grecji i Rzymu
– wyjaśnia ogólnie, na czym polegał idealizm
platoński
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
– dokładniej charakteryzuje postawę stoicką
(wobec świata, śmierci itd.) i ją ocenia
– dokładniej charakteryzuje epikurejską koncepcję
szczęścia
w swych komentarzach sprawnie używa terminów
filozoficznych (np. stoicyzm, stoik, stoicki,
epikureizm, epikurejski, a także: etyka, estetyka,
logika, metafizyka)
18
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
5. Horacy i liryka starożytna Słuchacz:
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
– określa, jakim gatunkiem była pieśń (w poezji
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
Horacy: Do Leukone, Do
starożytnej) i jaki był jej związek z muzyką
Oceny dopuszczająca
Deliusza, Do Postuma,
– określa temat, nastrój, charakter czytanych wierszy,
Słuchacz:
Wybudowałem pomnik
wskazuje i wyjaśnia główne ich motywy
– określa, jakim gatunkiem była pieśń (w poezji
– swoimi słowami przedstawia filozoficzną
starożytnej) i jaki był jej związek z muzyką
problematykę wierszy Horacego; wskazuje motywy
– określa temat, nastrój, charakter czytanych
stoickie i epikurejskie
wierszy, wskazuje i wyjaśnia główne ich motywy
– wyjaśnia znaczenie i źródło terminów: mecenas,
Ocena dostateczna
mecenat
Słuchacz:
– charakteryzuje lirykę jako rodzaj literacki, wskazując – swoimi słowami przedstawia filozoficzną
jej podstawowe wyznaczniki
problematykę wierszy Horacego; wskazuje
– wymienia podstawowe gatunki poetyckie wywodzące motywy stoickie i epikurejskie
się z antyku (m.in. pieśń, hymn, tren, elegia, sielanka,
– wyjaśnia znaczenie i źródło terminów: mecenas,
satyra)
mecenat
– wyjaśnia terminy: poezja tyrtejska, elegia, hymn,
Ocena dobra
epigramat, epitafium, erotyk, sielanka, idylla
Słuchacz:
– wyjaśnia, czym jest topos Arkadii i jakie jest jego
– interpretuje czytane wiersze Horacego
pochodzenie
– krótko streszcza poglądy Horacego na sztukę
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
– na podstawie czytanych wierszy określa, pozycję
artysty w starożytności
– wyjaśnia znaczenie słynnych Horacjańskich
sentencji
podaje przykłady poezji tyrtejskiej w literaturze
różnych epok
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
II. BIBLIA
1. Biblia – księga ksiąg.
Słuchacz:
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
Opowieści o początku i
– podaje podstawowe wiadomości na temat Biblii
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
końcu
(pochodzenie, budowa, czas powstawania, Stary i
Ocena dopuszczająca
19
Księga Rodzaju,
Apokalipsa św. Jana
Nowy Testament, księgi biblijne, Pięcioksiąg
Mojżeszowy, rozdziały i wersety; języki)
– charakteryzuje obraz Boga, człowieka i świata w
świetle Księgi Rodzaju
– wskazuje i interpretuje podstawowe toposy biblijne
(np. topos raju, homo viator)
– wyjaśnia znaczenie słowa „apokalipsa”
– podaje podstawowe informacje na temat Apokalipsy
św. Jana
–wskazuje najważniejsze cechy stylu Apokalipsy
(wizyjność, symboliczność, charakterystyczne cechy
składni itp.)
– przytacza najbardziej znane biblizmy i podaje ich
współczesne znaczenie
Słuchacz:
– podaje podstawowe wiadomości na temat Biblii
(pochodzenie, budowa, czas powstawania, Stary i
Nowy Testament, księgi biblijne, Pięcioksiąg
Mojżeszowy, rozdziały i wersety; języki)
– odczytuje biblijny opis stworzenia świata jako
hymn na cześć Wszechmogącego
Ocena dostateczna
Słuchacz:
– charakteryzuje obraz Boga, człowieka i świata w
świetle Księgi Rodzaju
– wyjaśnia znaczenie słowa „apokalipsa”
– podaje podstawowe informacje na temat
Apokalipsy św. Jana
– przytacza najbardziej znane biblizmy i podaje
ich współczesne znaczenie
Ocena dobra
Słuchacz:
– wyjaśnia pochodzenie i dosłowne znaczenie
nazwy Biblii
– podaje przykłady odczytywania tekstów
biblijnych w sposób dosłowny i paraboliczny lub
symboliczny (np. opowieść o grzechu
pierworodnym i wygnaniu z raju)
– wskazuje najważniejsze cechy stylu Apokalipsy
(wizyjność, symboliczność, charakterystyczne
cechy składni itp.)
– na przykładach biblizmów wyjaśnia, czym jest
związek frazeologiczny stały (frazeologizm)
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
– porównuje biblijną i mityczną (grecką) opowieść
o początku świata
– przedstawia wizję końca świata zawartą
w Apokalipsie św. Jana; wyjaśnia, dlaczego była
ona księgą nadziei chrześcijan
wskazuje i interpretuje podstawowe toposy
20
2.1 Człowiek i Bóg
Opowieść o ofierze
Abrahama i fragmenty
wybranych ksiąg biblijnych
2.2 Psalmy – modlitwa
biblijne (np. topos raju, homo viator)
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Słuchacz:
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
– opowiada, streszcza, komentuje różne opowieści
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
biblijne
Ocena dopuszczająca
– lokalizuje najważniejsze postacie, motywy i obrazy
Słuchacz:
biblijne (starotestamentowe, np. walka Jakuba
– opowiada, streszcza, komentuje różne opowieści
z aniołem, arka Noego, dziesięcioro przykazań, Józef,
biblijne
Mojżesz, Arka Przymierza, walka Dawida z Goliatem, – lokalizuje najważniejsze postacie, motywy i
świątynia Salomona, niewola babilońska, oraz z
obrazy biblijne (starotestamentowe, np. walka
Nowego Testamentu)
Jakuba z aniołem, arka Noego, dziesięcioro
– na wybranych przykładach przedstawia symboliczny przykazań, Józef, Mojżesz, Arka Przymierza,
charakter postaci i pojęć biblijnych
walka Dawida z Goliatem, świątynia Salomona,
– w poznanych fragmentach Starego Testamentu
niewola babilońska, oraz z Nowego Testamentu)
wskazuje cechy stylu biblijnego (np. krótkie
Ocena dostateczna
współrzędnie złożone zdania, paralelizmy, powtórzenia, Słuchacz:
fragmentaryczność)
– na wybranych przykładach przedstawia
– interpretuje ważniejsze opowieści biblijne, wskazując symboliczny charakter postaci i pojęć biblijnych
ich sensy uniwersalne i warstwę symboliczną
Ocena dobra
Słuchacz:
– w poznanych fragmentach Starego Testamentu
wskazuje cechy stylu biblijnego (np. krótkie
współrzędnie złożone zdania, paralelizmy,
powtórzenia, fragmentaryczność)
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
interpretuje ważniejsze opowieści biblijne,
wskazując ich sensy uniwersalne i warstwę
symboliczną (np. historię Abrahama, opowieści o
Kainie i Ablu, o potopie, o wieży Babel,
zniszczeniu Sodomy i Gomory, sądzie Salomona)
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Słuchacz:
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
21
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
Ocena dopuszczająca
Psalm 6,
Słuchacz:
Psalm 144
– wyjaśnia, jakim gatunkiem jest psalm biblijny
Ocena dostateczna
Słuchacz:
– wymienia podstawowe rodzaje psalmów i je
rozpoznaje
– podaje podstawowe informacje o Księdze
Psalmów
Ocena dobra
Słuchacz:
– interpretuje psalmy biblijne jako najdoskonalszy
wzór tekstu modlitewnego
– wskazuje, jak wyrażają się w języku psalmów
relacje między podmiotem mówiącym
(człowiekiem) i adresatem (Bogiem), np. ocenia
określenia Boga i człowieka, wskazuje
charakterystyczne porównania, epitety
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
na przykładach psalmów wyjaśnia, czym się różni
przekład od parafrazy
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
3. Sens cierpienia, sens
Słuchacz:
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
miłości
– przedstawia historię biblijnego Hioba i wskazuje
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
różne sposoby jej odczytania (np. opowieść o sensie
Ocena dopuszczająca
Księga Hioba, Przypowieść cierpienia, o wierze, o relacjach między człowiekiem a Słuchacz:
o miłosiernym
Bogiem)
– przedstawia historię biblijnego Hioba i wskazuje
Samarytaninie oraz wybrane – swoimi słowami przedstawia temat, charakter, główne różne sposoby jej odczytania (np. opowieść o
przypowieści ewangeliczne idee czytanych fragmentów Biblii
sensie cierpienia, o wierze, o relacjach między
– streszcza, opowiada, parafrazuje wskazane
człowiekiem a Bogiem)
przypowieści ewangeliczne
– swoimi słowami przedstawia temat, charakter,
– interpretuje przedstawione przypowieści, odczytując główne idee czytanych fragmentów Biblii
ich warstwę paraboliczną
– streszcza, opowiada, parafrazuje wskazane
wieków
– wyjaśnia, jakim gatunkiem jest psalm biblijny
– wymienia podstawowe rodzaje psalmów i je
rozpoznaje
– podaje podstawowe informacje o Księdze Psalmów
– interpretuje psalmy biblijne jako uniwersalną
opowieść o relacjach między człowiekiem a Bogiem
– na podstawie wskazanych fragmentów dostrzega
symboliczność języka psalmów
22
III. ŚREDNIOWIECZE
1. Czas modlitwy:
poezja średniowieczna:
Bogurodzica,
– przedstawia przypowieść (parabolę) jako gatunek
biblijny
– w czytanych fragmentach Biblii dostrzega
charakterystyczne cechy stylu biblijnego (paralelne
konstrukcje składniowe, rozpoczynanie zdań od
spójników, przestawny szyk zdania, specyficzne
słownictwo itp.)
– interpretuje opowieść o Hiobie
– porównuje obrazy bohaterów, których dotknęło
cierpienie, pochodzących z różnych utworów (np. Hiob,
Prometeusz, król Edyp)
– wyjaśnia (ogólnie), na czym polega uniwersalny sens
przypowieści biblijnych
– porównuje obraz Boga wyłaniający się z ksiąg
Starego Testamentu (sprawiedliwy Jahwe) i Nowego
Testamentu (chrześcijański Bóg miłości)
– na wybranych przykładach wyjaśnia, czym jest
stylizacja biblijna
– na wybranych przykładach krótko objaśnia sposoby
odczytywania Biblii (jako księgi świętej, dzieła
zawierającego sens moralny, jako utworu literackiego)
przypowieści ewangeliczne
Ocena dostateczna
Słuchacz:
– interpretuje przedstawione przypowieści,
odczytując ich warstwę paraboliczną
– przedstawia przypowieść (parabolę) jako
gatunek biblijny
Ocena dobra
Słuchacz:
– interpretuje opowieść o Hiobie,
– porównuje obrazy bohaterów, których dotknęło
cierpienie, pochodzących z różnych utworów (np.
Hiob, Prometeusz, król Edyp)
– wyjaśnia (ogólnie), na czym polega uniwersalny
sens przypowieści biblijnych
– porównuje obraz Boga wyłaniający się z ksiąg
Starego Testamentu (sprawiedliwy Jahwe) i
Nowego Testamentu (chrześcijański Bóg miłości)
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
– opisuje styl czytanych fragmentów Starego i
Nowego Testamentu, wskazując i określając
charakterystyczne środki językowe
– na wybranych przykładach wyjaśnia, czym jest
stylizacja biblijna
omawia wiersze współczesne zawierające
nawiązania do Biblii (np. Baczyńskiego,
Kamieńskiej, Miłosza – zamieszczone
w podręczniku)
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Słuchacz:
– parafrazuje tekst pieśni, przedstawiając go
współczesną polszczyzną
– w tekście Bogurodzicy wskazuje archaizmy
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
Ocena dopuszczająca
Słuchacz:
23
Lament świętokrzyski
sztuka romańska i gotycka
– opisuje budowę pieśni, wskazując strofy, refren,
powtórzenia, rymy itp.
– wskazuje apostrofy, określa adresatów wypowiedzi
– przedstawia treść i budowę Lamentu świętokrzyskiego
– parafrazuje tekst pieśni, przedstawiając jej treść
współczesną polszczyzną, wskazuje archaizmy
– wyjaśnia terminy: średniowiecze, teocentryzm,
uniwersalizm, hierarchizacja, apokryf, pieta
– na podstawie konkretnych dzieł (przywołanych w
podręczniku obrazów, rzeźb, budowli) charakteryzuje
cechy stylu romańskiego i gotyckiego
– wyjaśnia terminy: średniowiecze, teocentryzm,
uniwersalizm, hierarchizacja
– parafrazuje tekst pieśni, przedstawiając go
współczesną polszczyzną
– w tekście Bogurodzicy wskazuje archaizmy
– opisuje budowę pieśni, wskazując strofy, refren,
powtórzenia, rymy itp.
– wskazuje apostrofy, określa adresatów
wypowiedzi
Ocena dostateczna
Słuchacz:
– podaje podstawowe informacje na temat
Bogurodzicy (czas powstania, hipotetyczne
autorstwo, funkcja hymnu rycerskiego)
– przedstawia treść i budowę Lamentu
świętokrzyskiego
– charakteryzuje cechy stylu romańskiego i
gotyckiego
Ocena dobra
Słuchacz:
– charakteryzuje budowę pieśni, dostrzegając jej
kunsztowność
– wiąże religijny charakter pieśni z teocentryzmem
epoki
– interpretuje Bogurodzicę w kontekście
średniowiecznej idei pośrednictwa
- porównuje wyobrażenie Matki Bożej
w Bogurodzicy i Lamencie świętokrzyskim,
przedstawiając dwa różne obrazy Maryi („boski” i
„ludzki”) ukazane w tych utworach
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
– dostrzega związek wyobrażeń Matki Bożej w
pieśniach ze sztuką romańską (Bogurodzica) i
gotycką (Lament świętokrzyski)
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
24
zawarte w programie
2. W kręgu ideałów: święci Słuchacz:
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
– streszcza Legendę o św. Aleksym; przedstawia dzieje i materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
Legenda o świętym Aleksym postać świętego
Ocena dopuszczająca
– przedstawia wzorzec osobowy świętego ascety na
Słuchacz:
przykładzie św. Aleksego
– wyjaśnia terminy: hagiografia, legenda (żywot),
– wyjaśnia terminy: hagiografia, legenda (żywot),
asceza, asceta
Kwiatki świętego Franciszka asceza, asceta
– określa, jakim gatunkiem literackim była legenda
(fragm.)
– odczytuje wybrane fragmenty Kwiatków św.
średniowieczna
Franciszka ze zrozumieniem ich paraboliczności i
– streszcza Legendę o św. Aleksym; przedstawia
moralistycznego charakteru
dzieje i postać świętego
– określa stosunek św. Franciszka do natury
– przedstawia wzorzec osobowy świętego ascety
– wymienia główne wartości wiążące się z duchowością na przykładzie św. Aleksego
franciszkańską, np. pokój, dobro, pokora, ubóstwo,
Ocena dostateczna
radość i pogoda, miłość do stworzeń
Słuchacz:
– wypowiada swój sąd na temat znaczenia postawy
– ocenia decyzję świętego Aleksego w kontekście
franciszkańskiej (i ideałów franciszkańskich) we
ideałów epoki i z punktu widzenia człowieka
współczesnym świecie
współczesnego
– odczytuje wybrane fragmenty Kwiatków św.
Franciszka ze zrozumieniem ich paraboliczności i
moralistycznego charakteru
– streszcza, opowiada, komentuje wybrane
opowieści
– określa stosunek św. Franciszka do natury
– wymienia główne wartości wiążące się
z duchowością franciszkańską, np. pokój, dobro,
pokora, ubóstwo, radość i pogoda, miłość do
stworzeń
Ocena dobra
Słuchacz:
– wiąże ideał ascezy z teocentryzmem
i średniowieczną koncepcją człowieka (doskonała
dusza – grzeszne ciało)
– przedstawia wzorzec kompozycyjny (schemat)
średniowiecznej legendy (żywotu) i odnajduje go
w Legendzie o św. Aleksym
– określa stosunek św. Franciszka do ideału ascezy
25
– porównuje wzorzec świętości Franciszka
i Aleksego
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
– formułuje własne sądy i opinie na temat
średniowiecznych wzorców ascezy, uzasadnia je,
przytaczając argumenty
– wypowiada swój sąd na temat znaczenia postawy
franciszkańskiej (i ideałów franciszkańskich) we
współczesnym świecie
– w swoich wypowiedziach trafnie używa
terminów: franciszkanizm, franciszkański
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
3. W kręgu ideałów: władca, Słuchacz:
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
rycerz, dama
– charakteryzuje średniowieczny wzorzec osobowy
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
rycerza; wskazuje związane z nim idee i wartości (np.
Ocena dopuszczająca
Pieśń o Rolandzie,
honor, wierność, czystość)
Słuchacz:
opowieści o królu Arturze
– wyjaśnia terminy: epika rycerska, romanse rycerskie, – charakteryzuje średniowieczny wzorzec
i rycerzach Okrągłego Stołu pieśń o dziejach, truwerzy, trubadurzy
osobowy rycerza; wskazuje związane z nim idee i
– na podstawie kroniki Galla Anonima charakteryzuje wartości (np. honor, wierność, czystość)
idealnego średniowiecznego władcę
– wyjaśnia terminy: epika rycerska, romanse
Gall Anonim, Kronika
– wyjaśnia, na czym polegała dwujęzyczność polskiego rycerskie, pieśń o dziejach, truwerzy, trubadurzy
polska (fragm.)
średniowiecza
– przedstawia kronikę jako gatunek
– wyjaśnia, jaki był wzorzec miłości rycerskiej
średniowiecznej historiografii
Ocena dostateczna
Słuchacz:
– na podstawie kroniki Galla Anonima
charakteryzuje idealnego średniowiecznego
władcę
– wyjaśnia, jaki był wzorzec miłości rycerskiej
Ocena dobra
Słuchacz:
– wymienia wartości, postawy, obyczaje,
ceremonie, formy zachowań itp. składające się na
średniowieczną kulturę rycerską
26
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
– odnajduje cechy idealnego władcy w postaciach
znanych z innych utworów
próbuje określić, czym jest etos rycerski (czym był
w średniowieczu i jakie jest jego miejsce w
świecie współczesnym)
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
4. Śmierć i zaświaty
Słuchacz:
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
– wskazuje w utworze cechy dialogu jako gatunku
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
Rozmowa Mistrza Polikarpa literackiego
Ocena dopuszczająca
ze śmiercią
– wyjaśnia, czym był średniowieczny motyw tańca
Słuchacz:
śmierci (dance macabre), odnajduje go w różnych
– przedstawia treść Rozmowy Mistrza Polikarpa ze
dziełach sztuki oraz w Rozmowie…
śmiercią, opisuje występujące w niej postacie
– dostrzega dydaktyczno-moralizatorskie przesłanie
– wskazuje w utworze cechy dialogu jako gatunku
Rozmowy... i dzieł sztuki zawierających motyw tańca
literackiego
śmierci
Ocena dostateczna
– odnajduje elementy satyry społecznej
Słuchacz:
– na podstawie Rozmowy... oraz wybranych dzieł sztuki – wyjaśnia, czym był średniowieczny motyw tańca
(np. przywołanych w podręczniku) wnioskuje, jak
śmierci (dance macabre), odnajduje go w różnych
w średniowieczu pojmowano śmierć
dziełach sztuki oraz w Rozmowie…
– dokonuje szczegółowej analizy sceny śmierci
– dostrzega dydaktyczno-moralizatorskie
Rolanda, wskazując elementy symboliczne
przesłanie Rozmowy... i dzieł sztuki zawierających
– w swych wypowiedziach posługuje się terminami:
motyw tańca śmierci
apoteoza, heroizm, sakralizacja, idealizacja
Ocena dobra
Słuchacz:
– odnajduje elementy satyry społecznej
– na podstawie Rozmowy... oraz wybranych dzieł
Pieśń o Rolandzie
sztuki (np. przywołanych w podręczniku)
(fragment)
wnioskuje, jak w średniowieczu pojmowano
śmierć
– interpretuje scenę śmierci Rolanda w kontekście
etosu rycerskiego i teocentryzmu epoki; określa,
jaką funkcję pełni obraz śmierci bohatera
Ocena bardzo dobra
27
Słuchacz:
uzasadnia powszechność motywów śmierci i Sądu
Ostatecznego w literaturze i sztuce średniowiecza
na podstawie wiedzy o światopoglądzie epoki i
średniowiecznej koncepcji człowieka itp.
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
IV. RENESANS
1. Renesansowa koncepcja
godności człowieka
Giovanni Pico della
Mirandola, Mowa
o godności człowieka,
Jan Kochanowski Pieśń XIX,
ks. II;
Pieśń XXIV, ks. II;
fraszki: Do gór i lasów, Do
fraszek
Słuchacz:
– wskazuje godność i wolność człowieka jako temat
literatury (myśli) renesansowej; przywołuje konkretne
teksty
– na podstawie czytanych tekstów określa, jak zmieniły
się (w stosunku do średniowiecza) poglądy na
człowieka i jego relacje ze światem
– wskazuje i wyjaśnia różne znaczenia słowa
„humanizm”
– wymienia najważniejsze hasła odrodzenia i krótko je
komentuje
– wyjaśnia nazwę epoki
– określa, jaka koncepcja człowieczeństwa wyłania się
z utworów Kochanowskiego i dzieła Mirandoli
– przedstawia pieśń i fraszkę jako gatunki literackie
– rozpoznaje wiersz sylabiczny
– w czytanych utworach literackich i poznawanych
dziełach sztuki wskazuje nawiązania sztuki renesansu
do antyku
– na przykładach znanych dzieł uzasadnia, że człowiek
jest ważnym tematem literatury i sztuki renesansu
– w Pieśni XIX i fraszce Do gór i lasów dostrzega
nawiązania do filozofii stoickiej i epikurejskiej
– na przykładzie Pieśni XXIV wyjaśnia, czym był
horacjanizm (naśladowanie modelu poezji stworzonej
przez Horacego)
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
Ocena dopuszczająca
Słuchacz:
– na podstawie czytanych tekstów określa, jak
zmieniły się (w stosunku do średniowiecza)
poglądy na człowieka i jego relacje ze światem
– wskazuje i wyjaśnia różne znaczenia słowa
„humanizm”
– wymienia najważniejsze hasła odrodzenia i
krótko je komentuje (zakres wiadomości z
podręcznika)
– przedstawia pieśń i fraszkę jako gatunki
literackie
Ocena dostateczna
Słuchacz:
– określa, jaka koncepcja człowieczeństwa wyłania
się z utworów Kochanowskiego i dzieła Mirandoli
– określa miejsce pieśni i fraszek w twórczości
Kochanowskiego (w zakresie wiadomości z
podręcznika)
– rozpoznaje wiersz sylabiczny
Ocena dobra
Słuchacz:
– charakteryzuje humanizm jako prąd umysłowy
odrodzenia
– hasła renesansowe (np. „człowiekiem jestem…”)
28
– określa, jaka koncepcja poety (artysty) zawarta jest w
Pieśni XXIV
– charakteryzuje pieśń jako gatunek renesansowy,
zwracając uwagę na jego tradycję literacką
– wskazuje środki stylistyczne w
utworach Kochanowskiego i określa ich funkcje (np.
porównania, epitety, przerzutnie)
– interpretuje dzieła sztuki renesansowej w kontekście
filozofii renesansowej i renesansowej koncepcji
człowieka
czyni kluczem do odczytania wskazanych
utworów Kochanowskiego
– na przykładzie Pieśni XXIV wyjaśnia, czym był
horacjanizm (naśladowanie modelu poezji
stworzonej przez Horacego)
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
– w Pieśni XIX i fraszce Do gór i lasów dostrzega
nawiązania do filozofii stoickiej i epikurejskiej
– określa, jaka koncepcja poety (artysty) zawarta
jest w Pieśni XXIV
– interpretuje dzieła sztuki renesansowej
w kontekście filozofii renesansowej i renesansowej
koncepcji człowieka
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
2. Człowiek i świat
Słuchacz:
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
– na podstawie czytanych utworów oraz dzieł sztuki
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
określa stosunek twórców renesansowych do natury
Ocena dopuszczająca
– przedstawia renesansowy obraz Boga, świata i
Słuchacz:
Jan Kochanowski, Hymn, Na człowieka w Hymnie Kochanowskiego
– przedstawia renesansowy obraz Boga, świata i
lipę
– wymienia cechy stylu klasycznego
człowieka w Hymnie Kochanowskiego
– wskazuje w czytanych utworach obecność postaw
Ocena dostateczna
stoickich i epikurejskich
Słuchacz:
– w czytanych utworach rozpoznaje cechy gatunkowe
– określa, jaką funkcję w utworach
pieśni i fraszki
Kochanowskiego pełnią opisy natury
– podaje (i stosuje w zdaniach) różne znaczenia słów:
– w czytanych utworach rozpoznaje cechy
klasyk, klasyczny
gatunkowe pieśni i fraszki
– przedstawia renesansowy obraz świata i człowieka w – wymienia cechy stylu klasycznego i odnajduje je
Hymnie Kochanowskiego w kontekście filozofii
w utworach Kochanowskiego
renesansu
Ocena dobra
– wyjaśnia, czym był renesansowy klasycyzm (jako styl Słuchacz:
w sztuce i jako światopogląd)
– porównuje sposób ukazania natury w poezji i
– interpretuje wskazane pieśni i fraszki
malarstwie renesansu
Kochanowskiego w kontekście filozoficznym
– wyjaśnia, czym był renesansowy klasycyzm
także
(stoicyzm, epikureizm, neoplatonizm)
(jako styl w sztuce i jako światopogląd)
29
malarstwo renesansowe,
np. obrazy Pietera Bruegla,
Albrechta Dürera
– przedstawia główne zasługi reformacji i jej twórców
dla kultury
3. W teatrze życia
codziennego
Słuchacz:
– odwołując się do czytanych utworów wykazuje, iż
nowym bohaterem literatury renesansowej jest zwykły
człowiek i świat jego uczuć
– na podstawie poznanych fraszek Kochanowskiego
określa tematy, które poeta w nich poruszał
– posługując się przykładami z utworów, opisuje
renesansowy ideał życia
– nazywa rodzaje fraszek (żartobliwa, filozoficznorefleksyjna, autobiograficzna, autotematyczna,
satyryczna itp.), podając przykłady konkretnych
utworów
Jan Kochanowski, fraszki
– przedstawia główne zasługi reformacji i jej
twórców dla kultury
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
– przedstawia renesansowy obraz świata
i człowieka w Hymnie Kochanowskiego
w kontekście filozofii renesansu
– interpretuje wskazane pieśni i fraszki
Kochanowskiego w kontekście filozoficznym
(stoicyzm, epikureizm, neoplatonizm)
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
Ocena dopuszczająca
Słuchacz;
– na podstawie poznanych fraszek
Kochanowskiego określa tematy, które poeta w
nich poruszał
Ocena dostateczna
Słuchacz:
– nazywa rodzaje fraszek (żartobliwa,
filozoficzno-refleksyjna, autobiograficzna,
autotematyczna, satyryczna itp.), podając
przykłady konkretnych utworów
Ocena dobra
Słuchacz:
– wyjaśnia, dlaczego fraszki można uważać za
„pamiętnik liryczny poety”
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
– interpretuje fraszki Kochanowskiego, sytuując je
w kontekście filozoficznym (stoicyzm,
epikureizm)
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
30
zawarte w programie
4. Obywatelska i
Słuchacz:
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
patriotyczna refleksja
– na podstawie poznanych fragmentów dzieł wskazuje materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
renesansu
najważniejsze kierunki myśli obywatelskiej i
Ocena dopuszczająca
patriotycznej renesansu (państwo, władca, wzorzec
Słuchacz:
obywatela-patrioty)
– charakteryzuje ideał władcy zawarty w pieśni
– charakteryzuje ideał władcy zawarty w pieśni chóru z chóru z Odprawy posłów greckich
Jan Kochanowski, [Wy,
Odprawy posłów greckich
– na podstawie utworów Kochanowskiego
którzy pospolitą rzeczą
– na podstawie utworów Kochanowskiego
charakteryzuje wzorzec osobowy obywatelawładacie...], Pieśń o
charakteryzuje wzorzec osobowy obywatela-patrioty
patrioty
spustoszeniu Podola, Pieśń o – streszcza poglądy Skargi na obowiązki obywateli
– streszcza poglądy Skargi na obowiązki obywateli
cnocie
(szlachty i rządzących) wobec ojczyzny
(szlachty i rządzących) wobec ojczyzny
Piotr Skarga, Kazania
– wskazuje obowiązki rządzących wobec poddanych
Ocena dostateczna
sejmowe
– w czytanych utworach rozpoznaje funkcję
Słuchacz:
impresywną (perswazyjną); wskazuje typowe dla niej
– wyjaśnia sens porównania ojczyzny do tonącego
środki stylistyczne
okrętu
– wzorzec osobowy obywatela-patrioty interpretuje w
– wskazuje obowiązki rządzących wobec
kontekście renesansowej koncepcji człowieka (jako
poddanych
istoty wyjątkowej i szczególnie uposażonej przez
Ocena dobra
Stwórcę, odpowiedzialnej itp.)
Słuchacz:
– wymienia gatunki renesansowej publicystyki, w tym – interpretuje metaforę pasterza i stada w pieśni
kazanie i orację
chóru z Odprawy posłów greckich
– w czytanych utworach rozpoznaje styl retoryczny,
– w czytanych utworach rozpoznaje styl
wskazując typowe dla niego środki stylistyczne (i
retoryczny, wskazując typowe dla niego środki
określając ich funkcje)
stylistyczne (i określając ich funkcje)
– w czytanych utworach rozpoznaje funkcję
impresywną (perswazyjną); wskazuje typowe dla
niej środki stylistyczne
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
wzorzec osobowy obywatela-patrioty interpretuje
w kontekście renesansowej koncepcji człowieka
(jako istoty wyjątkowej i szczególnie uposażonej
przez Stwórcę, odpowiedzialnej itp.)
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
31
5. Wobec zagadki losu i
nieuchronności śmierci
Jan Kochanowski, [Nie
porzucaj nadzieje...], O
żywocie ludzkim, Treny: IX,
X, XIX
Słuchacz:
– określa filozoficzną koncepcję bytu ludzkiego zawartą
w czytanych utworach
– w pieśni i fraszkach rozpoznaje elementy filozofii
stoickiej i epikurejskiej
– w czytanych utworach wskazuje topos Fortuny i
określa jego funkcję
– wyjaśnia, na czym polegał ideał mędrca-filozofa niewrażliwego na odmiany losu
–przedstawia tematykę i poetykę Trenów (jako cyklu)
– interpretuje poznane Treny, zwracając uwagę na
zmieniające się uczucia i przemianę światopoglądową
podmiotu lirycznego
– określa nową koncepcję Boga, człowieka i świata
zawartą w Trenach
– charakteryzuje tren jako gatunek literacki
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
Ocena dopuszczająca
Słuchacz:
– charakteryzuje tren jako gatunek literacki
– ogólnie przedstawia tematykę i poetykę Trenów
(jako cyklu)
Ocena dostateczna
Słuchacz:
– w pieśni i fraszkach rozpoznaje elementy
filozofii stoickiej i epikurejskiej
– w czytanych utworach wskazuje topos Fortuny i
określa jego funkcję
– interpretuje poznane Treny, zwracając uwagę na
zmieniające się uczucia i przemianę
światopoglądową podmiotu lirycznego
Ocena dobra
Słuchacz:
– określa nową koncepcję Boga, człowieka i
świata zawartą w Trenach
– analizuje i interpretuje wybrane Treny
z uwzględnieniem różnorodnych kontekstów
filozoficznych i kulturowych (np. określa funkcje
nawiązań antycznych)
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
– porównuje koncepcje człowieka (życia
ludzkiego) i świata w różnych znanych sobie
utworach Jana Kochanowskiego, zwracając uwagę
na „renesansowe niepokoje” burzące
optymistyczny obraz epoki
ogólnie wyjaśnia, dlaczego Treny zapowiadają
zmierzch renesansu
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
V. BAROK
32
1. Człowiek wobec
nieskończoności. Pytanie o
sens istnienia
Mikołaj Sęp-Szarzyński,
Sonet II i Sonet IIII
William Szekspir, Makbet
Słuchacz:
–wskazuje cechy stylu barokowego (niepokój, nieład,
skomplikowanie, niejasność, dysharmonia)
– wskazuje i nazywa typowe dla stylu barokowego
środki stylistyczne: inwersja składniowa, przerzutnia,
antyteza, oksymoron, peryfraza
– przedstawia treść, budowę i problematykę Makbeta
(m.in. władza jako namiętność, wizja człowieka jako
aktora w teatrze świata, obraz człowieka wydanego na
łup namiętnościom i wahaniom)
– wskazuje główne cechy dramatu Szekspirowskiego
– charakteryzuje postacie i określa motywy ich
postępowania
– na podstawie poznanych wierszy przedstawia
barokową wizję Boga, człowieka i świata
– wyjaśnia, na czym polega nowa koncepcja tragizmu
w dramatach Szekspira (nie fatum, lecz namiętności
człowieka, który owładnięty nimi zmierza do zguby)
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
Ocena dopuszczająca
Słuchacz:
– wskazuje i nazywa typowe dla stylu barokowego
środki stylistyczne: inwersja składniowa,
przerzutnia, antyteza, oksymoron, peryfraza
– przedstawia treść, budowę i problematykę
Makbeta
– wskazuje główne cechy dramatu
Szekspirowskiego
Ocena dostateczna
Słuchacz:
– przedstawia koncepcję bytu ludzkiego jako
„wiecznej wojny” w sonetach Sępa-Szarzyńskiego
– w czytanych utworach wskazuje cechy stylu
barokowego (niepokój, nieład, skomplikowanie,
niejasność, dysharmonia)
– charakteryzuje postacie i określa motywy ich
postępowania; ocenia bohaterów Szekspirowskich
Ocena dobra
Słuchacz:
– na podstawie poznanych wierszy przedstawia
barokową wizję Boga, człowieka i świata
– porównuje cechy stylu barokowego w czytanych
utworach poetyckich oraz w dziełach innych sztuk
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
– wyjaśnia, na czym polega nowa koncepcja
tragizmu w dramatach Szekspira (nie fatum, lecz
namiętności człowieka, który owładnięty nimi
zmierza do zguby)
wskazuje obecność różnych konwencji
stylistycznych w poznanym dramacie Szekspira
(złamanie zasady decorum)
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
33
2. Wobec śmierci
i nieubłaganego upływu
czasu
Mikołaj Sęp-Szarzyński,
Sonet I,
Daniel Naborowski,
Krótkość żywota
3. Wszystko jest iluzją. O
estetyce barokowej
Jan Andrzej Morsztyn,
Niestatek
przykłady malarstwa
barokowego
Molier, Świętoszek
zawarte w programie
Słuchacz:
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
– na podstawie poznanych wierszy wyjaśnia, jaką
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
funkcję pełnił w sztuce baroku topos marności (vanitas) Ocena dopuszczająca
– wskazuje środki stylistyczne typowe dla stylu
Słuchacz:
barokowego
– wskazuje środki stylistyczne typowe dla stylu
– wyjaśnia terminy: sylwa, epitafium, panegiryk
barokowego: oksymoron, antytezę, inwersję,
paradoks, przerzutnię, wyliczenia i
nagromadzenia, puentę, instrumentację głoskową,
Ocena dostateczna
Słuchacz:
– analizuje i interpretuje czytane wiersze
Ocena dobra
Słuchacz:
- określa funkcję środków stylistycznych w
analizowanych wierszach
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
na podstawie poznanych wierszy wyjaśnia, jaką
funkcję pełnił w sztuce baroku topos marności
(vanitas)
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Słuchacz:
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
– w poznanym wierszu wskazuje cechy stylu
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
barokowego („poetyki iluzji”), m.in. rozpoznaje środki Ocena dopuszczająca
stylistyczne, takie jak: inwersja, przerzutnia, kalambur, Słuchacz:
antyteza, oksymoron, paradoks, i określa ich funkcje
– w poznanym wierszu wskazuje cechy stylu
– rozpoznaje styl barokowy w sztuce i wskazuje jego
barokowego („poetyki iluzji”), m.in. rozpoznaje
charakterystyczne elementy (dynamika, nienaturalne
środki stylistyczne, takie jak: inwersja, przerzutnia,
pozy postaci, wzburzone szaty, nienaturalne źródło
kalambur, antyteza, oksymoron, paradoks, i
światła, nastrojowość itp.)
określa ich funkcje
– określa, jaką funkcję w sztuce baroku pełniły motywy – na przykładzie Świętoszka omawia budowę
rozkładu i brzydoty
dramatu klasycystycznego
– w Świętoszku Moliera wskazuje cechy komedii;
– w Świętoszku Moliera wskazuje cechy komedii;
rozpoznaje różne rodzaje komizmu
rozpoznaje różne rodzaje komizmu: słowa, postaci,
34
– charakteryzuje i ocenia bohaterów
– na przykładzie Świętoszka omawia budowę dramatu
klasycystycznego
sytuacji (podaje konkretne przykłady)
Ocena dostateczna
Słuchacz:
– charakteryzuje i ocenia bohaterów Świętoszka,
dostrzegając elementy satyry i karykatury;
wyjaśnia termin „komedia charakterów”
– wyjaśnia, jakie zjawisko społeczne (postawa)
jest ośmieszone w Świętoszku
Ocena dobra
Słuchacz:
– na podstawie utworu Morsztyna i dzieł sztuki
wyjaśnia, jaką rolę odgrywała iluzja w sztuce
baroku
– wyjaśnia, jakie są źródła iluzji jako zasady
estetyki barokowej (zakwestionowanie świadectwa
ludzkich zmysłów)
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
– komentuje dzieła barokowe (wiersze, obrazy,
rzeźby, architekturę), sytuując je w kontekście
kulturowym i filozoficznym
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
4. Dwie miłości – świat i
Słuchacz:
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
Bóg
– na podstawie poznanych utworów przedstawia
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
dramatyczny obraz egzystencji człowieka w kulturze
Ocena dopuszczająca
Mikołaj Sęp-Szarzyński,
baroku (rozdarcie między pragnieniem ziemskich
Słuchacz:
Sonet V,
rozkoszy a poczuciem ich nietrwałości)
- odwołując się do czytanych wierszy,
Daniel Naborowski, Na oczy – odwołując się do czytanych wierszy, charakteryzuje
charakteryzuje barokową poezję dworskiej:
królewny angielskiej,
barokową poezję dworskiej: wymienia twórców,
wymienia twórców, określa tematykę, omawia
Jan Andrzej Morsztyn, O
określa tematykę, omawia formę, styl itp.
formę, styl itp.
swej pannie,
– w czytanych utworach rozpoznaje cechy stylu
Ocena dostateczna
Do tejże, Do trupa
barokowego
Słuchacz:
– określa funkcję odnalezionych w czytanych utworach – wyjaśnia, na czym polegał koncept barokowy;
środków artystycznych
rozpoznaje wiersze konceptyczne
– wyjaśnia, na czym polegał koncept barokowy;
– określa funkcję odnalezionych w czytanych
35
5. W kręgu sarmatyzmu
Wacław Potocki, Wojna
chocimska (fragment),
Jan Chryzostom Pasek,
Pamiętniki (fragment)
rozpoznaje wiersze konceptyczne
utworach środków artystycznych, takich jak:
– określa koncepcję miłości obecną w barokowej poezji porównanie, przeciwstawienie, paradoks,
dworskiej
oksymoron, antyteza, gradacja, wyliczenie,
nagromadzenie, kompozycja łańcuchowa, figura
sumacji
Ocena dobra
Słuchacz:
– określa koncepcję miłości obecną w barokowej
poezji dworskiej
– w poznanych wierszach barokowych odnajduje
topos miłości i śmierci
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
w sposób pogłębiony komentuje barokowy obraz
dramatycznej egzystencji człowieka ukazany np. w
poezji Sępa-Szarzyńskiego
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Słuchacz:
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
– wyjaśnia terminy: sarmatyzm, Sarmata, sarmacki
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
– odwołując się do literatury i malarstwa, omawia
Ocena dopuszczająca
sarmatyzm jako zespół wartości i postaw związanych z Słuchacz:
etosem polskiej szlachty (m.in. kult rycerskości,
– wyjaśnia terminy: sarmatyzm, Sarmata, sarmacki
umiłowanie wolności i honoru, demokracja szlachecka, Ocena dostateczna
sarmacki mesjanizm, przywiązanie do tradycji itp.)
Słuchacz:
– porównuje dwa oblicza sarmatyzmu:
– odwołując się do literatury i malarstwa, omawia
umiłowanie wolności–samowola; tradycje rycerskie–
sarmatyzm jako zespół wartości i postaw
warcholstwo; gościnność–życie ponad stan;
związanych z etosem polskiej szlachty (m.in. kult
przywiązanie do tradycji–ksenofobia; religijność–
rycerskości, umiłowanie wolności i honoru,
zabobonność
demokracja szlachecka, sarmacki mesjanizm,
– wskazuje charakterystyczne cechy języka i stylu
przywiązanie do tradycji itp.)
pamiętników Paska (kwiecistość, ozdobność, barokowa Ocena dobra
składnia zdań, makaronizowanie itp.)
Słuchacz:
wyjaśnia terminy: makaronizm, makaronizowanie
– porównuje dwa oblicza sarmatyzmu:
– w czytanych utworach zauważa obecność retoryki
umiłowanie wolności–samowola; tradycje
barokowej
rycerskie–warcholstwo; gościnność–życie ponad
36
stan; przywiązanie do tradycji–ksenofobia;
religijność–zabobonność
– wskazuje charakterystyczne cechy języka i stylu
pamiętników Paska (kwiecistość, ozdobność,
barokowa składnia zdań, makaronizowanie itp.)
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
na podstawie poznanych fragmentów utworów i
wiadomości z podręcznika przedstawia różne
obszary i zjawiska kultury szlacheckiej w dawnej
Polsce: dwór, ceremoniał, strój szlachecki, portret
sarmacki itp.
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
VI. OŚWIECENIE
1. Czas rozumu
Adam Naruszewicz, Balon
Słuchacz:
– odwołując się do czytanego tekstu, przedstawia nowy
ideał człowieka – wykorzystującego swój rozum,
krzewiącego cywilizację i ujarzmiającego przyrodę
– wyjaśnia terminy: oświecenie, racjonalizm,
empiryzm, ateizm, deizm, libertynizm, klasycyzm,
– wyjaśnia, czym był klasycyzm epoki oświecenia;
przywołuje wybrane dzieła sztuki oświeceniowego
klasycyzmu
– na przykładzie wiersza Naruszewicza charakteryzuje
odę jako gatunek klasycystyczny – jej styl, typowe
środki artystyczne
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
Ocena dopuszczająca
Słuchacz:
– wyjaśnia terminy: oświecenie, racjonalizm,
empiryzm, ateizm, deizm, libertynizm, klasycyzm,
Ocena dostateczna
Słuchacz:
– wyjaśnia, czym był klasycyzm epoki oświecenia;
przywołuje wybrane dzieła sztuki oświeceniowego
klasycyzmu
Ocena dobra
Słuchacz:
– dokonuje analizy i interpretacji ody Balon jako
wiersza klasycystycznego; wskazuje elementy
typowe dla tego stylu (np. peryfrazę)
– na przykładzie wiersza Naruszewicza
charakteryzuje odę jako gatunek klasycystyczny –
jej styl, typowe środki artystyczne
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
37
2. O nowy, rozumny kształt
państwa
Ignacy Krasicki, Hymn do
miłości ojczyzny
Józef Wybicki,
Pieśń Legionów Polskich
we Włoszech,
określa, jaką postawę zajmowali ludzie oświecenia
wobec władzy, religii i Kościoła i innych instytucji
(na podstawie wiadomości z podręcznika)
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Słuchacz;
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
– określa wzorzec patriotyzmu przedstawiony w
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
Hymnie do miłości ojczyzny (patriotyzm klęski i ofiary) Ocena dopuszczająca
– charakteryzuje hymn jako gatunek klasycystyczny
Słuchacz:
– analizuje Hymn do miłości ojczyzny, wskazując
- charakteryzuje hymn jako gatunek
najważniejsze cechy wiersza klasycystycznego (ład,
klasycystyczny
proporcja, symetria, równowaga)
– ogólnie przedstawia sytuację Polski w czasach
– przedstawia klasycystyczny ideał języka: jasność,
stanisławowskich (jako kontekst historyczny
czystość, precyzja, doskonałość
hymnu)
– ogólnie przedstawia sytuację Polski w czasach
– wymienia próby reform podejmowane w celu
stanisławowskich (jako kontekst historyczny hymnu)
ratowania państwa oraz ważne przedsięwzięcia
– wymienia próby reform podejmowane w celu
społeczne i kulturalne
ratowania państwa oraz ważne przedsięwzięcia
Ocena dostateczna
społeczne i kulturalne
Słuchacz:
– przedstawia ważne instytucje społeczno– charakteryzuje model patriotyzmu przedstawiony w
kulturalne doby oświecenia, reformę szkolnictwa,
Pieśni Legionów…, wskazując jego poetyckie
Collegium Nobilium, teatr, publicystykę
wykładniki (zbiorowy podmiot liryczny, adresat,
oświeceniową
sytuacja liryczna, styl liryki apelu, refren, prostota
– określa wzorzec patriotyzmu przedstawiony w
budowy itp.)
Hymnie do miłości ojczyzny (patriotyzm klęski i
– określa, jaką funkcję pełnią w utworze postacie
ofiary)
bohaterów narodowych
– charakteryzuje model patriotyzmu przedstawiony
– podaje, kiedy i w jakich okolicznościach Mazurek stał w Pieśni Legionów…, wskazując jego poetyckie
się hymnem narodowym
wykładniki (zbiorowy podmiot liryczny, adresat,
sytuacja liryczna, styl liryki apelu, refren, prostota
budowy itp.)
– określa, jaką funkcję pełnią w utworze postacie
bohaterów narodowych
– podaje, kiedy i w jakich okolicznościach
Mazurek stał się hymnem narodowym
Ocena dobra
38
Słuchacz:
– wskazuje czystość języka jako jedną z zasad
utworu klasycystycznego (w wierszu wskazuje
językowe wykładniki elegancji stylu)
– określa rolę Komisji Edukacji Narodowej
i Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych w walce o
czystość języka polskiego
– analizuje warstwę językowo-stylistyczną oraz
budowę wersyfikacyjno-składniową Mazurka
Dąbrowskiego (dostrzega prostotę i melodyjność
budowy, a także zaburzenia rytmu wiersza)
Ocena bardzo dobra
Słuchacz
– interpretuje model patriotyzmu zaproponowany
przez Krasickiego
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
3. Wątpliwości oświeconych Słuchacz:
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
– wyjaśnia, czym jest satyra jako gatunek literacki i
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
jako konwencja estetyczna
Ocena dopuszczająca
Ignacy Krasicki, Pijaństwo, – określa, jakie zjawiska społeczne, postawy, instytucje Słuchacz:
Do króla, Żona modna
itp. ośmieszały satyry oświeceniowe
– wyjaśnia, czym jest satyra jako gatunek literacki
– interpretuje bajki Krasickiego, formułując zawarte w i jako konwencja estetyczna
nich morały i podkreślając dydaktyczno-moralizatorski – określa, jakie zjawiska społeczne, postawy,
charakter
instytucje itp. ośmieszały satyry oświeceniowe
– opisuje pesymistyczną wizję świata wyłaniającą się z – przedstawia bajkę jako gatunek klasycystyczny,
bajek Krasickiego
wskazując m.in. charakter dydaktyczny, morał,
– przedstawia bajkę jako gatunek klasycystyczny,
puentę, alegoryzm, lapidarność itp.
wskazując m.in. charakter dydaktyczny, morał, puentę, – rozróżnia bajki narracyjne i epigramatyczne
alegoryzm, lapidarność itp.
Ocena dostateczna
– rozróżnia bajki narracyjne i epigramatyczne
Słuchacz:
Ignacy Krasicki, bajki
– analizuje bajki Krasickiego, rozpoznając ich budowę – w znanych satyrach wskazuje aluzje, komizm,
– zgodną z zasadami estetyki klasycystycznej
ironię, sarkazm – określa ich funkcje
- wyjaśnia terminy: alegoryzm (alegoryczny), aforyzm, – interpretuje bajki Krasickiego, formułując
sentencja (sentencjonalność stylu)
zawarte w nich morały i podkreślając
– przedstawia sylwetkę Krasickiego jako
dydaktyczno-moralizatorski charakter
39
najwybitniejszego polskiego poety oświecenia
4. Czucie i wiara w epoce
rozumu
Franciszek Karpiński, Do
Justyny. Tęskność na
wiosnę, Przypomnienie
dawnej miłości, Pieśń o
narodzeniu Pańskim
Słuchacz:
– na podstawie utworów literackich i malarstwa
przedstawia najważniejsze cechy sentymentalizmu
(czułość i prostota, prawda uczuć, zainteresowanie
wnętrzem człowieka, bliskość przyrody, specyficzna
uczuciowość, wzory poezji ludowej)
–charakteryzuje uczuciowość sentymentalną (czułość,
tkliwość, łzawość, prostota)
– określa sposób pokazania natury i jej funkcję w
utworach
– w sielankach Karpińskiego rozpoznaje konwencję
miłości sentymentalnej
– opisuje pesymistyczną wizję świata wyłaniającą
się z bajek Krasickiego
Ocena dobra
Słuchacz:
– wskazuje środki artystyczne (stylistyczne,
kompozycyjne itp.) w satyrze Krasickiego, np.:
obrazek obyczajowy, retoryczność stylu,
dialogowość budowy itp.; określa ich funkcje
– interpretuje satyrę Krasickiego, sytuując ją w
różnych kontekstach (historycznym, kulturowym,
filozoficznym itp.)
– omawia satyry Krasickiego jako sposób
„naprawiania” społeczeństwa
– analizuje bajki Krasickiego, rozpoznając ich
budowę – zgodną z zasadami estetyki
klasycystycznej
– wyjaśnia terminy: alegoryzm (alegoryczny),
aforyzm, sentencja (sentencjonalność stylu)
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
przedstawia sylwetkę Krasickiego jako
najwybitniejszego polskiego poety oświecenia
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
Ocena dopuszczająca
Słuchacz:
–przedstawia najważniejsze cechy
sentymentalizmu (czułość i prostota, prawda
uczuć, zainteresowanie wnętrzem człowieka,
bliskość przyrody, specyficzna uczuciowość,
wzory poezji ludowej)
– przedstawia sielankę sentymentalną jako gatunek
literacki
Ocena dostateczna
40
– przedstawia sielankę sentymentalną jako gatunek
literacki
– podaje przykłady polskiej poezji religijnej tworzonej
w okresie oświecenia (Karpiński)
– określa relację między człowiekiem a Bogiem
zawartą w pieśni Karpińskiego
Słuchacz:
– na podstawie czytanych utworów charakteryzuje
uczuciowość sentymentalną (czułość, tkliwość,
łzawość, prostota)
– określa sposób pokazania natury i jej funkcję w
utworach
– podaje przykłady polskiej poezji religijnej
tworzonej w okresie oświecenia (Karpiński)
Ocena dobra
Słuchacz:
– wskazuje stylistyczne i kompozycyjne
wykładniki melodyjności utworu (prostota
budowy, powtórzenia, paralelizmy składniowe
itp.)
– analizuje język i styl Pieśni o narodzeniu
Pańskim; wskazuje środki stylistyczne (apostrofy,
wykrzyknienia, antytezy, oksymorony) i określa
ich funkcje
Ocena bardzo dobra
Słuchacz:
– charakteryzuje konwencję miłości
sentymentalnej
– określa relację między człowiekiem a Bogiem
zawartą w pieśni Karpińskiego
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Romantyzm
I.
Przełom romantyczny
– wyjaśnia dwa znaczenia terminu „romantyzm”
– komentuje wieloznaczność wyrazu „romantyczny”,
odwołując się do jego etymologii
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
Dopuszczający: – wyjaśnia dwa znaczenia
terminu „romantyzm”
– wymienia najważniejszych twórców, którzy
– komentuje wieloznaczność wyrazu
stworzyli modę na średniowiecze i ich dzieła,
„romantyczny”, odwołując się do jego
– podaje podstawowe informacje o literaturze „burzy etymologii
i naporu”, używa terminu „preromantyzm”
Dostateczny: j.w. oraz wymienia
omawia filozoficzne podłoże romantyzmu,
najważniejszych twórców, którzy stworzyli
41
przedstawia przyczyny kryzysu światopoglądu
oświecenia
– wskazuje źródła romantycznego zainteresowania
średniowieczem i mitami Północy
– wyjaśnia, dlaczego romantyzm zainteresował się
mitami jako źródłem archetypów i toposów
– uzasadnia, że współczesne pojęcie mitu tkwi
korzeniami w romantyzmie
II.
Bunt młodych A.
Mickiewicz, Oda do
młodości
A. Mickiewicz,
Romantyczność
modę na średniowiecze i ich dzieła,
– podaje podstawowe informacje o literaturze
„burzy i naporu”, używa terminu
„preromantyzm
Dobry: j.w. oraz
– omawia filozoficzne podłoże romantyzmu,
przedstawia przyczyny kryzysu światopoglądu
oświecenia
– wskazuje źródła romantycznego
zainteresowania średniowieczem i mitami
Północy
Bardzo dobry: j.w. oraz
– wyjaśnia, dlaczego romantyzm zainteresował
się mitami jako źródłem archetypów i toposów
– uzasadnia, że współczesne pojęcie mitu tkwi
korzeniami w romantyzmie
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
– interpretuje Odę... jako manifest młodych
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
– odnajduje w utworze hasła i idee filomackie
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
Dopuszczający: – interpretuje Odę... jako
– dostrzega, iż budowa oparta jest na antynomii
manifest młodych
młodości i starości
– dostrzega, iż budowa oparta jest na antynomii
– wskazuje cechy romantyczne i klasyczne
młodości i starości
–
wie, jaki wpływ na twórczość
Dostateczny: j.w. oraz odnajduje w utworze
Mickiewicza miał jego udział w towarzystwach
–
hasła i idee filomackie, wskazuje
filomatów i filaretów wskazuje filozoficzne konteksty cechy romantyczne i klasyczne
Ody...
–
wie, jaki wpływ na twórczość
– interpretuje motywy lotu i skrzydeł, wskazując ich
Mickiewicza miał jego udział w towarzystwach
tradycje kulturowe
filomatów i filaretów
Dobry:j.w. oraz wskazuje filozoficzne konteksty
Ody...
– interpretuje utwór w kontekście polemiki
Bardzo dobry:j.w. oraz interpretuje motywy
romantyków z klasykami– wyjaśnia, dlaczego utwór lotu i skrzydeł, wskazując ich tradycje kulturowe
ma charakter programowy
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
– dostrzega w utworze cechy manifestu
umiejętności wykraczające poza wymagania
42
– wskazuje w balladzie idee i postawy romantyczne
(np. ludowość, irracjonalizm, indywidualizm, bunt
przeciw konwencjom)
– interpretuje polemikę poety ze starcem jako starcie
się dwóch odmiennych światopoglądów– wyjaśnia, w
jaki sposób romantycy postrzegali szaleństwo
charakteryzuje i komentuje język i styl ballady
Romantyczność jako formę romantycznego sprzeciwu
wobec klasycystycznych konwencji
– wyjaśnia, w jaki sposób romantycy postrzegali
szaleństwo
zawarte w programie
Dopuszczający: – wyjaśnia, dlaczego utwór ma
charakter programowy
– dostrzega w utworze cechy manifestu
Dostateczny:j.w. oraz
wskazuje w balladzie idee i postawy
romantyczne (np. ludowość, irracjonalizm,
indywidualizm, bunt przeciw konwencjom)
– interpretuje polemikę poety ze starcem jako
starcie się dwóch odmiennych światopoglądów
Dobry:j.w. oraz
– charakteryzuje i komentuje język i styl ballady
– wskazuje wewnętrzne rozterki Kordiana
Romantyczność jako formę romantycznego
J. Słowacki, Kordian
– wyjaśnia, w jaki sposób poeta oddał psychologiczną sprzeciwu wobec klasycystycznych konwencji
prawdę o młodości
Bardzo dobry:j.w. oraz
– w postaci Kordiana wskazuje niektóre cechy
– wyjaśnia, w jaki sposób romantycy postrzegali
bohatera romantycznego
szaleństwo
– w sposób pogłębiony wyjaśnia romantyczną
Dopuszczający: – wskazuje wewnętrzne
kategorię „trudnej młodości”
rozterki Kordiana
– wie, czym była romantyczna „choroba wieku” i
Dostateczny:j.w. oraz wyjaśnia, w jaki sposób
odnosi ją do biografii romantycznych
poeta oddał psychologiczną prawdę o młodości
– interpretuje postać Kordiana w kontekście
– w postaci Kordiana wskazuje niektóre cechy
dylematów Hamleta (hamletyzowanie)
bohatera romantycznego
– wskazuje poetyckie wykładniki artystycznego stylu Dobry:j.w. oraz
J. Słowackiego
– w sposób pogłębiony wyjaśnia romantyczną
kategorię „trudnej młodości”
Bardzo dobry:j.w. oraz
– wie, czym była romantyczna „choroba wieku”
i odnosi ją do biografii romantycznych
Ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Romantyczny świat duchów – interpretuje ballady, wskazując w nich elementy
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
i wyzwolonej wyobraźni.
typowe dla romantycznego widzenia świata
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
Tajemnica istnienia J. W.
– wskazuje cechy ballady romantycznej (synkretyzm Dopuszczający: – wskazuje cechy ballady
rodzajowy, ludowość, śpiewność, nastrojowość,
romantycznej (synkretyzm rodzajowy,
Goethe,
Król olch
tajemniczość, „cudowność”)
ludowość, śpiewność, nastrojowość,
43
A. Mickiewicz, Lilie
W. Goethe, Cierpienia
młodego Wertera
III.
Romantyczne widzenie
natury.
– wyjaśnia, na czym polega ludowość ballad
(folkloryzm) i jaki obraz ludu stworzyli romantycy
– przedstawia romantyczny świat duchów i jego
funkcję w balladach
– wskazuje utwory wczesnego romantyzmu, w
których znalazła wyraz prawda, iż „nie masz zbrodni
bez kary”
określa filozoficzne podstawy romantycznego
widzenia natury
wyjaśnia źródła romantycznego odrzucenia rozumu i
poszukiwania innych sposobów poznania świata
: mistycyzm, spirytualizm, metafizyka, irracjonalizm
– analizuje język i styl ballad romantycznych
– charakteryzuje postać Wertera, odwołując się do
treści utworu
–opisuje jego uczucia i przeżycia wewnętrzne
– analizuje źródła cierpień bohatera
– określa przyczyny jego osamotnienia
– wskazuje cechy sentymentalne i romantyczne
bohatera i powieści
– określa źródło tragizmu bohatera
– analizuje obrazy przyrody, odnosząc je do stanów
psychicznych bohatera
– analizuje relacje bohatera z naturą i innymi ludźmi
– na podstawie powieści wyjaśnia terminy: powieść
epistolarna, werteryzm, kochanek sentymentalny,
kochanek romantyczny
– charakteryzuje wzorzec miłości przedstawionej w
utworze
– opracowuje portrety psychologiczne bohaterów
porównuje systemy wartości Wertera i Alberta
– próbuje wyjaśnić przyczyny popularności powieści
– charakteryzuje romantyczne widzenie stepu
– wskazuje sensy symboliczne obrazu stepu
tajemniczość, „cudowność– wyjaśnia, na czym
polega ludowość ballad (folkloryzm) i jaki obraz
ludu stworzyli romantycy– charakteryzuje
postać Wertera, odwołując się do treści utworu
–opisuje jego uczucia i przeżycia wewnętrzne
Dostateczny: j.w. oraz– interpretuje ballady,
wskazując w nich elementy typowe dla
romantycznego widzenia świata– przedstawia
romantyczny świat duchów i jego funkcję w
balladach– na podstawie powieści wyjaśnia
terminy: powieść epistolarna, werteryzm,
kochanek sentymentalny, kochanek
romantyczny określa przyczyny jego
osamotnienia
– wskazuje cechy sentymentalne i romantyczne
bohatera i powieści– określa źródło tragizmu
bohatera
Dobry:j.w. oraz
wyjaśnia źródła romantycznego odrzucenia
rozumu i poszukiwania innych sposobów
poznania świata
: mistycyzm, spirytualizm, metafizyka,
irracjonalizm ,porównuje systemy wartości
Wertera i Alberta– charakteryzuje wzorzec
miłości przedstawionej w utworze
bardzo dobry:j.w. oraz
analizuje język i styl ballad romantycznych
określa filozoficzne podstawy romantycznego
widzenia natury
opracowuje portrety psychologiczne bohaterów
próbuje wyjaśnić przyczyny popularności
powieści
ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
44
Topos podróży
A. Mickiewicz, Sonety
krymskie .
i C. Norwid, Pielgrzym C.
Norwid, Bema pamięci
żałobny –rapsod
–– opisuje romantyczne krajobrazy na podstawie
tekstów, podając ich cechy charakterystyczne
–– charakteryzuje podmiot liryczny Sonetów
krymskich – podróżnika, pielgrzyma, tułacza, ale także
filozofa i artystę
– w kreacji podmiotu lirycznego Sonetów... wskazuje
cechy bohatera romantycznego
– wskazuje charakterystyczne środki artystyczne
występujące w Sonetach... i określa ich funkcje
– wskazuje symboliczne sensy, jakie miał dla
romantyków motyw podróży (np. topos życia jako
wędrówki)
– w krajobrazach romantycznych dostrzega
filozoficzną jedność ducha i materii, a także relacje
jednostki i świata
– wyjaśnia, iż podróż jest nieodłącznym elementem
biografii romantycznej;
Dopuszczający: – charakteryzuje romantyczne
widzenie stepu
–– opisuje romantyczne krajobrazy na podstawie
tekstów, podając ich cechy charakterystyczne
dostateczny: j.w. oraz – wskazuje sensy
symboliczne obrazu stepu
charakteryzuje podmiot liryczny Sonetów
krymskich – podróżnika, pielgrzyma, tułacza, ale
także filozofa i artystę
dobry: j.w. oraz – w kreacji podmiotu
lirycznego Sonetów... wskazuje cechy bohatera
romantycznego
– wskazuje charakterystyczne środki artystyczne
występujące w Sonetach... i określa ich funkcji
Bardzo dobry: j.w. oraz
– w krajobrazach romantycznych dostrzega
filozoficzną jedność ducha i materii, a także
relacje jednostki i świata
– wyjaśnia, iż podróż jest nieodłącznym
elementem biografii romantycznej;
ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
wyjaśnia, dlaczego świat nudzi poetę
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
potrafi powiedzieć, na czym polega indywidualny styl materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
autorów romantycznych, np Norwida
Dopuszczający:
w wierszach Norwida
wyjaśnia, dlaczego świat nudzi poetę–
– charakteryzuje osobę mówiącą w wierszach jako
rozpoznaje metaforyczny charakter konduktu
kreację bohatera romantycznego– określa funkcje
pogrzebowego
odrealnienia pogrzebu bohatera
dostateczny:j.w. oraz wyjaśnia, jak poeta
– rozpoznaje metaforyczny charakter konduktu
rozumie rolę wybitnej jednostki w historii
pogrzebowego
określa funkcje środków artystycznych
– wyjaśnia, jak poeta rozumie rolę wybitnej jednostki dobry:j.w. oraz charakteryzuje osobę mówiącą
w historii
w wierszach jako kreację bohatera
ideowego poety Norwida próbuje samodzielnie
romantycznego– wskazuje źródła osamotnienia
interpretować zakończenie utworu, przedstawia różne Bardzo dobry:j.w. oraz
propozycje
– potrafi powiedzieć, na czym polega
45
– określa funkcje środków artystycznych
– wyjaśnia, jak Norwid rozumie naród i czym różni
się jego koncepcja od koncepcji innych wielkich
poetów romantycznych
– wskazuje źródła osamotnienia
A. Mickiewicz, Konrad
Wallenrod Słowo i czyn –
czyli o polskim wybijaniu
się na niepodległość.
Romantyczna wizja historii
A. Mickiewicz,
Pan Tadeusz Szlachta
polska
indywidualny styl autorów romantycznych,
np.Norwida próbuje samodzielnie interpretować
zakończenie utworu, przedstawia różne
propozycje
wyjaśnia, jak Norwid rozumie naród i czym
różni się jego koncepcja od koncepcji innych
wielkich poetów romantycznych
ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
– zna dylemat Konrada Wallenroda
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
– wyjaśnia, na czym polega historyzm maski obecny materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
w Konradzie Wallenrodzie
dopuszczający: – zna dylematy Konrada
– trafnie używa terminu „wallenrodyzm”, odnosząc go Wallenroda
do różnych sytuacji literackich i historycznych
dostateczny: j.w. oraz– wyjaśnia tragizm
– formułuje własne sądy na temat sytuacji
Konrada, określa rolę Halbana wydarzeniach
dopuszczających użycie podstępu i zdrady
Dobry:j.w. oraz formułuje własne sądy na temat
–określa rolę Halbana wydarzeniach
sytuacji dopuszczających użycie podstępu i
– komentuje postawę Konrada Wallenroda, odwołując zdrady
się do kontekstu literackiego, historycznego
– trafnie używa terminu „wallenrodyzm”,
i filozoficznego
odnosząc go do różnych sytuacji literackich i
wyjaśnia tragizm Konrada Wallenroda
historycznych
Bardzo dobry :j.w. oraz
– komentuje postawę Konrada Wallenroda,
odwołując się do kontekstu literackiego,
historycznego i filozoficznego
ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
– streszcza akcję i fabułę utworu, uwzględniając
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
specyfikę kompozycji
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
– wymienia i charakteryzuje postacie utworu
Dopuszczający:
– charakteryzuje Pana Tadeusza jako epopeję,
streszcza akcję i fabułę utworu, uwzględniając
– w różnych obszarach dzieła wskazuje idealizację
specyfikę kompozycji
utraconej ojczyzny
– wymienia i charakteryzuje postacie utworu
– wyjaśnia kluczową rolę powtarzającego się
– charakteryzuje Pana Tadeusza jako epopeję,
przymiotnika „ostatni”
– w różnych obszarach dzieła wskazuje
46
– zwraca uwagę na opisowość utworu,
odwołując się do konkretnych fragmentów (np. opis
dworu i jego otoczenia, stroju, broni, serwisu itp.)
– charakteryzuje obraz szlachty, jej mentalność,
obyczaje, styl życia itd.
– wskazuje zróżnicowanie szlachty (magnat
Horeszko, dwór szlachecki Sopliców, zaścianek
Dobrzyński)
– formułuje własne opinie i oceny na temat tej
warstwy społecznej
– wskazuje różne opisy przyrody, określając ich
funkcję
– analizuje wybrany opis przyrody, wskazując funkcję
środków stylistycznych
– wskazuje obecność onomatopei w języku
potocznym i określa jej funkcję
– określa charakter narracji
– komentuje osobisty ton pojawiający się w
wypowiedziach narratora
– charakteryzuje Jacka Soplicę jako bohatera
romantycznego – odmiennego od Konrada lub
Kordiana
idealizację utraconej ojczyzny
dostateczny: j.w. oraz
– zwraca uwagę na opisowość utworu,
odwołując się do konkretnych fragmentów (np.
opis dworu i jego otoczenia, stroju, broni,
serwisu itp.)
– charakteryzuje obraz szlachty, jej mentalność,
obyczaje, styl życia itd.
– wskazuje zróżnicowanie szlachty (magnat
Horeszko, dwór szlachecki Sopliców, zaścianek
Dobrzyński)
– formułuje własne opinie i oceny na temat tej
warstwy społecznej
– wskazuje różne opisy przyrody, określając ich
funkcję
– analizuje wybrany opis przyrody, wskazując
funkcję środków stylistycznych
– wskazuje obecność onomatopei w języku
potocznym i określa jej funkcję
– określa charakter narracji
– komentuje osobisty ton pojawiający się w
wypowiedziach narratora charakteryzuje Jacka
Soplicę jako bohatera romantycznego –
odmiennego od Konrada lub Kordiana
Dobry:j.w. oraz
– wyjaśnia, dlaczego Pan Tadeusz jest „świętą
księgą” dla Polaków
– wyjaśnia, jaki wpływ na charakter utworu ma
kategoria „widzę i opisuję” oraz „przeniesienie
utęsknionej duszy” do kraju lat dziecinnych
– wskazuje zróżnicowanie wiersza w zależności
od sytuacji i bohatera
Bardzo dobry:j.w. oraz
– wskazuje idealizację obrazu przyrody i
odejście od wierności realiom na rzecz
odtworzenia „wyższego ładu świata”
– wskazuje obecność nadrzędnego rytmu natury
47
rządzącego czasem utworu i działaniami
bohaterów
na podstawie Epilogu rekonstruuje obraz
polskiej emigracji
ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Młoda Polska
K. Przerwa- Tetmajer,
Koniec wieku XIX;
Hymn do nirwany;)
L. Staff,
Deszcz jesienny, L. Staff;
Kowal
Melancholicy i dekadenci.
Młodopolskie pejzaże.
Podróże na Wschód
Sny o potędze
– określa nastrój i uczucia podmiotu lirycznego
– odnajduje w wierszach typowe dla schyłku wieku
postawy dekadentyzmu, znużenia, przesytu
– wskazuje środki stylistyczne tworzące nastrój
melancholii, smutku, przygnębienia, nieokreślonej
tęsknoty
–– charakteryzuje atmosferę emocjonalną
młodopolskiej liryki pejzażowej na podstawie analizy
środków stylistycznych
krajobrazu
– wskazuje charakterystyczne symbole i motywy
młodopolskie (np. „osmętnica”, sen, droga, rzeka,
dym), interpretuje je
– wymienia i wyjaśnia nazwy epoki, np.: Młoda
Polska, modernizm, fin de siècle, neoromantyzm
określa filozoficzne źródła postawy dekadenckiej
(Schopenhauer)
– określa charakter modernistycznej liryki miłosnej
– wyjaśnia, na czym polegał katastrofizm schyłku
wieku;– charakteryzuje poetykę czytanych– wskazuje
filozoficzne konteksty „snów o potędze” (Nietzsche)
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
Dopuszczający: – określa nastrój i uczucia
podmiotu lirycznego
– odnajduje w wierszach typowe dla schyłku
wieku postawy dekadentyzmu, znużenia,
przesytu
dostateczny:j.w. oraz wskazuje środki
stylistyczne tworzące nastrój melancholii,
smutku, przygnębienia, nieokreślonej tęsknoty
–– charakteryzuje atmosferę emocjonalną
młodopolskiej liryki pejzażowej na podstawie
analizy środków stylistycznych
krajobrazu
– wymienia i wyjaśnia nazwy epoki, np.: Młoda
Polska, modernizm, fin de siècle, neoromantyzm
dobry: j.w. oraz– wskazuje charakterystyczne
symbole i motywy młodopolskie (np.
„osmętnica”, sen, droga, rzeka, dym),
interpretuje je
– określa charakter modernistycznej liryki
miłosnej
bardzo dobry:j.w. oraz
– określa filozoficzne źródła postawy
dekadenckiej (Schopenhauer)
wyjaśnia, na czym polegał katastrofizm schyłku
wieku;– charakteryzuje poetykę czytanych–
wskazuje filozoficzne konteksty „snów o
potędze” (Nietzsche)
48
–rozpoznaje charakterystyczne dla Młodej Polski
style i poetyki: impresjonizm, symbolizm
–określa charakterystyczne cechy stylu
J. Kasprowicz, Krzak dzikiej impresjonistycznego
róży
–określa charakterystyczne cechy stylu
ekspresjonistycznego
Młodopolskie poszukiwania – wyjaśnia młodopolską koncepcję symbolu
języka poezji –
dostrzega różnice między symbolem a alegorią, umie
impresjonizm i symbolizm. ją wyjaśnić
Tatrzańskie fascynacje
– interpretuje symbole zawarte utworach–
artystów Młodej Polski
charakteryzuje gatunki liryki młodopolskiej: sonet,
liryk
–– wyjaśnia, czym były i jakie miejsce zajmowały w
panoramie epoki: impresjonizm, symbolizm i secesja
K. Przerwa-Tetmajer,
Melodia mgieł nocnych...
S. Żeromski,
streszcza, opowiada różne wątki utworu
interpretuje symbolikę scen i obrazów
Ludzie bezdomni
odnajduje odbicie problemów
doświadczenia
społecznych, narodowych i egzystencjalnych
współczesności; nowa proza wskazuje sposoby wyrażenia przerażającej nędzy
ludzkiej egzystencji i wywołania wstrząsu u
czytelnika
podaje różne interpretacje stanu niewoli obecne w
literaturze młodopolskiej
charakteryzuje postać głównego bohatera
określa motywy jego decyzji
ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
Dopuszczający:
rozpoznaje charakterystyczne dla Młodej Polski
style i poetyki: impresjonizm, symbolizm
dostateczny:j.w. oraz
określa charakterystyczne cechy stylu
impresjonistycznego
–określa charakterystyczne cechy stylu
ekspresjonistycznego
dobry: j.w. oraz– wyjaśnia młodopolską
koncepcję symbolu dostrzega różnice między
symbolem a alegorią, umie ją wyjaśnić
– interpretuje symbole zawarte utworach–
charakteryzuje gatunki liryki młodopolskiej:
sonet, liryk
bardzo dobry:j.w oraz
wyjaśnia, czym były i jakie miejsce zajmowały
w panoramie epoki: impresjonizm, symbolizm i
secesja
ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
Dopuszczający: streszcza, opowiada różne
wątki utworu
Dostateczny j.w. oraz charakteryzuje postać
głównego bohatera określa motywy jego decyzji
określa różne pojęcia bezdomności, wskazując
znaczenia symboliczne
dobry j.w. oraz interpretuje symbolikę scen i
obrazów
odnajduje odbicie problemów
49
określa różne pojęcia bezdomności, wskazując
znaczenia symboliczne
J. Conrad Lord Jim
Ku nowym perspektywom
prozy powieściowej
opisuje świat przedstawiony w powieści
analizuje motywy decyzji bohatera, ustosunkowuje
się do nich
w kreacjach bohaterów wskazuje elementy tradycji
romantycznej
tworzy pogłębiony portret psychologiczny bohatera,
odwołując się do treści utworu i opinii różnych
postaci powieściowych
określa symboliczne i metaforyczne sensy w
utworach Conrada nadawane żywiołowi morza
Chłopi Władysława
Stanisława Reymonta – w
przestrzeni mitu
– charakteryzuje bohaterów indywidualnych i
zbiorowych
– wskazuje w powieści różne porządki czasowe
(„rytmy i toki”)
– interpretuje fakt, iż życie w Lipcach toczy się poza
konkretnym czasem
– charakteryzuje moralność, wierzenia i
obyczajowość mieszkańców Lipiec – wskazuje ich
chrześcijańskie i pozachrześcijańskie korzenie
– charakteryzuje różnorodne związki człowieka z
naturą ukazane w Chłopach
– wskazuje różne oblicza narratora i interpretuje ten
fakt
społecznych, narodowych i egzystencjalnych
bardzo dobry j.w. oraz wskazuje sposoby
wyrażenia przerażającej nędzy ludzkiej
egzystencji i wywołania wstrząsu u czytelnika
podaje różne interpretacje stanu niewoli obecne
w literaturze młodopolskiej
ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
dopuszczający opisuje świat przedstawiony w
powieści
dostateczny j.w. oraz analizuje motywy decyzji
bohatera, ustosunkowuje się do nich
dobry j.w. oraz tworzy pogłębiony portret
psychologiczny bohatera, odwołując się do treści
utworu i opinii różnych postaci powieściowych
bardzo dobry-j.w. oraz określa symboliczne i
metaforyczne sensy w utworach Conrada
nadawane żywiołowi morza
ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
Dopuszczający charakteryzuje bohaterów
indywidualnych i zbiorowych
Dostateczny j.w. oraz– charakteryzuje
różnorodne związki człowieka z naturą –
wskazuje w powieści różne porządki czasowe
(„rytmy i toki”)
Dobry j.w. oraz– charakteryzuje moralność,
wierzenia i obyczajowość mieszkańców Lipiec –
wskazuje ich chrześcijańskie i
pozachrześcijańskie korzenie
50
– określa charakter i funkcję stylizacji gwarowej
S. Wyspiański, Wesele
Dramat i języki teatru
G. Zapolska Moralność
pani Dulskiej
– interpretuje Wesele wskazując jego
dwupłaszczyznowość
.. przedstawia historyczne realia Wesela, ukazane
postacie, sytuacje,.
– charakteryzuje postacie Wesela, zwracając uwagę
na ich portrety psychologiczne i indywidualizację
języka
– wskazuje elementy symboliczne: osoby dramatu,
przedmioty, sceny
– na podstawie dramatu ukazuje złożone relacje
między chłopami a inteligencją, demaskując mit
solidaryzmu na– wyjaśnia, czym była młodopolska
chłopomania i w jaki sposób odzwierciedliła się w
dramacie rodowego
– interpretuje chocholi taniec, wskazując różne
możliwe odczytania tej sceny
– tworzy spójną interpretację Wesela jako dramatu o
polskich sprawach
– wyjaśnia, na czym polegała młodopolska synteza
sztuk
- przedstawia bohaterów utworu
-charakteryzuje tytułową bohaterkę
-– tworzy spójną interpretację Moralności pani
Dulskiej jako dramatu naturalistycznego
- wyjaśnia, na czym poległa dulszczyzna
Bardzo dobry-j.w. oraz– wskazuje różne
oblicza narratora
– określa charakter i funkcję stylizacji gwarowej
ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
Dopuszczający przedstawia historyczne realia
Wesela, ukazane postacie, sytuacje
Dostateczny j.w. oraz wskazuje elementy
symboliczne: osoby dramatu, przedmioty, sceny
Dobry j.w. oraz na podstawie dramatu ukazuje
złożone relacje między chłopami a inteligencją,
demaskując mit solidaryzmu na– wyjaśnia, czym
była młodopolska chłopomania i w jaki sposób
odzwierciedliła się w dramacie rodowego
interpretuje chocholi taniec, wskazując różne
możliwe odczytania tej sceny
bardzo dobry j.w. oraz tworzy spójną
interpretację Wesela jako dramatu o polskich
sprawach
wyjaśnia, na czym polegała młodopolska
synteza sztuk
ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
dopuszczający przedstawia bohaterów utworu
dostateczny j.w. oraz-charakteryzuje tytułową
bohaterkę
dobry j.w. oraz- wyjaśnia, na czym poległa
dulszczyzna
bardzo dobry j.w. oraz tworzy spójną
interpretację Moralności pani Dulskiej jako
51
dramatu naturalistycznego
ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Pozytywizm
Pozytywiści wobec
– wyjaśnia nazwę „pozytywizm”, uwzględniając jej
przeszłości i teraźniejszości różne odniesienia
– wyjaśnia, jakie historyczne i polityczne przyczyny
wpłynęły na ukształtowanie się programu polskich
pozytywistów
– wyjaśnia, czym był utylitaryzm pozytywistyczny i
jak się zaznaczył w literaturze
– wymienia główne punkty programu polskich
pozytywistów
– wyjaśnia, czym były praca organiczna i praca u
A. Asnyk, Daremne żale,
podstaw
Do młodych
– interpretuje Asnyka, zwracając uwagę na sposób
przedstawienia zawartych w nich idei
– określa dominantę kompozycyjną każdego z
czytanych wierszy–
H. Sienkiewicz, Szkice
węglem
– streszcza utwór
– określa zasadę kompozycyjną utworu
– wskazuje różne konwencje estetyczne i stylistyczne
(komizm, groteska, satyra, tragizm)
– wyjaśnia tytuł, odnosząc go do formy gatunkowej
szkicu
– wskazuje przyczyny tragedii ukazanej w utworze
– na podstawie utworu określa sytuację chłopa (i wsi
pouwłaszczeniowej) w zaborze rosyjskim
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
dopuszczający wyjaśnia nazwę „pozytywizm”,
uwzględniając jej różne odniesienia
dostateczny-j.w oraz wyjaśnia, czym były praca
organiczna i praca u podstaw
– wymienia główne punkty programu polskich
pozytywistów
dobry j.w. oraz– wyjaśnia, czym był utylitaryzm
pozytywistyczny i jak się zaznaczył w literaturze
bardzo dobry j.w. oraz
– interpretuje Asnyka, zwracając uwagę na
sposób przedstawienia zawartych w nich idei
– określa dominantę kompozycyjną każdego z
czytanych wierszy
ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
Dopuszczający - streszcza utwór
Dostateczny-j.w. oraz– wskazuje przyczyny
tragedii ukazanej w utworze
Dobry j.w. oraz wyjaśnia tytuł, odnosząc go do
formy gatunkowej szkicu
Bardzo dobry-j.w. oraz– wskazuje różne
konwencje estetyczne i stylistyczne (komizm,
groteska, satyra, tragizm)
na podstawie utworu określa sytuację chłopa (i
wsi pouwłaszczeniowej) w zaborze rosyjskim
ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
52
Labirynty realizmu
B. Prus, Kamizelka,
B. Prus, Lalka powieść z
wielkich pytań epoki
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
–omawia cechy noweli jako jednego z głównych
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
gatunków pozytywistycznych
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
– określa zasadę kompozycyjną i nastrój nowel
dopuszczający
charakteryzuje narratora noweli Prusa
– interpretuje utwór jako nowelę z sokołem
– określa przesłanie każdego utworu
dostateczny j .w. oraz– omawia cechy noweli
– rekonstruuje obraz życia społecznego w czasie
jako jednego z głównych gatunków
powstania styczniowego
pozytywistycznych
– wyjaśnia, dlaczego powieść (obok noweli i krótkich dobry j. w. oraz charakteryzuje narratora noweli
form prozatorskich) stała się głównym gatunkiem
Prusa
pozytywizmu
bardzo dobry-j. w. oraz– określa zasadę
– na podstawie Lalki omawia cechy powieści
kompozycyjną i nastrój nowel
dojrzałego realizmu
ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
charakteryzuje świat przedstawiony utworu
umiejętności wykraczające poza wymagania
omawia budowę akcji i fabuły
zawarte w programie
przedstawia szeroki i bogaty obraz życia społecznego Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
(panoramiczność)
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
wskazuje rolę każdego z narratorów
dopuszczający -charakteryzuje świat
charakteryzuje bohaterów, ich motywacje,
przedstawiony utworu
osobowości, język itp.
dostateczny-j.w. oraz omawia budowę akcji i
– przedstawia krytyczny i pesymistyczny obraz
fabuły przedstawia szeroki i bogaty obraz życia
polskiego społeczeństwa zawarty w Lalce (wielkie
społecznego (panoramiczność– charakteryzuje
rozczarowania epoki i kryzys programu
Wokulskiego jako złożoną postać o cechach
pozytywistycznego)
romantycznych i pozytywistycznych
– interpretuje Lalkę jako powieść o miłości,
dobry j.w. oraz wskazuje rolę każdego z
społeczeństwie, rodzącym się kapitalizmie,
narratorów
„rozkładzie” społecznym, mieście
charakteryzuje bohaterów, ich motywacje,
– charakteryzuje Wokulskiego jako złożoną postać o osobowości, język itp.
cechach romantycznych i pozytywistycznych
Bardzo dobry- j. w. oraz przedstawia krytyczny
i pesymistyczny obraz polskiego społeczeństwa
zawarty w Lalce (wielkie rozczarowania epoki i
kryzys programu pozytywistycznego)
interpretuje Lalkę jako powieść o miłości,
społeczeństwie, rodzącym się kapitalizmie,
„rozkładzie” społecznym, mieście
ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
53
M. Konopnicka, Mendel
Gdański i Miłosierdzie
gminy Swoi ,obcy i
wyobcowani
E. Orzeszkowa, Nad
Niemnem
Przewartościowania i
powroty
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
– wymienia asymilację Żydów, emancypację kobiet, Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
pracę u podstaw (oświatę wsi) jako punkty programu materiału wymaganego na ocenę
pozytywistycznego
dopuszczającą
–– wskazuje i zestawia poglądy na kwestię żydowską Dopuszczający-– wymienia asymilację Żydów,
autorów tworzących (i żyjących) w różnych czasach
emancypację kobiet, pracę u podstaw (oświatę
– interpretuje XIX-wieczne obrazy realistyczne
wsi) jako punkty programu pozytywistycznego
ukazujące postacie Żydów
Dostateczny-j. w. oraz streszcza utwory
z programem polskich pozytywistów
Dobry-j.w. oraz interpretuje XIX-wieczne
– w czytanych utworach określa literacki sposoby
obrazy realistyczne ukazujące postacie Żydów
charakteryzowania bohaterów
z programem polskich pozytywistów
bardzo dobry-j. w. oraz w czytanych utworach
określa literacki sposoby charakteryzowania
bohaterów
ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
– omawia i interpretuje utwór,
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
– komentuje Nad Niemnem jako dzieło dojrzałego
materiału wymaganego na ocenę
realizmu
dopuszczającą
– wyjaśnia, na czym polega jego panoramiczność i
Dopuszczający-– omawia i interpretuje utwór
opisowość
Dostateczny j.w. oraz wskazuje w utworze
– interpretuje utwór jako powrót do wspólnej
obecność idei romantycznych i
przeszłości i wspólnej pamięci – w celu odbudowania pozytywistycznych (etos walki i pracy
wartości konsolidujących naród
Dobry-j.w. oraz interpretuje utwór jako powrót
– porównuje opisy dworu i zaścianka oraz ich
do wspólnej przeszłości i wspólnej pamięci – w
mieszkańców
celu odbudowania wartości konsolidujących
– wskazuje w utworze obecność idei romantycznych i naród– wskazuje w utworze obecność idei
pozytywistycznych (etos walki i pracy)
romantycznych i pozytywistycznych (etos walki
– określa rolę przestrzeni nadniemeńskiej i związki
i pracy
bohaterów z przestrzenią
Bardzo dobry-j.w. oraz określa rolę przestrzeni
– określa kryteria oceny postaci
nadniemeńskiej i związki bohaterów z
– analizuje język i styl narratora, porównuje sposób
przestrzenią
mówienia o różnych postaciach
– określa kryteria oceny postaci
– analizuje język i styl narratora, porównuje
sposób mówienia o różnych postaciach
54
ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
H. Sienkiewicz, Potop Jaka – na podstawie powieści i wypowiedzi autora
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
historia?
rekonstruuje Sienkiewiczowską koncepcję powieści
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
historycznej
Dopuszczający-– streszcza losy Kmicica,
– charakteryzuje postacie (historyczne i fikcyjne) oraz odnajdując w nim kontynuację wzorca bohatera
kryteria ich oceny
romantycznego (J. Soplicy
– porównuje powieściowe wizerunki magnaterii i
Dostateczny-j.w. oraz porównuje powieściowe
średniej szlachty
wizerunki magnaterii i średniej szlachty
– wskazuje sposoby heroizacji i sakralizacji
wskazuje sposoby heroizacji i sakralizacji
wybranych bohaterów
wybranych bohaterów
– wskazuje nawiązania do etosu rycerskiego
dobry-j.w. oraz– charakteryzuje postacie
– streszcza losy Kmicica, odnajdując w nim
(historyczne i fikcyjne) oraz kryteria ich oceny–
.
kontynuację wzorca bohatera romantycznego (J.
wyjaśnia tytułową metaforę potopu, odwołując
Soplicy)
się do odpowiednich fragmentów powieści
– wskazuje schemat kreacji wybranych typów postaci bardzo dobry-j.w. oraz– charakteryzuje sposób
(np. zdrajców)
mówienia o wojnie
– wyjaśnia tytułową metaforę potopu, odwołując się
wskazuje nawiązania do etosu rycerskiego–
do odpowiednich fragmentów powieści
wskazuje schemat kreacji wybranych typów
charakteryzuje sposób mówienia o wojnie
postaci (np. zdrajców)
ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
F. Dostojewski, Zbrodnia i
kara Wobec zagrożeń
współczesności
– charakteryzuje miasto (Petersburg) przedstawione w
powieści, wskazując zagrożenia, jakie niesie
–– analizuje obraz inteligencji rosyjskiej
– charakteryzuje Raskolnikowa i rekonstruuje
motywację jego czynów
– interpretuje Zbrodnię i karę jako powieść
psychologiczną
Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
materiału wymaganego na ocenę dopuszczającą
dopuszczający– charakteryzuje Raskolnikowa i
rekonstruuje motywację jego czynów
dostateczny j.w. oraz– charakteryzuje miasto
(Petersburg) przedstawione w powieści,
wskazując zagrożenia, jakie niesie
dobry-j.w. oraz– analizuje obraz inteligencji
rosyjskiej
bardzo dobry-j.w. oraz interpretuje Zbrodnię i
karę jako powieść psychologiczną
ocena celująca słuchacz posiada wiadomości i
55
umiejętności wykraczające poza wymagania
zawarte w programie
WIEK XX
1. Na progu XX wieku.
Energia nowoczesności
Nowe kierunki artystyczne,
m.in.:
futuryzm, surrealizm,
ekspresjonizm
Osoba przystępująca do egzaminu:
– wymienia i krótko charakteryzuje kierunki
artystyczne początku XX w.: futuryzm,
ekspresjonizm, surrealizm, dadaizm
– wskazuje główne źródła przemian świadomości
społecznej i artystycznej po I wojnie światowej (np.
zmiany polityczne, rozwój techniki, nowe idee
społeczne)
– wymienia główne tendencje i hasła związane z
nowymi kierunkami w sztuce (np.: aktywizm, bunt,
szybkość, zwrot ku przyszłości, rozwój cywilizacji,
masowość, deformacja, karykatura, groteska), krótko
je komentuje, powołując się na przykładowe dzieła
sztuki
Filippo Tommaso Marinetti,
Manifest futuryzmu
– na podstawie manifestu Marinettiego określa
charakterystyczne cechy futuryzmu
(np.: pochwała męskiej energii, witalizm, kult
nowoczesności, bunt przeciw tradycji)
– ogólnie wyjaśnia terminy: awangarda, modernizm
– czyta ze zrozumieniem literaturę przedmiotu (eseje
na temat sztuki – teksty z podręcznika)
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY,
– wymienia i krótko charakteryzuje kierunki
artystyczne początku XX w.: futuryzm,
ekspresjonizm, surrealizm, dadaizm
OCENA: DOSTATECZNY
krótko charakteryzuje w/w kierunki artystyczne
wskazuje główne źródła przemian świadomości
społecznej i artystycznej po I wojnie światowej
(np. zmiany polityczne, rozwój techniki, nowe
idee społeczne)
OCENA: DOBRY
– wymienia główne tendencje i hasła związane z
nowymi kierunkami w sztuce (np.: aktywizm,
bunt, szybkość, zwrot ku przyszłości, rozwój
cywilizacji, masowość, deformacja, karykatura,
groteska)
OCENA: BARDZO DOBRY
krótko komentuje w/w tendencje i hasła
powołując się na przykładowe dzieła sztuki
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA:DPUSZCZAJĄCY
– ogólnie wyjaśnia terminy: awangarda,
modernizm
OCENA: DOSTATECZNY
– na podstawie manifestu Marinettiego określa
charakterystyczne cechy futuryzmu
56
(np.: pochwała męskiej energii, witalizm, kult
nowoczesności, bunt przeciw tradycji)
– czyta ze zrozumieniem literaturę przedmiotu
(eseje na temat sztuki – teksty z podręcznika)
OCENA: DOBRY
– wykorzystując wiadomości z klasy II,
wskazuje filozoficzne podstawy nowych
kierunków w sztuce (filozofia Nietzschego,
Bergsona, psychoanaliza Freuda)
BARDZO DOBRY
przedstawia związki między kierunkami
awangardowymi w poezji i w innych
dziedzinach sztuki (np. technika kolażu,
fotomontaż, nurt ekspresjonistyczny w kinie i w
teatrze)
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
2. Poeta w wielkim mieście – wyjaśnia termin „dwudziestolecie międzywojenne” OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
wiersze skamandrytów, np.: – interpretuje wiersze skamandrytów:
opanował materiału wymaganego na ocenę
Jan Lechoń, Herostrates
określa kreację nadawcy i/lub odbiorcy (np. młodość, dopuszczającą
witalność, dynamizm)
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
KAZIMIERZ
wskazuje codzienność i sprawy zwyczajne jako
– wyjaśnia termin „dwudziestolecie
WIERZYŃSKI, LEWA
tematy poetyckie
międzywojenne”
KIESZEŃ
dostrzega
fascynację
techniką
i
przestrzenią
- wskazuje codzienność i sprawy zwyczajne
JULIAN TUWIM,
wielkomiejską, odrzucenie tradycji i pochwałę
jako tematy poetyckie
CHRYSTUS MIASTA,
cywilizacji, zachwyt nad nowymi dziedzinami sztuki i - określa nowego bohatera poezji (szary
ŻYCIE CODZIENNE
Maria Pawlikowskanowymi mediami (np. kino, gramofon)
człowiek, tłum)
Jasnorzewska, Film
określa nowego bohatera poezji (szary człowiek,
OCENA: DOSTATECZNY
amerykański
tłum)
– interpretuje wiersze skamandrytów:
Tadeusz Peiper, Miasto.
wskazuje charakterystyczne tematy (3x M)
określa kreację nadawcy i/lub odbiorcy (np.
Masa. Maszyna (fragment)
młodość, witalność, dynamizm)
wskazuje codzienność i sprawy zwyczajne jako
tematy poetyckie
dostrzega fascynację techniką i przestrzenią
wielkomiejską, odrzucenie tradycji i pochwałę
cywilizacji, zachwyt nad nowymi dziedzinami
57
3.1 Polityka i psychologia.
Proza realistyczna w
dwudziestoleciu
międzywojennym
Spór o idee:
STEFAN ŻEROMSKI,
PRZEDWIOŚNIE
sztuki i nowymi mediami (np. kino, gramofon)
wskazuje charakterystyczne tematy (3x M)
OCENA: DOBRY
wymienia i krótko przedstawia najważniejszych
twórców kręgu Skamandra, wymienia ich
utwory, podaje najważniejsze wiadomości
biograficzne, charakterystyczne cechy
twórczości
OCENA: BADZO DOBRY
– określa specyficzne dla niektórych twórców
dwudziestolecia cechy i tematy (np.
Tuwimowskiego szarego człowieka, motyw
miłości i śmierci w poezji PawlikowskiejJasnorzewskiej, nowe wymiary przestrzeni
miejskiej w wierszach Peipera i Przybosia)
– w czytanych wierszach wskazuje środki
stylistyczne typowe dla poetyk omawianych
grup poetyckich i określa ich funkcje
– określa, jaka koncepcja poety i poezji zawarta
jest w wierszach skamandrytów (w miejsce
unieważnionego modelu romantycznego)
wyjaśnia krótko, jaką rolę w życiu literackim
dwudziestolecia odgrywała kawiarnia literacka
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
– streszcza i opowiada wskazane wątki powieści
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
– relacjonuje i interpretuje świat przedstawiony:
opanował materiału wymaganego na ocenę
charakteryzuje polską rzeczywistość ukazaną w
dopuszczającą
powieści
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
– opisuje kreację Cezarego Baryki, przedstawiając
–– streszcza i opowiada wskazane wątki
m.in.:
powieści
etapy jego dojrzewania i edukacji
– relacjonuje i interpretuje świat przedstawiony:
przynależność pokoleniową
charakteryzuje polską rzeczywistość ukazaną w
rewolucyjny rodowód
powieści
sposób widzenia polskiej rzeczywistości (konfrontacja – opisuje kreację Cezarego Baryki,
marzeń z rzeczywistością)
przedstawiając m.in.:
58
wydany przez niego sąd o Polsce
– przedstawia i interpretuje dialogową konstrukcję
trzeciej części utworu (polemika Cezarego z
Gajowcem i Antonim Lulkiem: niepodległe i silne
państwo, radykalna poprawa losu warstw
najuboższych na drodze rewolucji)
– wyjaśnia metaforyczny sens tytułu powieści
i tytułów jej części
– interpretuje Przedwiośnie jako powieść wyrastającą
z rozczarowania pierwszymi latami niepodległości
3.2 Polityka i psychologia.
Proza realistyczna w
dwudziestoleciu
międzywojennym
– wyjaśnia termin „inwersja czasowa”, odnosząc go
do Granicy
– rozpoznaje zasadę kompozycyjną powieści
(inwersja czasowa) i określa jej funkcję
– charakteryzuje głównego bohatera:
etapy jego dojrzewania i edukacji
przynależność pokoleniową
rewolucyjny rodowód
sposób widzenia polskiej rzeczywistości
(konfrontacja marzeń z rzeczywistością)
wydany przez niego sąd o Polsce
OCENA: DOSTATECZNY
– przedstawia i interpretuje dialogową
konstrukcję trzeciej części utworu (polemika
Cezarego z Gajowcem i Antonim Lulkiem:
niepodległe i silne państwo, radykalna poprawa
losu warstw najuboższych na drodze rewolucji)
– wyjaśnia metaforyczny sens tytułu powieści
i tytułów jej części
– interpretuje Przedwiośnie jako powieść
wyrastającą z rozczarowania pierwszymi latami
niepodległości
OCENA: DOBRY
określa Przedwiośnie jako polską powieść
polityczną
– wyjaśnia, w jakiej sytuacji powstało
Przedwiośnie (zagrożenie kraju, bieda, zbyt
wolno przeprowadzane reformy, rozczarowanie
elitą polityczną, zagubiony etos patriotyspołecznika)
OCENA: BARDZO DOBRY
dokonuje charakterystyki porównawczej
Cezarego Baryki i Tomasza Judyma, wskazując
w ich kreacjach nawiązania romantyczne
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPSZCZAJĄCY
–– wyjaśnia termin „inwersja czasowa”,
59
Zawsze człowiek...
W stronę powieści
psychologicznej:
Zofia Nałkowska, Granica
przedstawia motywy jego decyzji
wskazuje relatywność ocen tej postaci, odwołując się
do ukazanych w powieści różnych punktów widzenia
formułuje własne sądy i oceny na temat bohaterów
dostrzega tragizm bohatera
– wyjaśnia termin „relatywizm”
– określa sposób prowadzenia narracji w powieści
– wskazuje różne płaszczyzny interpretacji powieści
(psychologiczno-moralną, polityczno-społeczną)
– interpretuje tytuł powieści, dostrzegając jego
wieloznaczność (odnosi go do różnych płaszczyzn
utworu: psychologiczno-moralnej, społecznopolitycznej)
4.1 Konstruktorzy dziwnych – interpretuje wiersze Leśmiana:
światów
opisuje charakter świata wykreowanego w wierszach
dostrzega jego symboliczny i filozoficzny wymiar
Bolesław Leśmian,
– określa specyfikę języka artystycznego Leśmiana
wybrane wiersze, np.:
(szczególnie charakter neologizmów i ich funkcje)
odnosząc go do Granicy
– rozpoznaje zasadę kompozycyjną powieści
(inwersja czasowa)
– charakteryzuje głównego bohatera:
przedstawia motywy jego decyzji
wskazuje relatywność ocen tej postaci,
odwołując się do ukazanych w powieści różnych
punktów widzenia
OCENA: DOSTATECZNY
-formułuje własne sądy i oceny na temat
bohaterów
-dostrzega tragizm bohatera
– wyjaśnia termin „relatywizm”
– określa sposób prowadzenia narracji w
powieści
– wskazuje różne płaszczyzny interpretacji
powieści (psychologiczno-moralną, politycznospołeczną)
OCENA: DOBRY
– interpretuje tytuł powieści, dostrzegając jego
wieloznaczność (odnosi go do różnych
płaszczyzn utworu: psychologiczno-moralnej,
społeczno-politycznej
OCENA: BARDZO DOBRY
- interpretuje (ogólnie) Granicę jako powieść
psychologiczną, społeczno-obyczajową
komentując postępowanie postaci
powieściowych, wypowiada swój sąd na temat
wdrukowanego schematu postępowania
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
– interpretuje wiersze Leśmiana:
60
– wskazuje w poznanych wierszach inspiracje ludowe opisuje charakter świata wykreowanego
(np. gatunek ballady meliczność, niektóre postacie,
w wierszach
antropomorficzne widzenie sił natury)
OCENA: DOSTATECZNY
– wskazuje w poznanych wierszach inspiracje
ludowe (np. gatunek ballady meliczność,
niektóre postacie, antropomorficzne widzenie sił
natury)
-dostrzega ich symboliczny i filozoficzny
wymiar
OCENA: DOBRY
– określa specyfikę języka artystycznego
Leśmiana (szczególnie charakter neologizmów i
ich funkcje)
OCENA: BARDZO DOBRY
na podstawie czytanych utworów określa, jaka
jest Leśmianowska wizja świata
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
43 Konstruktorzy dziwnych – streszcza (opowiada, relacjonuje) wskazane
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
światów
fragmenty utworu; interpretuje je
opanował materiału wymaganego na ocenę
– przedstawia bohatera, określając różne role (formy), dopuszczającą
Witold Gombrowicz,
jakie zostają mu narzucone
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
Ferdydurke
– ocenia wpływ, jaki na bohatera mają inni ludzie
– streszcza (opowiada, relacjonuje) wskazane
(rozdziały: II, III, VI, VII,
– wyjaśnia symboliczny sens kolejnych ucieczek Józia fragmenty utworu;
VIII, IX, X, XII, XIV)
(niemożność uwolnienia się od narzucanej
OCENA: DOSTATECZNY
człowiekowi formy)
– przedstawia bohatera, określając różne role
– wskazuje aluzje literackie i kulturowe
(formy), jakie zostają mu narzucone
– interpretuje groteskową symbolikę części ciała (np. – ocenia wpływ, jaki na bohatera mają inni
pupa, twarz-gęba, głowa walcząca z łydką)
ludzie
– określa, w jaki sposób ukazane zostały w powieści – wyjaśnia symboliczny sens kolejnych ucieczek
różne środowiska społeczne (szkoła, rodzina
Józia (niemożność uwolnienia się od narzucanej
mieszczańska, dwór ziemiański)
człowiekowi formy)
– interpretuje groteskową symbolikę części ciała
(np. pupa, twarz-gęba, głowa walcząca z łydką)
OCENA: DOBRY
– wskazuje aluzje literackie i kulturowe
Topielec,
Dusiołek
I.
61
– określa, w jaki sposób ukazane zostały w
powieści różne środowiska społeczne (szkoła,
rodzina mieszczańska, dwór ziemiański)
– podaje podstawowe informacje biograficzne
na temat Gombrowicza (na podstawie notki z
podręcznika)
OCENA: BADZO DOBRY
- na podstawie kreacji Józia ocenia sytuację
człowieka uwikłanego w formę
– wyjaśnia, jak można rozumieć
Gombrowiczowską Formę (w zakresie
wskazanym w podręczniku)
– wyjaśnia, na czym polega nowatorski
charakter Ferdydurke (jako powieści
awangardowej XX wieku)
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
5.2 Katastrofizm i
– interpretuje czytane wiersze:
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
katastrofa
określa charakter ukazanej w nich przestrzeni (obrazy opanował materiału wymaganego na ocenę
apokaliptyczne)
dopuszczającą
Katastrofa spełniona:
określa ich nastrój
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
wiersze poetów
nazywa obecne w nich wartości
–– interpretuje czytane wiersze:
okupacyjnych, np.:
określa kreacje podmiotu lirycznego (mówiący w
- określa charakter ukazanej w nich przestrzeni
Krzysztof Kamil Baczyński, imieniu pokolenia)
(obrazy apokaliptyczne)
Wyroki, Pokolenie
interpretuje ogólny obraz wojny jako apokalipsy
- określa ich nastrój
– krótko przedstawia twórców pokolenia wojennego: - nazywa obecne w nich wartości
Baczyńskiego,
określa kreacje podmiotu lirycznego (mówiący
– wyjaśnia określenie „poeci spełnionej apokalipsy”
w imieniu pokolenia)
– określa obraz pokolenia zawarty w czytanych
OCENA: DOSTATECZNY
wierszach; wyjaśnia, na czym polegał jego tragizm
- interpretuje ogólny obraz wojny jako
– wyjaśnia, jak poeci wojenni pojmowali obowiązek apokalipsy
moralny spoczywający na człowieku
– krótko przedstawia twórców pokolenia
wojennego: Baczyńskiego,
– wyjaśnia określenie „poeci spełnionej
apokalipsy”
OCENA: DOBRY
62
II.
6.1 Po katastrofie –
literatura wobec zagłady
– streszcza i relacjonuje wskazane opowiadania
Borowskiego
– interpretuje czytane opowiadania:
Człowiek „zlagrowany”,
opisuje ukazaną w nich rzeczywistość obozową
czyli wizja obozu
analizuje ludzkie postawy
koncentracyjnego w
przedstawia kreacje bohatera-narratora kolejnych
opowiadaniach
opowiadań i jego funkcję
Tadeusza Borowskiego, np.: określa cechy stylu (behawioryzm)
Dzień na Harmenzach,
– uogólnia wizję obozu opisaną przez Borowskiego
Proszę państwa do gazu
(wytwór kultury europejskiej, model państwa
totalitarnego itp.)
– na przykładzie Tadka i innych więźniów określa
destrukcyjny wpływ obozu na psychikę ludzką
– odwołując się do treści opowiadań, wyjaśnia
określenie „człowiek «zlagrowany»”
– interpretuje opowiadania, wykorzystując wiedzę
historyczną oraz wiadomości o autorze (na podstawie
podręcznika), odróżnia Tadka – bohatera literackiego
od postaci pisarza
- określa obraz pokolenia zawarty w czytanych
wierszach; wyjaśnia, na czym polegał jego
tragizm
– wyjaśnia, jak poeci wojenni pojmowali
obowiązek moralny spoczywający na człowieku
OCENA: BARDZO DOBRY
- dokonuje interpretacji Pokolenia Baczyńskiego
i uwzględnia m.in.:
świadomość pokoleniową
wykreowaną przestrzeń poetycką
motywy apokaliptyczne
obraz człowieka zderzonego z historią
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
–– streszcza i relacjonuje wskazane opowiadania
Borowskiego
OCENA: DOSTAECZNY
- interpretuje czytane opowiadania:
opisuje ukazaną w nich rzeczywistość
obozową
analizuje ludzkie postawy
przedstawia kreacje bohatera-narratora
kolejnych opowiadań i jego funkcję
określa cechy stylu (behawioryzm)
– odwołując się do treści opowiadań, wyjaśnia
określenie „człowiek «zlagrowany»”
OCENA: DOBRY
- uogólnia wizję obozu opisaną przez
Borowskiego (wytwór kultury europejskiej,
model państwa totalitarnego itp.)
– na przykładzie Tadka i innych więźniów
określa destrukcyjny wpływ obozu na psychikę
63
III.
6.2 Po katastrofie –
literatura wobec zagłady
– streszcza i opowiada wskazane wątki (fragmenty)
utworu
– przedstawia dokumentalny charakter utworu,
Ocalenie człowieczeństwa odwołując się do wiedzy historycznej i biografii
i wewnętrznej wolności:
autora (na podstawie notki w podręczniku)
Gustaw Herling-Grudziński, – interpretuje utwór:
Inny świat
rozpoznaje w nim cechy pamiętnika
określa zasadę kompozycji
przedstawia ukazane w powieści postawy ludzi w
sytuacji ekstremalnej
interpretuje tytuł i motto powieści
określa przesłanie utworu (ocalenie
człowieczeństwa i wewnętrznej wolności, obraz
człowieka, który nie chce się poddać złu i
tragicznemu losowi)
– dokonuje szczegółowej analizy i interpretacji
wskazanych fragmentów (np. studium męczeństwa
Kostylewa)
– na podstawie powieści przedstawia metody
fizycznego i psychicznego niszczenia ludzi w
państwie sowieckim
ludzką
OCENA: BARDZO DOBRY
- interpretuje opowiadania, wykorzystując
wiedzę historyczną oraz wiadomości o autorze
(na podstawie podręcznika), odróżnia Tadka –
bohatera literackiego od postaci pisarza
- wyjaśnia, dlaczego opowiadania
Borowskiego budziły kontrowersje
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
–– streszcza i opowiada wskazane wątki
(fragmenty) utworu
– przedstawia dokumentalny charakter utworu,
odwołując się do wiedzy historycznej i biografii
autora (na podstawie notki w podręczniku)
OCENA: DOSTATECZNY
– interpretuje utwór:
rozpoznaje w nim cechy pamiętnika
określa zasadę kompozycji
przedstawia ukazane w powieści postawy
ludzi w sytuacji ekstremalnej
interpretuje tytuł i motto powieści
określa przesłanie utworu (ocalenie
człowieczeństwa i wewnętrznej wolności,
obraz człowieka, który nie chce się poddać
złu i tragicznemu losowi)
OCENA: DOBRY
- dokonuje szczegółowej analizy i interpretacji
wskazanych fragmentów (np. studium
męczeństwa Kostylewa)
– na podstawie powieści przedstawia metody
fizycznego i psychicznego niszczenia ludzi w
64
IV.
6.3 Po katastrofie –
literatura wobec zagłady
Polak patrzy na mury getta
i tragedię narodu
żydowskiego:
wiersze, np.:
Czesław Miłosz, Campo di
Fiori
– interpretuje wiersz Miłosza jako literackie
świadectwo Holocaustu i refleksję o roli poety
– dokonuje analizy i interpretacji wiersza:
określa funkcję powiązania dwóch planów
czasowych
analizuje sposób ukształtowania sytuacji lirycznej
wyjaśnia, kim jest podmiot liryczny
interpretuje sens wskazanych morałów oraz
refleksji o „samotności ginących”
państwie sowieckim
- na podstawie wiadomości z podręcznika
podaje podstawowe informacje biograficzne
o Herlingu-Grudzińskim
OCENA: BARDZO DOBRY
– szerzej wyjaśnia moralistyczne przesłanie
Innego świata
– porównuje obraz człowieka w sytuacji
ekstremalnej w opowiadaniach Borowskiego i w
Innym świecie
– porównuje styl opowiadań Borowskiego
(suchy, oszczędny, lapidarny,
behawiorystyczny) i Innego świata
(środki stylistyczne, refleksyjność itp.)
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
–– interpretuje wiersz Miłosza jako literackie
świadectwo Holocaustu i refleksję o roli poety
- wyjaśnia, kim jest podmiot liryczny
OCENA: DOTATECZNY
– dokonuje analizy i interpretacji wiersza
określa funkcję powiązania dwóch planów
czasowych
analizuje sposób ukształtowania sytuacji
lirycznej
OCENA: DOBRY
-interpretuje sens wskazanych morałów oraz
refleksji o „samotności ginących
OCENA: BARDZO DOBRY
- dokonuje pogłębionej interpretacji wiersza
Miłosza jako świadectwa ciągłości
historycznych doświadczeń ludzkości
65
6.4 Po katastrofie –
literatura wobec zagłady
Walka o godną śmierć:
Hanna Krall, Zdążyć przed
Panem Bogiem
– opisuje kompozycję wiersza oraz
ukształtowanie języka artystycznego
– wyjaśnia, dlaczego Miłosza określa się
mianem poety moralisty
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
– relacjonuje wydarzenia i sytuacje ukazane w książce OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
Hanny Krall
opanował materiału wymaganego na ocenę
– wyjaśnia znaczenie słowa „holocaust”
dopuszczającą
– przedstawia sytuację Żydów w getcie warszawskim OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
– wyjaśnia, kim jest Marek Edelman, jaką rolę odegrał - relacjonuje wydarzenia i sytuacje ukazane w
w powstaniu w getcie i czym zajmował się po wojnie książce Hanny Krall
– wskazuje dwie płaszczyzny czasowe relacji
– wyjaśnia znaczenie słowa „holocaust”
Edelmana i określa, co je łączy
– przedstawia sytuację Żydów w getcie
– interpretuje tytuł utworu
warszawskim
– na podstawie relacji Edelmana interpretuje wybuch – wyjaśnia, kim jest Marek Edelman, jaką rolę
powstania w getcie jako walkę o godną śmierć
odegrał w powstaniu w getcie i czym zajmował
– wyjaśnia termin „deheroizacja”, odnosząc go do
się po wojnie
relacji Edelmana
OCENA: DOSTATECZNY
– w utworze Krall wskazuje cechy reportażu
– wskazuje dwie płaszczyzny czasowe relacji
–
Edelmana i określa, co je łączy
– interpretuje tytuł utworu
– na podstawie relacji Edelmana interpretuje
wybuch powstania w getcie jako walkę o godną
śmierć
OCENA:DOBRY
– wyjaśnia termin „deheroizacja”, odnosząc go
do relacji Edelmana
– w utworze Krall wskazuje cechy reportażu
OCENA: BARDZO DOBRY
na podstawie różnych utworów literackich
ukazuje obraz tragedii narodu żydowskiego w
czasie II wojny światowej
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
66
6.5 Po katastrofie –
literatura wobec zagłady
Człowiek, który ocalał:
wiersze Tadeusza
Różewicza, np.:
Matka powieszonych,
Ocalony
7.3 Literatura i komunizm
Przeciw zniewoleniu,
m.in. utwory:
Czesław Miłosz, Który
skrzywdziłeś
– interpretuje wiersze Różewicza:
określa, kim jest człowiek, który ocalał z katastrofy
charakteryzuje język artystyczny (odrzucenie zbędnej
ekspresji, „mówienie ze ściśniętym gardłem”)
wyjaśnia jego ideowe przesłanie (wątpliwość, czy
możliwa jest „sztuka po Oświęcimiu”)
wskazuje moralistyczny wymiar wierszy (diagnoza
rozpadu wartości, obraz świata i człowieka po
katastrofie)
– interpretuje wiersz Miłosza:
określa społeczny, polityczny i etyczny wymiar
zbrodni tyrana
przedstawia powinności poezji i poety
charakteryzuje budowę oraz język poetycki wiersza
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJACY
–– interpretuje wiersze Różewicza:
określa, kim jest człowiek, który ocalał z
katastrofy
charakteryzuje język artystyczny (odrzucenie
zbędnej ekspresji, „mówienie ze ściśniętym
gardłem”)
OCENA: DOSTATECZNY
- wyjaśnia jego ideowe przesłanie (wątpliwość,
czy możliwa jest „sztuka po Oświęcimiu”)
wskazuje moralistyczny wymiar wierszy
(diagnoza rozpadu wartości, obraz świata i
człowieka po katastrofie)
OCENA: DOBRY
- interpretuje wiersze Różewicza jako obraz
tragicznej samoświadomości człowieka
ocalonego z zagłady
OCENA: BARDZO DOBRY
wyjaśnia, na czym polega moralistyczny
charakter poezji Różewicza
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJACY
–– interpretuje wiersz Miłosza:
określa społeczny, polityczny i etyczny wymiar
zbrodni tyrana
OCENA: DOSTATECZNY
- charakteryzuje budowę oraz język poetycki
wiersza
- przedstawia powinności poezji i poety
67
Zbigniew Herbert, Potęga
smaku
Stanisław Barańczak,
Spójrzmy prawdzie w oczy
także utwory:
Mirona Białoszewskiego,
Ryszarda Krynickiego i
innych autorów
OCENA: DOBRY
- charakteryzuje budowę oraz język poetycki
wiersza
przedstawia moralistyczny wymiar poezji Herberta,
OCENA: BARDZO DOBRY
odwołując się do czytanych utworów
interpretuje wiersz Miłosza, przywołując
kontekst utworów ukazujących władzę tyrana
(np. Makbet, Dziadów część III)
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
- interpretuje wiersze poetów Nowej Fali jako próbę
wymagania zawarte w programie
odkłamania języka i ukazania prawdy społecznej
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
wskazuje i interpretuje środki językowe typowe dla tej opanował materiału wymaganego na ocenę
poezji
dopuszczającą
wskazuje środki służące demaskowaniu manipulacji
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
i zakłamania języka
- wie, że w życiu politycznym i kulturalnym
PRL-u istniał nurt „świadectwa i sprzeciwu”
sygnowany miesiącami politycznych przełomów
OCENA: DOSTATECZNY
przedstawia moralistyczny wymiar poezji
Herberta, odwołując się do czytanych utworów
OCENA: DOBRY
- na konkretnych przykładach wyjaśnia, jak
Herbert nawiązuje do tradycji kultury
OCENA: BARDZO DOBRY
wykorzystuje literaturę przedmiotu (teksty z
podręcznika) do interpretacji poezji Herberta
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
- wiersze poetów Nowej Fali ukazuje
jako
próbę odkłamania języka i ukazania prawdy
społecznej
OCENA: DOSTATECZNY
68
V.
9.1 Literatura i egzystencja
A. Camus, Dżuma
- wskazuje i interpretuje środki językowe
typowe dla tej poezji
OCENA:DOBRY
- wskazuje środki służące demaskowaniu
manipulacji i zakłamania języka
- wyjaśnia termin „poezja lingwistyczna”
OCENA: BARDZO DOBRY
na podstawie informacji z podręcznika i
czytanych wierszy przedstawia założenia ideowe
i artystyczne Nowej Fali
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
– streszcza Dżumę
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
– opisuje świat przedstawiony powieści, podkreślając opanował materiału wymaganego na ocenę
jej paraboliczny charakter
dopuszczającą
– wyjaśnia termin „powieść parabola”, odnosząc go
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
do Dżumy
– streszcza Dżumę
– rozpoznaje paraboliczny charakter choroby opisanej – dowodzi, iż bohaterowie Dżumy reprezentują
w powieści (dostrzegając realizm jej opisów)
różne postawy wobec zła:
– porównuje opisy Oranu i życia jego mieszkańców w charakteryzuje doktora Rieux i jego filozofię
czasie kolejnych etapów rozwoju epidemii, wyciąga
życiową
wnioski
przedstawia dylematy Ramberta
– charakteryzuje bohaterów utworu, wyjaśnia, na
i zachodzące w nim zmiany
czym polega ich samotność
przedstawia przemiany w poglądach ojca
– dowodzi, iż bohaterowie Dżumy reprezentują różne
Paneloux
postawy wobec zła:
OCENA: DOSTATECZNY
charakteryzuje doktora Rieux i jego filozofię
– opisuje świat przedstawiony powieści,
życiową
podkreślając jej paraboliczny charakter
przedstawia dylematy Ramberta i zachodzące w
– wyjaśnia termin „powieść parabola”, odnosząc
nim zmiany
go do Dżumy
przedstawia przemiany w poglądach ojca
– rozpoznaje paraboliczny charakter choroby
Paneloux
opisanej w powieści (dostrzegając realizm jej
na przykładzie Tarrou wyjaśnia, czym jest, według opisów)
Camusa, „świętość”
– porównuje opisy Oranu i życia jego
– interpretuje motto powieści i określa jej przesłanie
mieszkańców w czasie kolejnych etapów
rozwoju epidemii, wyciąga wnioski
69
VI.
9.2 Literatura i egzystencja
Wisława Szymborska,
Obmyślam świat, Utopia,
*** [Nicość...]
interpretuje wiersze Szymborskiej:
wskazuje i formułuje obecne w nich pytania
(problemy) filozoficzne
rozpoznaje ironię, sarkazm, parodię; określa ich
funkcje
opisuje właściwości języka poetyckiego (np. gry
znaczeniami wyrazów, wykorzystanie
podobieństw brzmieniowych, rozbijanie
frazeologizmów)
– wykorzystuje literaturę przedmiotu (z podręcznika)
do pogłębienia interpretacji wierszy Szymborskiej
– charakteryzuje bohaterów utworu, wyjaśnia,
na czym polega ich samotność
- na przykładzie Tarrou wyjaśnia, czym jest,
według Camusa, „świętość”
OCENA: DOBRY
– interpretuje motto powieści i określa jej
przesłanie
– odnosi Dżumę do założeń filozofii
egzystencjalnej,
OCENA: BARDZO DOBRY
- wskazuje obecność w powieści jej kluczowych
pojęć filozofii egzystencjalnej
(np. śmierć, samotność, wolność i uwięzienie)
– odnajduje w powieści obraz tragicznej
egzystencji człowieka absurdalnego
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
- interpretuje wiersze Szymborskiej:
wskazuje i formułuje obecne w nich pytania
(problemy) filozoficzne
OCENA: DOSTATECZNY
- rozpoznaje ironię, sarkazm, parodię;
opisuje właściwości języka poetyckiego (np.
gry znaczeniami wyrazów, wykorzystanie
podobieństw brzmieniowych, rozbijanie
frazeologizmów)
OCENA: DOBRY
– wykorzystuje literaturę przedmiotu (z
podręcznika) do pogłębienia interpretacji
wierszy Szymborskiej
OCENA: BARDZO DOBRY
– interpretuje nawiązania kulturowe i aluzje
70
VII.
10.3 Teatr groteski
Za co kochamy Mrożka:
Sławomir Mrożek, Tango
– streszcza, relacjonuje, interpretuje dramat:
charakteryzuje przestrzeń sceniczną
opisuje wygląd, zachowanie i język bohaterów
określa ukazany obraz świata
przedstawia zdarzenie dramatyczne
ocenia postawy reprezentowane przez postacie
sceniczne (np. Artura, Edka, Eugeniusza, Stomila i
Eleonorę)
wyjaśnia rolę motywu tanga (interpretuje końcową
scenę)
wskazuje elementy konwencji groteskowej i
określa jej funkcje
– wyjaśnia, jak w Tangu potraktowany został motyw
buntu pokoleniowego
– określa, jaką rolę odgrywa w dramacie motyw ślubu
– wyjaśnia przyczyny klęski Artura
– charakteryzuje postawę i poglądy Edka, określa jego
rolę w dramacie
– odczytuje Tango jako:
dramat o źródłach tyranii
obraz egzystencjalnych problemów człowieka
współczesnego
dramat o przemianach kulturowych
dramat o rozpadzie wartości
literackie dostrzeżone w czytanych wierszach
– porównuje sposoby ukazania
egzystencjalnych doświadczeń człowieka
w literaturze i malarstwie (np. jakimi
środkami przedstawiona jest izolacja
i samotność ludzka)
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
– streszcza, relacjonuje dramat:
charakteryzuje przestrzeń sceniczną
opisuje wygląd, zachowanie i język
bohaterów
przedstawia zdarzenie dramatyczne
OCENA: DOSTATECZNY
- określa ukazany obraz świata
ocenia postawy reprezentowane przez
postacie sceniczne (np. Artura, Edka,
Eugeniusza, Stomila i Eleonorę)
wyjaśnia rolę motywu tanga (interpretuje
końcową scenę)
- wskazuje elementy konwencji groteskowej
– wyjaśnia, jak w Tangu potraktowany został
motyw buntu pokoleniowego
– określa, jaką rolę odgrywa w dramacie motyw
ślubu
– wyjaśnia przyczyny klęski Artura
– charakteryzuje postawę i poglądy Edka,
określa jego rolę w dramacie
OCENA: DOBRY
– odczytuje Tango jako:
dramat o źródłach tyranii
obraz egzystencjalnych problemów
71
11. Poezja, która ocala
Klasycyzm i harmonia,
m.in. wiersze:
Czesław Miłosz,
Przedmieście, Zaklęcie,
Świat (poema naiwne):
Wiara, Miłość
ZBIGNIEW HERBERT,
TAMARYSZEK,
Powrót prokonsula,
Przesłanie Pana Cogito
człowieka współczesnego
dramat o przemianach kulturowych
dramat o rozpadzie wartości
OCENA: BARDZO DOBRY
w sposób pogłębiony interpretuje dramat,
dostrzegając jego wielopłaszczyznowość
– rozpoznaje w dramacie nawiązania do
konwencji dramatu romantycznego i
mieszczańskiego (tragikomedia rodzinna)
– dostrzega w dramacie aluzje polityczne
– wykorzystuje literaturę przedmiotu (esej
Błońskiego – z podręcznika) do
pogłębienia interpretacji dramatu
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
– dokonuje analizy i interpretacji czytanych wierszy
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
Miłosza:
opanował materiału wymaganego na ocenę
– określa, jakie zadania stawia Miłosz poezji i poecie dopuszczającą
(jaką wartość przypisuje słowu poetyckiemu)
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
– wskazuje, w czym poeta upatruje ocalenia wartości, – dokonuje analizy i interpretacji czytanych
ładu, człowieczeństwa
wierszy Miłosza:
– w odniesieniu do wiersza Zaklęcie wyjaśnia
– określa, jakie zadania stawia Miłosz poezji i
klasyczne pojęcie rozumu jako mocy tworzenia
poecie (jaką wartość przypisuje słowu
wartości
poetyckiemu)
OCENA: DOSTATECZNY
–
– wskazuje, w czym poeta upatruje ocalenia
wartości, ładu, człowieczeństwa
OCENA: DOBRY
– w odniesieniu do wiersza Zaklęcie wyjaśnia
klasyczne pojęcie rozumu jako mocy tworzenia
wartości
OCENA: BARDZO DOBRY
- na konkretnych przykładach wyjaśnia źródła i
cel ironii w wierszach Miłosza
– na podstawie czytanych wierszy określa,
jakich wartości poszukuje Miłosz w tradycji
72
kultury
na podstawie znanych wierszy Miłosza
wyjaśnia, jak poeta postrzega historię i jak
pojmuje odpowiedzialność moralną człowieka
(synteza)
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
dokonuje analizy i interpretacji czytanych wierszy
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
Herberta, wykorzystując kontekst historyczny,
wymagania zawarte w programie
kulturowy
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
– określa, jak Herbert postrzega powinności poety (np. opanował materiału wymaganego na ocenę
wobec ludzkich cierpień)
dopuszczającą
– wskazuje, jakich ideałów i wartości poszukuje poeta OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
w tradycji kultury
- rozumie treść wiersza, podstawową warstwę
– przedstawia bohatera lirycznego wiersza Przesłanie znaczeniową
Pana Cogito; wyjaśnia, na czym polega jego tragizm i OCENA: DOSTATECZNY
heroizm moralny
dokonuje analizy i interpretacji czytanych
– odwołując się do znanych wierszy, przedstawia
wierszy Herberta:
moralistyczny wymiar poezji Herberta
– określa, jak Herbert postrzega powinności
– określa obecną w tych wierszach postawę poety i
poety (np. wobec ludzkich cierpień)
koncepcję poezji
– wskazuje, jakich ideałów i wartości poszukuje
–
poeta w tradycji kultury
– przedstawia bohatera lirycznego wiersza
Przesłanie Pana Cogito; wyjaśnia, na czym
polega jego tragizm i heroizm moralny
OCENA: DOBRY
– odwołując się do znanych wierszy,
przedstawia moralistyczny wymiar poezji
Herberta
– określa obecną w tych wierszach postawę
poety i koncepcję poezji
OCENA: BARDZO DOBRY
- na podstawie konkretnych utworów
przedstawia sposoby wykorzystania przez
Herberta dziedzictwa przeszłości kulturowej
– interpretuje postać Pana Cogito jako obraz
problemów moralnych współczesnego
intelektualisty
73
12. Poezja wiary
Jan Twardowski, np.: za
szybko, samotność,
przezroczystość, szukam
prezentuje informacje o życiu i twórczości
Herberta, wykorzystując teksty źródłowe (np.
fragment dziennika Tyrmanda z podręcznika)
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
– dokonuje analizy i interpretacji czytanych wierszy: OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
określa przedstawiane w nich treści: przeżycia
opanował materiału wymaganego na ocenę
duchowe i doświadczenia egzystencjalne
dopuszczającą
charakteryzuje postać mówiącą (człowiek
OCENA: DOPUSZCZAJACY
doświadczający obecności Boga)
-rozumie i potrafi przekazać podstawową
charakteryzuje relacje między nadawcą (ja) i
warstwę znaczeniową wierszy
adresatem monologu lirycznego (Ty – Bóg)
OCENA: DOSTATECZNY
w tekstach wierszy wskazuje i interpretuje nawiązania – dokonuje analizy i interpretacji czytanych
do Biblii i symboli religijnych wskazuje i interpretuje wierszy:
motywy symboliczne odnajduje afirmację świata
określa przedstawiane w nich treści: przeżycia
istniejącego niezależnie od człowieka
duchowe i doświadczenia egzystencjalne
wyjaśnia określenie: „poezja wiary”
charakteryzuje postać mówiącą (człowiek
– określa, na czym ,według Twardowskiego, polega
doświadczający obecności Boga)
prawdziwa świętość
charakteryzuje relacje między nadawcą (ja) i
adresatem monologu lirycznego (Ty – Bóg)
OCENA: DOBRY
- w tekstach wierszy wskazuje i interpretuje
nawiązania do Biblii i symboli religijnych
wskazuje i interpretuje motywy symboliczne
odnajduje afirmację świata istniejącego
niezależnie od człowieka
- wyjaśnia określenie: „poezja wiary”
– określa, na czym ,według Twardowskiego,
polega prawdziwa świętość
– wyjaśnia, na czym polega franciszkańska
postawa w poezji Twardowskiego (na
przykładach konkretnych utworów
OCENA: BARDZO DOBRY
- wskazuje Stary Testament jako źródło
konwencji rozmowy człowieka z Bogiem,
interpretuje sposób jego ujęcia w poezji
74
13. Więcej niż sztuka –
Białoszewski i duch
eksperymentu
Miron Białoszewki, np.:
Szare eminencje zachwytu,
Sprawdzone sobą,
Obierzyny (2), wywód
jestem’u,
namuzowywanie,
Ja stróż latarnik nadaję z
mrówkowca, ***ŚMIERĆ
– dokonuje analizy i interpretacji utworów
Białoszewskiego:
– określa świat poetycki jego wierszy:
przestrzeń
postacie ludzi
przedmioty
zdarzenia będące przedmiotem poetyckiego opisu
– wskazuje specyficzne cechy języka poetyckiego
Białoszewskiego, np.:
gry językowe
eksperymenty słowotwórcze
neologizmy
łączenie słownictwa z różnych obszarów
funkcje języka mówionego
zapisywanie „szumów” i „donosów rzeczywistości”
– wyjaśnia termin „nurt lingwistyczny w poezji”
– wyjaśnia, dlaczego poezję Białoszewskiego zalicza
się do nurtu poezji lingwistycznej
współczesnej
– w czytanych wierszach dostrzega nawiązania
do postaci i motywów biblijnych (np. Hiob,
pieta, Genesis), wyjaśnia, na czym polega ich
reinterpretacja i jakie prawdy ukazują
czyta ze zrozumieniem esej filozoficzny (np.
Leszka Kołakowskiego – tekst z podręcznika)
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
– dokonuje analizy wierszy
Białoszewskiego:
– określa świat poetycki jego wierszy:
przestrzeń
postacie ludzi
przedmioty
zdarzenia będące przedmiotem poetyckiego
opisu
OCENA: DOSTATECZNY
- wskazuje specyficzne cechy języka
poetyckiego Białoszewskiego, np.:
gry językowe
eksperymenty słowotwórcze
neologizmy
łączenie słownictwa z różnych obszarów
- zapisywanie „szumów” i „donosów
rzeczywistości”
– wyjaśnia termin „nurt lingwistyczny w poezji”
OCENA: DOBRY
– wyjaśnia, dlaczego poezję Białoszewskiego
zalicza się do nurtu poezji lingwistycznej
- przedstawia informacje o życiu i twórczości
Białoszewskiego, w tym również o jego
75
poszukiwaniach teatralnych, Teatrze Osobnym
itp. (na podstawie podręcznika)
– dokładniej analizuje specyficzne dla
Białoszewskiego środki językowe:
„rozbijanie” słów
zamianę kategorii gramatycznych
dopisywanie nowych końcówek
kojarzenie słów odległych znaczeniowo na
podstawie podobieństwa brzmieniowego
wprowadzanie eufonii
wytrącanie słów z ich naturalnego kontekstu itp.
– określa, jaką rolę odgrywa kształt graficzny
wiersza (segmentacja tekstu, krótkie wersy,
wcięcia, odstępy itp.)
– wyjaśnia słowo „epifania” i określa, jaki efekt
wywołuje odniesienie go do „olśnień”
banalnymi rzeczami codziennymi
OCENA: BARDZO DOBRY
– przedstawia poezję Białoszewskiego na tle
tradycji literackiej i kulturowej (różne koncepcje
poety, różne estetyki) – synteza
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada
wiadomości i umiejętności wykraczające poza
wymagania zawarte w programie
76
Nauka o języku
I. JĘZYK JAKO ZJAWISKO SEMIOTYCZNE. BUDOWA JĘZYKA
SŁUCHACZ:
Akt mowy
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
– wyjaśnia, co to jest akt mowy
– wymienia składniki aktu mowy
– wskazuje rodzaje aktów mowy
– w konkretnych przykładach wypowiedzi określa
rodzaj aktu mowy i jego składniki
OCENA: DOSTATECZNY
– rozróżnia sens dosłowny i intencjonalny
wypowiedzi
– określa sens dosłowny i intencjonalny konkretnych
(wskazanych) wypowiedzi
– rozpoznaje intencje aktu mowy, np.:
odróżnia rozkaz od prośby
odróżnia pytanie od stwierdzenia
Podstawowe relacje
semantyczne
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
– wyjaśnia terminy: synonimia (synonim), polisemia,
homonimia (homonim), antonimia (antonim), podając
właściwe przykłady
– rozpoznaje wieloznaczność słowa i odróżnia ją od
homonimiczności form
OCENA: DOSTATECZNY
– wyjaśnia, na czym polega bogactwo leksykalne
polszczyzny i jak należy je wykorzystywać
OCENA: DOBRY
– dostrzega ukryte cechy (intencje) wypowiedzi, np.
ironię, sarkazm, prowokację
OCENA: BARDZO DOBRY
omawia składniki wskazanych aktów mowy w kontekście
funkcji językowych obecnych w danym tekście
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania zawarte w
programie
OCENA: DOBRY
– rozróżnia różne rodzaje synonimów i określa
zachodzące między nimi relacje
OCENA: BARDZO DOBRY
– określa stylistyczną funkcję synonimów, homonimów,
antonimów w czytanych tekstach literackich
stosuje synonimy, aby udoskonalić styl własnych
wypowiedzi
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania zawarte w
programie
77
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
– wskazuje różne sposoby bogacenia słownictwa we
współczesnej polszczyźnie, np.:
powstawanie nowych wyrazów od już istniejących
zapożyczenia
łączenie wyrazów w nowe związki frazeologiczne
nadawanie wyrazom nowych znaczeń itp.
OCENA: DOSTATECZNY
– wymienia podstawowe procesy słowotwórcze
polszczyzny
– określa budowę słowotwórczą wskazanych formacji
słowotwórczych
– wyjaśnia terminy: neosemantyzacja, neosemantyzm,
odnosząc je do konkretnych przykładów
II. JEZYK W SPOŁECZEŃSTWIE
SŁUCHACZ:
Odmiany środowiskowe
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
polszczyzny
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
– wyjaśnia, co to są gwary środowiskowe i
zawodowe; podaje stosowne przykłady
OCENA: DOSTATECZNY
– w czytanych tekstach wskazuje środki językowe
typowe dla określonych odmian środowiskowych i
zawodowych polszczyzny
Sposoby bogacenia
słownictwa
Tendencje rozwojowe
współczesnej polszczyzny
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OENA: DOPUSZCZAJĄCY
– wymienia najważniejsze tendencje rozwojowe
współczesnej polszczyzny:
do oszczędzania wysiłku (ekonomii, skrótu)
OCENA: DOBRY
– określa stylistyczną wartość słowotwórczych środków
językowych w czytanych utworach literackich
OCENA: BARDZO DOBRY
ocenia neosemantyzmy pojawiające się we współczesnej
polszczyźnie (innowacja udana – nieudana)
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania zawarte w
programie
OCENA: DOBRY
- podaje przykłady cech języka niektórych grup
zawodowych (np. lekarzy, aktorów) i środowiskowych
(np. gwara uczniowska,
grypsera)
OCENA: BARDZO DOBRY
-stosuje wyrażenia typowe dla gwar środowiskowych i
zawodowych w wypowiedzi pisemnej
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania zawarte w
programie
OCENA: DOBRY
– określa, jakie dziedziny współczesnego życia najsilniej
wpływają na rozwój polszczyzny
OCENA: BARDZO DOBRY
ocenia innowacje językowe (udane – nieudane), takie jak
zapożyczenia, neosemantyzmy, skrótowce itp.
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada wiadomości i
78
do wyrazistości i precyzji
umiejętności wykraczające poza wymagania zawarte w
do uzupełniania środków językowych
programie
do ujednolicania języka
OCENA: DOSTATECZNY
– wskazuje przykłady najważniejszych, będących
przejawami tych tendencji form i zjawisk językowych
obecnych we współczesnej polszczyźnie (m.in.
tworzenie nowych wyrazów od już istniejących,
skrótowce, zapożyczenia, powstawanie nazw
złożonych, konstrukcje pozycyjne)
– rozpoznaje w tekście wyrazy zapożyczone i podaje
ich polskie odpowiedniki
– określa skutki nadmiernego zapożyczania do
polszczyzny językowych elementów angloamerykańskich
III. STYLISTYKA
SŁUCHACZ:
Style artystyczne wybranych
form literackich.
Styl pisarza, grupy
literackiej
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
– określa, jaki wpływ na język literatury wywarła
ekspansja kultury masowej w XX wieku
– wskazuje skutki ekspansji języka potocznego w
literaturze (w czytanych utworach literackich)
– wskazuje neologizmy poetyckie w utworach np.
Leśmiana, Przybosia, Witkacego, Gombrowicza,
Białoszewskiego.
OCENA: DOSTATECZNY
– wskazuje środki językowe charakterystyczne dla
stylu artystycznego utworów poznawanych twórców
lub formacji artystycznych
– na przykładach czytanych utworów wyjaśnia, czym
jest eksperyment językowy (np. w poezji Przybosia
lub Białoszewskiego)
OCNA: DOBRY
– wskazuje różnice między pojmowaniem języka
literackiego w XX wieku i w epokach wcześniejszych
– wyjaśnia terminy: deprecjatywność, formy
deprecjatywne
– analizuje środki językowe (słownictwo, składnię, środki
stylistyczne itp.) typowe dla stylów artystycznych
poznawanych twórców i formacji artystycznych
OCENA: BARDZO DOBRY
– na podstawie charakterystycznych środków językowych
rozpoznaje cechy stylu artystycznego poznawanych
twórców (np. Gombrowicza, Schulza, Witkacego,
Różewicza itp.)
– wymienia najważniejsze cechy języka i stylu
poznawanych poetów awangardowych, katastroficznych,
okupacyjnych, współczesnych
– wyjaśnia termin „styl indywidualny”, odnosząc go do
stylu poznawanych autorów
– w czytanych wierszach Szymborskiej wskazuje gry
językowe i określa ich funkcje
79
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania zawarte w
programie
Style funkcjonalne
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
– rozpoznaje, w jakim stylu został napisany wskazany
tekst
– w omawianych utworach wskazuje elementy
różnych stylów funkcjonalnych
OCENA: DOSTATECZNY
– potrafi zredagować tekst w określonym stylu
funkcjonalnym
– wie, jaki styl funkcjonalny powinien być
zastosowany w określonej formie wypowiedzi
OCENA: DOBRY
– w konkretnych tekstach analizuje środki językowe
właściwe dla określonych stylów funkcjonalnych
OCENA: BARDZO DOBRY
– poprawia tekst (np. podania, listu intencyjnego) tak, aby
był utrzymany we właściwym stylu (np. urzędowym)
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania zawarte w
programie
Stylizacja środowiskowa,
trawestacja, pastisz
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
– wyjaśnia terminy: trawestacja, pastisz
– rozpoznaje stylizację środowiskową w czytanych
utworach literackich
OCENA: DOSTATECZNY
– w czytanych utworach nurtu literatury małych
ojczyzn wskazuje cechy polszczyzny kresowej
– wskazuje przykłady stylizacji językowych w
utworach Gombrowicza;
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
– wyjaśnia termin „nowomowa”, odnosząc go do
konkretnych zjawisk
– określa cechy nowomowy
OCENA: DOBRY
-określa funkcję stylizacji językowych w utworach
Gombrowicza
OCENA: BARDO DOBRY
– w języku bohaterów czytanych utworów wskazuje
cechy świadczące o ich językowej i kulturowej obcości
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania zawarte w
programie
Język mediów, nowomowa
OCENA: DOBRY
– na przykładach konkretnych tekstów określa funkcje
nowomowy (perswazyjna, zniewalająca)
– znajduje i ocenia przejawy nowomowy w prasie
współczesnej
OCENA: BARDZO DOBRY
– określa, jakie związki zachodzą między nowomową,
80
– wskazuje przykłady nowomowy w języku
propagandy czasów stalinowskich, PRL-u;
OCENA: DOTATECZNY
– przedstawia dominujące funkcje języka komunikacji
masowej, ilustruje je przykładami z tekstów
pochodzących z prasy lub telewizji
– odróżnia zdania przedstawiające fakty od zdań
będących ich interpretacją
IV. JĘZYK JAKO NARZĘDZIE KOMUNIKACJI
SŁUCHACZ:
Stosowność i skuteczność
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
wypowiedzi
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OC ENA: DOPUSZCZAJACY
- wyjaśnia terminy: wypowiedź stosowna,
wypowiedź skuteczna;
OCENA:DOSTATECZNY
- podaje przykłady wypowiedzi skutecznych,
stosownych
Etyka wypowiedzi
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
wyjaśnia, na czym polega uczciwość, jednoznaczność
wypowiedzi
OCENA: DOSTATECZNY
- dostrzega językowe cechy wypowiedzi sprawiające,
że staje się ona niejednoznaczna lub nieuczciwa
Metody perswazji,
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
manipulacja językowa
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
– w czytanych tekstach wskazuje środki językowe
służące funkcji perswazyjnej
wskazuje (rozpoznaje w czytanych i słyszanych
tekstach) typowe zabiegi perswazyjne
OCENA: DOSTATECZNY
manipulacją językową, funkcją perswazyjną języka
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania zawarte w
programie
OCENA: DOBRY
- wie, jak sprawnie posługiwać się językiem w zależności
od sytuacji komunikacyjnej
OCENA: BARDZO DOBRY
formułuje wypowiedzi stosowne i skuteczne na wskazany
temat i we wskazanej sytuacji komunikacyjnej
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania zawarte w
programie
OCENA: DOBRY
określa, kiedy wieloznaczność wypowiedzi wiąże się z
nieuczciwością;
OCENA:BARDZO DOBRY
podaje przykłady wypowiedzi wieloznacznych,
nieuczciwych
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania zawarte w
programie
OCENA: DOBRY
wskazuje przykłady manipulacji językowej we
współczesnych tekstach
OCENA: BARDZO DOBRY
– na konkretnych przykładach (np. zaczerpniętych z
mediów) przedstawia mechanizmy manipulacji językowej
wyjaśnia relacje zachodzące między manipulacją
językową, perswazją a etyką języka
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada wiadomości i
81
Argumentowanie
Formy wypowiedzi
– wskazuje tekst zawierający manipulację językową
– wyjaśnia, czym jest manipulacja językowa i jaki jest
jej związek z funkcją perswazyjną
– określa, jakie środki językowe służą manipulacji
językowej (na przykładach konkretnych wypowiedzi)
– pokazuje manipulacyjne posługiwanie się wyrazami
wieloznacznymi
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
– wyjaśnia terminy: sztuka dyskutowania, argument
(powtórzenie)
– nazywa podstawowe rodzaje argumentów
rozpoznaje podstawowe rodzaje argumentów (w
tekście mówionym lub pisanym)
OCENA: DOSTATECZNY
– stosuje poprawnie sformułowane argumenty w
dyskusji
– wymienia podstawowe chwyty retoryczne
– rozpoznaje podstawowe chwyty retoryczne w
czytanych (słuchanych) tekstach
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
zna zasady budowania podstawowych form
wypowiedzi (mówionych i pisanych) wskazanych w
klasach programowo niższych oraz takich, jak:
artykuł, felieton, list intencyjny, list motywacyjny
OCENA: DOSTATECZNY
– pisze list intencyjny, list motywacyjny, stosując
właściwe środki językowe i formę zapisu
umiejętności wykraczające poza wymagania zawarte w
programie
OCENA: DOBRY
– w czytanych tekstach rozpoznaje środki ekspresji
językowej, określa ich funkcje
OCENA BARDZO DOBRY
stosuje celowo środki ekspresji językowej w czasie
dyskusji lub zabierając głos publicznie
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania zawarte w
programie
OCENA: DOBRY
– pisze prawidłowo zbudowany artykuł, felieton według
schematycznego wzorca kompozycyjnego
OCENA: BARDZO DOBRY
pisze prawidłowo zbudowany artykuł, felieton, nadając
mu cechy indywidualne i dążąc do udoskonalenia formy
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania zawarte w
programie
V. KULTURA JĘZYKA
SŁUCHACZ:
82
Norma językowa i błąd
językowy. Adiustacja tekstu
Norma składniowa
współczesnej polszczyzny
Stosowność stylistyczna
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
– wyjaśnia, czym jest błąd językowy (odstępstwo od
normy)
– wymienia podstawowe typy błędów językowych
(błędy wymowy, odmiany, składniowe, leksykalne,
znaczeniowe, frazeologiczne, stylistyczne,
ortograficzne i interpunkcyjne)
dostrzega błędy językowe we wskazanych tekstach
OCENA: DOSTATECZNY
– poprawia znalezione samodzielnie lub wskazane w
tekście własnym lub cudzym błędy językowe
– wskazuje podstawowe kompendia poprawnościowe,
z których korzysta w razie wątpliwości
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCVZAJĄCY
w tekście rozpoznaje i nazywa podstawowe związki
składniowe (zgody, rządu, przynależności)
OCENA: DOSTATECZNY
– określa, jaka jest norma składniowa współczesnej
polszczyzny w zakresie:
składni zgody
składni rządu
szyku wyrazów
– wskazuje kompendia, w których będzie szukał
rozstrzygnięć poprawnościowych w razie wątpliwości
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJACY
– wskazuje sytuacje, w których należy się posługiwać
oficjalnymi i nieoficjalnymi odmianami polszczyzny
określa, jakiej odmiany stylistycznej polszczyzny
OCENA: DOBRY
określa źródła błędów językowych (określa, jaka norma
została naruszona)
OCENA: BARDZO DOBRY
- poprawia błędy językowe wskazane w tekście własnym
lub cudzym
w razie wątpliwości odwołuje się do kompendiów
poprawnościowych; stosuje znalezione w nich wskazówki
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania zawarte w
programie
OCENA: DOBRY
dostrzega naruszenie normy składniowej we wskazanych
tekstach (zawierających błędy); określa, jaka zasada
została naruszona
OCENA: BARDZO DOBRY
poprawia wypowiedzi, w których została naruszona
norma składniowa
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania zawarte w
programie
OCENA: DOBRY
– ocenia stosowanie form deprecjatywnych w różnych
typach wypowiedzi
OCENA: BARDZO DOBRY
– wskazuje środki językowe właściwe dla określonych
odmian stylistycznych polszczyzny
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada wiadomości i
83
Estetyka wypowiedzi.
Językowy savoir- vivre
należy użyć w konkretnych sytuacjach i typach
tekstów (mówionych i pisanych)
OCENA: DOSTATECZNY
– ocenia, kiedy użycie stylu potocznego wykracza
poza granice stosowności, a kiedy jest dopuszczalne
– w podanych tekstach wskazuje środki zakłócające
stosowność stylistyczną wypowiedzi, zastępuje je
właściwymi
OCENA NIEDOSTATECZNA słuchacz nie
opanował materiału wymaganego na ocenę
dopuszczającą
OCENA: DOPUSZCZAJĄCY
– wie, na czym polega językowy savoir-vivre:
zna sposoby zwracania się do innych osób w
określonych sytuacjach
zna i stosuje zasady grzeczności w dyskusji i
korespondencji
zna zasady publicznego zabierania głosu
OCENA: DOSTATECZNY
– rozpoznaje w czytanych (słyszanych) tekstach
podstawowe środki retoryczne i określa ich funkcje w
kontekście danej wypowiedzi
umiejętności wykraczające poza wymagania zawarte w
programie
OCENA: DOBRY
różnicuje środki językowe w zależności od wieku, płci i
stanowiska rozmówcy
OCENA: BARDZO DOBRY
celowo stosuje w swoich wypowiedziach podstawowe
środki retoryczne (np. pytanie retoryczne), elipsę,
metaforę
OCENA CELUJĄCA słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania zawarte w
programie
84
WYKAZ LEKTUR Z JĘZYKA POLSKIEGO
1. Literatura polska
• Bogurodzica w kontekście poezji średniowiecznej
• Jan Kochanowski - pieśni i treny (wybór)
• Jan Andrzej Morsztyn - wybór wierszy
• Daniel Naborowski - wybór wierszy
• Wacław Potocki - wybór wierszy
• Ignacy Krasicki - satyry, bajki (wybór). Hymn do miłości ojczyzny
• Adam Mickiewicz - Pan Tadeusz
• Adam Mickiewicz - Dziady cz. III
• Adam Mickiewicz - wybór wierszy
• Juliusz Słowacki - Kordian
• Juliusz Słowacki - wybór wierszy
• Zygmunt Krasiński - Nie - Boska komedia
• Cyprian Kamil Norwid - wybór wierszy
• Bolesław Prus - Lalka
• Eliza Orzeszkowa - Nad Niemnem
• Eliza Orzeszkowa - Gloria victis
• Maria Konopnicka - Mendel Gdański
85
• Bolesław Prus - Kamizelka
• Henryk Sienkiewicz - Potop
• Kazimierz Przerwa - Tetmajer - wybór wierszy
• Jan Kasprowicz - wybór wierszy
• Leopold Staff - wybór wierszy z różnych epok
• Stanisław Wyspiański - Wesele
• Władysław Stanisław Reymont - Chłopi
• Stefan Żeromski - Ludzie bezdomni
• Stefan Żeromski - Przedwiośnie
• Zofia Nałkowska - Granica
• Tadeusz Borowski - Pożegnanie z Marią ( Pożegnanie z Marią, U nas, w Auschwizu..., Proszę państwa do gazu, Bitwa pod Grunwaldem)
• Gustaw Hering - Grudziński - „Inny świat"
• Bolesław Leśmian - wybór wierszy
• Julian Tuwim - wybór wierszy
• Maria Pawlikowska - Jasnorzewska - wybór wierszy
• Czesław Miłosz - wybór wierszy
• Krzysztof Kamil Baczyński - wybór wierszy
• Tadeusz Różewicz - wybór wierszy
• Zbigniew Herbert - wybór wierszy
86
• Wisława Szymborska - wybór wierszy
• Miron Białoszewski - wybór wierszy
• Stanisław Barańczak - wybór wierszy
• Jan Twardowski - wybór wierszy
• Sławomir Mrozek - Tango
• Hanna Krall - Zdążyć przed Panem Bogiem
Uwaga: wymagana jest znajomość kontekstów biblijnych, antycznych i innych
2. Literatura powszechna:
• Sofokles – Antygona
•
Horacy – wybór pieśni
•
Wiliam Szekspir – Makbet
•
Molier – Świętoszek
•
Fiodor Dostojewski – Zbrodnia i kara
•
Albert Camus – Dżuma
3. Podręczniki:
Mrowcewicz K. Przeszłość to dziś. Literatura – język – kultura, I klasa liceum i technikum; cz. I i II; wydawnictwo STENTOR,
Nawarecki A., Siwicka D. Przeszłość to dziś. Literatura – język – kultura, II klasa liceum i technikum; cz. I; wydawnictwo STENTOR,
Paczoska E. Przeszłość to dziś. Literatura – język – kultura, II klasa liceum i technikum; cz. II; wydawnictwo STENTOR,
Kopciński J. Przeszłość to dziś. Literatura – język – kultura, III klasa liceum i technikum; wydawnictwo STENTOR.
87
JĘZYK ROSYJSKI
Lp.
1.
2.
Szczegółowy zakres egzaminu
eksternistycznego
Człowiek
1. Dane personalne (imię,
nazwisko, wiek)
2. Wygląd zewnętrzny człowieka.
3. Cechy charakteru.
4. Odmiana zaimków osobowych.
Wymagania egzaminacyjne
Kryteria oceniania
-imię, nazwisko, pseudonim, przezwisko
-wiek, data urodzenia, miejsce urodzenia,
adres, stan cywilny
-dokumenty personalne (dowód osobisty,
paszport, legitymacja uczniowska)
-zawieranie znajomości (z udziałem
pośrednika i bez jego udziału)
-wygląd zewnętrzny
-cechy psychiczne, usposobienie, nasze
wady i zalety
-odmiana i poprawne zastosowanie
zaimków osobowych
Dom
1. Miejsce zamieszkania.
2. Opis domu i pomieszczeń.
3. Przysłówki: здесь, сюда, туда,
там
4. Przyimki: у, на, под, около,
рядом, напротив, слева,
справа.
-gdzie i jak mieszkamy (miasto, wieś)
-umeblowanie i wyposażenie domu
-remont, przestawianie mebli
-rozróżnianie i poprawne stosowanie
przysłówków i przyimków
Ocena niedostateczna:
-słuchacz nie opanował materiału przewidzianego
na ocenę dopuszczającą
Ocena dopuszczająca:
-słuchacz potrafi się przedstawić, określić swój
wiek
Ocena dostateczna:
-jw. oraz przedstawić osobę uwzględniając dane
personalne i wygląd
Ocena dobra:
-jw. oraz słuchacz potrafi dokonać opisu
zewnętrznego człowieka, a także poprawnie
stosować zaimki osobowe
Ocena bardzo dobra:
-jw. oraz słuchacz umie określić swój charakter,
opowiedzieć o swoich zaletach i wadach
Ocena celująca:
-jw. oraz słuchacz uzasadnia cechy charakteru,
formułuje dłuższą wypowiedź pisemną na wyżej
wymienione zagadnienia.
Ocena niedostateczna:
-nie opanował materiału przewidzianego na ocenę
dopuszczającą
Ocena dopuszczająca:
-słuchacz potrafi określić miejsce zamieszkania,
powiedzieć, jaki ma dom, wymienić
pomieszczenia
Ocena dostateczna:
88
3.
Szkoła
1. Nazwy przedmiotów szkolnych.
2. Nazwy ocen (konstrukcja typu
пятёрка по математике)
3. Odmiana czasowników:
учиться, учить, изучать.
-rozkład lekcji, przedmioty szkolne,
zajęcia pozaszkolne
-szkoła – jaka jest i jaka powinna być
-relacje nauczycieli z uczniami
-wymagania szkolne i egzaminy
-wykształcenie, system szkolny u nas
-uroczystości szkolne
4.
Praca
1. Nazwy zawodów.
2. Czynności związane z
poszczególnymi zawodami.
3. Zatrudnienie.
4. Problem bezrobocia.
-zawody naszych bliskich, nowe zawody,
modne zawody
-prestiż społeczny zawodów a zarobki
-łączenie pracy zawodowej i hobby
-poszukiwanie pracy, praca za granicą,
praca sezonowa młodzieży
-jw. oraz słuchacz potrafi wymienić sprzęty
domowe
Ocena dobra:
-jw. oraz słuchacz umie dokonać opisu
pomieszczeń poprawnie używając przyimków
oraz przysłówków
Ocena bardzo dobra:
-jw. oraz słuchacz potrafi wskazać zalety i wady
mieszkania w bloku
Ocena celująca:
-jw. oraz słuchacz umie opowiedzieć o remoncie
domu
Ocena niedostateczna:
-słuchacz nie opanował materiału przewidzianego
na ocenę dopuszczającą
Ocena dopuszczająca:
-słuchacz umie wymienić przedmioty szkolne i
podać nazwy ocen
Ocena dostateczna:
-jw. oraz słuchacz potrafi powiedzieć, które
przedmioty lubi; przedstawić swój plan lekcji
Ocena dobra:
-jw. oraz słuchacz zna formy osobowe
czasowników i umie poprawnie je zastosować;
ułożyć kilka zdań o klasie/szkole
Ocena bardzo dobra:
-jw. oraz słuchacz opowiada o zajęciach
dodatkowych
Ocena celująca:
-jw. oraz słuchacz potrafi rozwinąć temat: „Szkoła
moich marzeń”
Ocena niedostateczna:
-słuchacz nie opanował materiału przewidzianego
na ocenę dopuszczającą
Ocena dopuszczająca:
-słuchacz potrafi nazwać zawody i czynności
związane z nimi
89
5. Odmiana czasowników:
работать,хотеть.
6. Konstrukcje: по профессии, по
специальности, я хочу стать,
работать кем.
5.
Życie rodzinne i towarzyskie
1. Zainteresowania, hobby.
2. Nazwy członków rodziny.
3. Czynności dnia powszedniego.
4. Czas wolny.
5. Święta Bożego Narodzenia i
Wielkanocne.
6. Odmiana liczebników i
określanie godzin.
7. Zwroty: каждый день, по
вечерам, часто, никогда,
иногда, редко, раз в неделю,......
-życie codzienne domowników (rozkład i
organizacja dnia)
-uroczystości i wydarzenia rodzinne
(narodziny dziecka, ślub, urodziny,
imieniny, święta)
-hobby i zainteresowania (książki, prasa,
kino, dyskoteka, sport)
6.
Żywienie
1. Nazwy potraw.
2. Podstawowe produkty.
3. Nazwy posiłków.
-produkty spożywcze
-restauracje, bary, menu
-przepisy kulinarne, kuchnia narodowa
diety
Ocena dostateczna:
-jw. oraz słuchacz umie powiedzieć, kim chciałby
zostać w przyszłości
Ocena dobra:
-jw. oraz słuchacz potrafi określić osoby wg
zawodu, specjalności. Poprawnie odmienia i
stosuje czasowniki, a także używa konstrukcji
Ocena bardzo dobra:
-jw. oraz słuchacz potrafi wyjaśnić czym kierują
się ludzie wybierając swój zawód; sformułować i
zapisać ogłoszenie o pracę
Ocena celująca:
-jw. oraz słuchacz umie wyrazić swoją opinię na
temat popularnych zawodów
Ocena niedostateczna:
-słuchacz nie opanował materiału przewidzianego
na ocenę dopuszczającą
Ocena dopuszczająca:
-słuchacz umie wymienić członków rodziny i
wyliczyć czynności dnia codziennego
Ocena dostateczna:
-jw. oraz słuchacz potrafi opowiedzieć jak spędza
czas wolny; umie określić godzinę
Ocena dobra:
-jw. oraz słuchacz opowiada o przygotowaniach i
przebiegu ulubionych świąt; zna odmianę
liczebników
Ocena bardzo dobra:
-jw. oraz słuchacz potrafi zrelacjonować
popularne formy spędzania czasu wolnego
Ocena celująca:
-jw. oraz słuchacz umie wyrazić swoją opinię na
temat biernego i aktywnego wypoczynku
Ocena niedostateczna:
-słuchacz nie opanował materiału przewidzianego
na ocenę dopuszczającą
Ocena dopuszczająca:
90
4. Zamawianie posiłków.
5. Odmiana czasowników: пить,
есть.
7.
8.
-składanie zamówień
-słuchacz potrafi podać nazwy posiłków,
podstawowych produktów spożywczych, dań
kuchni polskiej i rosyjskiej
Ocena dostateczna:
-jw. oraz słuchacz umie nazwać lokale
gastronomiczne
Ocena dobra:
-jw. oraz słuchacz zna i poprawnie stosuje formy
osobowe czasowników; potrafi zamówić danie w
lokalu
Ocena bardzo dobra:
-jw. oraz słuchacz opowiada o sposobach
odżywiania (zdrowa żywność, diety)
Ocena celująca:
-jw. oraz słuchacz potrafi podać przepis na swoje
ulubione danie
Zakupy i usługi
-usługi, zakupy, rodzaje sklepów
Ocena niedostateczna:
1. Rodzaje sklepów.
(supermarket, hipermarket, kiosk, bazar; -słuchacz nie opanował materiału przewidzianego
2. Zakłady usługowe (fryzjer,
nazwy działów w sklepach)
na ocenę dopuszczającą
kosmetyczka, pralnia,
-nazwy towarów
Ocena dopuszczająca:
zegarmistrz, fotograf).
-poczta, bank
-słuchacz umie nazwać sklepy i towary, które
3. Odmiana czasowników: купить,
można w nich kupić
покупить.
Ocena dostateczna:
4. Wyrażenia typu: дайте
-jw. oraz słuchacz umie wymienić zakłady
мне,пожалуйста,...;Сколько
usługowe i wyjaśnić, czym się zajmują
стоит...?
Ocena dobra:
-jw. oraz słuchacz potrafi dokonać zakupów; zna
formy osobowe czasowników i poprawnie je
stosuje
Ocena bardzo dobra:
-jw. oraz słuchacz wie jak skorzystać z usług,
jakie oferują zegarmistrz, fryzjer, kosmetyczka.
Ocena celująca:
-jw. oraz słuchacz potrafi wypowiedzieć się na
temat, czego oczekuje od zakładów usługowych
Podróżowanie i turystyka
-wycieczki, obozy
Ocena niedostateczna:
1. Środki transportu.
-wyjazd za granicę, formalności związane -słuchacz nie opanował materiału przewidzianego
91
2.
3.
4.
5.
6.
7.
9.
10.
Sport
1.
2.
3.
4.
Biura turystyczne.
Wycieczka.
Nazwy państw i narodowości.
Wypadki.
Kupowanie biletów.
Odmiana czasowników: ездить,
путешествовать, посещать.
Nazwy dyscyplin sportowych.
Rodzaje imprez sportowych.
Sport a zdrowie człowieka.
Czasowniki: заниматься,
увлекаться, интересоваться,
играть, болеть за.
Zdrowie
1. Choroby i ich objawy.
2. Wizyta u lekarza.
z podróżą, paszporty, wizy, usługi biur
turystycznych, dworzec, lotnisko
-pocztówki z podróży
-najsłynniejsze miejsca i atrakcje
turystyczne
-środki transportu, transport miejski
na ocenę dopuszczającą
Ocena dopuszczająca:
-słuchacz umie wymienić środki transportu i
podać nazwy państw
Ocena dostateczna:
-jw. oraz słuchacz wie jak kupić bilet na dany
środek transportu
Ocena dobra:
-jw. oraz słuchacz potrafi wymienić i opisać w
kilku zdaniach miejsca wypoczynku; poprawnie
używa osobowych form czasowników
Ocena bardzo dobra:
-jw. oraz słuchacz opowiada o swojej
wycieczce/wyjeździe za granicę
Ocena celująca:
-jw. oraz słuchacz potrafi zrelacjonować wypadek
-modne sporty
-sporty ekstremalne
-gwiazdy sportu
-imprezy sportowe (zawody, olimpiady,
mistrzostwa, mecze, turnieje,...)
Ocena niedostateczna:
-słuchacz nie opanował materiału przewidzianego
na ocenę dopuszczającą
Ocena dopuszczająca:
-słuchacz potrafi wymienić dyscypliny sportowe
Ocena dostateczna:
-jw. oraz słuchacz umie nazwać imprezy sportowe
i opowiedzieć o swojej ulubionej dyscyplinie
Ocena dobra:
-jw. oraz słuchacz potrafi zrelacjonować mecz;
poprawnie używa osobowych form czasowników
Ocena bardzo dobra:
-jw. oraz słuchacz wyraża swoją opinię na temat
roli sportu w życiu człowieka
Ocena celująca:
-jw. oraz słuchacz potrafi wypowiedzieć się na
temat ekstremalnych rodzajów sportu
Ocena niedostateczna:
-słuchacz nie opanował materiału przewidzianego
na ocenę dopuszczającą
-tryb życia, samopoczucie
-choroby i ich objawy
-usługi medyczne, apteka, lekarstwa
92
3. Opieka medyczna (instytucje i
personel).
4. Konstrukcje: болеть гриппом,
чувствовать себя.
-instytucje (szpital, przychodnia,
pogotowie, sanatorium)
-personel (lekarze specjaliści,
pielęgniarka)
11.
Świat przyrody
1. Pogoda.
2. Ekologia.
3. Klęski żywiołowe.
4. Elementy świata roślinnego i
zwierzęcego.
-ochrona przyrody
-my i zwierzęta
-pogoda, prognoza pogody
-klęski żywiołowe (powodzie, pożary,
susze, tsunami, wybuchy wulkanów,
trzęsienia ziemi, tajfuny, ...)
12.
Wiedza o Rosji
1. Główna miasta Rosji.
2. Dane geograficzne.
3. Pisarze i poeci.
-najsłynniejsze miasta w Rosji
-walory geograficzne kraju
-najwybitniejsi literaci (Aleksander
Puszkin, Michaił Lermontow, Fiodor
Ocena dopuszczająca:
-słuchacz potrafi wymienić choroby i określić
swoje samopoczucie
Ocena dostateczna:
-jw. oraz słuchacz umie wymienić objawy chorób
Ocena dobra:
-jw. oraz słuchacz opowiada o wizycie u lekarza i
o przebiegu leczenia poprawnie stosując
konstrukcje
Ocena bardzo dobra:
-jw. oraz słuchacz umie powiedzieć, jak
zapobiegać chorobom
Ocena celująca:
-jw. oraz słuchacz potrafi poradzić koledze, jak
dbać o zdrowie
Ocena niedostateczna:
-słuchacz nie opanował materiału przewidzianego
na ocenę dopuszczającą
Ocena dopuszczająca:
-umie wymienić nazwy zwierząt i roślin
Ocena dostateczna:
-jw. oraz słuchacz umie powiedzieć, jaka jest
pogoda
Ocena dobra:
-jw. oraz słuchacz umie wymienić klęski
żywiołowe
Ocena bardzo dobra:
-jw. oraz słuchacz wypowiada się na temat
sposobów ochrony przyrody i podaje źródła jej
zanieczyszczeń
Ocena celująca:
-jw. oraz słuchacz relacjonuje przebieg jednej z
wybranych klęsk żywiołowych
Ocena niedostateczna:
-słuchacz nie opanował materiału przewidzianego
na ocenę dopuszczającą
Ocena dopuszczająca:
93
Dostojewski, Michał Bułhakow, Lew
Tołstoj, Włodzimierz Wysocki, Bułat
Okudżawa)
-słuchacz potrafi wymienić główne miasta, rzeki i
jeziora Rosji
Ocena dostateczna:
-jw. oraz słuchacz umie wskazać walory
rosyjskiego krajobrazu
Ocena dobra:
-jw. oraz słuchacz opowiada o zabytkach
wybranego miasta
Ocena bardzo dobra:
-jw. oraz słuchacz zna sylwetki rosyjskich pisarzy
Ocena celująca:
-jw. oraz słuchacz umie podać różnice, a także
podobieństwa w kulturze polskiej i rosyjskiej
LITERATURA
1. Anna Pado, Успех, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, część 1,2,3
2. Halina Granatowska i Irena Danecka, Как дела?, Wydawnictwo Szkolne PWN, część 1,2,3
3. Halina Dąbrowska i Mirosław Zybert, Встреча, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, część 1,2,3
4. Barbara Charasz i Krystyna Kancewicz-Sokołowska, Моя профессия, Wydawnictwo REA, część 1,2
94
JĘZYK ANGIELSKI
L.P.
Szczegółowy zakres egzaminu
eksternistycznego
Wymagania egzaminacyjne
Kryteria oceniania
1. Formułowanie wypowiedzi ustnej na
Słuchacz
potrafi
sformułować Ocena niedostateczna słuchacz nie potrafi
tematy:
wypowiedź
ustną
z
zakresu sformułować wypowiedzi ustnej.
1. człowiek – dane personalne, wygląd wymienionych tematów.
Ocena dopuszczająca słuchacz dysponuje
zewnętrzny, cechy charakteru, uczucia
bardzo ograniczonym zasobem słownictwa,
i emocje
popełnia
wiele
zauważalnych
błędów
2. dom – miejsce zamieszkania, opis
językowych, potrafi względnie poprawnie
domu, pomieszczeń domu i ich
przeczytać i zrozumieć tekst pisany i mówiony
wyposażenia, wynajmowanie
Ocena dostateczna słuchacz mówi spójnie,
mieszkania
dopuszczalne są błędy językowe, czyta
3. szkoła – przedmioty nauczania,
poprawnie tekst , potrafi samodzielnie
oceny i wymagania, życie szkoły,
sformułować krótką nie zawsze spójną
kształcenie pozaszkolne
odpowiedź oraz zrozumieć ogólny sens
4. praca – popularne zawody i
prostych tekstów i rozmów
związane z nimi czynności, warunki
Ocena dobra słuchacz potrafi mówić spójnie z
pracy i zatrudnienia, praca dorywcza
lekkim wahaniem, dysponuje wystarczającym
5. życie rodzinne i towarzyskie –
zakresem słownictwa oraz popełnia niekiedy
okresy życia, członkowie rodziny,
błędy językowe, potrafi przeczytać ze
czynności życia codziennego, formy
zrozumieniem tekst a także zrozumieć tekst
spędzania czasu wolnego, święta i
mówiony
uroczystości, styl życia
Ocena bardzo dobra słuchacz potrafi mówić na
6. żywienie – artykuły spożywcze,
zadany temat bez zawahań, popełnia niewiele
przygotowanie potraw, posiłki, lokale
błędów językowych, dysponuje dużym
gastronomiczne
zasobem słownictwa, potrafi płynnie przeczytać
7. zakupy i usługi – rodzaje sklepów,
tekst, samodzielnie zredagować spójny tekst,
towary, sprzedawanie i kupowanie,
zrozumieć wszystkie wypowiedzi ustne i
reklama, korzystanie z usług
pisemne
8. podróżowanie i turystyka – środki
Ocena celująca słuchacz spontanicznie wyraża
transportu, baza noclegowa,
własne uczucia, aktywnie inicjuje rozmowę na
informacja turystyczna, wycieczki,
dany temat, czyta płynnie, wymawia poprawnie
95
zwiedzanie, wypadki i awarie
wszystkie fonemy, wyraźnie słychać poprawną
9. kultura – podstawowe dziedziny
intonację
kultury, twórcy i ich dzieła,
uczestnictwo w kulturze
10. sport – popularne dyscypliny sportu,
podstawowy sprzęt sportowy, imprezy
sportowe
11. zdrowie – higieniczny tryb życia,
podstawowe schorzenia, ich objawy i
leczenie, niepełnosprawni,
uzależnienia
12. nauka i technika – odkrycia
naukowe, wynalazki, obsługa i
korzystanie z podstawowych urządzeń
technicznych
13. świat przyrody – klimat, świat roślin
i zwierząt, krajobraz, zagrożenie i
ochrona środowiska naturalnego,
klęski żywiołowe
14. państwo i społeczeństwo – struktura
państwa, urzędy, organizacje
międzynarodowe, konflikty
wewnętrzne i międzynarodowe,
przestępczość
15. elementy wiedzy o krajach
anglojęzycznych
2. Formułowanie wypowiedzi pisemnej:
Słuchacz potrafi zredagować wszystkie Ocena niedostateczna słuchacz nie potrafi
1. ogłoszenia, notatki, ankiety,
formy wypowiedzi pisemnej.
sformułować wypowiedzi pisemnej
pocztówki, zaproszenia, list prywatny,
Ocena dopuszczająca słuchacz względnie
list formalny, opis, recenzja,
poprawnie redaguje wypowiedź pisemną
opowiadanie
Ocena dostateczna słuchacz redaguje
samodzielnie nie zawsze spójną wypowiedź
pisemną
Ocena dobra słuchacz dobrze redaguje
wypowiedź pisemna z nielicznymi błędami.
Ocena bardzo dobra słuchacz samodzielnie
redaguje tekst pisany ze znikomą ilością
96
3. Rozumienie tekstu ze słuchu.
4. Rozumienie tekstu czytanego.
5. Wytyczne z zakresu gramatyki:
1. czas Present Simple
2. czas Present Continuous
3. czas Present Perfect Simple
4. czas Present Perfect Continuous
5. czas Past Simple
6. czas Past Continuous
7. czas Past Perfect Simple
8. czas Future Simple
9. czas Future Continuous
błędów
Ocena celująca słuchacz bezbłędnie redaguje
wypowiedź pisemną, bardzo bogatą w struktury
leksykalno - gramatyczne
Słuchacz jest w stanie zrozumieć prosty Ocena niedostateczna słuchacz nie rozumie
tekst ze słuchu.
tekstu słuchowego
Ocena dopuszczająca słuchacz względnie
poprawnie rozumie tekst słuchowy
Ocena dostateczna słuchacz rozumie ogólny
sens tekstu słuchowego
Ocena dobra słuchacz w stopniu dobrym
rozumie sens tekstu ze słuchu
Ocena bardzo dobra słuchacz bardzo dobrze
rozumie tekst słuchowy
Ocena celująca słuchacz w sposób wyjątkowo
szczegółowy rozumie tekst słuchowy
Słuchacz potrafi przeczytać prosty tekst Ocena niedostateczna słuchacz nie potrafi
ze zrozumieniem.
przeczytać tekstu
Ocena dopuszczająca słuchacz względnie
poprawnie czyta tekst
Ocena dostateczna słuchacz poprawnie czyta
tekst
Ocena dobra słuchacz dobrze czyta tekst
Ocena bardzo dobra słuchacz bardzo dobrze
czyta tekst
Ocena celująca słuchacz płynnie czyta tekst z
właściwa intonacją i wymową fonemów
Słuchacz umie wszystkie wytyczne z Ocena niedostateczna słuchacz nie opanował
zakresu gramatyki.
zagadnień z gramatyki
Ocena dopuszczająca słuchacz względnie
poprawnie posługuje się wytycznymi z
gramatyki
Ocena dostateczna słuchacz poprawnie
posługuje się gramatyką
Ocena dobra słuchacz dobrze posługuje się
gramatyką popełniając nieliczne błędy
Ocena bardzo dobra słuchacz bardzo dobrze
97
10. czas Future Simple in the Past
11. zdania rozkazujące
12. zdania z podmiotem it (dla
określenia czasu, pogody,
temperatury, odległości, w konstrukcji
z for/of+dopełnienie+bezokolicznik, w
konstrukcji z bezokolicznikiem np. It’s
time to go.)
13. zdania z podmiotem there (there
is/are, was/were, will be)
14. pytania typu Question Tags
15. zdania z dwoma dopełnieniami
16. zdania w stronie biernej w czasach:
Present Simple, Past Simple, Present
Perfect Simple, Future Simple, Past
Perfect Simple
17. pytania pośrednie
18. zdania w mowie zależnej
(twierdzenia, pytania I rozkazy) z
czasownikami typu say, tell, ask i
następstwo czasów
19. zdania współrzędnie złożone
20. zdania podrzędnie złożone
(podmiotowe, dopełnieniowe,
przydawkowe, okolicznikowe: celu,
czasu, miejsca, porównawcze,
przyczyny, przyzwolenia, skutku,
warunku [typ 0, I, II])
21. konstrukcje bezokolicznikowe i
gerundialne
22. konstrukcja: have something done
23. zdania wykrzyknikowe
24. bezokolicznik i formy osobowe
25. czasowniki posiłkowe
26. czasowniki modalne (can, may,
might, must, will, shall, would, should,
ought to)
posługuje się gramatyką popełniając znikoma
ilość błędów
Ocena celująca słuchacz bezbłędnie stosuje
wytyczne z gramatyki
98
27. tryb rozkazujący
28. czasowniki regularne i nieregularne
29. imiesłów czynny i bierny
30. czasowniki wyrażające stany i
czynności – różnice w użyciu czasów
31. czasowniki złożone (Phrasal Verbs)
32. konstrukcje zdań we wszystkich
czasach
33. rzeczowniki policzalne i
niepoliczalne
34. liczba mnoga regularna i
nieregularna
35. forma dzierżawcza (-of i Saxon
Genitive)
36. rodzaj
37. rzeczowniki złożone
38. rzeczowniki użyte przymiotnikowo
(np. a book cover)
39. przedimek nieokreślony, określony i
zerowy
40. stopniowanie regularne i
nieregularne przymiotników w
stopniu równym, wyższym i
najwyższym
41. użycie przymiotników z so, such,
how i what
42. przymiotnik dzierżawczy
43. stopniowanie regularne i
nieregularne przysłówków
44. przysłówek too i enough
45. miejsce przysłówka w zdaniu
46. zaimki ( osobowe, dzierżawcze,
zwrotne i emfatyczne, wskazujące,
pytające, względne, wzajemne)
47. zaimki nieokreślone: some, any, no,
every + złożenia z nimi, none, either,
neither, many, much, few, a few, little,
99
a little, another, other, others, the
other, the others, every, each, enough,
both, all
48. zaimek bezosobowy you
49. liczebniki główne i porządkowe
50. przyimki określające miejsce,
kierunek, odległość, czas, przyczyny,
sposobu
51. spójniki: and, or, but, if, unless,
that, till, until, when, where, while,
after, before, because, (al)though, so
LITERATURA
1. Michael Harris, David Mower, Anna Sikorzyńska; Opportunities – elementary; wydawnictwo Longman,
2. Michael Harris, David Mower, Anna Sikorzyńska; Opportunities – pre - intermediate; wydawnictwo Longman,
3. Michael Harris, David Mower, Anna Sikorzyńska; Opportunities – intermediate; wydawnictwo Longman,
100
JĘZYK NIEMIECKI
Lp.
I
Szczegółowy zakres egzaminu
eksternistycznego
Formułowanie wypowiedzi ustnej na
tematy:
1. człowiek – dane personalne, wygląd
zewnętrzny, cechy charakteru, uczucia i
emocje
2. dom – miejsce zamieszkania, opis domu,
pomieszczeń domu i ich wyposażenia,
wynajmowanie mieszkania
3. szkoła – przedmioty nauczania, oceny i
wymagania, życie szkoły, kształcenie
pozaszkolne
4. praca – popularne zawody i związane z
nimi czynności, warunki pracy i
zatrudnienia, praca dorywcza
5. życie rodzinne i towarzyskie – okresy
życia, członkowie rodziny, czynności życia
codziennego, formy spędzania czasu
wolnego, święta i uroczystości, styl życia
6. żywienie – artykuły spożywcze,
przygotowanie potraw, posiłki, lokale
gastronomiczne
7. zakupy i usługi – rodzaje sklepów,
towary, sprzedawanie i kupowanie, reklama,
korzystanie z usług
8. podróżowanie i turystyka – środki
transportu, baza noclegowa, informacja
turystyczna, wycieczki, zwiedzanie,
wypadki i awarie
9. kultura – podstawowe dziedziny kultury,
twórcy i ich dzieła, uczestnictwo w kulturze
10. sport – popularne dyscypliny sportu,
podstawowy sprzęt sportowy, imprezy
Wymagania egzaminacyjne
Kryteria oceniania
Zdający potrafi sformułować wypowiedź
ustną z zakresu wymienionych tematów.
Zdający:
- potrafi przedstawić się, podając swoje
dane osobowe (imię, nazwisko, wiek,
adres, datę urodzenia, narodowość, stan
cywilny, wykształcenie)
- potrafi scharakteryzować siebie i innych,
uwzględniając wygląd zewnętrzny oraz
cechy charakteru
- wyraża opinię na temat danej osoby
- informuje o wyglądzie i podstawowych
parametrach domu / mieszkania
- pyta o wielkość mieszkania, wysokość
czynszu, wyposażenie
- nazywa pomieszczenia w domu, meble,
sprzęty i urządzenia domowe
- wyraża opinię na temat prezentowanego
pokoju / mieszkania
- rozumie krótkie instrukcje obsługi
urządzeń domowych
- podaje typy szkół w Niemczech
- zna przedmioty szkolne
- opisuje ulubiony przedmiot i uzasadnia
swój wybór
- pyta o plan lekcji i przedstawia swój
- nazywa popularne zawody i związane z
nimi czynności
- informuje o swoim wymarzonym
zawodzie i uzasadnia wybór
- wymienia czynniki decydujące o wyborze
miejsca pracy
Ocena niedostateczna:
Zdający nie potrafi sformułować wypowiedzi
ustnej, wykazuje brak reakcji również na
wspomagające pytania egzaminatora.
Ewentualna wypowiedź jest niezrozumiała i nie na
temat.
Zdający posiada ubogi zasób słownictwa oraz nie
umie go zastosować. Popełnia liczne błędy w
prostych strukturach gramatycznych
wykluczających komunikację. Jego wymowa jest
niepoprawna. Zdający popełnia liczne błędy
fonetyczne wykluczające komunikację
Ocena dopuszczająca:
Reakcja zdającego jest spóźniona. Jego wypowiedź
jest w całości sterowana przez egzaminatora.
Zdający nie rozumie zadawanych mu pytań.
Wypowiedź jest bardzo powierzchowna, nie w pełni
zrozumiała, nieadekwatna do zadanego tematu.
Zdający posiada ubogi zasób słownictwa oraz
nietrafnie je dobiera i stosuje. Popełnia liczne błędy
zakłócające komunikację. Stosuje proste struktury
gramatyczne, popełniając przy tym liczne błędy.
Wypowiedź jest mało płynna, niesamodzielna,
często przerywana. Wymowa zdającego jest
niepoprawna oraz zawiera liczne błędy fonetyczne
zakłócające komunikację.
Ocena dostateczna:
Reakcja zdającego jest spóźniona. Zdający nie
rozumie w pełni zadawanych mu pytań, co wymaga
interwencji ze strony egzaminatora. Jego
wypowiedź jest powierzchowna, niewyczerpująca
tematu, mało interesująca. Często pojawiają się w
101
sportowe
11. zdrowie – higieniczny tryb życia,
podstawowe schorzenia, ich objawy i
leczenie, niepełnosprawni, uzależnienia
12. nauka i technika – odkrycia naukowe,
wynalazki, obsługa i korzystanie z
podstawowych urządzeń technicznych
13. świat przyrody – klimat, świat roślin i
zwierząt, krajobraz, zagrożenie i ochrona
środowiska naturalnego, klęski żywiołowe
14. państwo i społeczeństwo – struktura
państwa, urzędy, organizacje
międzynarodowe, konflikty wewnętrzne i
międzynarodowe, przestępczość
15. elementy wiedzy o krajach
niemieckojęzycznych
- potrafi przedstawić swoją rodzinę i
określić stopień pokrewieństwa
- potrafi opowiedzieć o swoich
obowiązkach domowych
- nazywa czynności dnia codziennego
- nazywa dni tygodnia
- określa pory dnia
- podaje czas zegarowy oficjalnie i
potocznie
- opisuje przebieg dnia
- opowiada o hobby i ulubionych zajęciach,
możliwościach spędzenia czasu wolnego
- wypoczynek w mieście i na wsi
- opowiada o świętach, tradycjach i
zwyczajach
- składa życzenia z różnych okazji
- zna nazwy artykułów spożywczych
- opisuje nawyki żywieniowe
- potrafi przeprowadzić dialog np.: na
poczcie, w sklepie, używając typowych
zwrotów
- składa zamówienie w restauracji
- potrafi wyrazić życzenie i prośbę
- zapytać o cenę i rozmiar
- opisuje części garderoby i wybiera
ubranie odpowiednie do pory roku
- potrafi nazwać środki komunikacji
- opowiada o podróżach i planach
wakacyjnych
- pyta o drogę
- potrafi opisać drogę i wskazać kierunek
- opisuje miejsce oraz sposób spędzenia
urlopu / wakacji
- opowiada o ciekawych miejscach,
zabytkach i przekonuje do ich zwiedzenia
- nazywa obiekty znajdujące się w mieście
- potrafi opisać wypadek np.:
samochodowy
- podaje przyczyny wypadków, jakim
ulegamy najczęściej
- nazywa zawody związane z kulturą
niej powtórzenia. Zdający posiada ograniczony
zasób słownictwa, popełnia nieliczne błędy, które
jednak nie zakłócają komunikacji. Stosuje
podstawowe struktury gramatyczne i popełnia w
nich liczne błędy niezakłócające komunikacji. Jego
wypowiedź jest mało płynna, zawierająca częste
przerwy. Popełniane liczne błędy fonetyczne nie
zakłócają komunikacji.
Ocena dobra:
Reakcja zdającego jest lekko spóźniona. Zdający
ogólnie rozumie pytania. Jego wypowiedź jest na
temat, zadawalająca, poprawna oraz zrozumiała.
Zdający posiada podstawowy zasób słownictwa
oraz struktur leksykalnych, popełnia nieliczne
błędy, które nie zakłócają komunikacji. Stosuje
podstawowe struktury gramatyczne, popełniając
nieliczne błędy. Jego wypowiedź jest dość płynna,
jednak z nielicznymi przerwami. Wymowa jest
poprawna. Zdający popełnia nieliczne błędy
fonetyczne niezakłócające komunikacji.
Ocena bardzo dobra:
Reakcja zdającego jest normalna. Zdający w pełni
rozumie zadawane mu pytania. Wypowiedź jest
wyczerpująca temat, logiczna, interesująca,
zrozumiała. Zdający posiada bogaty zasób
słownictwa, stosuje trudniejsze konstrukcje
leksykalne. Używa także trudniejszych struktur
gramatycznych, popełniając sporadycznie błędy,
które nie zakłócają komunikacji. Wypowiedź jest
płynna, nie zawiera nienaturalnych przerw. Zdający
posiada dobrą wymowę i intonację.
Ocena celująca:
Reakcja zdającego jest szybka, pewna. Zdający
szczegółowo rozumie zadawane mu pytania.
Wypowiedź jest wyczerpująca temat, logiczna,
interesująca, zrozumiała, kreatywna. Zdający
posiada bogaty zasób słownictwa wykraczającego
poza ramy programowe, stosuje w swojej
wypowiedzi także wyrażenia idiomatyczne. Używa
trudnych struktur gramatycznych. Jego wypowiedź
jest bardzo płynna, umożliwiająca swobodną
102
- potrafi opowiedzieć o życiu i twórczości komunikację. Zdający posiada bardzo dobrą
ulubionego artysty (pisarza, malarza,
wymowę i intonację.
kompozytora, piosenkarza, aktora)
- opowiada o obejrzanej sztuce teatralnej
lub filmie
- nazywa podstawowe dyscypliny sportu
- opowiada o swojej ulubionej dyscyplinie
- potrafi opowiedzieć o przebiegu imprezy
sportowej, np.: meczu
- podaje argumenty za i przeciw
uprawianiu sportu
- nazywa części ciała
- informuje o samopoczuciu i / lub
dolegliwościach, o przyczynach różnych
schorzeń
- opowiada o wizycie u lekarza
- opowiada, w jaki sposób dba o swoje
zdrowie
- wymienia trudności, z jakimi osoby
niepełnosprawne muszą sobie radzić na co
dzień
- wymienia rodzaje uzależnień i krótko je
charakteryzuje
- potrafi zapoznać się z instrukcją obsługi
podstawowych urządzeń technicznych
- podaje pozytywne i negatywne znaczenie
niektórych wynalazków dla ludzkości
- określa znaczenie mediów, np.: telewizji
- podaje przyczyny zagrożenia środowiska
naturalnego
- nazywa zwierzęta domowe
- opisuje swoje ulubione zwierzę
- wymienia klęski żywiołowe i krótko je
charakteryzuje
- wymienia landy w Niemczech, główne
miasta, nazwy najdłuższych rzek,
najwyższych szczytów górskich
- zna główne partie polityczne Niemiec
- informuje ogólnie o systemie politycznym
tego kraju
- dokonuje wyboru ulubionego miasta lub
103
landu i uzasadnia go
- informuje o ciekawych miejscach w
krajach D-A -CH
- przedstawia problemy państwa, np.:
problemy ekologiczne, przestępczość,
bezrobocie
II
Formułowanie wypowiedzi pisemnej:
ogłoszenia, notatki, ankiety, pocztówki,
zaproszenia, list prywatny, list formalny,
opis, recenzja, opowiadanie
Zdający potrafi zredagować wszystkie
formy wypowiedzi pisemnej.
Zdający:
- potrafi napisać własny życiorys w formie
tabelarycznej oraz opisowej
- formułuje krótkie ogłoszenie o zamianie /
wynajmie mieszkania
- sporządza listę usterek w mieszkaniu
- potrafi napisać przepis kulinarny
- potrafi opisać sposób przyrządzenia
swojej ulubionej potrawy
- potrafi napisać kartkę z pozdrowieniami z
wakacji
- pisze list z wakacji
- wypełnia prosty formularz osobowy,
ankietę, kwestionariusz
- pisze streszczenie prostego tekstu
- pisemnie formułuje kartkę z życzeniami
okolicznościowymi, gratulacjami
- sporządza krótką notatkę na podst.
wysłuchanego lub przeczytanego tekstu
- potrafi pisemnie uzasadnić swoje zdanie
na dany temat
- pisze zaproszenie np.: na urodziny
- pisze opowiadanie na podst. historyjki
obrazkowej
- stosuje podstawowe zasady ortografii i
interpunkcji
Ocena niedostateczna:
Zdający nie potrafi sformułować wypowiedzi
pisemnej.
Ewentualna wypowiedź jest niezrozumiała,
niespójna lub nie na temat. Brak w niej klarownej
struktury oraz argumentacji. Zdający posiada ubogi
zasób słownictwa, nie umie go zastosować w swojej
wypowiedzi. Zdający popełnia liczne błędy w
prostych strukturach gramatycznych oraz liczne
błędy ortograficzne i interpunkcyjne wykluczające
komunikację.
Ocena dopuszczająca:
Wypowiedź pisemna zdającego jest bardzo
powierzchowna, nie w pełni zrozumiała, niespójna,
nieadekwatna do zadanego tematu. Brak w niej
klarownej struktury. Wypowiedź zawiera
niepoprawną argumentację. Zdający posiada ubogi
zasób słownictwa, nietrafnie je dobiera i stosuje,
popełnia liczne błędy zakłócające komunikację.
Używa prostych struktur gramatycznych,
popełniając przy tym liczne błędy. Także liczne
błędy ortograficzne i interpunkcyjne zakłócają
komunikację.
Ocena dostateczna:
Wypowiedź pisemna zdającego jest
powierzchowna, nie wyczerpująca tematu, mało
interesująca, niespójna, zawiera częste powtórzenia.
Struktura wypowiedzi jest mało klarowna.
Argumenty są nieprzekonywujące. Zdający posiada
ograniczony zasób słownictwa, popełnia nieliczne
niezakłócające komunikacji błędy. Stosuje
podstawowe struktury gramatyczne, ale popełnia
przy tym liczne błędy. Niektóre błędy ortograficzne
104
III
Rozumienie tekstu ze słuchu.
Zdający jest w stanie zrozumieć zarówno
krótkie jak i dłuższe teksty ze słuchu.
Zdający:
- rozumie sens i intencje wypowiedzi
i interpunkcyjne zakłócają komunikację.
Ocena dobra:
Wypowiedź pisemna zdającego jest na temat,
zadawalająca, poprawna, zrozumiała i zwarta.
Zawiera poprawną strukturę, chociaż argumentacja
jest nieprzekonywująca. Zdający posługuje się
podstawowym słownictwem i konstrukcjami
leksykalnymi, popełniając nieliczne niezakłócające
komunikacji błędy. Używa podstawowych struktur
gramatycznych z nielicznymi błędami. Także
nieliczne błędy ortograficzne i interpunkcyjne nie
zakłócają komunikacji.
Ocena bardzo dobra:
Wypowiedź pisemna zdającego jest wyczerpująca
temat, logiczna, zwarta, interesująca i zrozumiała.
Struktura wypowiedzi jest prawidłowa, klarowna,
poprawna. Przedstawiona argumentacja jest
logiczna. Zdający posiada bogate słownictwo oraz
stosuje trudniejsze konstrukcje leksykalne. Używa
trudniejszych struktur gramatycznych popełniając
sporadycznie niezakłócające komunikacji błędy.
Zdający stosuje poprawnie zasady ortografii i
interpunkcji. W jego wypowiedzi pojawiają się
nieliczne błędy ortograficzne i interpunkcyjne..
Ocena celująca:
Zdający w swojej wypowiedzi pisemnej w sposób
wyczerpujący prezentuje temat. Jego wypowiedź
jest interesująca, zwarta, zrozumiała i kreatywna.
Struktura wypowiedzi jest prawidłowa, spójna oraz
klarowna. Podane argumenty są bardzo dobre i
logiczne. Zdający posługuje się bogatym
słownictwem, wykraczającym poza ramy
programowe. Oprócz wyrażeń idiomatycznych
stosuje także trudne struktury gramatyczne. Jego
wypowiedź jest poprawna pod względem
ortograficznym i interpunkcyjnym.
Ocena niedostateczna:
Zdający nie rozumie tekstu słuchanego, po
dwukrotnym wysłuchaniu krótkiej i prostej
wypowiedzi nie rozumie nawet ogólnego sensu
105
autentycznych w różnych warunkach
odbioru (rozmowa przez telefon,
komunikat na dworcu itp.)
- wyszukuje w tekście słuchanym
szczegółowe informacje
- potrafi określić nadawcę i odbiorcę tekstu
oraz główne myśli
- interpretuje sytuację i zachowanie się
osób w tekście słuchanym
- przy pobieżnym czytaniu ogólnie rozumie
treść wypowiedzi zawierających
niezrozumiałe elementy, których znaczenia
może się domyślić np. z kontekstu
- potrafi wyszukać konkretne informacje z
częściowo niezrozumiałego tekstu
- potrafi określić związki między
poszczególnymi częściami tekstu
- określa funkcję tekstu
- oddziela myśl główną od drugorzędnych
- streszcza sens usłyszanego tekstu
- potrafi określić styl języka użytego przez
autora
tekstu, nie potrafi wyszukać w tekście słuchanym
żadnej informacji, nie potrafi rozwiązać żadnego
pomocniczego ćwiczenia na rozumienie tekstu
słuchanego.
Ocena dopuszczająca:
Zdający rozumie ogólny sens i intencje
najprostszych wypowiedzi (nie zawierających
żadnych zakłóceń) osób posługujących się danym
językiem jako macierzystym.
Ocena dostateczna:
Zdający rozumie ogólny sens niezbyt długiego
tekstu słuchanego, potrafi wydobyć myśl główną
oraz najważniejsze informacje; wyszukuje
szczegółowe informacje w nieskomplikowanych
wypowiedziach i dialogach; nie wykazuje trudności
z prostymi ćwiczeniami typu: dopasowanie
ilustracji do usłyszanego tekstu; szeregowanie
ilustracji bądź zdań dialogu zgodnie z treścią
usłyszanego tekstu; zakreślanie prawidłowej
odpowiedzi bądź informacji (technika
prawda/fałsz).
Ocena dobra:
Zdający wyszukuje w dłuższym tekście słuchanym
szczegółowe informacje; rozumie sens i intencje
wypowiedzi autentycznych w różnych warunkach
odbioru (rozmowa przez telefon, komunikat na
dworcu itp.); przy pobieżnym czytaniu ogólnie
rozumie treść wypowiedzi zawierających
niezrozumiałe elementy, których znaczenia może
się domyślić np. z kontekstu; potrafi wyszukać
konkretne informacje z częściowo niezrozumiałego
tekstu.
Ocena bardzo dobra:
Zdający określa związki między poszczególnymi
częściami tekstu oraz funkcję tekstu; interpretuje
sytuację i zachowanie się osób w tekście
słuchanym; wyczerpująco i dokładnie streszcza
treść i sens usłyszanego tekstu; oddziela myśl
główną od drugorzędnych.
Ocena celująca:
Zdający określa styl języka użytego przez autora;
106
IV
Rozumienie tekstu czytanego.
określa opinię autora; potrafi określić nadawcę i
odbiorcę tekstu. Szybko i spontanicznie reaguje na
informacje prezentowane w tekście słuchanym;
potrafi ustosunkować się do tematu prezentowanego
w tekście słuchanym.
Zdający czyta ze zrozumieniem tekst.
Ocena niedostateczna:
Zdający:
Zdający nie potrafi przeczytać tekstu, myli litery,
- rozumie ogólnie czytany tekst
nie rozumie sensu prostego krótkiego tekstu
- wyszukuje w tekście czytanym
czytanego; nie potrafi rozwiązać żadnego
szczegółowe informacje
pomocniczego ćwiczenia na rozumienie tekstu
- interpretuje sytuacje i zachowanie się
czytanego.
osób występujących w tekście słuchanym
Ocena dopuszczająca:
- potrafi streścić historię przedstawioną w Zdający bardzo ogólnie rozumie prosty, krótki tekst
przeczytanym tekście
czytany (na temat znany mu z życia codziennego);
- rozumie powszechnie spotykane
potrafi wykonać proste ćwiczenia na rozumienie
dokumenty i teksty autentyczne
tekstu czytanego typu: dopasowanie podpisów do
- przy pobieżnym czytaniu rozumie ogólny obrazków, ćwiczenie prawda/fałsz, łączenie pytań z
sens i intencję tekstu
odpowiedziami.
- rozumie sens tekstu, który zawiera
Ocena dostateczna:
niezrozumiałe fragmenty oraz słownictwo– Zdający wyszukuje w tekście szczegółowe
czyta z kontekstu
informacje, częściowo wyodrębnia treści
- wyszukuje szczegółowe informacje w
pierwszoplanowe; rozumie powszechnie spotykane
tekście zawierającym niezrozumiałe
powszechnie dokumenty i teksty autentyczne;
fragmenty
odpowiada na pytania do tekstu; sprawnie posługuje
- wyodrębnia treści pierwszoplanowe
się słownikiem podtekstowym.
- sprawnie posługuje się słownikiem
Ocena dobra:
podtekstowym i dwujęzycznym
Zdający streszcza historię przedstawioną w
- rozpoznaje większość nowych wyrazów
przeczytanym tekście; przy pobieżnym czytaniu
w tekście
rozumie ogólny sens i intencję tekstu; rozumie sens
- czyta tekst z właściwą artykulacją,
tekstu, który zawiera niezrozumiałe fragmenty oraz
intonacją i akcentami
słownictwo– czyta z kontekstu. Ponadto jest w
stanie wyodrębnić treści pierwszoplanowe.
Ocena bardzo dobra:
Zdający wyszukuje szczegółowe informacje w
tekście zawierającym niezrozumiałe fragmenty;
interpretuje sytuacje i zachowanie się osób
występujących w tekście; wyczerpująco i dokładnie
streszcza treść i sens przeczytanego tekstu. W
procesie czytania domyśla się znaczenia nowych
wyrazów na podstawie kontekstu; czyta z
107
V
zachowaniem poprawnej intonacji i artykulacji.
Ocena celująca:
Zdający określa odbiorcę tekstu, sprawnie posługuje
się słownikiem dwujęzycznym; czyta płynnie, z
właściwą artykulacją, intonacją i ekspresją nowy
tekst. Potrafi ustosunkować się do tematu
prezentowanego w przeczytanym tekście oraz
wyrazić własną opinię.
Wytyczne z zakresu gramatyki:
Zdający opanował wszystkie wytyczne z
Ocena niedostateczna:
CZASOWNIK:
zakresu gramatyki.
Zdający nie opanował zagadnień z gramatyki; nie
- czasowniki regularne i nieregularne,
Zdający:
zna zasad tworzenia najprostszych konstrukcji oraz
rozdzielnie i nierozdzielnie złożone,
- formułując swoje wypowiedzi potrafi
prostych zdań oznajmujących, pytających i
zwrotne i modalne – odmiana i stosowanie stosować wytyczne z zakresu gramatyki
rozkazujących – nie tworzy w/w zdań bądź tworzy
w zdaniach
- zna zasady tworzenia zdań prostych, a
je błędnie; nie zna przypadków ani rodzajów języka
- rekcja czasownika
także w różny sposób złożonych i
niemieckiego; nie tworzy deklinacji rzeczowników
- tryb rozkazujący
zawierających różne spójniki, zaimki
ani odmian czasowników, zaimków,
- czas teraźniejszy Präsens ,
– tworzy wypowiedzi stosując różne szyki przymiotników. Ponadto konstruując wypowiedź
- czas przeszły Präteritum,
zdań
nie uwzględnia zasad ani struktur gramatycznych,
- czas przeszły Perfekt
- zna zasady tworzenia różnych konstrukcji co zakłóca komunikację, która tym samym staje się
- Perfekt z „sein”
gramatycznych i stosuje je w zdaniach
niezrozumiała dla rozmówcy / odbiorcy.
- czas przyszły Futur I
- używa czasów: teraźniejszego Präsens,
Ocena dopuszczająca:
- czasy przeszłe czasowników modalnych
przeszłych Perfekt i Präteritum oraz
Zdający posługuje się wytycznymi z gramatyki
- strona bierna
przyszłego Futur I zgodnie z intencją i
popełniając jednak liczne błędy utrudniające
- strona bierna z czasownikami modalnymi treścią wypowiedzi
komunikację; zna zasady tworzenia prostych zdań
- bezokolicznik z „zu” i bez „zu”
- wykorzystując znajomość struktur
oznajmujących, pytających oraz rozkazujących;
- konstrukcje „haben”, „sein” i „brauchen” + gramatycznych, odmian poszczególnych
potrafi odmieniać czasowniki regularne i zwrotne
„zu”
części mowy oraz przypadków
oraz stosuje odmianę w zdaniach; tworzy czasy
RZECZOWNIK:
występujących w języku niemieckim
przeszłe używając prostych, regularnych form
- rodzaj rzeczownika: rodzajnik określony i tworzy wypowiedzi ustne i pisemne w
czasowników; nie tworzy zdań w różnych czasach z
nieokreślony
sposób zrozumiały, poprawny i przejrzysty zastosowaniem czasowników nieregularnych – nie
- liczba pojedyncza i mnoga rzeczownika
– gramatyka nie zakłóca komunikacji
zna form mocnych czasowników; tworzy liczbę
- deklinacja rzeczownika z rodzajnikiem
pojedynczą i mnogą rzeczownika; zna odmianę
określonym i nieokreślonym (we wszystkich
rodzajników określonych i nieokreślonych oraz
przypadkach)
potrafi tworzyć rzeczowniki złożone; zna liczebniki
- rzeczowniki złożone
główne i porządkowe, określa datę i czas zegarowy;
- rzeczowniki utworzone od przymiotników
stopniuje przysłówki i przymiotniki; zna szyk
i imiesłowów
wyrazów w zdaniu głównym i podrzędnym; tworzy
ZAIMEK:
zdania złożone współrzędnie ze spójnikami: und,
- zaimki: osobowe, nieosobowy „es”,
oder, aber, sondern, denn.
nieokreślony „man”, dzierżawcze,
Ocena dostateczna:
108
wskazujące – odmiana i stosowanie w
zdaniach
- zaimki pytające
- zaimki odmieniające się jak po rodzajniku
określonym
- zaimki odmieniające się jak po rodzajniku
nieokreślonym
PRZYIMEK:
- przyimki lokalne
- przyimki z celownikiem i biernikiem
- przyimki z dopełniaczem: wegen, trotz,
statt, während
PRZYMIOTNIK:
- stopniowanie
- tworzenie wyrażeń porównawczych
- odmiana przymiotnika po rodzajniku
określonym, nieokreślonym i bez rodzajnika
(wszystkie przypadki)
- przymiotnik w roli orzecznika
PRZYSŁÓWEK:
- stopniowanie przysłówków
LICZEBNIK:
- liczebniki główne
- liczebniki porządkowe
- określanie dat i czasu zegarowego
NAUKA O ZDANIU:
- budowa zdania oznajmującego,
pytającego, rozkazującego
- szyk wyrazów w zdaniu głównym i
podrzędnym
- zdania złożone współrzędnie ze
spójnikami: und, oder, aber, sondern, denn
- zdania dopełnieniowe
- zdania podrzędnie złożone z weil, wenn,
ob,
- zdania warunkowe z wenn i falls
- zdania przeczące – przeczenia: kein, keine
i nicht
- zdania przydawkowe podrzędne z
zaimkiem względnym i z zaimkiem
przysłówkowym pytającym: deren, dessen,
Zdający potrafi to, co wymagane jest na ocenę
dopuszczającą oraz:
poprawnie posługuje się gramatyką popełniając
jednak dość poważne błędy; odmienia czasowniki
nieregularne, rozdzielnie złożone i modalne oraz
stosuje je w zdaniach, tworzy wypowiedzi we
wszystkich wymaganych czasach popełniając
jednak liczne błędy; tworzy rzeczowniki utworzone
od przymiotników i imiesłowów; zna zaimki:
osobowe, nieosobowy „es”, nieokreślony „man”,
dzierżawcze, wskazujące i pytające; tworzy
wyrażenia porównawcze stosując stopniowanie
przymiotników; tworzy zdania dopełnieniowe
oraz zdania podrzędnie złożone z weil, wenn, ob,
buduje zdania przeczące. Konstruując wypowiedź
stara się uwzględniać zasady i struktury
gramatyczne, w taki sposób, aby nie zakłócać
komunikacji.
Ocena dobra:
Zdający potrafi to, co wymagane jest na ocenę
dostateczną oraz:
dobrze posługuje się gramatyką popełniając
nieliczne błędy; tworzy stronę bierną we wszystkich
wymaganych czasach oraz używając czasowników
modalnych; zna i stosuje konstrukcje
bezokolicznikowe; tworzy wypowiedzi we
wszystkich wymaganych czasach, używając
zarówno regularnych jak też i nieregularnych form,
popełniając nieliczne błędy i często dokonując
autokorekty; nie wykazuje problemów z deklinacją
rzeczownika z rodzajnikiem określonym i
nieokreślonym (we wszystkich przypadkach); zna i
poprawnie stosuje w zdaniach przyimki z
celownikiem i biernikiem; konstruuje zdania
okolicznikowe celu ( z damit i um…zu) oraz zdania
warunkowe z wenn i fallus; tworzy czas przeszły
Perfekt z „sein”. Konstruując wypowiedź
uwzględnia zasady i struktury gramatyczne –
gramatyka nie zakłóca komunikacji.
Ocena bardzo dobra:
Zdający potrafi to, co wymagane jest na ocenę
109
was, worüber
- zdania okolicznikowe czasu z als, wenn
- zdania okolicznikowe czasu z nachdem –
następstwo czasów
- zdania okolicznikowe celu ( z damit i
um…zu)
dobrą oraz:
bardzo dobrze posługuje się gramatyką popełniając
znikomą ilość błędów; zna i stosuje zaimki
odmieniające się jak po rodzajniku określonym i
nieokreślonym; tworzy zdania przydawkowe
podrzędne z zaimkiem względnym i z zaimkiem
przysłówkowym pytającym: deren, dessen, was,
worüber oraz zdania okolicznikowe czasu ze
spójnikiem nachdem (zna zasady stosowania
następstwa czasów); zna i stosuje w zdaniach
przyimki z dopełniaczem: wegen, trotz, statt,
während. Ponadto zdający sprawnie posługuje się
czasami przeszłymi Perfekt i Präteritum, a
formułując swoje wypowiedzi używa trudniejszych
struktur gramatycznych oraz zdań podrzędnie
złożonych. Wykorzystując znajomość różnych
struktur i konstrukcji gramatycznych, odmian
poszczególnych części mowy oraz przypadków
występujących w języku niemieckim zdający
tworzy wypowiedzi ustne i pisemne w sposób
zrozumiały, poprawny i przejrzysty
Ocena celująca:
Zdający bezbłędnie stosuje wytyczne z gramatyki,
formułując wypowiedzi używa skomplikowanych
struktur, konstruuje obszerne zdania złożone.
Ponadto zna i właściwie stosuje struktury i
konstrukcje gramatyczne wykraczające poza
wyznaczone wytyczne z gramatyki (np. Konjunktiv
I i II).
LITERATURA
1. Aufderstraße Hartmut, Müller Jutta, Storz Thomas: „Delfin 1”, wydawnictwo Hueber Polska
2. Aufderstraße Hartmut, Müller Jutta, Storz Thomas: „Delfin 2”, wydawnictwo Hueber Polska
3. Aufderstraße Hartmut, Müller Jutta, Storz Thomas: „Delfin 3”, wydawnictwo Hueber Polska
4. Bęza Stanisław: „Nowe repetytorium z gramatyki języka niemieckiego”.
5. Tomiczek Eugeniusz, Reymont Elżbieta: „Grammatik? Kein Problem”, Część I-III, Wrocław 2001
110
6. Rostek Ewa Maria: „Deutsch Repetytorium tematyczno – leksykalne 1”, Wagros, Poznań 2002
7. Rostek Ewa Maria: „Deutsch Repetytorium tematyczno – leksykalne 2”, Wagros, Poznań 2000
111
HISTORIA
Szczegółowy zakres
egzaminu
eksternistycznego
Wymagania egzaminacyjne
KRYTERIA OCENIANIA
DZIEJE NAJDAWNIEJSZE
1. Ery, epoki, geologiczne.
Najdawniejsze dzieje
ludzkości.
- zapoznanie z podziałem epok geologicznych
- uświadomienie wpływu klimatu i jego zmian na
rozwój kolejnych faz antropogenezy
- przedstawienie faz antropogenezy
- zapoznanie z dwoma pierwszymi a zarazem
najstarszymi epokami w dziejach rozwoju kultury
materialnej człowieka (paleolit, mezolit)
- zapoznanie z warunkami życia człowieka
- uświadomienie znaczenia rozwoju paleolitu i mezolitu
dla rozwoju pierwszych cywilizacji i dalszych dziejów
ludzkości
- zapoznanie z najważniejszymi elementami kultury
materialnej człowieka w poszczególnych epokach
- zapoznanie z przebiegiem rewolucji neolitycznej,
warunkami życia człowieka po przejściu na osiadły tryb
życia
- uświadomienie znaczenia rewolucji neolitycznej dla
rozwoju pierwszych cywilizacji i dalszych dziejów
ludzkości
OCENA CELUJĄCA
- j.w. oraz posiada wiadomości wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych
OCENA BARDZO DOBRA
- j.w. oraz uświadamia wpływ klimatu i jego zmian na rozwój kolejnych faz
antropogenezy
potrafi uświadomić znaczenie rozwoju paleolitu i mezolitu dla rozwoju
pierwszych cywilizacji i dalszych dziejów ludzkości
- zna przebieg rewolucji neolitycznej,
- uświadamia znaczenie rewolucji neolitycznej dla rozwoju pierwszych
cywilizacji i dalszych dziejów ludzkości
OCENA DOBRA
- j.w. oraz przedstawia fazy antropogenezy,
- potrafi scharakteryzować epokę paleolitu i mezolitu,
- zna najważniejsze elementy kultury materialnej człowieka w
poszczególnych epokach,
- zna warunki życia człowieka po przejściu na osiadły tryb życia
- potrafi wymienić funkcję i role wierzeń w życiu duchowym społeczności
pierwotnej
112
2. Życie duchowe i
wierzenia ludzi w epoce
prehistorycznej.
- zapoznanie z wierzeniami rozwijającymi się w epoce
prehistorycznej
- wskazanie funkcji i roli wierzeń w życiu duchowym
społeczności pierwotnej
- wymienia ery w dziejach ziemi
- wymienia epoki w dziejach ludzkości
OCENA DOSTATECZNA
- j.w. oraz zna sposoby liczenia czasu i datowania,
- zna podział epok geologicznych,
- zna warunki życia człowieka
- potrafi scharakteryzować wierzenia w epoce prehistorycznej
OCENA DOPUSZCZAJĄCA
- potrafi wymienić dwie pierwsze epoki w dziejach rozwoju kultury
materialnej człowieka,
- zna podstawowe wierzenia rozwijające się w epoce prehistorycznej
- potrafi dokonać ogólnej charakterystyki życia człowieka w okresie „ kamienia
łupanego”
- wie jakimi narzędziami posługiwał się człowiek pierwotny i jak były
wykonywane
OCENA NIEDOSTATECZNA
- Słuchacz nie opanował w stopniu zadawalającym podstawowych
wiadomości, a braki są tak duże, że uniemożliwiają mu pozytywne zdanie
egzaminu
STAROŻYTNOŚĆ
3. Organizacja państwa i
struktura społeczna
pierwszych cywilizacji.
4. Religie i wierzenia ludów
starożytnych.
A. NAJSTARSZE CYWILIZACJE NA DALEKIM I BLISKIM WSCHODZIE
- wskazanie warunków naturalnych umożliwiających
OCENA CELUJĄCA
rozwój pierwszych cywilizacji
- j.w. oraz posiada wiadomości wykraczające poza zakres wymagań
- określenie cech charakterystycznych państw
egzaminacyjnych
starożytnego Bliskiego i Dalekiego Wschodu
OCENA BARDZO DOBRA
(pochodzenie władzy, struktura społeczna, ustrój
- j.w. oraz potrafi określić cechy charakterystyczne dla państw
polityczno-ekonomiczny, normy prawne)
starożytnego Bliskiego i Dalekiego Wschodu (pochodzenie władzy, struktura
- zapoznanie z religiami rozwijającymi się na terenach społeczna, ustrój polityczno-ekonomiczny, normy prawne)
państw starożytnego Bliskiego i Dalekiego Wschodu
OCENA DOBRA
(m.in. buddyzm, braminizm, hinduizm, weryzm,
- j.w. oraz wskazuje warunki naturalne umożliwiające rozwój pierwszych
Konfucjanizm, taoizm)
cywilizacji,
113
5. Osiągnięcia cywilizacji
Dalekiego i Bliskiego
Wschodu.
- zapoznanie z najważniejszymi osiągnięciami
starożytnych cywilizacji w zakresie sztuki, architektury,
nauki, techniki
- przedstawienie osiągnięć wykorzystywanych do dziś
6. Grecja w dobie kultur
minojskiej i mykeńskiej.
- przedstawienie cech charakterystycznych kultur
minojskiej i mykeńskiej, warunków geograficznych, w
jakich się narodziły
- zapoznanie z greckimi plemionami i ich siedzibami
scharakteryzowanie genezy greckich polis
- przedstawienie głównych przyczyn i kierunków
wielkiej kolonizacji
- ukazanie cech charakterystycznych ustroju Aten
- przedstawienie charakterystycznych cech oraz genezy
ustroju Sparty
- zapoznanie ze strukturą społeczną Sparty
- potrafi scharakteryzować min. buddyzm, braminizm, hinduizm, wedyzm,
Konfucjanizm, taoizm
OCENA DOSTATECZNA
- j.w. oraz zna religie rozwijające się w państwach starożytnych Dalekiego i
Bliskiego Wschodu
- potrafi wskazać na mapie państwa starożytnego Dalekiego i Bliskiego
Wschodu
OCENA DOPUSZCZAJĄCA
- zna najważniejsze osiągnięcia starożytnych cywilizacji w zakresie sztuki,
architektury, nauki, techniki
- zna podstawowe znaczenia jak np. faraon, piramidy
OCENA NIEDOSTATECZNA
- Słuchacz nie opanował w stopniu zadawalającym podstawowych
wiadomości, a braki są tak duże, że uniemożliwiają mu pozytywne zdanie
egzaminu
B. STAROŻYTNA GRECJA I RZYM
7. Wielka kolonizacja
Greków. Ustrój państw
greckich – Sparta i Ateny
8. Wojny Greków z
Persami w V wieku p.n.e.
- zapoznanie z przyczynami, przebiegiem i skutkami
wojen
- zapoznanie z reformami Peryklesa
9. Aleksander Wieki podbój świata
śródziemnomorskie-go.
- zapoznanie z etapami rozwoju Macedonii za
panowania Filipa II
- przedstawienie przyczyn, przebiegu i skutków
podbojów Aleksandra Wielkiego
- zwrócenie uwagi na rolę Aleksandra w rozwoju i
rozprzestrzenianiu kultury hellenistycznej
OCENA CELUJĄCA
- j.w. oraz posiada wiadomości wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych
OCENA BARDZO DOBRA
- j.w. oraz zna etapy rozwoju Macedonii za panowania Filipa II
- przedstawia charakterystyczne cechy oraz genezę ustroju Sparty
- zna strukturę społeczną Sparty
- przedstawia przyczyny, przebiegu i skutki podbojów Aleksandra Wielkiego
- potrafi scharakteryzować najważniejsze nurty greckiej filozofii
- uświadamia wielką rolę Etrusków w kształtowaniu kultury i państwowości
Rzymu
- potrafi przedstawić działalności Jezusa na tle sytuacji politycznej,
społecznej i religijnej Palestyny
w I w. n.e.,
- potrafi wskazać na konsekwencje przybycia na ziemie polskie Scytów,
Celtów oraz Słowian
OCENA DOBRA
- j.w. oraz zna ogólną genezę greckich polis,
- ukazuje cechy charakterystyczne dla ustroju Aten,
- potrafi ukazać rolę Aleksandra Wielkiego w rozwoju i rozprzestrzenianiu
kultury hellenistycznej,
- zna dokonania największych greckich historiografów: Herodota,
Tukidydesa i Ksenofonta,
114
10. Dorobek kulturowy
starożytnych Greków.
11. Powstanie Imperium
rzymskiego
12. „Dlaczego więc
zwyciężają Rzymianie" podboje Rzymian.
13. Republika i cesarstwo ewolucja ustrojowa
państwa rzymskiego.
- zapoznanie z głównymi ośrodkami kulturowymi
starożytnej Grecji, zabytkami okresów: archaicznego,
klasycznego i hellenistycznego
- scharakteryzowanie najważniejszych nurtów greckiej
filozofii
- zapoznanie z genezą teatru i najważniejszymi
twórcami
- ukazanie cech greckiej religii
- wskazanie na znaczenie sportu w życiu Greków
- przedstawienie warunków naturalnych rozwoju
osadnictwa na Półwyspie Apenińskim
- uświadomienie wielkiej roli Etrusków w
kształtowaniu kultury i państwowości Rzymu
- przypomnienie legend związanych z założeniem
Rzymu
- zapoznanie z przyczynami, przebiegiem i skutkami
podbojów rzymskich
- przedstawienie organizacji rzymskiej armii
- korelacja wiadomości z geografii
- uświadomienie ewolucji ustroju Rzymu i
zapoznanie z organizacją państwa jako republiki, a
następnie cesarstwa
- zapoznanie z kompetencjami urzędów rzymskich
- wskazanie na podziały społeczeństwa rzymskiego i
znaczenie niewolników w rozwoju gospodarczym
państwa
14. Dorobek cywilizacyjny
Rzymian.
- wskazanie różnorodności dorobku rzymskiej kultury
- uświadomienie trwałości osiągnięć Rzymian w
zakresie architektury, techniki, prawodawstwa
15. Chrześcijaństwo narodziny i rozprzestrzenianie się nowej religii.
- scharakteryzowanie wierzeń starożytnego Rzymu
- zapoznanie z sytuacją w Palestynie w I w. n.e.,
przedstawienie działalności Jezusa na tle sytuacji
politycznej, społecznej i religijnej Palestyny w I w.
n.e., tworzenia pierwszych gmin chrześcijańskich i ich
organizacji
- zapoznanie z etapami chrystianizacji Imperium
Rzymskiego
- zapoznanie z kulturami zamieszkującymi ziemie
polskie w starożytności, ich wierzeniami, kulturą
materialną wskazanie na konsekwencje przybycia na
ziemie polskie Scytów, Celtów oraz Słowian
- omówienie kontaktów mieszkańców ziem polskich z
Rzymem
16. Ziemie polskie w
starożytności - kontakty z
Rzymem.
- przedstawia warunki naturalne dla rozwoju osadnictwa na Półwyspie
Apenińskim,
- zna przyczyny, przebiegiem i skutki podbojów rzymskich,
- zna ustrój Rzymu , organizację państwa jako republiki, a następnie
cesarstwa,
- zna etapy chrystianizacji Imperium Rzymskiego,
- potrafi omówić kontakty mieszkańców ziem polskich z Rzymem
OCENA DOSTATECZNA
- j.w. oraz zna przyczyny, przebiegiem i skutki wojen pomiędzy Grekami a
Persami,
- potrafi przedstawić cechy charakterystyczne dla kultury minojskiej i
mykeńskiej,
- przedstawia główne przyczyny i kierunki wielkiej kolonizacji,
- zna genezę i najważniejszych twórców teatru greckiego,
- ukazuje cechy greckiej religii,
- przedstawia organizację rzymskiej armii,
- zna kompetencje urzędów rzymskich,
- zna rzymskie dokonania w dziedzinie historiografii i pamiętnikarstwa
oraz najważniejszymi autorami
- potrafi scharakteryzować wierzenia starożytnego Rzymu
zna sytuację w Palestynie w I w. n.e.,
- zna zasady tworzenia pierwszych gmin chrześcijańskich i ich organizacji
OCENA DOPUSZCZAJĄCA
- zna greckie plemiona i ich siedziby,
- zna zabytki okresów: archaicznego, klasycznego i hellenistycznego,
- zna główne ośrodki kulturowe i starożytnej Grecji,
- wskazuje na znaczenie sportu w życiu Greków,
- zna legendy związane z założeniem Rzymu,
- potrafi dokonać podziału społeczeństwa rzymskiego,
- wie jaką rolę spełniali niewolnicy w rozwoju gospodarczym państwa
rzymskiego,
- wymienia dorobek cywilizacyjny Rzymian,
- potrafi wymienić rzymskich autorów w dziedzinie historiografii i
pamiętnikarstwa
OCENA NIEDOSTATECZNA
- Słuchacz nie opanował w stopniu zadawalającym podstawowych
wiadomości, a braki są tak duże, że uniemożliwiają mu pozytywne zdanie
egzaminu
115
ŚREDNIOWIECZE
17. Załamanie się
państwowości Imperium
Zachodniorzymskiego w V
wieku
18. Arabowie we wczesnym
średniowieczu.
19. Najważniejsze ośrodki
polityczne
wczesnośredniowiecznej
Europy.
20. Feudalizm.
21. Słowianie w Europie.
Powstanie pierwszych
państw słowiańskich.
A. WCZESNE ŚREDNIOWIECZE – OD V DO IX WIEKU
- wskazanie przyczyn i przejawów kryzysu cesarstwa OCENA CELUJĄCA
- scharakteryzowanie kierunków i etapów najazdów
- j.w. oraz posiada wiadomości wykraczające poza zakres wymagań
barbarzyńskich
egzaminacyjnych
- rozwijanie umiejętności wyrażania własnych opinii
OCENA BARDZO DOBRA
przez uczniów
- j.w. oraz potrafi scharakteryzować kierunki i etapy najazdów
- wskazanie przyczyn i okoliczności rozpadu cesarstwa
barbarzyńskich na Imperium Rzymskie,
zachodniorzymskiego na płaszczyznach społecznowskazuje przyczyny i okoliczności rozpadu cesarstwa
gospodarczej, politycznej, kulturalnej
zachodniorzymskiego na płaszczyznach społeczno-gospodarczej, politycznej,
- przedstawienie procesu kształtowania królestw
kulturalnej,
barbarzyńskich
wyjaśnienie roli Merowingów i Karolingów formowania monarchii
- uświadomienie różnic w poziomie rozwoju
wczesnośredniowiecznych
cywilizacyjnego między częściami kontynentu i
- dokonuje charakterystyki działalności Mahometa
znaczenia Kościoła chrześcijańskiego w kształtowaniu
OCENA DOBRA
jego jedności
- j.w. oraz wskazuje przyczyny kryzysu Imperium Rzymskiego,
- zapoznanie z życiem i działalnością Mahometa
- przedstawia proces kształtowania królestw barbarzyńskich w Europie V –
wskazanie najważniejszych zasad islamu
IX w.,
- omówienie przebiegu i konsekwencji podbojów
- potrafi ukazać rolę Aleksandra Wielkiego w tworzeniu
arabskich w średniowieczu
zachodnioeuropejskiej cywilizacji średniowiecznej,
- wskazanie okoliczności powstania państwa Franków
potrafi wykazać różnice w poziomie rozwoju cywilizacyjnego między
- wyjaśnienie roli Merowingów i Karolingów w
różnymi częściami kontynentu europejskiego
procesie formowania monarchii
- zna główne zasady religii islamskiej
wczesnośredniowiecznych
OCENA DOSTATECZNA
- ukazanie roli Karola Wielkiego w tworzeniu
- j.w. oraz wskazuje okoliczności powstania państwa Franków,
zachodnioeuropejskiej cywilizacji średniowiecznej
- potrafi przedstawić genezę i zasady funkcjonowania systemu feudalnego,
- przedstawienie dorobku kulturalnego,
- przedstawia dorobek prawodawczy i ustrojowy monarchii frankońskiej,
prawodawczego i ustrojowego monarchii frankońskiej
zna proces powstawania pierwszych państw słowiańskich
- potrafi scharakteryzować kulturę arabską
- przedstawienie genezy i zasad funkcjonowania
OCENA DOPUSZCZAJĄCA
systemu feudalnego
wie kim był Aleksander Wielki,
- zapoznanie z strukturą społeczeństwa feudalnego
- wie czym było społeczeństwa feudalne,
- przedstawienie procesu osadnictwa Słowian między
- przedstawia dorobek kulturalny monarchii frankońskiej,
VI a IX w.
- potrafi wymienić nazwy plemion słowiańskich zasiedlających kontynent
- wskazanie nazw plemion i określenie ich
europejski
przynależności do poszczególnych grup
między VI a IX w.
- wie kim był Mahomet, co to jest islam
OCENA NIEDOSTATECZNA
- Słuchacz nie opanował w stopniu zadawalającym podstawowych
wiadomości, a braki są tak duże, że uniemożliwiają mu pozytywne zdanie
egzaminu
B. ROZKWIT ŚREDNIOWIECZA – OD IX DO XIII WIEKU
116
22. Cesarstwo Rzymskie
Narodu Niemieckiego i
papieski Rzym – walka o
dominium mundi od XI do
XIII wieku
23. Rekonkwista przeciwko
Arabom i wyprawy
krzyżowe.
24. Najazd normański i
mongolski na Europę.
25. Kształtowanie
monarchii stanowych i
początki parlamentaryzmu
w Anglii i Francji.
26. Kultura pełnego
średniowiecza.
Średniowieczne ideały i
wartości.
- wskazanie aspektów niemieckiej dominacji w Europie
- omówienie przyczyn i przebiegu wielkiej schizmy
wschodniej
- przedstawienie działalności kongregacji kluniackiej
- omówienie reform Mikołaja II, Grzegorza VII w
Kościele katolickim oraz konfliktu cesarza z papiestwem
o inwestyturę
- scharakteryzowanie postanowień i znaczenia
konkordatu w Wormacji
- wyjaśnienie, co oznacza „niewola awiniońska
papieży”
- zapoznanie z przyczynami, przebiegiem i skutkami
krucjat
- zapoznanie z przebiegiem rekonkwisty prowadzonej
w Hiszpanii przeciw Arabom
- uświadomienie, że krucjaty były prowadzone
również w Europie, a ich skutkiem było wyniszczenie
niektórych plemion pogańskich
- zapoznanie z sytuacją społeczno-polityczną Europy
na przełomie X-XI wieku
- omówienie przyczyn tworzenia zakonów rycerskich
(joanitów, templariuszy, Krzyżaków) oraz rywalizacji
rycerstwa łacińskiego na Bliskim Wschodzie
- zapoznanie z charakterystyką najeźdźców, ich
tradycjami, organizacją społeczną, sposobami walki
- wskazanie genezy najazdów normańskich w !X-X w.
i mongolskich w XIII w. na kraje europejskie oraz ich
konsekwencji
- wskazanie genezy zgromadzeń stanowych w Anglii i
Francji w XII i XIII w.
- omówienie genezy monarchii stanowej w
XIII –XIV- wiecznej Francji
- wskazanie na rozwój parlamentu angielskiego
będącego kolebką europejskiego parlamentaryzmu
- nakreślenie roli Kościoła w kształtowaniu oblicza
europejskiej kultury średniowiecznej
- zapoznanie z organizacją szkolnictwa, głównymi
nurtami filozofii i ich przedstawicielami
- wskazanie charakterystycznych cech sztuki i
literatury oraz poznanie głównych przedstawicieli
- wyjaśnienie idei uniwersalizmu kultury
średniowiecznej
OCENA CELUJĄCA
- j.w. oraz posiada wiadomości wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych
OCENA BARDZO DOBRA
- j.w. oraz wskazuje aspekty niemieckiej dominacji w Europie
- omawia przyczyny i przebieg wielkiej schizmy wschodniej
- omawia konflikt cesarza z papiestwem o inwestyturę
- wyjaśnia znaczenie konkordatu w Wormacji,
- zna sytuacje społeczno-polityczną Europy na przełomie X-XI w.,
- omawia rywalizacje rycerstwa łacińskiego na bliskim wschodzie,
- zna genezę, przebieg krucjat oraz ich skutki,
- omawia genezę monarchii stanowej w XIII- XIV- wiecznej Francji,
- potrafi wyjaśnić, dlaczego Anglię uważa się za kolebkę europejskiego
demokratyzmu,
- wskazuje genezę najazdów normańskich w IX-X w. i mongolskich w
XIII w. na kraje europejskie oraz ich konsekwencje,
- dokonuje oceny stosunków Piastów z cesarstwem,
- wskazuje najważniejsze etapy odbudowy monarchii przez Kazimierza
Odnowiciela i Bolesława Śmiałego
OCENA DOBRA
- j.w. oraz charakteryzuje działalność kongregacji kluniackiej
- wyjaśnia na czy polegała „niewola awiniońska papieży”
- omawia reformy Mikołaja II, Grzegorza VII w Kościele katolickim
- wymienia postanowienia konkordatu w Wormacji
- wie jakie wydarzenie było bezpośrednią przyczyną „drogi Henryka do
Canossy”
- omawia przyczyny tworzenia zakonów rycerskich(joannici, templariusze,
Krzyżacy),
- uświadamia że krucjaty były prowadzone również w Europie, a ich
skutkiem było wyniszczenie niektórych plemion pogańskich,
- dokonuje charakterystyki pochodzenia Normanów,
- zna organizację państwa pierwszych Piastów,
- potrafi omówić politykę wewnętrzną i zagraniczną Bolesława Chrobrego,
- zna przyczyny i przebieg kryzysu polskiej państwowości po śmierci
Bolesława Chrobrego,
- omawia przemiany społeczno-gospodarcze zachodzące na ziemiach
polskich w dobie rozbicia dzielnicowego,
- potrafi omówić tzw. zasadę senioratu
OCENA DOSTATECZNA
- j.w. oraz potrafi wyjaśnić znaczenie dominium mundi
- wymienia zakony rycerskie pełniące funkcje ochrony pielgrzymów i
zdobyczy terytorialnych, a powstałe w czasie wypraw krzyżowych,
117
27. Państwo polskie za
panowania
Mieszka I.
- wskazanie genezy państwa piastowskiego, jego
organizacji
- zapoznanie z procesem chrystianizacji
- przedstawienie polityki zagranicznej Mieszka I
28. Panowanie Bolesława
Chrobrego.
- omówienie polityki wewnętrznej i zagranicznej
Bolesława Chrobrego
- wskazanie znaczenia koronacji Bolesława dla
przyszłych losów państwa
- zapoznanie z przyczyną i przebiegiem kryzysu
polskiej państwowości po śmierci Bolesława Chrobrego
- wskazanie najważniejszych etapów odbudowy
monarchii przez Kazimierza Odnowiciela i Bolesława
Śmiałego
- zapoznanie z najważniejszymi wydarzeniami
panowania Władysława Hermana i Bolesława
Krzywoustego wskazanie przyczyn podziału
dzielnicowego i uświadomienie uczniom, że był to
proces często zachodzący na obszarze Europy
- zapoznanie z przemianami społecznogospodarczymi zachodzącymi na ziemiach polskich w
dobie rozbicia dzielnicowego
- wskazanie na zewnętrzne zagrożenia Polski (najazd
tatarski, ekspansja marchii brandenburskiej, Krzyżacy)
29. Kryzys i odbudowa
państwa Piastów.
30. Początki rozbicia
dzielnicowego.
31. Społeczeństwo i
gospodarka w Polsce
dzielnicowej.
- potrafi wyjaśnić idee uniwersalizmu kultury średniowiecznej,
- zna wczesnośredniowieczne główne nurty filozofii i ich przedstawicieli,
- nakreśla rolę Kościoła w kształtowaniu oblicza europejskiej kultury
średniowiecznej,
potrafi przedstawić politykę wewnętrzną i zewnętrzna Mieszka I,
- zna przyczyny podziału dzielnicowego państwa polskiego,
- wskazuje na zewnętrzne zagrożenia Polski (najazd tatarski, ekspansja
marchii brandenburskiej, Krzyżacy) w okresie rozbicia dzielnicowego
OCENA DOPUSZCZAJĄCA
- potrafi scharakteryzować najeźdźców normańskich i mongolskich oraz
sposoby ich walki,
- wskazuje charakterystyczne cechy sztuki i literatury
wczesnośredniowiecznej Europy,
- zna głównych jej przedstawicieli,
- zna organizację szkolnictwa w okresie średniowiecza,
- wskazuje genezę państwa piastowskiego,
- zna proces chrystianizacji państwa Mieszka I, a także skutki z nim
związane,
- wskazuje znaczenie koronacji Bolesława dla przyszłych losów państwa,
- zna najważniejsze wydarzenia panowania Władysława Hermana i
Bolesława Krzywoustego,
- zna kronikarzy którzy spisywali dzieje państwa polskiego,
- wie kto był pierwszym królem Polski
OCENA NIEDOSTATECZNA
- Słuchacz nie opanował w stopniu zadawalającym podstawowych
wiadomości, a braki są tak duże, że uniemożliwiają mu pozytywne zdanie
egzaminu
C. „ JESIEŃ ŚREDNIOWIECZA” I POCZĄTKI EPOKI NOWOŻYTNEJ – OD KOŃCA XIII DO POCZĄTKU
XVI WIEKU.
32. Problemy polityczne
Europy w późnym
średniowieczu. Kryzys
gospodarczy i społeczny.
- zapoznanie z głównymi przyczynami i przejawami
kryzysu politycznego w Europie (wojna stuletnia)
- wskazanie przyczyn i skutków kryzysu gospodarczego
i społecznego w późnym średniowieczu
OCENA CELUJĄCA
- j.w. oraz posiada wiadomości wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych
OCENA BARDZO DOBRA
- j.w. oraz wskazuje przyczyny i skutki kryzysu
118
33. Wielka schizma w
Kościele zachodnim.
Niepokoje religijne w XIV i
XV wieku.
34. Europa Środkowo
-Wschodnia w XII i XIV
wieku.
35. Kultura późnego
średniowiecza w Europie.
36. Przeobrażenia
społeczno-ekonomiczne w
Europie Zachodniej w
wieku
XI-XII.
37. Życie miasta w
średniowieczu.
38. Odbudowa i
zjednoczenie Królestwa
Polskiego.
- zapoznanie z ruchami będącymi zapowiedzią
reformacji (husytyzm)
- omówienie, na czym polega herezja i czego dotyczyły
pierwsze spory religijne
- scharakteryzowanie ruchów katarów, waldensów i
albigensów
- przedstawienie roli Świętego Oficjum i ocena jego
postępowania
- scharakteryzowanie przyczyn kryzysu Kościoła,
„niewoli awiniońskiej” i sporów związanych z wielką
schizmą wschodnią
- omówienie poglądów i działalności Jana Winklefa w
Anglii oraz ruchu husyckiego w Czechach
- wskazanie przyczyn i głównych tez wystąpienia
Marcina Lutra
- zapoznanie z rozwojem państwa
węgierskiego, Rusi oraz Czech w późnym średniowieczu
- wskazanie na główne problemy polityczne i
społeczne tego regionu Europy
- scharakteryzowanie przemian światopoglądowych
zachodzących w późnym średniowieczu i określenie
podłoża myśli humanistycznej we Włoszech
- wskazanie największych twórców tego okresu oraz
ich dzieł
- zapoznanie z gospodarką i stosunkami społecznymi
w późnym średniowieczu
- wskazanie zależności miedzy rozwojem
gospodarczym, demograficznym a warunkami
klimatycznymi
- ukazanie zależności między zjawiskami
gospodarczymi, społecznymi i politycznymi
- scharakteryzowanie gospodarki europejskiej w
późnym średniowieczu, ze szczególnym
uwzględnieniem organizacji cechu, manufaktury i nakładu
- wskazanie różnorodności rozwoju miast w Europie
na przykładzie Hanzy, miast włoskich i Nowogrodu
Wielkiego
- ukazanie genezy i rozwoju ideologii komunalnej,
życia mieszczan, wyglądu średniowiecznego miasta
- omówienie prób jednoczenia ziem polskich w XIII w.
- zapoznanie z działalnością Władysława Łokietka i jej
efektami
gospodarczego i społecznego w późnym średniowieczu
i czego dotyczyły pierwsze spory religijne
- charakteryzuje przemiany światopoglądowe zachodzące w późnym
średniowieczu
- przedstawia rolę Świętego Oficjum i ocenia jego postępowania,
- charakteryzuje przyczyny kryzysu Kościoła, „niewoli awiniońskiej” i sporów
związanych z wielką schizmą wschodnią
- wskazuje na główne problemy polityczne i społeczne Węgier, Rusi,
Czech,
- wskazuje różnorodność rozwoju miast w Europie na przykładzie Hanzy,
miast włoskich i Nowogrodu Wielkiego,
- wskazuje politycznych, kulturowe i ideowe konsekwencje upadku
Konstantynopola,
- potrafi omówić najważniejsze aspekty polityki wewnętrznej i
zagranicznej Kazimierza Wielkiego,
- ukazuje związek między działalnością Kościoła a rozwojem i
rozprzestrzenianiem się kultury
w średniowiecznej Polsce,
- potrafi omówić najważniejsze elementy polityki dynastycznej Jagiellonów
OCENA DOBRA
- j.w. oraz zna główne przyczyny i przejawy kryzysu politycznego w
Europie (wojna stuletnia),
- omawia, na czym polegały herezje
- omawia poglądy i działalności Jana Winklefa w Anglii oraz ruchy
husyckiego w Czechach
- charakteryzuje rozwój państwa węgierskiego, Rusi oraz Czech w późnym
średniowieczu
- określa podłoża myśli humanistycznej we Włoszech
- wskazuje zależności miedzy rozwojem gospodarczym, demograficznym a
warunkami klimatycznymi
w późnym średniowieczu,
- ukazuje zależności między zjawiskami gospodarczymi, społecznymi i
politycznymi w mieście średniowiecznym,
- ukazuje genezę i rozwój ideologii komunalnej w mieście
średniowiecznym,
- ukazuje rolę i rosnące znaczenie szlachty w państwie,
- ukazuje największe cywilizacje pozaeuropejskie w czasach
prekolumbijskich, a także omawia ich dorobek kulturowy,
- wskazuje na różnicę w postrzeganiu świata i człowieka w
średniowieczu i odrodzeniu rozwijając myśl
„ Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce”
OCENA DOSTATECZNA
- j.w. oraz omawia ruchy będące zapowiedzią reformacji (husytyzm),
- charakteryzuje ruchy katarów, waldensów i albigensów
- wskazuje przyczyny i główne tezy wystąpienia Marcina Lutra
119
39. „Ten król dzielnie
rządził Rzeczpospolitą..." Polska za panowania
Kazimierza wielkiego.
- zapoznanie z najważniejszymi aspektami polityki
wewnętrznej i zagranicznej Kazimierza Wielkiego
- wskazanie na doniosłość działań Kazimierza
Wielkiego w rozwijaniu szkolnictwa i kultury
40. Unie Polski w XIV-XV
wieku.
- zapoznanie z przyczynami, okolicznościami i
znaczeniem unii polsko-węgierskiej oraz polskolitewskiej
- uświadomienie przyszłych problemów związanych
z zawartą unią
- zapoznanie z przyczynami, przebiegiem i skutkami
wojen polsko-krzyżackich w XV w
- ukazanie przyczyn nadawania przywilejów
szlachcie
- zapoznanie z najważniejszymi przywilejami i ich
postanowieniami uświadomienie roli i rosnącego
znaczenia szlachty w państwie
- zapoznanie z najważniejszymi elementami polityki
dynastycznej Jagiellonów
- zapoznanie z genezą włoskiego odrodzenia
- wskazanie różnic w postrzeganiu świata i
człowieka w średniowieczu i odrodzeniu
- zapoznanie z najważniejszymi twórcami włoskiego
odrodzenia i ich dziełami
- wskazanie na genezę reformacji w Europie
- zapoznanie z bezpośrednią przyczyną wystąpień
Marcina Lutra
41. Stosunki polskokrzyżackie.
42. Geneza i rozwój
przywilejów szlacheckich.
43. Polityka dynastyczna
Jagiellonów
44. Humanizm i odrodzenie
we Włoszech.
45. Początki reformacji w
Europie.
- charakteryzuje stosunki społeczne w późnym średniowieczu,
- charakteryzuje gospodarkę europejską w późnym średniowieczu, ze
szczególnym uwzględnieniem organizacji cechu, manufaktury i nakładu,
- zna zasięg ekspansji tureckiej w XV w.,
- omawia próby jednoczenia ziem polskich wXIII w.,
- ukazuje przyczyny nadawania przywilejów szlachcie,
- potrafi omówić efekty działalności Wł. Łokietka,
- omawia przyczyny , okoliczności i znaczenie unii polsko-węgierskiej,
- wskazuje na przyczyny , przebieg i skutki wojen polsko -krzyżackich
w XV w.,
- potrafi scharakteryzować wiedzę geograficzną i poglądy na budowę
świata
w średniowieczu i początkach odrodzenia,
- ukazuje genezę, przebieg i konsekwencje odkryć
OCENA DOPUSZCZAJĄCA
- zna główne wyznania protestanckie,
- wskazuje największych twórców późnego średniowiecza,
- potrafi scharakteryzować życie mieszczan oraz wygląd średniowiecznego
miasta,
- wie kim był Władysław Łokietek i jaką prowadził działalność,
- omawia wkład Kazimierza Wielkiego w rozwój szkolnictwa i kultury
polskiej,
- omawia przyczyny, okoliczności i znaczenie unii polsko-litewskiej,
- potrafi wymienić najważniejsze przywileje szlacheckie,
- charakteryzuje styl romański i gotycki, wskazując najważniejsze
zabytki średniowiecznej Polski,
- potrafi wymienić twórców omawianej epoki,
- wymienia największych żeglarzy XV i XVI w. i trasy ich wypraw,
- wymienia największych twórców włoskiego odrodzenia i ich dzieła,
- wie co oznacza humanizm
OCENA NIEDOSTATECZNA
- Słuchacz nie opanował w stopniu zadawalającym podstawowych
wiadomości, a braki są tak duże, że uniemożliwiają mu pozytywne zdanie
egzaminu
120
46. Wielkie odkrycia
geograficzne.
- scharakteryzowanie wiedzy geograficznej i
poglądów na budowę świata w średniowieczu i początkach
odrodzenia
- wskazanie genezy, przebiegu i konsekwencji odkryć
geograficznych XV i XVI w.
- zapoznanie z postaciami najważniejszych
odkrywców i trasami ich wypraw
- wskazanie największych cywilizacji
pozaeuropejskich w czasach prekolumbijskich i ich
dorobku kulturowego
- wyrobienie szacunku dla dokonań pierwotnych
mieszkańców Ameryk, Azji i Afryki
WIEK XVI I XVII
1. Kultura renesansu w
Europie
2. Rozwój ruchu
reformacyjnego w Europie
3. Kontrreformacja w
Europie
4. Dualizm w rozwoju
ekonomicznym Europy
- wskazanie genezy europejskiego odrodzenia,
wymienienie najważniejszych twórców i mecenasów
- wyjaśnienie pojęć: mecenat i odrodzenie
- dokonywanie porównań wizerunku człowieka w
średniowieczu i renesansie
- przedstawienie podłoża ruchu reformacyjnego w
Europie oraz podstawowych założeń luteranizmu,
kalwinizmu i anglikanizmu
- określenie przyczyn i przebiegu wojen religijnych w
Europie w XVI w.
- wskazanie skutków reformacji dla Europy w XVI
w. i w następnych stuleciach
- zapoznanie z przyczynami kontrreformacji w
Europie, przebiegiem soboru w Trydencie i jego
postanowieniami
- ukazanie roli sztuki w kontrreforma-cyjnej misji
Kościoła katolickiego
- wskazanie znaczenia tolerancji religijnej
- wyjaśnienie pojęć: dualizm, gospodarka towarowopieniężna, system nakładczy, kompania handlowa
- wskazanie różnic w funkcjonowaniu gospodarki na
zachodzie i wschodzie Europy
OCENA CELUJĄCA
- j.w. oraz posiada wiadomości wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych
OCENA BARDZO DOBRA
- j.w. oraz wskazuje genezę europejskiego odrodzenia,
- przedstawia podłoże ruchu reformacyjnego w Europie - przedstawienie
podłoża ruchu reformacyjnego w Europie oraz podstawowych założeń
luteranizmu, kalwinizmu i anglikanizmu
- określa przyczyny i przebieg wojen religijnych w Europie w XVI w.
- zna postanowienia soboru w Trydencie, jego postanowienia i konsekwencje
dla reformacji i Kościoła katolickiego
- potrafi wskazać przyczyny tzw. rewolucji cen
- potrafi wskazać przyczyny dualizmu w rozwoju ekonomicznym Europy
- dostrzega mechanizmy rywalizacji o polityczne przewodnictwo w Europie
Zachodniej od schyłku XV do połowy
XVI w.
- zna genezę, najważniejszych etapy i skutki wojny trzydziestoletniej
- ukazuje cechy charakteryzujące sztukę baroku
- wyjaśnia przyczyny kształtowania się absolutystycznych rządów we Francji
- dokonuje charakterystyki rządów absolutnych we Francji
- dokonuje krytycznej oceny, opartej o wiedzę źródłową i pozaźródłową tej
formy rządów(absolutyzm)
121
5. Walka o hegemonię w
Europie Zachodniej od XV
do XVI wieku
6. Wojna trzydziestoletnia
(1618-1648)
7. Kultura europejskiego
baroku
8. Kształtowanie się
absolutyzmu francuskiego
9. Rewolucja w Anglii
10. Kultura odrodzenia w
Polsce
11. Reformacja i
kontrreformacja
w Polsce
- dostrzeganie mechanizmów rywalizacji o polityczne
przewodnictwo w Europie Zachodniej od schyłku XV
do połowy
XVI w.
- omówienie etapów zmagań (wojny włoskie,
rewolucja w Niderlandach, konflikt hiszpańskoangielski)
- przedstawienie biografii Karola V, Franciszka I i
Elżbiety Wielkiej
- wskazanie genezy, najważniejszych etapów i
skutków wojny
- zapoznanie z postanowieniami traktatu westfalskiego
- uświadomienie ogromu zniszczeń i strat, jakie niesie
wojna
- ukazanie cech charakterystycznych sztuki baroku i
najważniejszych dzieł oraz twórców
- wskazanie najważniejszych przedstawicieli literatury,
filozofii, nauki i muzyki tego okresu
- wyjaśnienie cech absolutyzmu na przykładzie Francji
- scharakteryzowanie wczesnonowożytnej myśli
politycznej
- znajomość najważniejszych faktów i postaci
związanych z kształtowaniem się absolutyzmu
europejskiego
- dostrzeganie związków pomiędzy rozwojem
kapitalistycznej formy stosunków gospodarczospołecznych a wzrostem politycznego znaczenia
burżuazji
- wskazanie związków pomiędzy rewolucją
Cromwellowską a wydarzeniami z XIII w. (Wielka
Karta Swobód)
- wskazanie cech charakterystycznych polskiego
renesansu
na przykładach dzieł sztuki i zabytków
- przedstawienie najważniejszych twórców
renesansowych w Polsce
- scharakteryzowanie kościołów reformowanych
działających na ziemiach polskich
- zapoznanie z postanowieniami konfederacji
sandomierskiej i warszawskiej
- ukazanie roli jezuitów w działalności
kontrreformacyjnej
- przedstawienie założeń i konsekwencji unii brzeskiej
- dostrzega związki pomiędzy rozwojem kapitalistycznej formy stosunków
gospodarczo-społecznych a wzrostem politycznego znaczenia burżuazji w
Anglii
- wskazuje związki pomiędzy rewolucją Cromwellowską a wydarzeniami z
XIII w. (Wielka Karta Swobód)
- wie co to był za dokument Habeas Korpus Act i co on regulował
- wskazuje cechy charakterystyczne dla polskiego renesansu
na przykładach dzieł sztuki i zabytków
- charakteryzuje kościoły reformowane działające na ziemiach polskich
- zpostanowieniami konfederacji sandomierskiej i warszawskiej
- zna główne postanowienia konfederacji sandomierskiej i warszawskiej
- przedstawia założenia i konsekwencje unii brzeskiej i powstanie Kościoła
greckokatolickiego
- scharakteryzuje sytuację polityczną, gospodarczą i społeczną Europy
Środkowo-Wschodniej
- charakteryzuje politykę dynastyczną Jagiellonów
w XVI w.
- zna i przedstawia przebieg konfliktu polsko-krzyżackiego, sekularyzacji
zakonu i hołdu lennego wielkiego mistrza Albrechta Hohenzollerna
- zna i przedstawia zasady elekcji viritim, vivente rege, różnicuje i dokonuje
analizy
- dokonuje oceny opartej na wiedzy źródłowej i pozaźródłowej gospodarki
folwarczno-pańszczyźnianej w Polsce
- omawia genezy wojen prowadzonych przez Rzeczpospolitą w XVII w. ze
Szwecją, Rosją i Turcją oraz powstań kozackich na Ukrainie
- omawia konsekwencje wojen XVII – wiecznej Rzeczpospolitej
- charakteryzuje epokę polskiego baroku na przykładach zabytków
OCENA DOBRA
- j.w. oraz wymienienia najważniejszych twórców i mecenasów
europejskiego odrodzenia
- dokonuje porównań wizerunku człowieka w średniowieczu i renesansie
- zna tematykę dzieł humanistów europejskich
- zna podstawowe założenia luteranizmu, kalwinizmu i anglikanizmu
- wskazuje skutki reformacji dla Europy w XVI w. i w następnych
stuleciach
- zna przebieg soboru w Trydencie
- rozumie cel powołania zakonu jezuitów, stworzenia Indeksu ksiąg
zakazanych, odnowienia Świętej inkwizycji
- wskazuje różnice w funkcjonowaniu gospodarki na zachodzie i
wschodzie Europy
- wyjaśnia pojęcia: gospodarka towarowo-pieniężna, kompania handlowa
- omawia etapy zmagań w walce o hegemonię w Europie Zachodniej od
XV do XVI wieku (wojny włoskie, rewolucja w Niderlandach, konflikt
122
12. Europa ŚrodkowoWschodnia
w XVI wieku
13. Polityka wewnętrzna
i zagraniczna ostatnich
Jagiellonów. Pierwsze wolne
elekcje
14. Gospodarka folwarcznopańszczyźniana w Polsce
15. Wojny Rzeczypospolitej w
XVII wieku i ich
konsekwencje
16. Skutki wojen XVII wieku
- scharakteryzowanie sytuacji politycznej,
gospodarczej i społecznej regionu
- scharakteryzowanie polityki dynastycznej
Jagiellonów
w XVI w.
- zapoznanie z polityką Jagiellonów wobec zakonu
krzyżackiego i krajów sąsiednich, konfliktu o Dominium
Maris Baltici
- wskazanie postanowień unii realnej z Litwą w 1569 r.
- ukazanie polityki pierwszych władców elekcyjnych
- przedstawienie zasady elekcji viritim, vivente rege
- omówienie cech charakterystycznych polskiej
gospodarki w XVI w.
- dokonywanie oceny opartej na wiedzy źródłowej i
pozaźródłowej gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej
- wskazanie genezy i najważniejszych etapów wojen
Rzeczypospolitej ze Szwecją, Turcją i Rosją
- ukazanie podłoża i przebiegu powstania kozackiego
na Ukrainie
- uświadomienie ogromu zniszczeń, jakie niesie wojna
hiszpańsko-angielski)
- charakteryzuje postanowienia traktatu westfalskiego
- zna postacie związane z kształtowaniem się absolutyzmu francuskiego
- zna najistotniejsze fakty z okresu wykształcania się angielskiej monarchii
parlamentarnej
- dokonuje ogólnej charakterystyki wojny domowej w Anglii w latach
1640-1660
- wie jaką rolę w rozwoju kultury renesansu przejawiał dwór królewski
- zna przebieg konfliktu o Dominium Maris Baltici
- zna i wskazuje konsekwencje unii realnej z Litwą w 1569 roku
- charakteryzuje politykę pierwszych władców elekcyjnych
- wie czyn jest demokratyzm szlachecki w polskiej gospodarce
- omawia przebieg prowadzonych przez Rzeczpospolitą w XVII wieku
- wie czy się charakteryzowała ideologia sarmatyzmu
123
dla Rzeczypospolitej
17. Kultura baroku w Polsce
- wskazanie najważniejszych twórców
sztuki, architektury i literatury baroku w Polsce
- wskazanie cech charakterystycznych baroku na
przykładach zabytków
OCENA DOSTATECZNA
- j.w. oraz wyjaśnia pojęcia: mecenat, odrodzenie, humanizm
- zna nazwiska humanistów europejskich
- potrafi dokonać ogólnej charakterystyki postanowień pokoju w Augsburgu
i edyktu nantejskiego
- zna przebieg nocy św. Bartłomieja
- zna główne przyczyny kontrreformacji w Europie
- wyjaśnia pojęcia: dualizm, system nakładczy, manufaktury
- przedstawia najważniejsze daty i wydarzenia z biografii Karola V,
Franciszka I i Elżbiety Wielkiej
- wie czym jest absolutyzm
- zna dzieła przedstawicieli polskiego renesansu
- zna zabytki architektury polskiego odrodzenia
- ukazuje rolę jezuitów w działalności kontrreformacyjnej
- dostrzega znaczenie przeprowadzenie w kraju reform za panowania ostatnich
Jagiellonów
- dokonuje ogólnej charakterystyki „potopu szwedzkiego”, kładąc szczególny
nacisk na obronę Jasnej Góry
- wie kim Bohdan Chmielnicki i jaka rolę odegrał w historii Ukrainy
- wskazuje najważniejszych twórców
sztuki, architektury i literatury baroku w Polsce
OCENA DOPUSZCZAJĄCA
- zna nazwiska włoskich przedstawicieli renesansu i ich dzieła
- zna twórców religii luterańskiej, kalwińskiej, anglikańskiej
- wie czym jest tolerancja religijna
- uświadamia ogromu zniszczeń i strat, jakie przyniosła ze sobą wojna
trzydziestoletnia
- zna twórców europejskiego baroku
- zna imiona władców którzy kształtowali absolutyzm we Francji
- zna twórców polskiego odrodzenia
- zna nazwiska ostatnich władców z dynastii Jagiellońskiej
- zna położenie chłopstwa w okresie gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej
- zna polskich dowódców którzy walczyli w wojnach XVII – wiecznej
Rzeczpospolitej
- uświadamia ogrom zniszczeń jakie niesie wojna
OCENA NIEDOSTATECZNA
- Słuchacz nie opanował w stopniu zadawalającym podstawowych
wiadomości, a braki są tak duże, że uniemożliwiają mu pozytywne zdanie
egzaminu.
WIEK XVIII I POCZĄTEK WIEKU XIX
124
18. Oświecenie w Europie
19. Ekspansja kolonialna
państw europejskich w XVII
i XVIII wieku
20. Wojna o niepodległość
Stanów Zjednoczonych
21. Rewolucja francuska
- omówienie biografii największych twórców
filozofii oświeceniowej i scharakteryzowanie ich
poglądów
- charakterystyka cech sztuki klasycystycznej
- uświadomienie przyczyn przemian
światopoglądowych i krytyki stosunków społecznych
- zapoznanie z głównymi kierunkami ekspansji
kolonialnej w XVIII i na początku XIX w.
- wskazanie przyczyn podjęcia walki przez kolonistów
- scharakteryzowanie przebiegu walk
- zapoznanie z podstawowymi dokumentami
kształtującymi ustrój Stanów Zjednoczonych
- przedstawienie udziału Polaków w walce o
niepodległość USA
- zapoznanie z genezą, przebiegiem i skutkami
rewolucji
- ukazanie doniosłej roli Deklaracji Praw Człowieka i
Obywatela oraz konstytucji francuskich
22. Wzrost
międzynarodowego
znaczenia Anglii, Rosji i
Prus w XVIII wieku
- ukazanie wzrostu znaczenia Rosji, Anglii i państwa
pruskiego w XVIII w.
- zapoznanie z podstawowymi założeniami doktryny
absolutyzmu oświeconego
- scharakteryzowanie władców, którzy reprezentowali
tę
formę rządów w państwach Europy ŚrodkowoWschodniej i wprowadzonymi przez nich reformami
- uświadomienie, że absolutyzm oświecony przyczynił
się
do rozwoju społeczno-gospodarczego niektórych
państw
europejskich
- omówienie etapów wojny północnej oraz jej
skutków
23. Rewolucja przemysłowa w
Anglii
- wskazanie, na czym polegała rewolucja przemysłowa,
jej przyczyny i następstwa w życiu społecznogospodarczym
24. Życie codzienne w epoce
nowożytnej
- opisanie życia codziennego mieszkańców Europy w
epoce nowożytnej i wskazanie zmian, jakie w nim
zaszły na przestrzeni wieków
- korelacja wiadomości z języka polskiego
OCENA CELUJĄCA
- j.w. oraz posiada wiadomości wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych
OCENA BARDZO DOBRA
- j.w. oraz charakteryzuje poglądy twórców filozofii oświeceniowej
- zna podstawowe fakty historyczne związane z europejską ekspansją
kolonialną w Ameryce i Azji
- wskazuje przyczyny podjęcia walki przez kolonistów
- zna genezę, przebieg i skutki rewolucji francuskiej
- ukazuje doniosłą rolę Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela oraz
konstytucji francuskich
- ukazuje wzrost znaczenia Rosji, Anglii i państwa pruskiego w XVIII w.
- charakteryzuje władców, którzy reprezentowali absolutyzm oświecony w
państwach Europy Środkowo-Wschodniej a także wprowadzone przez nich
reformy
- omawia etapy wojny północnej oraz jej skutki
- zna przyczyny i następstwa w życiu społeczno-gospodarczym angielskiej
rewolucji przemysłowej
- ukazuje przebieg sejmu konwokacyjnego i elekcji Fryderyka I Augusta
- omawia politykę Augusta II Mocnego w czasie wojny północnej
- omawia politykę zagraniczną i wewnętrzną Augusta II Mocnego i walkę o
polską sukcesję {1732-1733)
- zna przebieg pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej
- podkreśla ogromne znaczenie Konstytucji 3 Maja w dziejach
europejskiego parlamentaryzmu
- omawia okoliczności drugiego rozbioru Rzeczypospolitej
- przedstawia przebieg powstania kościuszkowskiego
- charakteryzuje politykę wewnętrzną Napoleona
- dokonuje charakterystyki wojen napoleońskich
- charakteryzuje przebieg 100 dni Napoleona
- dokonuje analizy konsekwencji Kongresu wiedeńskiego dla losów
Europy
- omawia przebieg wojny z Austrią 1809 r.
- charakteryzuje warunki utworzenia Królestwa Polskiego oraz powstania
Wielkiego Księstwa Poznańskiego i Rzeczpospolitej Krakowskiej
OCENA DOBRA
- j.w. oraz omawia biografię największych twórców filozofii
oświeceniowej
- dokonuje charakterystycznych cech sztuki klasycystycznej
- zna główne kierunki ekspansji kolonialnej w XVIII i na początku XIX w.
- charakteryzuje przebieg walk niepodległość Stanów Zjednoczonych
- zna podstawowe dokumenty kształtujące ustrój Stanów Zjednoczonych
- zna podstawowe założenia doktryny absolutyzmu oświeconego
- uświadamia, że absolutyzm oświecony przyczynił się
125
25. Unia polsko-saska
26. Rzeczpospolita w
początkach panowania
Stanisława Augusta
Poniatowskiego. Pierwszy
rozbiór Rzeczypospolitej
- ukazanie przebiegu sejmu konwokacyjnego i elekcji
Fryderyka I Augusta
- omówienie polityki Augusta II Mocnego w czasie
wojny północnej
- omówienie polityki zagranicznej i wewnętrznej
Augusta II Mocnego i walki o polską sukcesję {17321733)
- scharakteryzowanie początków panowania
Stanisława Augusta Poniatowskiego, próby reform
wewnętrznych
- przedstawienie genezy i skutków konfederacji barskiej
- zapoznanie z przebiegiem pierwszego rozbioru
Rzeczypospolitej
27. Kultura oświecenia w
Polsce
- wskazanie najważniejszych zabytków sztuki
klasycystycznej w Polsce oraz ich twórców
- uświadomienie znaczenia mecenatu królewskiego
dla rozwoju kultury
28. Sejm Wielki i jego
reformy. Drugi rozbiór
- zapoznanie z najważniejszymi reformami Sejmu
Wielkiego
- podkreślenie ogromnego znaczenia Konstytucji 3
maja w dziejach europejskiego parlamentaryzmu
- omówienie przebiegu wojny w obronie konstytucji i
okoliczności drugiego rozbioru Rzeczypospolitej
- przedstawienie przebiegu powstania
kościuszkowskiego i trzeciego rozbioru
Rzeczypospolitej
- uświadomienie doniosłej roli Tadeusza Kościuszki w
przebiegu powstania
- zapoznanie z najważniejszymi faktami z biografii
Napoleona, dotyczącymi jego kariery
- scharakteryzowanie polityki wewnętrznej Napoleona
29. Powstanie
kościuszkowskie i trzeci
rozbiór
30. Epoka napoleońska
31. Kongres wiedeński
- scharakteryzowanie przebiegu 100 dni Napoleona
- wskazanie najważniejszych postanowień Kongresu
wiedeńskiego i uświadomienie ich konsekwencji dla
losów Europy
32. Sprawa polska w
polityce Napoleona.
Postanowienia Kongresu
wiedeńskiego w sprawie
- przedstawienie warunków pokoju w Tylży
- wskazanie zasad ustrojowych Księstwa Warszawskiego
- omówienie przebiegu wojny z Austrią 1809 r.
- scharakteryzowanie warunków utworzenia
do rozwoju społeczno-gospodarczego niektórych państw
europejskich
- wskazanie, na czym polegała rewolucja przemysłowa w Anglii
- rozumie pojęcie „anarchia” i próby zwalczania anarchii przez Augusta III
- charakteryzuje początki panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego
- przedstawia genezę i skutki konfederacji barskiej
- zna najważniejsze reformy Sejmu Wielkiego
- omawia przebieg wojny w obronie Konstytucji 3 Maja
- przedstawia przebieg trzeciego rozbioru Rzeczypospolitej
- zna najważniejsze fakty z biografii Napoleona, dotyczące jego kariery
- wie jakie zapisy zawarto w Kodeksie Napoleona
- wskazuje najważniejsze postanowienia Kongresu wiedeńskiego
- zna warunki pokoju w Tylży
- wskazuje zasady ustrojowe Księstwa Warszawskiego
OCENA DOSTATECZNA
- j.w. oraz wie jakie kierunki sztuki rozwijały się w okresie oświecenia podając
ich przedstawicieli
- wymienia nazwiska konkwistadorów hiszpańskich którzy opanowywali
cywilizacje Majów, Azteków i Inków
- zna najbardziej istotne fakty w okresie rewolucji francuskiej
- wie jaki wpływ na życie „zwykłego obywatela” miała rewolucja
przemysłowa w Anglii
- opisuje sytuację gospodarczą i życie kulturalne w czasach panowania
Augusta III
- wie jakie próby reform wewnętrznych były czynione przez Stanisława
Augusta Poniatowskiego
- zna dzieła twórców polskiego oświecenia
- uświadamia znaczenie mecenatu króla Stanisława Augusta
Poniatowskiego dla rozwoju polskiej kultury
- zna nazwiska: Stanisław Staszic, Hugo Kołłątaj, Stanisław Małachowski
- uświadamia doniosłą rolę Tadeusza Kościuszki w przebiegu powstania
kościuszkowskiego
- zna najważniejsze miejsca bitew Napoleona
- wie jaką rolę pełniły Legiony Dąbrowskiego
OCENA DOPUSZCZAJĄCA
- wymienia największych twórców oświecenia europejskiego
- wie co to było tzw. czarne niewolnictwo
- zna nazwiska Polaków którzy brali udział w walce o niepodległość Stanów
Zjednoczonych
- wie jaka rolę spełniała Bastylia
- wie kim była Katarzyna II i Piotr I
- wie jakie wynalazki, nowinki techniczne powstały w okresie rewolucji
przemysłowej w Anglii
- wie kim byli: August II Mocny, August III Sas, Stanisław Leszczyński
- wie w którym roku był I rozbiór Polski
126
polskiej
Królestwa Polskiego oraz powstania Wielkiego Księstwa
Poznańskiego i Rzeczpospolitej Krakowskiej
33. Rewolucja, naukowotechniczna w XIX wieku
- wskazanie najważniejszych odkryć i wynalazków
XIX w. oraz ich twórców
- ukazanie doniosłości odkryć naukowych tego okresu
- scharakteryzowanie stylów architektonicznych i
malarskich wykształconych w XIX w.
- wymienienie największych twórców kultury XIX w.
- wskazanie najważniejszych problemów społecznogospodarczych kontynentu europejskiego w XIX
w.(przeludnienie, emigracja, urbanizacja, rozwój
przemysłu, konflikty narodowościowe)
- uświadomienie, że proces rozwoju przemysłu i
urbanizacji na kontynencie europejskim miał zarówno
konsekwencje pozytywne jak i negatywne
- wskazanie podstawowych faktów dotyczących
Stanów Zjednoczonych w
XIX w.
- wyjaśnienie pojęć: abolicjonizm, secesja,
republikanie, demokraci,
Ku-Klux-Klan, półkolonia
- doskonalenie umiejętności samodzielnej oceny polityki
Stanów Zjednoczonych wobec innych państw
amerykańskich
- wskazanie najważniejszych wydarzeń rewolucji
lipcowej, lutowej, Wiosny Ludów i rewolucji 1905 r.
- zapoznanie z procesem zjednoczenia Niemiec i Włoch
- zapoznanie z pojęciami: antysemityzm, syjonizm,
konflikt narodowościowy
- ukazanie przyczyn, przebiegu i skutków powstań
narodowo-wyzwoleńczych w latach 1830-1863
- zna nazwiska przedstawicieli polskiego oświecenia
- zna datę II rozbioru Polski
- zna datę III rozbioru Polski
- wie kim był Napoleon Bonaparte
- wie kim był Jan Henryk Dąbrowski
- zna genezę powstania „Mazurka Dąbrowskiego”
OCENA NIEDOSTATECZNA
- Słuchacz nie opanował w stopniu zadawalającym podstawowych
wiadomości, a braki są tak duże, że uniemożliwiają mu pozytywne zdanie
egzaminu
WIEK XIX I POCZĄTEK WIEKU XX
34. Kultura XIX i na
początku XX wieku
35. Przemiany
demograficzne, społeczne i
gospodarcze w XIX wieku
36. Stany Zjednoczone w
XIX wieku
37. Wiosna Ludów w
Europie. Rozwój
parlamentaryzmu na
świecie. Zjednoczenie
Niemiec i Włoch
38. Walki
narodowowyzwoleń-cze
Polaków.
OCENA CELUJĄCA
- j.w. oraz posiada wiadomości wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych
OCENA BARDZO DOBRA
- j.w. oraz charakteryzuje style architektoniczne i malarskie wykształcone w
XIX w.
- uświadomia, że proces rozwoju przemysłu i urbanizacji na kontynencie
europejskim miał zarówno konsekwencje pozytywne jak i negatywne
- dokonuje charakterystyki wojny secesyjnej oraz skutków z nią związanych
- samodzielnie ocenia politykę Stanów Zjednoczonych wobec innych państw
- wskazuje najważniejsze wydarzenia rewolucji lipcowej, lutowej, Wiosny
Ludów i rewolucji 1905 r.
- charakteryzuje przemiany, jakie zaszły w życiu codziennym ludzi pod
koniec XIX na początku XX wieku
- charakteryzuje sytuację polityczną w Europie w początkach XX w.
- zna cele powstania bloków militarno-politycznych przed i w czasie I
wojną światową
- zna przebieg I wojny światowej
OCENA DOBRA
- j.w. oraz charakteryzuje role XI X– wiecznej literatury
- wskazuje najważniejsze problemy społeczno-gospodarcze kontynentu
europejskiego w XIX w.(przeludnienie, emigracja, urbanizacja, rozwój
przemysłu, konflikty narodowościowe)
- wskazuje podstawowe fakty dotyczące Stanów Zjednoczonych w XIX w.
- wyjaśnia pojęcia: abolicjonizm, secesja, republikanie, demokraci, KuKlux-Klan, półkolonia
- zna proces zjednoczenia Niemiec i Włoch
- wyjaśnia pojęcia: antysemityzm, syjonizm, konflikt narodowościowy
- zna przebiegu powstań narodowo-wyzwoleńczych w latach 1830-1863
- charakteryzuje politykę państw zaborczych wobec narodu polskiego w
127
39. Obrona przed
wynarodowieniem. Kultura
polska w XIX wieku
40. Rozwój gospodarczy ziem
polskich pod zaborami.
Ruchy polityczne na ziemiach
polskich
41. Życie codzienne u progu
nowoczesności
42. Geneza I wojny
światowej
43. Rewolucje w Rosji.
Przebieg I wojny światowej
- scharakteryzowanie polityki państw zaborczych
wobec narodu polskiego
w XIX w.
- ukazanie rozwoju kultury polskiej w tym okresie
- scharakteryzowanie przemian społeczno - gospodarczych na ziemiach polskich na przełomie XIX i XX w.
oraz kształtowania się nowoczesnych ruchów
politycznych
- scharakteryzowanie przemian, jakie zaszły w życiu
codziennym ludzi i progu nowoczesności
- wskazanie na napiętą sytuację polityczną w
Europie w początkach
XX w.
- zapoznanie z celami powstania bloków militarnopolitycznych
- zapoznanie z przebiegiem I wojny światowej,
rewolucją w Rosji
- ukazanie sytuacji społeczeństwa polskiego w trakcie
wojny
XIX w.
- potrafi ukazać jak rozwój XIX-wiecznej kultury polskiej wpływał Polskę
i Polaków
- zna przebieg rewolucji lutowej i październikowej w Rosji
- zna sytuację społeczeństwa polskiego w czasie I wojny światowej
OCENA DOSTATECZNA
- j.w. oraz wskazuje najważniejsze odkrycia i wynalazki XIX w.
- ukazuje doniosłości odkryć naukowych XIXw.
- wymienienia największych twórców kultury XIX w.
- wie co to jest Biały Dom, Kapitel
- zna przyczyny polskich walk narodowowyzwoleńczych w okresie
zaborów(1830-1863)
- wie co było bezpośrednią przyczyną wybuchu I wojny światowej
OCENA DOPUSZCZAJĄCA
- wymienia twórców wynalazków XIX w.
- wie kim był Abraham Lincoln
- zna skutki polskich walk narodowowyzwoleńczych w okresie zaborów(18301863)
- wymienia najważniejsze powstania z lat 1830-1863
- zna nazwiska Polaków którzy swoją postawą i twórczością budzili ducha
patriotyzmu w narodzie polskim
- wie jak Polacy walczyli przed wynarodowieniem w czasie zaborów
- zna datę roczną wybuchu i zakończenia I wojny światowej
- zna datę odzyskania przez Polskę niepodległości
OCENA NIEDOSTATECZNA
- Słuchacz nie opanował w stopniu zadawalającym podstawowych
wiadomości, a braki są tak duże, że uniemożliwiają mu pozytywne zdanie
egzaminu
MIĘDZY I A II WOJNĄ ŚWIATOWĄ
1. System wersalski. Mapa
polityczna Europy po I
wojnie światowej
- zapoznanie z postanowieniami konferencji pokojowej
w Paryżu, układami waszyngtońskimi; - zapoznanie ze
zmianami na mapie politycznej Europy;
- wskazanie przemian na Bliskim i Dalekim Wschodzie
po 1 wojnie światowej
2. Świat w okresie
międzywojennym. Kryzys gospodarczy
- przedstawienie sytuacji gospodarczej świata po 1
wojnie światowej; - zapoznanie z konsekwencjami
„czarnego czwartku";
- poinformowanie o sposobach przeciwdziałania skutkom wielkiego kryzysu
OCENA CELUJĄCA
- j.w. oraz posiada wiadomości wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych
OCENA BARDZO DOBRA
- j.w. oraz opisuje funkcjonowanie systemu wersalskiego i
waszyngtońskiego,
- zna pojęcia: plan Dawesa i plan Younga,
- opisuje sytuację wewnętrzną w państwie radzieckim w latach 1919-1934,
- rozwija skróty: ZSRR, OGPU, NKWD, NEP,
- charakteryzuje przemiany polityczne na Bliskim Wschodzie po I wojnie
światowej
- charakteryzuje sytuację na świecie w latach dwudziestych i trzydziestych
128
3. Kryzysy europejskiego
parlamentaryzmu
4. Polityka państw
totalitarnych. Geneza II
wojny światowej
5. Kultura, sztuka i nauka
okresu międzywojennego
6. Sprawa polska podczas I
wojny światowej. Odzyskanie
niepodległości przez Polskę
7. Walka o granice II
Rzeczypospolitej
8. Ustrój państwa polskiego i
jego przekształcenia
9. Rzeczpospolita na arenie
międzynarodowej
10. Gospodarcze i społeczne
problemy II Rzeczypospolitej
- wskazanie na przyczyny załamania się dotychczasowych sposobów rządzenia w niektórych państwach
europejskich;
- przedstawienie okoliczności dojścia Hitlera do władzy;
- wskazanie okoliczności i konsekwencji przejęcia
władzy przez faszystów we Włoszech
- przedstawienie rozwoju i charakterystyki ruchu faszystowskiego we Włoszech i nazistowskiego w Niemczech;
- omówienie tworzenia bloków politycznych i militarnych w świecie
- przedstawienie rozwoju kultury, nauki i sztuki w
okresie międzywojennym;
- korelacja z językiem polskim i wiedzą o kulturze
- zapoznanie uczniów ze sprawą polską podczas 1 wojny
światowej, przedstawienie udziału Polaków w walkach
zbrojnych;
- "charakteryzowanie koncepcji polskich polityków na
temat odzyskania niepodległości
- przedstawienie etapów walki Polaków o granice państwa;
- zapoznanie z przebiegiem wojny z Rosją Radziecką;
- wskazanie przyczyn i przebiegu powstań śląskich;
- doskonalenie umiejętności pracy z mapą
- przedstawienie procesu kształtowania się władz w
niepodległej Polsce;
- zapoznanie z założeniami Konstytucji marcowej
- scharakteryzowanie rządów sanacji w latach
1926-1935;
- przedstawienie zmian ustrojowych zawartych w
Konstytucji kwietniowej;
- zapoznanie z procesem dekompozycji obozu sanacji
- przedstawienie założeń polityki zagranicznej rządu
polskiego;
- wskazanie na sytuację państwa polskiego na arenie
międzynarodowej
- przedstawienie uczniom założeń i efektów reform
gospodarczych przeprowadzonych w II RP;
- wskazanie problemów społecznych w Polsce w okresie
międzywojennym
XX w.,
- omawia postęp techniczny, jaki dokonał się w latach 1918-1939,
- charakteryzuje systemy totalitarne, metody sprawowania władzy, polityki
nazistów wobec Żydów,
- umie wyjaśnić pojęcia związane z tematem,
- wie czym był totalitaryzm,
- charakteryzuje sytuację międzynarodową przed wybuchem II wojny
światowej,
- opisuje aneksje terytorialne państw „osi",
- zna działalność Kominternu,
- potrafi wyjaśnić temat : „Jaką decyzję powinny podjąć władze
Czechosłowacji wobec postanowień konferencji w Monachium?"
- charakteryzuje poszczególne kierunki w sztuce i podaje ich przedstawicieli,
zna najważniejsze dokonania na polu nauki
- charakteryzuje przemiany zachodzące w nauce okresu
międzywojennego i podaje ich konsekwencje,
OCENA DOBRA
- j. w. oraz charakteryzuje koncepcje granic państwa, wysuwanych przez
polskie obozy polityczne, przebieg wojny polsko-ukraińskiej, powstania
wielkopolskiego, konfliktu z Czechosłowacją, pierwszych walk z Armią
Czerwoną,
- omawia proces ustalania granic państwa polskiego i konflikty z nim
związane,
- posiada umiejętność wskazywania na mapie granic II RP,
- dokonuje omówienia kampanii kijowskiej
- omawia funkcjonowanie rządów parlamentarnych, dostrzega przejawy ich
kryzysu,
- dokonuje charakterystyki Konstytucji marcowej,
- charakteryzuje okoliczności przewrotu majowego i budowę systemu
autorytarnego,
- omawia charakter i znaczenie Konstytucji kwietniowej, działalność
opozycji antysanacyjnej,
- charakteryzuje problematykę stosunków między Francją,
Czechosłowacją i Litwą w latach
1922-1939, postawy państwa polskiego wobec kryzysu czechosłowackiego i
sytuację RP w przededniu II wojny światowej,
- charakteryzuje trudności w unifikacji kraju i omawia sukcesy oraz trudności
polskiej gospodarki w okresie międzywojennym,
- zna strukturę społeczną, wyznaniową i narodowościową i II RP,
- charakteryzuje postawy mniejszości narodowych wobec państwa,
129
11. Polska kultura, sztuka i
nauka dwudziestolecia
międzywojennego
- wskazanie wkładu polskiej kultury i nauki do cywiliza- - wyciąga samodzielne wnioski i dokonuje oceny na podstawie dostępnych
cji światowej;
źródeł
- ukazanie związku między kulturą a innymi dziedzinami OCENA DOSTATECZNA
życia społeczno-politycznego narodu;
- j.w. oraz charakteryzuje założenia systemu wersalskiego i jego
- korelacja z językiem polskim i wiedzą o kulturze
funkcjonowanie w praktyce,
- umie wyjaśnić, dlaczego powstanie nowych państw nie rozwiązało proble-
130
mów narodowościowych w Europie
- charakteryzuje przyczyny, przejawy i następstwa wielkiego kryzysu, zna
rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej,
- omawia sytuację wewnętrzną w państwie radzieckim w latach
trzydziestych,
- zna pojęcia: interwencjonizm państwowy, keynesizm
- umie wykazać, że systemy polityczne istniejące w latach trzydziestych w
ZSRR, Niemczech i Włoszech miały charakter totalitarny,
- wyjaśnia podłoże społeczne, które umożliwiło faszystom i nazistom
dojście do władzy
- zna okoliczności powstania „osi", przyłączenia Austrii do Niemiec i upadku
Czechosłowacji,
- umie wskazać na mapie politycznej Europy okresu międzywojennego:
Hiszpanię, Austrię, Czechosłowację
- omawia sprawę polską podczas I wojny światowej, proces formowania się
władz centralnych, okoliczności wybuchu powstania wielkopolskiego i
decyzje konferencji pokojowej w sprawie polskiej
- charakteryzuje proces ustalania granicy Rzeczypospolitej z Niemcami, Rosją,
Czechosłowacją, Ukrainą,
- zna pojęcie sojusz,
- omawia okoliczności uchwalenia Konstytucji marcowej, główne
postanowienia ustawy zasadniczej, okoliczności zabójstwa Gabriela
Narutowicza,
- wskazuje najważniejsze obozy polityczne, charakteryzuje okoliczności
zamachu majowego i system rządów sanacyjnych, okoliczności uchwalenia i
główne postanowienia Konstytucji kwietniowej
- omawia problematykę stosunków polsko-francuskich w latach
dwudziestolecia międzywojennego, postawy państwa polskiego wobec
kryzysu czechosłowackiego i sytuację RP w przededniu II wojny światowej,
- umie wskazać na mapie granice II RP, Wolnego Miasta Gdańska i
państw sąsiednich
- zna problematykę reformy rolnej, reformy walutowej, wojny celnej,
działalności inwestycyjnej państwa w latach dwudziestych, kryzysu
gospodarczego, struktury narodowościowej państwa, sytuacji prawnej mniejszości narodowych
- charakteryzuje poszczególne kierunki w sztuce i podaje ich
przedstawicieli,
- zna najważniejsze dokonania na polu nauki, dostrzega wkład polskiej
kultury i nauki do cywilizacji światowej
131
- oraz zna pojęcia: konferencja pokojowa w Paryżu i system wersalski,
umie wskazać na mapie nowe państwa, które wyodrębniły się po I wojnie
światowej
- zna problematykę wielkiego kryzysu gospodarczego lat trzydziestych:
przyczyny, czas trwania; umie wskazać na mapie politycznej świata w
okresie międzywojennym USA i ZSRR
- zna systemy sprawowania władzy przez faszystów i nazistów oraz
definiuje ustrój totalitarny,
- umie wyjaśnić podstawowe pojęcia związane z tematem,
- umie wskazać na mapie politycznej Europy w okresie
międzywojennym granice Niemiec i Włoch ok. 1933 r.
- charakteryzuje okoliczności przyłączenia Austrii do Niemiec i upadku
Czechosłowacji,
- zna pojęcia: Anschluss, konferencja w Monachium, protektorat Czech i
Moraw
- wymienia przedstawicieli nauki i sztuki oraz ich dokonania, wymienia
kierunki w sztuce międzywojennej
132
- zna proces formowania się władz odrodzonego państwa polskiego w
latach 1916-1919,
- zna podstawowe pojęcia związane z tematem (np. Akt 5 listopada. Rada
Regencyjna, Tymczasowy Naczelnik Państwa, Sejm Ustawodawczy),
- umie wskazać na mapie przedstawiającej ziemie polskie w latach 19181919: Warszawę, Kraków, Poznań, Gdańsk, Lwów, Wilno
- zna przebieg wojny polsko-radzieckiej w latach 1920-1921, posługuje się
podstawowymi pojęciami (np. kampania kijowska, bitwa warszawska, pokój
ryski),
- umie wskazać na mapie granice II RP oraz państw sąsiednich oraz Wolnego
Miasta Gdańska
- zna główne postanowienia Konstytucji marcowej, wymienia główne
obozy polityczne w II RP,
- zna główne postanowienia Konstytucji kwietniowej,
- zna pojęcia: sanacja. Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem,
- zna postawy państwa polskiego wobec kryzysu czechosłowackiego,
- omawia sytuację RP w przededniu II wojny światowej,
- zna sytuację gospodarczą ziem polskich po odzyskaniu niepodległości,
- omawia najważniejsze aspekty przeprowadzonych reform,
- dostrzega skutki wielkiego kryzysu,
- umie wskazać Gdynię, i COP
- wymienia przedstawicieli nauki i sztuki oraz ich dokonania, wymienia
kierunki w sztuce
OCENA DOPUSZCZAJĄCA
- wie, że w latach 1919-1920 obradowała w Paryżu konferencja pokojowa i
wymienia jej najważniejsze postanowienia (traktaty pokojowe)
- słuchacz wie, że w latach 1929-1933 panował w gospodarce wielki kryzys
gospodarczy, wymienia jego najważniejsze cechy
- wie, kiedy i w jakich państwach narodził się nazizm i faszyzm, zna nazwiska
Adolfa Hitlera i Benito Mussoliniego
- wie, że w latach 1936-1939 toczyła się w Hiszpanii wojna domowa,
- zna sojuszników obu walczących stron,
- wie, czym była oś Rzym-Berlin-Tokio,
- zna najważniejsze postanowienie konferencji w Monachium
- potrafi wymienić najważniejszych przedstawicieli nauki i sztuki omawianego
okresu
- wie, że w listopadzie 1918 r. powstały zręby odrodzonego państwa
polskiego,
- zna postać Józefa Piłsudskiego,
- zna datę pierwszych wyborów do Sejmu Ustawodawczego,
- wie, że w grudniu 1918 r. wybuchło w Wielkopolsce powstanie i zna jego
skutki,
- zna postanowienia traktatu wersalskiego wobec Polski
- wie, że w latach 1920-1921 toczyła się wojna pomiędzy Polską i
państwem radzieckim, wie, w jaki sposób się zakończyła i podaję datę
pokoju ryskiego,
- wie jak zakończyły się plebiscyty na terenach spornych,
- zna daty powstań śląskich
- zna datę roczną uchwalenia Konstytucji marcowej,
133
II WOJNA ŚWIATOWA
12. Działania zbrojne w latach
1939-1941
13. Działania zbrojne w
latach
1941-1945
14. Kształtowanie się koalicji
antyhitlerowskiej. Konferencje Wielkiej Trójki
- zapoznanie z przebiegiem działań zbrojnych w Europie
w latach 1939-1941
- zapoznanie z przebiegiem działań zbrojnych w latach
1942-1945
- zapoznanie z etapami tworzenia koalicji i najważniejszymi dokumentami (Karta Atlantycka, Lend Lease
Act);
- wskazanie najważniejszych postanowień konferencji
Wielkiej Trójki
- wskazanie założeń i realizacji polityki Niemiec
15. Zbrodnie przeciwko
hitlerowskich wobec narodów słowiańskich, Romów i
ludzkości podczas II wojny.
Żydów
Holocaust
16. Sprawa polska podczas II - zapoznanie z ewolucją stosunku mocarstw do sprawy
polskiej w latach 1940-1943; - zapoznanie ze strukturą
wojny światowej
polskich podziemnych władz politycznych i
wojskowych
- porównanie polityki okupanta radzieckiego i nie17. Polityka okupantów
mieckiego na ziemiach polskich;
wobec
- zwrócenie uwagi na los ludności cywilnej podczas
narodu polskiego.
wojny;
Kultura w czasie wojny
- wskazanie na rolę, jaką pełniła kultura i sztuka
podczas wony
- ukazanie rozmiarów strat wywołanych działaniami
18. Bilans II wojny
wojennymi w latach 1939-1945;
światowej.
- scharakteryzowanie przemian na Bliskim i Dalekim
Przemiany powojenne na
Bliskim i Dalekim Wschodzie Wschodzie oraz w Afryce po II wojnie światowej;
- pogłębienie krytycznego stosunku do wojny i ludobójstwa, nacjonalizmu i antysemityzmu
OCENA CELUJĄCA
- j.w. oraz posiada wiadomości wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych
OCENA BARDZO DOBRA
- j.w. oraz opisuje skutki II wojny światowej w pierwszym etapie dla Europy,
Afryki i Dalekiego Wschodu, dokonuje ocen komparatywnych, wyciąga
wnioski i potrafi wyrazić swoje zdanie, umie dokonać krytycznej analizy
walki z okupantem niemieckim i radzieckim
- opisuje skutki zrzucenia bomb atomowych na Hiroszimę i Nagasaki,
potrafi ocenić przebieg działań zbrojnych w końcowym etapie wojny, ocenia
rolę drugiego frontu dla walk w Europie, przedstawia własną ocenę podziału
Europy na dwa obozy wpływów
- charakteryzuje przebieg konferencji Wielkiej Trójki, potrafi ocenić rolę
Stalina na konferencjach, dokonuje analizy dokumentów i postanowień
konferencji w Teheranie, Jałcie i Poczdamie
- przedstawia na podstawie źródeł opis życia w gettach, deportacje, zsyłki,
medyczne eksperymenty w obozach, dokonuje ocen komparatywnych sytuacji w Europie, Indochinach, Afryce, Stanach Zjednoczonych i Nowej
Gwinei
- potrafi wskazać związki pomiędzy polityką zagraniczną RP a wybuchem
wojny z Niemcami i agresją ZSRR w 1939 r., charakteryzuje sprawę polską w
okresie II wojny światowej na podstawie literatury uzupełniającej oraz
żródeł
- dokonuje opisu życia ludności cywilnej pod okupacją niemiecką na
ziemiach polskich i w Europie Zachodniej, umie przedstawić różnice i
podobieństwa
- potrafi wskazać związki pomiędzy przemianami powojennymi na świecie
a skutkami wojny na podstawie literatury uzupełniającej oraz źródeł, biegle
posługuje się danymi liczbowymi i wykorzystuje je do budowania własnych
134
wniosków
OCENA DOBRA
- j.w. oraz potrafi wskazać pozytywy i negatywy układu polsko-francuskiego
i polsko-angielskiego, ocenia stan sił Polski i Niemiec w przededniu II wojny
światowej, omawia „Plan Biały" („FallWeiss"), plan polskiej obrony „Zachód", dokonuje analizy porównawczej kampanii w Polsce i w Europie
- opisuje przebieg działań zbrojnych w Europie, Afryce, na Dalekim i
Bliskim Wschodzie, zna i przedstawia udział polskich żołnierzy w II wojnie
światowej na różnych frontach, charakteryzuje okoliczności utworzenia
drugiego frontu w Europie
- podaje założenia Lend Lease Act, genezę powstania i sygnatariuszy Karty
Atlantyckiej, uzasadnia decyzje Wielkiej Trójki wobec Niemiec i Polski, ocenia
cele ONZ, przedstawia rolę Polski w tworzeniu ONZ
- charakteryzuje politykę eksterminacyjną Niemiec wobec narodów Europy
oraz politykę Japonii na Dalekim Wschodzie,
- zna los ludności pochodzenia japońskiego w Stanach Zjednoczonych
- potrafi powiązać losy państwa i narodu polskiego w okresie II wojny
światowej z sytuacją międzynarodową
- opisuje dzień powszedni w okupowanej Polsce, wskazuje różnice pomiędzy
okupacją niemiecką, na ziemiach wcielonych do Rzeszy, w Generalnej Guberni
i na ziemiach zajętych przez Związek Radziecki
- potrafi powiązać procesy dekolonizacyjne oraz przemiany polityczne na
świecie ze skutkami II wojny światowej
OCENA DOSTATECZNA
- j.w. oraz charakteryzuje przyczyny i przebieg działań wojennych w
Polsce, Finlandii, Belgii, Holandii, Francji, bitwę o Anglię i o Atlantyk, zna
przyczyny ataku Japończyków na Pearl Harbor, zna układy pomiędzy
Polską Francją i Anglią oraz pakt Ribbentrop-Mołotow
- porównuje przebieg kampanii w Afryce, z walkami na łuku kurskim, na
ziemiach polskich, bitwę o Berlin, zna czas i skutek lądowania wojsk w
Normandii, zna okoliczności zakończenia II wojny światowej i potrafi je
przedstawić
- porównuje decyzje, które zapadły na konferencjach Wielkiej Trójki i podaje
ich sposoby realizacji, podaje czas i miejsce powołania Organizacji Narodów
Zjednoczonych i jej najważniejsze cele
- wyjaśnia różnice pomiędzy obozami pracy i koncentracyjnym, opisuje
założenia polityki eksterminacyjnej Niemiec wobec mieszkańców Europy,
przedstawia losy jeńców wojennych w czasie II wojny światowej
- potrafi samodzielnie omówić tzw. sprawę polską podczas II wojny
światowej oraz wskazać, posługując się podręcznikiem, jej najistotniejsze etapy
- charakteryzuje losy Polaków przesiedlonych, wysiedlonych i
wywożonych na przymusowe roboty do Rzeszy i do łagrów w ZSRR, opisuje
losy oficerów polskich jako jeńców radzieckich
- omawia skutki II wojny światowej, potrafi samodzielnie omówić procesy
polityczne na Bliskim i Dalekim Wschodzie oraz w Afryce,
- potrafi dokonać oceny strat poniesionych przez ludzkość podczas II wojny
światowej
OCENA DOPUSZCZAJĄCA
- zna podstawową chronologię walk w Europie, Afryce i na Bliskim
135
OD KOŃCA II WOJNY SWIATOWEJ DO CZASÓW WSPÓŁCZESNYCH
19. Dwubiegunowy podział
świata po II wojnie. „Zimna
wojna"
20. Europa Środkowowschodnia i Bałkany w
okresie „zimnej wojny"
21. Integracja Europy
Zachodniej
22. Rozpad bloku państw
socjalistycznych
23. Polska w okresie rządów
komunistycznych
24. Stosunki
państwo-Kościół w Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej
25. Kryzysy ideologiczne,
gospodarcze i społeczne w
Polsce Ludowej
26. Upadek rządów
komunistycznych w Polsce.
Początki III Rzeczypospolitej.
Kultura i nauka w latach
1945-2003
- scharakteryzowanie stosunków międzynarodowych po
II wojnie światowej; - uświadomienie, zagrożeń, jakie
niosła polityka
zimnowojenna
- wskazanie cech państwa komunistycznego w zakresie
ideologii i polityki;
- zapoznanie z etapami przejmowania władzy przez
komunistów w krajach Europy
Środkowowschodniej
- ukazanie procesu integracji politycznej, gospodarczej i
militarnej Europy Zachodniej po II wojnie światowej
- przedstawienie wydarzeń „jesieni narodów";
- wskazanie przyczyn, które doprowadziły do rozpadu
bloku komunistycznego w Europie
- przedstawienie procesu przejmowania i utrwalania
władzy komunistycznej w Polsce w latach 1945-1947; zapoznanie z cechami systemu stalinowskiego w Polsce przedstawienie rozwoju sytuacji politycznej w Polsce w
latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych
- zapoznanie z polityką państwa wobec Kościoła katolickiego po II wojnie światowej;
- wskazanie roli duchowieństwa dla społeczeństwa polskiego w okresie PRL
- zapoznanie z cechami gospodarki i strukturą ludnościową w Polsce powojennej;
- przedstawienie genezy, przebiegu i skutków najważniejszych kryzysów politycznych i gospodarczych
- wskazanie przyczyn wprowadzenia stanu wojennego
oraz jego konsekwencji;
- ukazanie roli NSZZ „Solidarność" w procesie przemian ustrojowych w Polsce;
- wskazanie najważniejszych wydarzeń początków III RP
- wskazanie najważniejszych twórców sztuki i
przedstawicieli nauki drugiej połowy XX w.;
- wymienienie najważniejszych kierunków w sztuce
OCENA CELUJĄCA
- j.w. oraz posiada wiadomości wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych
OCENA BARDZO DOBRA
- j.w. oraz charakteryzuje główne założenia nowych szkół historiograficznych
powstałych po II wojnie światowej
- spełnia wymagania, posługując się biegle literaturą uzupełniającą oraz
materiałem źródłowym, biegle posługuje się także danymi liczbowymi i
wykorzystuje je do budowania własnych wniosków
- charakteryzuje metody sprawowanie władzy, wskazuje przyczyny
kryzysów politycznych państw bloku i omawia ich przebieg
- wie, jakie zadania stoją przed Unią Europejską, zna instytucje UE i wskazuje
ich najważniejsze kompetencje
- przedstawia procesy, które doprowadzi do przemian w państwach bloku
wschodniego, wykazuje rolę polskiego społeczeństwa w procesach
demokratyzacji w Europie
- charakteryzuje układ polityczny i jego ewolucję w 1945 r. oraz po 1947 r.,
wskazuje cechy systemu stalinowskiego w Polsce, omawia przejawy destabilizacji
- tłumaczy rolę Kościoła i duchowieństwa, dla społeczeństwa polskiego,
dokonuje samodzielnej oceny działań władz państwowych wobec Kościoła
Katolickiego
- krytycznie ocenia obiektywizm przekazów, charakteryzuje genezę,
przebieg i konsekwencję wystąpień społecznych w Polsce
- charakteryzuje sytuację polityczną i społeczno-ekonomiczną w Polsce w
drugiej połowie lat osiemdziesiątych, dokonuje oceny decyzji władz i opozycji o podjęciu rozmów przy „okrągłym stole"
- charakteryzuje przemiany zachodzące w technice i podaje ich
konsekwencje, wyciąga samodzielne wnioski i dokonuje oceny na podstawie
dostępnych źródeł
OCENA DOBRA
- j.w. oraz charakteryzuje rozwój polskiej historiografii, analizuje teksty
źródłowe
- potrafi powiązać procesy zachodzące na świeci (wyścig zbrojeń, podział
świata na strefę lepiej rozwiniętą cywilizacyjnie i objętą dyktaturą radziecką,
rozwój technologii) z zimnowojennymi zmaganiami supermocarstw
- charakteryzuje unifikację państw bloku socjalistycznego pod względem
136
politycznym i gospodarczym wymienia najważniejsze kryzysy (np. na
Węgrzech w Czechosłowacji)
- wie, kim byli ojcowie Europy, zna polityczne, militarne i gospodarcze etapy
jednoczenia Europy Zachodnie
- omawia najważniejsze etapy „jesieni narodów umie wskazać znaczenie
rozszerzenia NATO, wie, jak konflikty wybuchły w Europie po 1989 r.
- charakteryzuje procesy gospodarcze, jakie towarzyszyły odbudowie kraju
ze zniszczeń wojennych, wie na czym polegało umacnianie systemu
stalinowskiego w Polsce i charakteryzuje przejawy destabilizacji
- wyjaśnia założenia polityki państwa i ich realizację wobec Kościoła i
stosunek duchowieństwa do niej ocenia znaczenie wyboru Karola Wojtyły na
papieża, wymienia przykłady represjonowania duchowieństwa
- omawia genezę i przebieg wystąpień społecznych w Polsce
- omawia politykę władz w początkach lat osiemdziesiątych, charakteryzuje
postawy i warunki życia społeczeństwa
- charakteryzuje poszczególne kierunki w sztuce i podaje ich
przedstawicieli, zna najważniejsze dokonania na polu nauki
OCENA DOSTATECZNA
- j.w. oraz zna nazwy nowych szkół historio-graficznych powstałych po II
wojnie światowej, potrafi podać nazwiska ich przedstawicieli
- potrafi samodzielnie omówić procesy i wydarzenia polityczne na świecie w
okresie powojennego półwiecza; potrafi też dokonać oceny własnej tych
wydarzeń
- wskazuje najważniejsze etapy przejmowania władzy przez komunistów w
krajach Europy Środkowowschodniej, potrafi wymienić nazwiska przywódców
państw Europy Środkowowschodniej
- charakteryzuje proces integracji europejskiego Zachodu w porządku
chronologicznym, posługuje się podstawowymi pojęciami (np. EWG, NATO)
- omawia najważniejsze etapy „jesieni narodów"
- omawia skutki II wojny światowej dla Polski, wskazuje na mapie zmiany
terytorialne, jakie zaszły na skutek decyzji w Jałcie i Poczdamie, wymienia
przejawy ograniczania suwerenności Polski
- zna cele i metody polityki władz wobec Kościoła, charakteryzuje postawę
duchowieństwa
- omawia podstawową faktografię związaną z wystąpieniami społecznymi
w Polsce
- wymienia i częściowo omawia podstawowe fakty związane z początkiem
III RP
- wymienia przedstawicieli nauki i sztuki oraz ich dokonania, wymienia
kierunki w sztuce
OCENA DOPUSZCZAJĄCA
- wymienia nazwiska najwybitniejszych historyków drugiej połowy XX w.
- zna poszczególne zagadnienia omawianego tematu, zna podstawowe daty i
kluczowe postaci
- wie, które państwa znalazły się w strefie dominacji ZSRR, potrafi wskazać je na
mapie
- wymienia najważniejsze etapy procesu integracji europejskiej, wymienia
nazwiska ojców
zjednoczonej Europy
137
LITERATURA
LITERATURA PODSTAWOWA
1. Bogumiła Burda, Bohdan Halczak, Roman Maciej Józefiak – Historia kl. I „Od czasów najdawniejszych do starożytności”; cz. I i II zakres podstawowy;
Wyd. Operon
2. Bogumiła Burda, Bohdan Halczak, Roman Maciej Józefiak, Anna Roszak, Małgorzata Szymczak – Historia kl. II „Czasy nowożytne”; zakres podstawowy;
Wyd. Operon
4. Bogumiła Burda, Bohdan Halczak, Roman Maciej Józefiak, Małgorzata Szynczak – Historia kl. III „Historia najnowsza”; zakres podstawowy; Wyd.
Operon
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA
1. Bogumiła Burda, Bohdan Halczak, Roman Maciej Józefiak – Historia kl. I „Od czasów najdawniejszych do starożytności”; cz. I i II zakres rozszerzony;
Wyd. Operon
2. Bogumiła Burda, Bohdan Halczak, Roman Maciej Józefiak, Anna Roszak, Małgorzata Szymczak – Historia kl. II „Czasy nowożytne”; zakres rozszerzony;
Wyd. Operon
3. Bogumiła Burda, Bohdan Halczak, Roman Maciej Józefiak, Małgorzata Szynczak – Historia kl. III „Historia najnowsza”; zakres rozszerzony; Wyd.
Operon
4. Marian Toporek – Historia Polski; Wyd. Małopolska Oficyna Wydawnicza KORONA
5. Marian Toporek – Historia Polski 1945 – 1999; Wyd. Małopolska Oficyna Wydawnicza KORONA
6. Marian Toporek – Historia Powszechna; Wyd. Małopolska Oficyna Wydawnicza KORONA
7. Marian Toporek – Historia Powszechna 1945 – 2000; Wyd. Małopolska Oficyna Wydawnicza KORONA
8. Alicja Dybkowska, Jan Żaryn, Małgorzata Żaryn – Polskie Dzieje od czasów najdawniejszych do współczesności; Wyd. PWN
9. Henryk Samsonowicz, Janusz Tazbir, Tadeusz Łupkowski, Tomasz Nałęcz – Polska losy państwa i narodu; Wyd. Iskry
10. Andrzej Friszke – Polska losy państwa i narodu 1939 – 1989; Wyd. Iskry
11. Józef Wolski – Historia powszechna- Starożytność; Wyd. PWN
12. Tadeusz Manteuffel – Historia powszechna- Średniowiecze; Wyd. PWN
13. Zbigniew Wójcik – Historia powszechna- Wiek XVI - XVII; Wyd. PWN
14. Emanuel Rostworowski– Historia powszechna- Wiek XVIII; Wyd. PWN
15. Mieczysław Żywczyński – Historia powszechna- 1789 - 1870; Wyd. PWN
16. Janusz Pajewski – Historia powszechna- 1871 - 1918; Wyd. PWN
138
WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE
LP
Szczegółowy zakres egzaminu
eksternistycznego
Wymagania egzaminacyjne
Osoba przystępująca do egzaminu
eksternistycznego rozumie, wie, umie,
potrafi, zna:
KRYTERIA OCENIANIA
Naród i państwo
1
- zdefiniować pojęcie naród
- wymienić i scharakteryzować czynniki
narodowotwórcze
- wykazać różnice pomiędzy: patriotyzmem,
nacjonalizmem i szowinizmem
- dokonać charakterystyki polskich symboli
narodowych a także wie jaką spełniają rolę w
życiu każdego nas
- pojęcia: autonomia, separatyzm, świadomość
narodowa, tożsamość narodowa
1. Ojczyzna i patriotyzm
2. Symbole narodowe
Ocena niedostateczna
- Słuchacz nie opanował w stopniu zadawalającym
podstawowych wiadomości, a braki są tak duże, że
uniemożliwiają mu pozytywne zdanie egzaminu
Ocena dopuszczająca
- wie czym jest naród, ojczyzna, patriotyzm
- potrafi wymienić polskie symbole narodowe
Ocena dostateczna
- j.w. oraz potrafi scharakteryzować polskie symbole
narodowe a także wie jaką spełniają rolę w życiu człowieka
- potrafi wymienić czynniki narodowotwórcze
Ocena dobra
- i.w. oraz potrafi scharakteryzować czynniki
narodowotwórcze
- wyjaśnić pojęcia: autonomia, separatyzm, świadomość
narodowa, tożsamość narodowa
Ocena bardzo dobra
- j.w. oraz dokonuje porównań pomiędzy: patriotyzmem,
nacjonalizmem i szowinizmem
Ocena celująca
- j.w. oraz posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Samorząd terytorialny i jego struktura
2
1. Gmina jako wspólnota lokalna
2. Działalność gospodarcza w gminie
3. Samorząd powiatowy
4. Samorząd wojewódzki
- podział terytorialny Polski
- strukturę samorządu terytorialnego
- wymienić i scharakteryzować strukturę władz
gminy
- zadania Rady Gminy
- zadania gminy własne i zlecone
- czym jest budżet gminy i jakie są jego wpływy
Ocena niedostateczna
- Słuchacz nie opanował w stopniu zadawalającym
podstawowych wiadomości, a braki są tak duże, że
uniemożliwiają mu pozytywne zdanie egzaminu
Ocena dopuszczająca
- wie ile jest obecnie w Polsce województw
- kto stoi na czele gminy, powiatu, województwa
139
i wydatki
- jakie są podmioty gospodarcze w każdej
gminie i potrafi je omówić
- wymienić i scharakteryzować strukturę
samorządu powiatowego
- zadania które stoją przed samorządem
powiatowym
- źródła finansowania samorządu powiatowego
- wymienić i scharakteryzować strukturę
samorządu wojewódzkiego
- zadania które stoją przed samorządem
wojewódzkim
- źródła dochodów samorządu województwa
- rolę samorządu województwa
- formy własności w Polsce
- pojęcia: samorząd terytorialny, referendum
gminne, kadencja, statut gminy, budżet gminy,
dotacja, subwencja
- nazwisko swojego wójta, burmistrz, starosty
- zna nazwę swojej gminy
Ocena dostateczna
- j.w. oraz potrafi wyjaśnić pojęcia: samorząd
terytorialny, referendum gminne, kadencja, statut gminy,
budżet gminy, dotacja, subwencja
- zna podział terytorialny Polski
Ocena dobra
- j.w. oraz zna strukturę samorządu terytorialnego
- zna zadania Radu Gminy gminy, powiatu, województwa
- zna zadania gminy własne i zlecone
- potrafi wymienić i krótko scharakteryzować podmioty
gospodarcze w każdej gminie
- potrafi wskazać źródła finansowania samorządu
powiatowego
- zna źródła dochodów samorządu województwa
- zna jaką rolę spełnia samorząd województwa
Ocena bardzo dobra
- j.w. oraz wie czym jest budżet gminy i jakie są jego
wpływy i wydatki
- wymienić i scharakteryzować strukturę władz gminy
- wymienić i scharakteryzować strukturę samorządu
powiatowego
- zna zadania które stoją przed samorządem powiatowym
- potrafi trafnie wymienić i scharakteryzować strukturę
samorządu wojewódzkiego
- wskazuje zadania które stoją przed samorządem
wojewódzkim
- umie przedstawić formy własności w Polsce
Ocena celująca
- j.w. oraz posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Obywatel w demokratycznym państwie
3
1. Cechy państwa
2. Formy państwa
- najważniejsze cechy państwa
- na czym polega suwerenność zewnętrzna i
wewnętrzna państwa
- pojęcia: państwo, suwerenność, obywatelstwo,
ideologia
- zasady nadawania obywatelstwa
- formy państwa i dokonuje ogólnej
charakterystyki
- wymienić i scharakteryzować zasady
realizowane przez państwo demokratyczne
- wymienić zasady państwa prawnego
Ocena niedostateczna
- Słuchacz nie opanował w stopniu zadawalającym
podstawowych wiadomości, a braki są tak duże, że
uniemożliwiają mu pozytywne zdanie egzaminu
Ocena dopuszczająca
- potrafi wymienić cechy państwa
- wie jaką rolę w państwie posiadają instytucje, które
stosują przymus w sposób legalny i jawny
- pojęcia: państwo, suwerenność, obywatelstwo,
demokracja
Ocena dostateczna
140
- scharakteryzować społeczeństwo obywatelskie
- czym jest państwo totalitarne i autorytarne
4.
1. Konstytucja Rzeczpospolitej
Polskiej
2. Zasady ustrojowe Rzeczpospolitej
Polskiej
3. Wolności, prawa i obowiązki
człowieka i obywatela
4. Władza ustawodawcza: Sejm i
Senat
5. Władza wykonawcza: Prezydent i
Rada Ministrów
6. Władza sądownicza: sądy i
trybunały
- czym jest i jaką rolę w państwie spełnia
konstytucja
- wymienić jakimi podstawowymi zasadami
charakteryzuje się ustrój współczesnej Polski
- dokonać charakterystyki zasad ustroju
politycznego funkcjonujących we współczesnym
państwie polskim
- dokonać podziału władzy w Polsce
- wymienić i scharakteryzować prawa i
obowiązki człowieka
- kto w RP sprawuje władzę ustawodawczą
- omówić zasady wyboru do Sejmu i Senatu
- dokonać omówienia struktury Sejmu i Senatu
- omawia zadania komisji Sejmu i Senaty a
także klubów poselskich
- dokonać ogólnej charakterystyki funkcji Sejmu
- jaką rolę pełnia interpelacje i zapytania
poselskie
- jakie uprawnienia posiada Senat
- czym jest Zgromadzenie Narodowe
- zadania Zgromadzenia Narodowego
- kto w RP sprawuje władzę wykonawczą
- j.w. oraz zna dwa rodzaje suwerenności
- wie jaką rolę spełniają policja, sądy, prokuratura
- wymienia zasady nadawania obywatelstwa
Ocena dobra
- j.w. oraz potrafi scharakteryzować cechy państwa
- wymienia formy państwa
- wymienia i scharakteryzuje zasady realizowane przez
państwo demokratyczne
- charakteryzuje społeczeństwo obywatelskie
- charakteryzuje państwo totalitarne i autorytarne
Ocena bardzo dobra
- j.w. oraz potrafi wyjaśnić na czym polega suwerenność
zewnętrzna i zewnętrzna państwa
- wyjaśnia zasady nadawania obywatelstwa w danym
państwie
- dokonuje charakterystyki form państwa
- wymienia zasady państwa prawnego
- wie czym jest ideologia i jaką rolę spełnia w państwie
totalitarnym
Ocena celująca
- j.w. oraz posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Ocena niedostateczna
- Słuchacz nie opanował w stopniu zadawalającym
podstawowych wiadomości, a braki są tak duże, że
uniemożliwiają mu pozytywne zdanie egzaminu
Ocena dopuszczająca
- wie co to jest konstytucja
- potrafi dokonać podziału władzy w Polsce
- wymienia ważniejsze partie polityczne w Polsce
- wymienia podstawowe prawa i obowiązki człowieka
- wie kto w RP sprawuje władzę ustawodawczą
- wie czym posłowie i senatorowie rozpoczynają pierwsze
posiedzenie nowo wybranego Sejmu i Senatu
- wie czym jest immunitet dla posła i senatora
- wie kto w RP sprawuje władzę wykonawczą
- wie jak inaczej określana jest Rada Ministrów
- wie kto stoi na czele rządu
- wie kto sprawuje władzę sądownicza w Polsce
- wie jakie konsekwencje stoją przed osobami które nie
przestrzegają prawa
- wie w jakich sytuacjach człowiek może wejść w konflikt
z prawem
- wie jakie konsekwencje grożą obywatelowi Polski za
popełnienie: wykroczeń, przestępstw, zbrodni
141
- wymienić i dokonać charakterystyki uprawnień
prezydenta wobec RP
- sposób powoływania Rady Ministrów
- kompetencje Rady Ministrów
- sposób powoływania Wojewody a także jego
uprawnienia
- jakie władze występują i współdziałają na
terenie województwa
- omówić podział zadań pomiędzy administracją
samorządową i rządową
- kto sprawuje władzę sądownicza w Polsce
- jaką funkcję sprawuje Krajowa Rada
Sądownictwa
- co oznacza tzw. prawo oskarżonego do obrony
- na czym polega zasada jawności rozpraw
- wymienić i scharakteryzować strukturę
organów wymiaru sprawiedliwości
- jakie zadania pełnią: Sąd Najwyższy, Trybunał
Konstytucyjny, Trybunał Stanu
- wymienić i scharakteryzować organy kontroli
państwowej i ochrony prawa
- na czy polegają zadania prokuratury
- pojęcia: kodeks, koncesja, prawo
- jakie konsekwencje grożą obywatelowi Polski
za popełnienie: wykroczeń, przestępstw, zbrodni
Ocena dostateczna
- j.w. oraz wie jaką rolę spełnia w państwie Konstytucja
RP
- wie jaką rolę w społeczeństwie spełniają prawa i
obowiązki
- zna podstawowe zasady wyboru do Sejmu i Senatu
- wie czym jest Zgromadzenie Narodowe
- potrafi wymienić uprawnienia prezydenta wobec RP
- wie kto tworzy rząd
- wie jakie władze występują i współdziałają na terenie
województwa
- potrafi omówić ważną zasadę wymiaru sprawiedliwości
jakim jest prawo oskarżonego do obrony
- wie jakie zadania stoją przed prokuraturą
- rozumie pojęcie: kodeks, koncesja, prawo
Ocena dobra
- j.w. oraz wie co obejmuje tekst Konstytucji RP
- potrafi wymienić zasady ustroju politycznego
współczesnej Polski
- dokonuje ogólnej charakterystyki praw i obowiązków
człowieka
- wymienia zasady prawa wyborczego
- charakteryzuje funkcję Sejmu
- wie co to jest votum zaufania dla Rady Ministrów
- zna sposób powoływania Wojewody
- wie jaką funkcję sprawuje Krajowa Rada Sądownictwa
- wymienia strukturę organów wymiaru sprawiedliwości
- wymienia organy kontroli państwowej i ochrony prawa
Ocena bardzo dobra
- j.w. oraz wie czego dotyczą rozdziały Konstytucji RP
- potrafi dokonać charakterystyki podstawowych zasad
ustroju politycznego Polski
- zna programy niektórych partii politycznych w Polsce
- potrafi dokonać oceny praw i obowiązków człowieka
wskazując na ewentualne poprawki i braki w zapisach
- dokonuje charakterystyki zasad prawa wyborczego
- dokonuje omówienia struktury Sejmu i Senatu
- omawia zadania komisji Sejmu i Senaty a także klubów
poselskich
- potrafi wyjaśnić jaką rolę pełnią interpelacje i zapytania
poselskie
- charakteryzuje uprawnienia Senatu
- omawia zadania Zgromadzenia Narodowego
- potrafi dokonać oceny pracy Sejmu i Senatu
- dokonuje charakterystyki uprawnień prezydenta wobec
142
RP
- zna sposób powoływania Rady Ministrów
- potrafi dokonać omówienia kompetencji Rady Ministrów
- omawia zadania stojące przed wojewodą
- omawia podział zadań pomiędzy administracją
samorządową i rządową
- wie na czym polega zasada jawności rozpraw
- charakteryzuje strukturę organów wymiaru
sprawiedliwości
- dokonuje charakterystyki struktury organów kontroli
państwowej i ochrony prawa
Ocena celująca
- j.w. oraz posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Udział obywateli w życiu publicznym
5.
1. Formy życia publicznego
- Partie polityczne
- Związki zawodowe
- wyjaśnić czym jest partia i do czego dąży
- wyjaśnić pojęcia: ideologia, idea, system
partyjny
- wymienić i scharakteryzować różne typy partii
politycznych
- wymienić is charakteryzować funkcje partii
- wymienić i scharakteryzować systemy partyjne
współczesnych państw
- wymienić i scharakteryzować partie polityczne
(historia powstania, program itp.)
- czym jest związek zawodowy
- wymienić najważniejsze związki zawodowe
istniejące w Polsce
- jakie zadania stoją przed związkami
zawodowymi
- co to jest tzw. spór zbiorowy
Ocena niedostateczna
- Słuchacz nie opanował w stopniu zadawalającym
podstawowych wiadomości, a braki są tak duże, że
uniemożliwiają mu pozytywne zdanie egzaminu
Ocena dopuszczająca
- wymienia partie polityczne funkcjonujące w III RP
- potrafi wymienić kilka związków zawodowych
funkcjonujących w Polsce
Ocena dostateczna
- j.w. oraz wie do czego dąży partia w swojej działalności
- potrafi wymienić trzy rodzaje systemów partyjnych
- wie czym jest związek zawodowy
Ocena dobra
- j.w. oraz wie czy jest program partii
- wymienia różne typy partii politycznych
- wymienia trzy podstawowe funkcje partii politycznych
- wie jakie zadania stoją przed związkami zawodowymi
Ocena bardzo dobra
- potrafi wyjaśnić pojęcia: ideologia, idea, system partyjny
- dokonuje charakterystykę różnych typów partii
politycznych pod względem min. programowym
- dokonuje ogólnej charakterystyki funkcji partii
- charakteryzuje systemy partyjne współczesnych państw
- dokonuje ogólnej charakterystyki wybranych przez siebie
partii politycznych (historia powstania, program itp.)
- dokonuje charakterystyki tzw. sporu zbiorowego
Ocena celująca
- j.w. oraz posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
143
LITERATURA
Literatura podstawowa
1. Irena Kuczałek; Daniela Ura, Maria Urban - Wiedza o społeczeństwie Wyd. Żak ; W-wa 1999 cz. I, II, III ; podręcznik dla gimnazjum
2. Zbigniew Smutek, Janusz Maleska, Beata Surmach – Wiedza o społeczeństwie; podręcznik zakres podstawowy dla liceum i
technikum
Wyd. Operon
Literatura uzupełniająca
3. Irena Kuczałek, Daniela Ura - Wiedza o społeczeństwie; podręcznik dla klasy VIII Wyd. Żak; W-wa 1997
4. Podręcznik i ćwiczenia dla uczniów gimnazjum; wersja podstawowa cz. I i II pod redakcją Alicji Pacewicz i Tomasza Merta Wyd.
Civitas
5. Anna Dubiecka, Zbigniew Góralewicz, Piotr Piskorski – „Działam aktywnie” Wyd. WSiP
6. Zbigniew Smutek, Janusz Maleska, Beata Surmach – Wiedza o społeczeństwie; podręcznik zakres rozszerzony cz. I i II dla liceum
ogólnokształcącego Wyd. Operon
144
TECHNOLOGIA INFORMACYJNA
LP
Wymagania egzaminacyjne
Szczegółowy zakres egzaminu
eksternistycznego
–
1.
Organizacja zajęć TI
–
–
2.
Ogólne informacje dotyczące TI
–
–
3.
Zestawy komputerowe
–
–
4.
Przegląd oprogramowania
–
5.
Pulpit i jego użytkowanie, profile
użytkownika
–
–
–
–
Osoba przystępująca do egzaminu
eksternistycznego rozumie, wie, umie,
potrafi, zna:
zna przepisy bhp dotyczące pracy w
pracowni
zna i rozumie regulamin pracowni
komputerowej
potrafi wyjaśnić zakres zastosowania
TI
potrafi ocenić obecny poziom TI i
perspektywy jej rozwoju
zna podstawowe podzespoły
komputera
potrafi przedstawić współdziałanie
wybranych elementów komputera
potrafi dokonać klasyfikacji
oprogramowania ze względu na jego
funkcje
zna podstawowe prawne zasady
użytkowania oprogramowania
potrafi obsłużyć okienka logowania
do sieci i systemu
potrafi uruchomić system w różnych
trybach
potrafi wykorzystywać podstawowe
standardy obsługi Pulpitu za
pośrednictwem myszy i klawiatury
potrafi tworzyć i usuwać profile
użytkownika w systemach Windows
KRYTERIA OCENIANIA
Ocena niedostateczna
- Słuchacz nie opanował w stopniu
zadawalającym podstawowych wiadomości, a
braki są tak duże, że uniemożliwiają mu
pozytywne zdanie egzaminu
Ocena dopuszczająca, to ocena dla ucznia
słabego, który źle radzi sobie z pracą przy
komputerze, nie potrafi samodzielnie wykonać
ćwiczenia
i nie w pełni rozumie zadanie przed nim
postawione, który przy pomocy nauczyciela umie
jednak zrealizować minimum ustalone dla danego
–
145
6.
Pliki, skróty i foldery
–
–
–
7.
Metody uruchamiania aplikacji
–
–
8.
Wybrane elementy konfiguracji
systemu przez Panel sterowania
–
–
9.
Zasady tworzenia oraz formatowania
dokumentów
–
–
–
–
–
–
10.
Zapisywanie i odczytywanie
dokumentów – organizacja widoku
strony
–
–
–
zna podstawowe pojęcia dotyczące
zasobów informacyjnych oraz potrafi
sprawdzać właściwości elementów
umie biegle eksplorować zasoby
informacyjne oraz ustawiać istotne
parametry konfiguracyjne
potrafi dokonywać kompresji,
dekompresji, dzielenia i scalania
plików
umie uruchomić aplikację za
pośrednictwem przycisku Start,
skrótu i pliku skojarzonego, potrafi
utworzyć skrót i dodać aplikację do
przycisku Start, Programy
potrafi dokonywać skojarzenia pliku
z aplikacją
potrafi zmienić podstawowe
parametry ekranu oraz datę i czas;
potrafi zainstalować i usunąć czcionki
oraz używać różnych języków i
klawiatur,
potrafi optymalnie używać klawiatury
i myszy
zna ogólne zasady redagowania
dokumentów
potrafi przygotować dokument do
wydruku
potrafi wykonać zaawansowane
operacje na czcionkach i akapitach
potrafi używać symboli
potrafi korzystać ze stylów i
modyfikować je dla swoich potrzeb
potrafi z poziomu aplikacji
zapisywać i odczytywać pliki w
różnych formatach
potrafi zabezpieczać dokumenty
zna strukturę strony dokumentu
ćwiczenia. W jego poczynaniach widać duże
braki w zakresie wiedzy i umiejętności, ale
podejmuje próbę zmierzenia się z zadaniem.
Ocenę dostateczną otrzymuje słuchacz
wykazujący braki w umiejętnościach i wiedzy,
nadrabiający jednak pracowitością i chęcią
wykonania ćwiczenia. Słuchacz wykonuje swoją
pracę poprawnie pod względem użycia funkcji
programu, ale mało estetycznie i z błędami.
Projekt pozostanie niewykończony. Słuchacz
stosuje jedynie podstawowe funkcje
oprogramowania.
Ocena dobra jest ocena dla ucznia samodzielnie
wykonującego ćwiczenia, którego prace
zawierają drobne błędy, lecz są wykonane
146
11.
Redagowanie podań i cv
12.
Tabulatory i tabele
–
–
–
–
–
–
13.
Edytor graficzny oraz grafika
zewnętrzna w dokumencie tekstowym
–
–
–
–
umie stosować przypisy
potrafi poprawnie napisać podanie
potrafi poprawnie napisać CV
potrafi wykorzystywać tabulatory i
tabele
potrafi formatować tabelę oraz
wykonywać w niej operacje scalania i
podziału komórek
potrafi przekształcić tekst
kolumnowy w tabelę i odwrotnie
potrafi udostępnić edytor graficzny i
zna jego podstawowe operacje
potrafi rozmieszczać obiekty
graficzne oraz grupować je i
rozgrupowywać
potrafi różnie rozmieszczać obiekty
graficzne w obrębie tekstu
potrafi wykonywać zaawansowaną
modyfikację klipartów
estetycznie. Słuchacz wykazuje znajomość
programu i jego średnio zaawansowanych
funkcji. Stosuje klasyczne rozwiązania,
wzorowane na istniejących projektach.
Ocenę bardzo dobrą stawiamy uczniowi biegle
posługującemu się oprogramowaniem i
urządzeniami peryferyjnymi, dobrze
dobierającemu materiał do projektów,
147
umiejącemu zaproponować kilka alternatywnych
rozwiązań, wykonującemu projekt bezbłędnie i
estetycznie.
Na ocenę celującą zasługuje słuchacz, który w
czasie ćwiczenia stosuje zaawansowane funkcje
–
potrafi wykorzystać nagłówek do
umieszczania na stronach dokumentu programu i sprzętu nieomawiane na zajęciach
znaku wodnego
(wykraczające ponad wymagania programowe),
który wykonał projekt na dobrym poziomie,
estetyczny, dobrze skomponowany. Słuchacz
umie także zaproponować własne, oryginalne
pomysły, a jego projekty są funkcjonalne i
wykończone.
14.
Edytor równań
15.
Wybrane mechanizmy usprawniające
redagowanie dokumentów tekstowych
–
potrafi wstawić i redagować
skomplikowane zależności
matematyczne i chemiczne
– potrafi dowolnie sformatować obszar
zależności matematycznych
względem tekstu,
– zna skróty klawiszowe zastępujące
operacje myszą,
148
–
–
16.
Arkusz kalkulacyjny – organizacja
skoroszytów i arkuszy
–
–
–
–
–
–
17.
Adresowanie komórek i bloków
–
–
–
–
18.
Graficzna interpretacja danych
–
–
–
19.
Operacje bazodanowe w arkuszu
kalkulacyjnym
–
praktycznie wykorzystuje propozycje
korekty błędów i dodaje słowa do
słownika,
umie poprawnie redagować
dokumenty w różnych językach,
zna organizacje skoroszytu oraz
podstawowe dane dotyczące arkuszy
potrafi formatować i redagować
komórki, wiersze oraz kolumny
potrafi efektywnie wykonywać
podstawowe działania na komórkach
i blokach
potrafi stosować mechanizmy ochrony
i zabezpieczenia arkusza
zna i stosuje skróty klawiszowe do
podstawowych operacji w arkuszu
zna zasady tworzenia wydruków w
arkuszu i potrafi je stosować
zna i umie wykorzystać pojęcia
dotyczące zasad adresowania
potrafi praktycznie wykorzystać
formuły adresowe
zna potrzebę i celowość stosowania
adresowania poprzez nazwę
potrafi wykonywać i wiązać operacje
w różnych arkuszach kalkulacyjnych
wie, kiedy należy stosować graficzną
interpretację danych, i potrafi to
wykonać
potrafi zaproponować optymalny
rodzaj interpretacji graficznej dla
danych z tabeli
potrafi interpretować i modyfikować
graficzną interpretacje danych
potrafi wykorzystać arkusz jako
prostą bazę
149
–
–
–
20.
Sumy pośrednie
–
–
–
21.
Zaawansowane przekształcanie danych
–
–
22.
Praktyczne zastosowanie arkusza
–
–
23.
Podstawowe komponenty bazy danych
–
–
24.
Projektowanie tabel
–
–
25.
Relacje między tabelami
–
–
potrafi sortować i znajdować dane w
tabelach
potrafi stosować filtry z
podstawowymi opcjami
potrafi ukrywać wiersze i kolumny w
celu selekcjonowania informacji
wie do czego służą sumy pośrednie
potrafi zorganizować arkusz dla
właściwego korzystania z sum
pośrednich
potrafi wykorzystać sumy pośrednie
do obliczeń w bazie danych
potrafi praktycznie zrealizować
podział pola na kilka pól
potrafi połączyć zawartości pól i
zamienić formułę na wartość
potrafi wykonać użyteczny
przykładowy arkusz z
wykorzystaniem różnych funkcji
potrafi wykonać przykładowy arkusz
z uzasadnionym wykorzystaniem
funkcji: WYSZUKAJ.PIONOWO,
LICZ.JEŻELI, SUMA.JEŻELI itd.
potrafi wskazać przykłady
praktycznego wykorzystania baz
danych
wie, na czym polega budowa
relacyjnych baz danych
zna podstawowe obiekty baz danych
potrafi zaprojektować tabele tworzące
relacyjną bazę danych
potrafi tworzyć właściwe relacje
między tabelami
-wie na czym polega blokada operacji
usuwania rekordów związana z
wykorzystaniem relacji
obowiązujących w bazie
150
26.
Formularze
–
–
27.
Wykorzystanie kwerend
–
–
28.
Tworzenie raportów
–
–
29.
Elementy obsługi i zabezpieczenia
bazy danych
–
–
30.
Podstawowe podziały sieci
komputerowych
–
–
–
31.
Mechanizmy ochrony plików i folderów –
–
–
32.
Przykłady łączenia komputerów w sieć –
oraz zasady udostępniania plików i
folderów
–
potrafi projektować prosty formularz
kolumnowy lub tabelaryczny
potrafi projektować formularze z
podformularzami
umie projektować proste kwerendy
potrafi korzystać z parametrów i
budować umiarkowanie złożone
zapytanie
potrafi tworzyć raporty sumaryczne
potrafi tworzyć raporty szczegółowe i
stosować obliczenia
potrafi importować bazę danych z
innych aplikacji
potrafi chronić bazę danych oraz
korzystać, na zasadzie wielodostępu, z
tej samej bazy danych
zna korzyści wynikające z
zastosowania sieci LAN
zna podstawową bazę pojęciową
związaną z budową lokalnych sieci
komputerowych
zna podstawowe podziały i układy
LAN
zna korzyści płynące z ochrony
plików i folderów
potrafi zmieniać atrybuty plików w
celu ich ochrony
zna podstawowe prawa dostępu do
plików i folderów umieszczonych na
serwerze
potrafi udostępnić plik, foldery i
drukarki na stacji roboczej
potrafi samodzielnie dokonać
podstawowej konfiguracji sieci
komputerowej
151
–
33.
Komunikacja w LAN
–
–
–
–
34.
Internet – wprowadzenie i podstawy
użytkowania
–
–
–
35.
Podstawowe funkcje przeglądarek
–
–
–
36.
Wyszukiwanie i przeglądanie serwisów
WWW
–
–
–
37.
Poczta elektroniczna
–
potrafi skonfigurować stacje roboczą
lokalnej sieci komputerowej opartej
na protokole TCP/IP
potrafi przekazywać komunikaty
tekstowe w LAN
potrafi pracować na wspólnej tablicy
potrafi udostępniać Pulpit i programy
umie transferować pliki między
komputerami
zna pojęcia i zagadnienia: System
Nazw Domen, protokół usługi,
lokalizacja URL, Intranet
zna podstawowe usługi sieci Internet
oraz funkcje komputerów i routerów
potrafi samodzielnie zestawić
połączenie za pomocą programu DialUp Networking
zna mechanizm interpretacji
dokumentów HTML i zastosowanie
wtyczek
potrafi określić rolę przeglądarki jako
klienta aplikacji działającej po stronie
serwera
potrafi samodzielnie konfigurować
ustawienia przeglądarki w tym sposób
połączenia z siecią globalną
wie, jak efektywnie gromadzić
informacje w trakcie przeglądania
zasobów
potrafi efektywnie korzystać z
możliwości oferowanych przez
portale internetowe
potrafi korzystać z zasobów
informacyjnych przydatnych w
różnych obszarach edukacji
zna mechanizm funkcjonowania
poczty elektronicznej
152
–
–
–
–
–
–
38.
Wykorzystanie usługi ftp
–
–
–
39.
Wymiana informacji w relacji komputer –
– telefon komórkowy
–
–
40.
Usługi komunikacyjne w globalnych
sieciach komputerowych
41.
Podstawowe pojęcia i problemy
związane z przetwarzaniem plików
graficznych
–
–
–
–
–
potrafi korzystać z programów
obsługujących pocztę elektroniczną
wie, jak posługiwać się podpisem
elektronicznym
umie prowadzić książkę adresową
potrafi samodzielnie rozwiązywać
podstawowe problemy związane z
obsługą poczty elektronicznej
potrafi założyć konto i korzystać z
poczty elektronicznej za
pośrednictwem portalu
wie, jak uczestniczyć w grupach
dyskusyjnych i efektywnie z nich
korzystać,
potrafi skopiować dowolny element
z serwisu WWW
potrafi się zalogować na zdalny
serwer i pobrać pliki
potrafi wyszukiwać pliki
umieszczone na serwerach ftp
potrafi wysłać i odebrać sms
umie korzystać z poczty
elektronicznej w relacji komputer –
telefon komórkowy
wie, jak wykorzystać informacje
dostępne w technologii WAP
potrafi korzystać z chat-roomów i
programów typu komunikator
potrafi korzystać z usługi IRC
zna możliwości przetwarzania map
bitowych i grafiki wektorowej
zna podstawowe formaty plików
graficznych
wie, jak dbać o właściwą jakość
grafiki
153
–
–
–
–
42.
Skanowanie i montaż obrazu
–
–
–
43.
Pliki multimedialne
–
–
–
44.
Projektowanie slajdów
–
–
–
45.
Przegląd i zasady stosowania efektów
multimedialnych
–
–
46.
Korespondencja seryjna
–
potrafi skalować obraz i zachowywać
go w różnych formatach
potrafi dokonywać prostych
przekształceń obrazu i zmiany palety
kolorów
potrafi dokonywać prostego montażu
obrazu
potrafi dokonywać przekształceń
dostępnych w grafice wektorowej
potrafi skanować oraz pozyskiwać
obraz cyfrowy i zachowywać go w
różnych formatach
wie, na czym polega stosowanie
programów typu OCR
potrafi wycinać nieregularne
fragmenty obrazu oraz stworzyć
zaawansowany montaż
zna podstawowe formaty plików
multimedialnych
potrafi nagrać dźwięk za
pośrednictwem mikrofonu i zrobić
prosty montaż
potrafi tworzyć montaż plików
multimedialnych z różnych źródeł
potrafi projektować proste układy
slajdów
umie importować elementy tekstowe i
graficzne
-potrafi przekazać sterowanie do
dowolnego slajdu
potrafi samodzielnie dobierać efekty
multimedialne
potrafi prawidłowo komponować
prezentacje wspomagające
wystąpienia
wie, na czym polega korespondencja
seryjna i zna warianty jej realizacji
154
–
–
47.
Wymiana danych między plikiem
tekstowym i arkuszem kalkulacyjnym
–
–
48.
Elementy technologii informacyjnej na –
lekcjach innych przedmiotów
–
potrafi zaprojektować na podstawie
danych pochodzących z różnych
źródeł etykiety adresowe, koperty i
listy seryjne
potrafi wypełniać druki zewnętrzne
za pomocą korespondencji seryjnej
potrafi wymieniać dane między
edytorem tekstu i arkuszem
kalkulacyjnym (osadzanie)
potrafi łączyć dane edytora tekstu i
arkusza kalkulacyjnego (łączenie)
potrafi efektywnie korzystać z
multimedialnych źródeł edukacyjnych
w celu samokształcenia
potrafi selekcjonować informacje
zawarte w pomocach edukacyjnych
LITERATURA
1. Technologia informacyjna. E. Krawczyk, Z. Talaga, M. Wilk; PWN; Warszawa 2002
2. Technologia informacyjna. S. Żaboklicki, A. Korchut, M. Buchert; eMPi2; Poznań 2002
3. Podstawy użytkowania komputera. M. Dębowski, A. Lemańczyk; eMPi2; Poznań 2000
155
GEOGRAFIA
L.p.
1.
Szczegółowy zakres egzaminu
eksternistycznego
Geografia jako nauka i jej znaczenie.
Wymagania egzaminacyjne
Kryteria oceniania
Słuchacz zna terminy geografia, geologia,
geodezja, meteorologia, hydrologia,
geomorfologia, kartografia, demografia,
geografia fizyczna, geografia regionalna,
geografia społeczno – ekonomiczna.
Słuchacz rozumie związek geografii z
innymi naukami przyrodniczymi
i społeczno – ekonomicznymi. Słuchacz
potrafi podać przykłady praktycznego
zastosowania nauk geograficznych.
Dopuszczający
Słuchacz zna i rozumie termin geografia oraz
dyscypliny geografii.
Dostateczny j. w. oraz:
Słuchacz zna i rozumie terminy nauk
współpracujących z geografią (geodezja,
geologia, geomorfologia, meteorologia,
hydrologia, demografia).
Dobry j. w. oraz:
Słuchacz potrafi podać przykłady praktycznego
zastosowania nauk geograficznych.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Słuchacz potrafi określić związek geografii z
innymi naukami o Ziemi i naukami społeczno –
ekonomicznymi.
Ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Niedostateczny
Słuchacz nie zna i nie rozumie podstawowych
terminów geograficznych i dyscyplin geografii.
Dział: MAPA JAKO ŹRÓDŁO INFORMACJI GEOGRAFICZNEJ
2.
Odwzorowania powierzchni Ziemi.
Słuchacz zna pojęcia: skala, podziałka,
plan, mapa. Zna rodzaje podstawowych
3.
Skala i podziałka a szczegółowość
odwzorowań kartograficznych,
mapy.
klasyfikację map ze względu na treść i
4.
skalę. Słuchacz rozumie, na czym polega
Rodzaje map geograficznych.
generalizacja mapy: rozumie różnice w
5.
sposobie konstrukcji różnych siatek kart.
Kartograficzne metody przedstawiania Potrafi: odczytać współrzędne
Dopuszczający
Słuchacz potrafi: zdefiniować terminy: plan,
mapa, skala, podziałka; potrafi odczytać
współrzędne geograficzne punktów i obszarów;
obliczać odległości na mapach w różnych
skalach.
Dostateczny j. w. oraz:
Słuchacz potrafi wyjaśnić zależność treści mapy
156
cech ilościowych.
geograficzne punktów i obszarów,
odczytać rzeźbę terenu z rysunku
poziomicowego i mapy hipsometrycznej.
Czytać mapy różnej treści, wykonać i
zinterpretować wykres cech ilościowych.
Na podstawie analizy map różnej treści
potrafi dokonać opisu geograficznego
określonego obszaru. Potrafi podać
praktyczne zastosowanie różnych
odwzorowań.
Dział: ZIEMIA JAKO PLANETA UKŁADU SŁONECZNEGO
6.
Ziemia jako planeta.
Słuchacz zna ciała niebieskie wchodzące
w skład Układu Słonecznego. Zna
pojęcia: galaktyka, układ planetarny,
gwiazda, planeta, księżyc, kometa,
gwiazdozbiór. Zna teorię geocentryczną i
heliocentryczną. Rozumie genezę różnych
hipotez powstania Układu Słonecznego.
7.
Ruch obrotowy i jego następstwa.
Potrafi porównać teorię Ptolemeusza i
Kopernika, scharakteryzować planety
Układu Słonecznego.
Słuchacz zna terminy: ruch obrotowy, oś
od jej przeznaczenia i skali; przedstawi
klasyfikację map ze względu na ich treść i skalę;
wyjaśni, na czym polega generalizacja mapy;
odczytuje ukształtowanie powierzchni.
Dobry j. w. oraz:
Słuchacz potrafi czytać mapy różnej treści;
wyjaśni różnice w konstrukcji różnych siatek
kartograficznych; zna kartograficzne metody
przedstawiania cech ilościowych; potrafi
interpretować wykresy statystyczne.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Słuchacz potrafi: omówić cech siatek
kartograficznych w różnych odwzorowaniach;
określić zastosowanie różnych siatek
kartograficznych; interpretować różne zjawiska
geograficzne na mapach.
Ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Niedostateczny
Słuchacz nie potrafi zdefiniować podstawowych
pojęć; nie potrafi odczytać współrzędnych
geograficznych; nie potrafi obliczać odległości na
mapach.
Dopuszczający
Słuchacz zna podstawowe terminy związane z
tematami. Słuchacz zna ciała niebieskie
wchodzące w skład Układu Słonecznego.
Słuchacz zna czas obiegu, kierunek ruchu, kształt
orbity, termin: płaszczyzna orbity, zna daty
kalendarzowych pór roku, zna terminy dzień i
noc polarna. Zna strefy oświetlenia Ziemi, zna
zjawisko dni i nocy polarnych.
Dostateczny j. w. oraz:
Słuchacz zna terminy związane z tematami.
Słuchacz potrafi ogólnie scharakteryzować ciała
157
8.
Ruch obiegowy Ziemi i jego
następstwa.
9.
Oświetlenie Ziemi w ciągu roku.
10.
Rachuba czasu na kuli ziemskiej.
obrotu, prędkość kątowa i liniowa, siła
Coriolisa. Rozumie konsekwencje ruchu
wirowego Ziemi. Słuchacz potrafi
wskazać kierunek działania siły Coriolisa
na obu półkulach, podać różne
konsekwencje ruchu obrotowego,
obliczyć różnicę czasu słonecznego
między dowolnymi punktami na Ziemi.
niebieskie; zna kolejność planet w Układzie
Słonecznym. Słuchacz wie o podziale na 24
strefy czasowe. Zna daty przesileń i równonocny,
potrafi scharakteryzować strefy oświetlenia
Ziemi.
Dobry j. w. oraz:
Słuchacz zna ruch planet (obiegowy i obrotowy),
potrafi wymienić planety zewnętrzne i
wewnętrzne. Potrafi opisać zjawisko odchylenia
Słuchacz zna pojęcia: ruch obiegowy,
ciał swobodnie spadających, zmiany płaszczyzny
orbita, ekliptyka, horyzont, równik,
wahań, wyjaśnić spłaszczony kształt Ziemi,
zwrotniki, koła podbiegunowe, dzień i noc zjawisko odchylenia ciał od kierunku ruchu.
polarna. Zna dowody ruch obiegowego.
Umie opisać oświetlenie Ziemi w różnych porach
Rozumie zależność między szerokością
roku, zna strefy oświetlenia Ziemi i umie je
geograficzną a wysokością Słońca w
scharakteryzować. Słuchacz potrafi opisać
południe w ciągu roku. Potrafi
rachubę czasu miejscowego, strefowego i
przedstawić na schematycznym rysunku
urzędowego. Wyjaśni zmiany daty po
obieg Ziemi dookoła Słońca,
przekroczeniu linii zmiany daty, zna kalendarz
scharakteryzować oświetlenie Ziemi w
gregoriański i juliański. Słuchacz zna wzory
kardynalnych punktach ekliptyki, omówić obliczania wysokości Słońca nad horyzontem w
cechy stref oświetlenia Ziemi, obliczyć
południe w dowolnych miejscach na Ziemi.
wysokość Słońca w południe 21 III, 22
Bardzo dobry j. w. oraz:
VI, 23 IX, 22 XII.
Słuchacz potrafi porównać teorię geocentryczną i
heliocentryczną. Opisuje skutki działania siły
Słuchacz zna terminy: Zwrotnik Raka i
Coriolisa. Słuchacz zna konsekwencje położenia
Koziorożca, równik, koło podbiegunowe, Słońca w jednym z ognisk eliptycznej orbity
pory roku astronomiczne i kalendarzowe. Ziemi. Słuchacz potrafi obliczyć moment
Rozumie wpływ kulistego kształtu ziemi
górowania Słońca na dowolnej szerokości
na zróżnicowanie jej oświetlenia,
geograficznej, obliczyć długość geograficzną na
przyczyny występowania pór roku. Potrafi podstawie różnicy czasu lokalnego i strefowego.
przedstawić na rysunku i omówić zmiany Słuchacz potrafi wyliczyć wysokość Słońca nad
oświetlenia Ziemi w ciągu roku.
horyzontem w południe w swojej miejscowości w
różnych porach roku.
Słuchacz zna terminy: współrzędne
Ocena celująca j. w. oraz:
geograficzne, siatka geograficzna, doba,
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
czas miejscowy, strefowy, urzędowy,
wymagań egzaminacyjnych
strefy czasu, miesiąc, rok, kalendarz
Niedostateczny
158
juliański i gregoriański, rok zwykły i
przestępny. Wyjaśnić zmianę daty na 180
południku.
Dział: ATMOSFERA
11.
Skład i budowa atmosfery.
12.
Ruchy mas powietrza.
13.
Krążenie powietrza na Ziemi.
14
Klimaty kuli ziemskiej.
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
związanych z tematami. Słuchacz nie zna ciał
niebieskich wchodzących w skład Układu
Słonecznego. Słuchacz nie zna czasu obiegu,
kierunku ruchu, kształtu orbity, terminu:
płaszczyzna orbity, nie zna dat kalendarzowych
pór roku, nie zna terminów dzień i noc polarna.
Nie zna stref oświetlenia Ziemi, nie zna zjawiska
dni i nocy polarnych.
Słuchacz wie, że atmosfera jest powłoką
gazową, zna składniki i właściwości
atmosfery. Rozumie, dlaczego i w jakim
stopniu zmienia się skład atmosfery wraz
z wysokością. Potrafi wskazać przyczyny
tworzenia się dziury ozonowej i je skutki
dla życia na Ziemi.
Dopuszczający
Słuchacz zna podstawowe terminy. Wie, że
atmosfera jest powłoką gazową, zna jej stałe
składniki. Wie, że są obszary o stałych wyżach i
niżach. Zna strefy klimatyczne Ziemi.
Dostateczny j. w. oraz:
Słuchacz zna zmienne składniki atmosfery i wie,
że istnieją inne warstwy. Słuchacz zna rodzaje
Słuchacz zna pojęcia: cyrkulacja, masa
mas powietrza. Zna terminy: front atmosferyczny,
powietrza, niż i wyż baryczny, front
niż i wyż baryczny, zna rodzaje frontów.
atmosferyczny. Rozumie sposób
Słuchacz potrafi wymienić obszary stałych
tworzenia się frontu ciepłego i zimnego.
wyżów i niżów. Wie gdzie występują pasaty i w
Potrafi określić, jakie masy powietrza
jakim wieją kierunku. Słuchacz zna wartość
oddziela front ciepły i chłodny, narysować ciśnienia normalnego, wie, że wiatr zawsze wieje
front ciepły i chłodny, na rysunku frontów od wyżu do niżu, zna obszary występowania
określić rodzaje tworzących się chmur i
monsunów, zna termin wiatry stałe i sezonowe,
opadów. Potrafi interpretować mapy
wymienia rodzaje wiatrów lokalnych. Słuchacz
pogody.
zna typy klimatu występujące w poszczególnych
strefach.
Słuchacz wie, że powietrze znajduje się w Dobry j. w. oraz:
nieustannym ruchu, zna pojęcia: wiatr,
Słuchacz zna budowę atmosfery w pionie –
pasat, deszcz zenitalny. Rozumie genezę i wymienia nazwy warstw i ich właściwości
konsekwencje ruchu mas powietrza wokół (spadek czy wzrost temperatury) oraz nazwy stref
Ziemi. Potrafi wyjaśnić genezę pasatów,
przejściowych, potrafi określić, w której warstwie
deszczy zenitalnych.
zachodzą zjawiska pogodowe oraz tworzenie się
chmur. Słuchacz potrafi określić, jakie masy
Słuchacz zna definicje: pogoda, klimat,
powietrza oddziela dany front, zna genezę frontu
159
Dział: HYDROSFERA
15.
Woda w przyrodzie i jej największe
zbiorniki na Ziemi.
16.
Wody płynące na powierzchni Ziemi.
czynniki klimatyczne i klimatotwórcze,
izoterma, izohieta. Rozumie, że rozkład
temperatur i opadów zależy od wielu
czynników w tym od szerokości
geograficznej i ruchu mas powietrza.
Potrafi na mapach atlasowych odczytać
rozkład roczny temperatury powietrza i
opadów różnych części kuli ziemskiej,
podać główne cechy stref klimatycznych
świata i określić typy klimatu w nich
występujących. Potrafi ocenić wpływ
warunków klimatycznych na osadnictwo
człowieka i możliwości prowadzenia
działalności gospodarczej.
ciepłego i zimnego, zna typy pogody w wyżu i
niżu, objaśnia na rysunku rozmieszczenie
głównych mas powietrza i omawia ich cechy.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Słuchacz potrafi na rysunku przedstawić pionowe
zróżnicowanie atmosfery z uwzględnieniem
wysokości warstw, potrafi umiejscowić warstwę
ozonową, zorzę polarną, satelity. Słuchacz
objaśnia przy pomocy rysunku schemat ogólnego
krążenia powietrza, uwzględnia wpływ ruchu
wirowego, wyjaśnia krążenie pasatowe i jego
sezonowe przemieszczanie się. Określa wpływ
monsunów na gospodarkę regionów
występowania, określa mechanizm tworzenia się
cyklonów i obszary ich występowania. Słuchacz
potrafi ocenić wpływ warunków klimatycznych
na osadnictwo człowieka i możliwości
prowadzenia działalności gospodarczej.
Ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Niedostateczny
Słuchacz nie zna podstawowych terminów. Nie
wie, że atmosfera jest powłoką gazową, nie zna
jej stałych składników. Nie wie, że są obszary o
stałych wyżach i niżach. Nie zna stref
klimatycznych Ziemi.
Słuchacz zna pojęcia: hydrosfera, ocean,
morze, cieśnina, zatoka. Zna procentowy
udział powierzchni wodnej kuli ziemskiej.
Rozumie genezę zjawisk towarzyszących
przemianie wody. Potrafi wskazać na
mapie elementy wszechoceanu i nazwać
je; wyjaśnić genezę pływów i prądów
morskich; wyjaśnić, od czego zależy
zasolenie wód morskich. Potrafi wyjaśnić,
Dopuszczający
Słuchacz zna podstawowe terminy związane z
tematami. Zna procentowy udział powierzchni
wodnej kuli ziemskiej. Słuchacz zna definicje:
dorzecze, zlewisko, system rzeczny, dział wodny,
zna źródła zasilania, wskaże na mapach
przykładowe zlewisko, dział wodny, dorzecze.
Słuchacz zna rodzaje wód podziemnych:
zaskórne, gruntowe, głębinowe, artezyjskie,
160
co to jest upwelling.
17.
Wody podziemne, ich występowanie i
rodzaje.
Jeziora, ich klasyfikacja i ewolucja.
18.
Wody uwięzione w lodowcach.
19.
Słuchacz zna pojęcia: rzeka, system
rzeczny, dorzecze, dział wód, zjawisko,
źródło, obszar bezodpływowy, reżim
rzeczny. Zna nazwy największych rzek na
kontynentach. Rozumie, że układ sieci
rzecznej jest zależny od warunków
klimatycznych. Potrafi wskazać na
mapach największe rzeki kontynentów.
Potrafi scharakteryzować różnorodne
reżimy rzeczne.
Słuchacz zna rodzaje wód podziemnych:
zaskórne, gruntowe, głębinowe,
artezyjskie, termalne, mineralne. Rozumie
zasady gromadzenia się wód
podziemnych. Potrafi wskazać przykłady
gospodarczego wykorzystania wód
podziemnych(w tym wód geotermalnych).
Słuchacz zna podstawowe typy
genetyczne jezior. Rozumie kryteria
klasyfikacji jezior. Potrafi wskazać na
konkretnych przykładach gospodarcze
wykorzystanie jezior.
Słuchacz zna pojęcia: granica wiecznego
śniegu, lodowiec, lądolód, wieczna
zmarzlina. Zna obszary stale zlodzone na
Ziemi. Rozumie warunki jakie muszą
istnieć dla powstania lodowców. Potrafi
wskazać obszary najbardziej zlodzone na
Ziemi.
termalne, mineralne. Słuchacz zna definicje:
jezioro, pojezierze, jeziorność, bagno, wymieni
warunki występowania i źródła zasilania jezior,
wskaże na mapach obszary występowania jezior.
Dostateczny j. w. oraz:
Słuchacz rozumie i wyjaśnia genezę zjawisk
towarzyszących przemianie wody. Słuchacz
wyjaśni warunki występowania rzek w zależności
od klimatu. Sklasyfikuje rzeki ze względu na
okres występowania 9stałe, okresowe,
epizodyczne0, wskaże na mapach główne
zlewiska i obszary bezodpływowe, na przykładzie
dowolnej rzeki określi bieg i wskaże na mapie.
Słuchacz wyjaśnia zasady gromadzenia się wód
podziemnych w zależności od rodzaju skał
podłoża, wie, co to jest warstwa wodonośna.
Słuchacz wyjaśni warunki występowania jezior,
wyjaśni czynniki wpływające na powstawanie
jezior i wskaże na mapach jeziora powstałe w
wyniku ich oddziaływania, wyjaśni okresowość
jezior.
Dobry j. w. oraz:
Słuchacz potrafi wyjaśnić genezę pływów i
prądów morskich. Słuchacz scharakteryzuje
ustrój rzeczny i przeprowadzi klasyfikację i
charakterystykę rzek ze względu na ustrój z
podaniem przykładów i wskazaniem na mapach.
Charakteryzuje sieć rzeczną w ujęciu
kontynentalnym. Potrafi omówić na rysunkach
różne typy genetyczne źródeł. Dokona
klasyfikacji jezior w oparciu o poszczególne
kryteria klasyfikacyjne ze wskazaniem na mapach
przykładów poszczególnych typów, zinterpretuje
etapy rozwoju i zaniku jezior.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Słuchacz potrafi wyjaśnić od czego zależy
zasolenie wód morskich i co to jest upwelling.
161
Charakteryzuje gospodarcze wykorzystanie rzek
w oparciu o ustrój rzeczny. Potrafi wskazać
przykłady gospodarczego wykorzystania wód
podziemnych (w tym geotermalnych). Słuchacz
analizuje znaczenie hydrologiczne jezior i bagien,
scharakteryzuje klimatyczna, krajobrazowa i
gospodarczą funkcję jezior.
Ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Niedostateczny
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
związanych z tematami. Nie zna procentowego
udziału powierzchni wodnej kuli ziemskiej.
Słuchacz nie zna definicji: dorzecze, zlewisko,
system rzeczny, dział wodny, zna źródła
zasilania, nie wskaże na mapach przykładowego
zlewisko, dział wodny, dorzecze. Słuchacz nie
zna rodzajów wód podziemnych: zaskórnych,
gruntowych, głębinowych, artezyjskich,
termalnych, mineralnych. Słuchacz nie zna
definicji: jezioro, pojezierze, jeziorność, bagno,
nie wymieni warunków występowania i źródeł
zasilania jezior, nie wskaże na mapach obszarów
występowania jezior.
Dział: LITOSFERA
20.
Budowa wnętrza Ziemi.
21.
Struktury geologiczne.
22.
Minerały i skały.
Słuchacz zna pojęcia: minerał, skała,
litosfera, magma, stopień geotermiczny.
Zna warstwy wnętrz Ziemi; najgłębszy
szyb w Polsce – 1022 m i na świecie –
3670 m w RPA. Potrafi omówić na
schemacie budowę wnętrza Ziemi z
określeniem głębokości występowania
poszczególnych warstw i stref
nieciągłości. Potrafi wyjaśnić deklinację
magnetyczną.
Słuchacz zna pojęcia: okres geologiczny,
Dopuszczający
Słuchacz zna podstawowe terminy związane z
tematami lekcji. Zna podstawowe grupy i rodzaje
skał. Wie, jakie skutki towarzyszą trzęsieniom
ziemi.
Dostateczny j. w. oraz:
Słuchacz wie jak zmienia się temperatura i
ciśnienie wraz z głębokością. Słuchacz zna i
rozróżnia podstawowe rodzaje skał. Słuchacz
wie, jakie produkty towarzyszą wybuchom
wulkanów, potrafi podzielić wulkany ze względu
162
23.
Zjawiska wulkaniczne zachodzące we
wnętrzu Ziemi.
24.
Trzęsienia Ziemi.
25.
Ruchy skorupy ziemskiej.
26.
Dzieje Ziemi – ich odtwarzanie i
datowanie.
27.
Wietrzenie i ruchy masowe.
fałdowania kaledońskie, hercyńskie,
alpejskie, tarcza, platforma, zrąb, uskok.
Słuchacz rozumie związek struktur
geologicznych z rzeźbą powierzchni
Ziemi. Umie wyjaśnić jak powstaje zrąb,
uskok. Znając teorię płyt litosfery
słuchacz potrafi określić, jakie zjawiska
towarzyszą strefom subdukcji, co
kształtuje rzeźbę.
Słuchacz zna terminy: magma, lawa,
minerał, skała magmowa głębinowa
(granit, gabro, perydotyf), skała
metamorficzna (gnejs, marmur, kwarcyt,
łupek krystaliczny, skały osadowe,
okruchowe, piasek, piaskowiec, brekcja,
zlepieniec), pochodzenia organicznego
(wapień, węgiel), pochodzenia
chemicznego (gips, siarka, sól). Rozumie
związek między rodzajem skał a
sposobem ich powstania. Potrafi
rozpoznać podstawowe rodzaje skał i
określić ich występowanie w Polsce.
Słuchacz zna terminy: wulkan, magma,
lawa, wulkanizm, erupcja, batolit,
lakkolit, dajka, lapille, piasek
wulkaniczny, komin wulkaniczny, krater,
wulkan tarczowy. Wie jakie produkty
towarzyszą wybuchowi wulkanów. Zna
podział wulkanów ze względu na ich
aktywność. Słuchacz rozumie znaczenie
terminów wymienionych powyżej,
odróżni cech law wulkanicznych i typów
wulkanów i wyjaśni, czym spowodowane
są te różnice. Potrafi odszukać na mapach
ważniejsze czynne wulkany, potrafi
przedstawić na rysunku budowę wulkanu i
formy będące efektem jego działalności.
na ich aktywność. Słuchacz potrafi wyjaśnić
znaczenie terminów: ustny, skala Richtera,
Mercallego, potrafi wskazać na mapie grzbiety
oceaniczne, umie podzielić trzęsienia ziemi na:
tektoniczne, wulkaniczne i zapadliskowe.
Dobry j. w. oraz:
Słuchacz potrafi omówić na schemacie budowę
wnętrza Ziemi z określeniem występowania
poszczególnych warstw i stref nieciągłości. Zna
teorię płyt litosfery i potrafi określić, jakie
zjawiska towarzyszą strefom subdukcji. Słuchacz
wyjaśnia związek między rodzajem skał a
sposobem ich powstania. Słuchacz zna cechy law
wulkanicznych i typów wulkanów i wyjaśni,
czym są spowodowane różnice. Słuchacz potrafi
powiązać występowanie stref sejsmicznych z
granicami płyt litosfery, grzbietami
śródoceanicznymi, rowami, łańcuchami wysp,
młodymi górami fałdowymi, potrafi wytłumaczyć
rozmieszczenie stref sejsmicznych i
asejsmicznych.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Słuchacz potrafi posługując się rysunkami
wyjaśnić budowę wulkanu oraz formy terenu
będące wynikiem działalności wulkanicznej,
potrafi podać przykłady wielkich katastrof
wulkanicznych w przeszłości i współcześnie.
Słuchacz potrafi scharakteryzować gdzie na
Ziemi strefy sejsmiczne pokrywają się z
obszarami gęsto zaludnionymi, na podstawie
literatury i środków przekazu potrafi
scharakteryzować wielkie historyczne i
współczesne trzęsienia ziemi.
Ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Niedostateczny
163
28.
Procesy eoliczne i rzeźba pustyń.
29.
Działalność wód płynących.
30.
Zjawiska krasowe.
31.
Działalność mórz.
32.
Działalność lodowców.
33.
Ukształtowanie powierzchni lądów.
34.
Formy ukształtowania dna oceanów.
Potrafi wykazać, że rozmieszczenie
wulkanów wiąże się wewnętrzną stroną
młodych gór fałdowych i łuków wysp.
Słuchacz zna terminy: trzęsienie ziemi,
sejsmologia, hipocentrum, epicentrum,
obszary: sejsmiczny, pensejsmiczny,
asejsmiczny, ustny, skala Richtera i
Mercallego. Rozumie, jakie przyczyny
wywołują trzęsienie ziemi i jakie są ich
skutki. Potrafi wskazać obszary zagrożone
trzęsieniami ziemi i scharakteryzować
zjawiska towarzyszące trzęsieniom.
Potrafi ocenić w jakim stopniu trzęsienia
ziemi są przewidywalne oraz na ile
człowiek jest w stanie się im
przeciwstawić; podać zależność skutków
trzęsień ziemi od odległości od
epicentrum, charakteru podłoża i
zabudowy.
Słuchacz zna terminy: ruchy
epejrogeniczne, ruchy orogeniczne, prąd
konwekcyjny, grzbiet oceaniczny, ryft,
geosynklina, płaszczowina, strefa
subdukcji, uskok, zrąb, rów tektoniczny,
fałd, izostazja, antyklina, synklina, zna
teorie ruchów górotwórczych. Zna rodzaje
fałdów.
Słuchacz zna zakres badań geologii
historycznej, wie, czym się zajmuje
paleontologia a czym stratygrafia, umie
podać przybliżony czas formowania się
rzeźby Ziemi, w chronologicznej
kolejności umie podzielić dzieje Ziemi na
ery i okresy geologiczne. Słuchacz umie
wyjaśnić ewolucje życia organicznego,
przedstawi, w jakich warunkach tworzyły
się skamieniałości przewodnich, potrafi
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
związanych z tematami lekcji. Nie zna
podstawowych grup i rodzajów skał. Nie wie,
jakie skutki towarzyszą trzęsieniom ziemi.
Dopuszczający
Słuchacz zna podstawową terminologię z
tematów 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40. Zna
największe wzniesienia i depresje na
kontynentach.
Dostateczny j. w. oraz:
Słuchacz wie jak zmienia się temperatura i
ciśnienie wraz z głębokością. Zna i rozróżnia
podstawowe rodzaje skał. Słuchacz wie, jakie
produkty towarzyszą wybuchowi wulkanów,
potrafi podzielić wulkany ze względu na ich
aktywność. Słuchacz potrafi wyjaśnić znaczenie
terminów: ustny, skala Richtera, Mercallego,
potrafi wskazać na mapie grzbiety oceaniczne,
umie podzielić trzęsienia ziemi na: tektoniczne,
wulkaniczne i zapadliskowe. Potrafi wyjaśnić na
przykładach znaczenie powyższych terminów,
zna rodzaje gór w zależności od ich powstawania
i budowy geologicznej, zna rodzaje faktów,
potrafi wskazać na mapach największe rowy
tektoniczne. Potrafi wyjaśnić, czym się zajmuje
stratygrafia i paleontologia, zna warunki
tworzenia się skamieniałości przewodnich, umie
posługiwać się tabelą stratygraficzną. Słuchacz
potrafi na mapach kontynentów pokazać
platformy i tarcze prekambryjskie oraz obszary
fałdowań kaledońskich i hercyńskich. Zna
skamieniałości przewodnie. Omówi i wskaże na
mapie obszary fałdowań alpejskich na innych
kontynentach, wyjaśni przyczyny transgresji i
regresji morza w mezozoiku. Wymieni
skamieniałości przewodnie. Potrafi wyjaśnić
rozwój procesów niszczenia skał w zależności od
164
określić środowisko, w jakim tworzyły się
skały i struktury geologiczne.
Słuchacz zna terminy: wietrzenie
mechaniczne (fizyczne), chemiczne,
gołoborze, skała osadowa okruchowa.
Rozumie zależność przebiegu i efektów
wietrzenia od warunków klimatycznych i
rodzaju skał podlegających wietrzeniu.
Potrafi scharakteryzować przebieg i
efekty wietrzenia w różnych strefach
klimatycznych i piętrach klimatycznych.
Słuchacz zna terminy: wydma, deflacja,
korazja, misa deflacyjna, rzeźba eoliczna,
zna typy pustyń i rodzaje wydm. Słuchacz
rozumie działalność erozyjną
transportującą i akumulacyjną wiatru;
różnicę między wydmą paraboliczną i
barchanem; proces tworzenia się pokryw
lessowych.
Słuchacz zna terminy: rzeka, koryto,
łożysko, nurt, bieg rzeki, bystrza,
wodospad, terasa, erozja wsteczna,
wgłębna, boczna. Zna typy ujść
rzecznych. Słuchacz rozumie znaczenie
terminów podanych wyżej, wie, jaki
rodzaj erozji występuje na różnych
odcinkach rzeki. Potrafi scharakteryzować
typy ujść rzecznych, wyjaśnić procesy
występujące na różnych odcinkach rzeki.
Słuchacz zna terminy: kras, żłobek
krasowy, lejek, kocioł polje, jaskinia,
stalaktyt, stalagmit, stalagnat, ponor,
wywierzysko. Zna rodzaje skał
podlegających krasowieniu.
Słuchacz zna terminy: falowanie, klif
(faleza), pływy, prądy, fala, plaża,
mierzeja, abrazja, wybrzeże, rafa
warunków klimatycznych i budowy geologicznej.
Potrafi wskazać na mapie różne rodzaje pustyń,
wie gdzie występują pokrywy lessowe. Potrafi
wyjaśnić znaczenie powyższych terminów,
wyjaśni proces erozji wstecznej, wgłębnej i
bocznej. Słuchacz analizuje proces krasowienia w
zależności od rodzaju skał. Potrafi wyjaśnić
powyższe terminy wiążąc je procesami na
wybrzeżu morskim, wskaże na mapie różne
rodzaje wybrzeży. Słuchacz potrafi wyjaśnić
mechanizm zmian położenia czoła lodowca:
transgresji, stagnacji i regresji, potrafi wyjaśnić
jak powstają charakterystyczne formy terenu w
wyniku oddziaływania lodowca, potrafi wyjaśnić
warunki powstawania lodowców górskich i
kontynentalnych. Potrafi wskazać na mapie
największe góry, niziny, wyżyny, depresje,
kryptodepresje. Potrafi wyjaśnić znaczenie
powyższych terminów z podaniem przykładów.
Dobry j. w. oraz:
Słuchacz potrafi omówić na schemacie budowę
wnętrza Ziemi z określeniem występowania
poszczególnych warstw i stref nieciągłości. Zna
teorię płyt litosfery i potrafi określić, jakie
zjawiska towarzysza strefom subdukcji. Słuchacz
zna cechy law wulkanicznych i typów wulkanów
i wyjaśni, czym są spowodowane różnice.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Potrafi powiązać występowanie stref
sejsmicznych z granicami płyt litosfery,
grzbietami śródoceanicznymi, rowami,
łańcuchami wysp, młodymi górami fałdowymi,
potrafi wytłumaczyć rozmieszczenie stref
sejsmicznych i asejsmicznych.
Ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
165
koralowa, zna rodzaje ruchów wody
morskiej, zna rodzaje wybrzeży. Słuchacz
potrafi porównać i scharakteryzować
różne typy wybrzeży morskich oraz
wyjaśnić, jakie czynniki miały wpływ na
ich kształtowanie (na przykładach).
Niedostateczny
Słuchacz nie zna podstawowej terminologii z
tematów 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40. Nie
zna największych wzniesień i depresji na
kontynentach.
Słuchacz zna podstawowe terminy.
Wyjaśnia warunki powstawania
lodowców górskich i kontynentalnych.
Wskazuje na rzeźbotwórczą działalność
lodowców w okresie plejstoceńskim.
Słuchacz zna terminy: depresja,
kryptodepresja, nizina, wyżyna, góra,
kotlina. Zna czynniki kształtujące obecny
wygląd Ziemi. Wskazuje na mapie różne
formy ukształtowania powierzchni.
Słuchacz zna podstawowe terminy.
Rozumie proces powstawania form dna
oceanicznego. Wskazuje na mapie granice
płyt litosfery.
Dział: PEDOSFERA I BIOSFERA
35.
Gleby i procesy glebotwórcze.
36.
Formacje roślinne kuli ziemskiej.
Słuchacz zna terminy: gleba, profil
glebowy, poziomy glebowe, skala.
Rozumie zależność powstawania gleb
strefowych i strefowych od różnych
czynników. Potrafi na rysunkach i
schematach opisać podstawowe profile
glebowe i scharakteryzować warunki
rozwoju roślin. Potrafi w trakcie
bezpośredniej obserwacji w terenie opisać
poziomy profilu glebowego i określić
rodzaj gleby.
Słuchacz zna terminy: formacja roślinna,
Dopuszczający
Słuchacz potrafi zdefiniować proces
glebotwórczy i wyliczyć podstawowe typy gleb.
Potrafi wymienić i pokazać na mapie
podstawowe formacje roślinne kuli ziemskiej.
Słuchacz zna i potrafi wymienić, jakie gatunki
zwierząt żyją na poszczególnych kontynentach,
pokaże na mapach zasięgi ich występowania.
Słuchacz potrafi wymienić, jakie istnieją relacje
pomiędzy poszczególnymi elementami
środowiska.
Dostateczny j. w. oraz:
Słuchacz zna podstawowe typy gleb i potrafi je
166
37.
Świat zwierzęcy na lądach.
38.
Współzależność elementów
środowiska przyrodniczego.
las równikowy, sawanna, pustynia,
roślinność śródziemnomorska, step, las
liściasty, tajga, tundra, pustynia lodowa,
piętra roślinne. Rozumie związek między
szerokością geograficzną, klimatem i
roślinnością. Słuchacz potrafi porównać
formacje roślinne w różnych
szerokościach geograficznych i zaznacza
ich zasięg na mapie. Potrafi na
konkretnych przykładach wyjaśnić
zależności między komponentami
środowiska i ich wpływu na świat
roślinny.
Słuchacz zna podstawowe gatunki
zwierząt. Rozumie przyczyny
zróżnicowania świata zwierzęcego na
kontynentach.
Słuchacz wie, na czym polega równowaga
w środowisku przyrodniczym, zna różne
ekosystemy. Rozumie związki między
elementami środowiska i światem
organicznym na Ziemi, rozumie, na czym
polega łańcuch pokarmowy.
krótko scharakteryzować. Rozróżnia i krótko
charakteryzuje poszczególne formacje roślinne na
kontynentach. Słuchacz potrafi wymienić
poszczególne gatunki i umie uzależnić ich
biologiczną egzystencję w poszczególnych
regionach geograficznych świata. Słuchacz umie
wyjaśnić, na czym polega różnorodność w
środowisku naturalnym roślin i zwierząt w
poszczególnych ekosystemach.
Dobry j. w. oraz:
Słuchacz potrafi wyjaśnić na wybranych
przykładach jak przebiega proces glebotwórczy,
od czego zależy i do jakich konsekwencji
prowadzi. Słuchacz potrafi wyjaśnić i
scharakteryzować poszczególne formacje roślinne
i podać przykłady gatunków charakterystycznych
dla stref. Słuchacz potrafi wyjaśnić i
scharakteryzować jak wyglądają poszczególne
gatunki i wskazać ich przystosowanie biologiczne
do życia w określonych warunkach
przyrodniczych. Potrafi wyjaśnić związki, jakie
istnieją pomiędzy światem roślin, glebą,
klimatem i światem zwierząt. Umie wyjaśnić
łańcuch pokarmowy w świecie zwierząt.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Słuchacz umie wykazać wzajemne relacje
pomiędzy poszczególnymi typami gleb,
klimatem, szatą roślinną i jaki mają związek z
poszczególnymi elementami przyrody. Słuchacz
potrafi dowieść i wykazać wzajemne relacje
pomiędzy poszczególnymi elementami przyrody.
Słuchacz potrafi wykazać wzajemne relacje
pomiędzy poszczególnymi gatunkami zwierząt,
szatą roślinną a klimatem jako pewien etap
ewolucji konieczny dla przetrwania gatunków.
Słuchacz potrafi porównać i sklasyfikować
poszczególne elementy środowiska
167
przyrodniczego i wykazać związki pomiędzy
przyrodą ożywioną (biocenozą) i nieożywioną
(biotopem).
Ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Niedostateczny
Słuchacz nie potrafi zdefiniować procesu
glebotwórczego i wyliczyć podstawowych typów
gleb. Nie potrafi wymienić i pokazać na mapie
podstawowych formacji roślinnych kuli
ziemskiej. Słuchacz nie zna i nie potrafi
wymienić, jakie gatunki zwierząt żyją na
poszczególnych kontynentach, nie pokaże na
mapach zasięgów ich występowania. Słuchacz
nie potrafi wymienić, jakie istnieją relacje
pomiędzy poszczególnymi elementami
środowiska.
Dział: POLSKA
39.
Budowa geologiczna Polski.
40.
Zlodowacenia czwartorzędowe w
Polsce.
41.
Ukształtowanie powierzchni Polski.
Słuchacz zna terminy: tarcza, platforma,
płyta, niecka, orogeneza kaledońska i
hercyńska. Zna położenie Polski na styku
wielkich struktur tektonicznych Europy.
Słuchacz rozumie wpływ budowy
geologicznej na ukształtowanie
powierzchni Polski. Słuchacz zna terminy:
orogeneza alpejska, płaszczowina,
zapadlisko, flisz. Zna przebieg łańcuchów
górskich systemu alpejskiego w Europie.
Dopuszczający
Słuchacz zna nazwy struktur geologicznych, na
styku, których znajduje się Polska, zna surowce
mineralne w obrębie platformy
wschodnioeuropejskiej, zna nazwy łańcuchów
górskich powstałych w czasie fałdowań
kaledońskich i hercyńskich w Europie, zna nazwy
surowców mineralnych w obrębie platformy
paleozoicznej w Polsce. Słuchacz zna terminy:
czwartorzęd, plejstocen, holocen, glacjał,
interglacjał, wymieni kolejne zlodowacenia na
Słuchacz zna terminy: glacjał, interglacjał, obszarze Polski. Zna podstawowe formy
jezioro, morena, oz, kem, pradolina,
polodowcowe. Słuchacz zna cechy
drumlina. Zna formy powstałe w
ukształtowania powierzchni, wyjaśnia
warunkach klimatu peryglacjalnego:
równoleżnikową pasowość rzeźb, wymienia i
stożki piargowe, gołoborza, nunataki,
pokazuje na mapie podstawowe krainy
terasy rzeczne, niecki deflacyjne.
geograficzne Polski. Słuchacz zna podstawowe
Słuchacz rozumie różnice między
terminy związane z pogodą i klimatem, zna
168
poszczególnymi formami. Potrafi
scharakteryzować przekształcenia rzeźby
spowodowane działalnością lądolodu,
wyjaśnić wpływ zlodowaceń
czwartorzędowych na rzeźbę Polski.
Klimat Polski.
42.
Wody powierzchniowe w Polsce.
43.
Gleby Polski.
44.
Słuchacz zna cechy ukształtowania
powierzchni kraju (przewaga nizin,
kulminacyjne punkty, zróżnicowanie
rzeźby południa Polski). Słuchacz
rozumie, że układ krain geograficznych
jest wynikiem oddziaływania wielu
czynników geologicznych i
geomorfologicznych. Słuchacz potrafi
wykazać wpływ ukształtowania
powierzchni kraju na różne dziedziny
życia, np.: możliwość mechanizacji
rolnictwa, koszt budowy dróg, walory
turystyczne wybranych obszarów.
Słuchacz zna podstawowe terminy
związane z pogodą i klimatem, wie, jakie
czynniki kształtują klimat Polski; masy
powietrza kształtujące pogodę nad Polską;
cechy świadczące o przejściowości
klimatu Polski. Słuchacz rozumie
różnorodny wpływ mas powietrza na
kształtowanie pogody. Słuchacz potrafi
scharakteryzować klimat kraju lub jego
wybranego regionu na podstawie map
klimatycznych; wykazać wpływ klimatu
na procesy rzeźbotwórcze, glebotwórcze,
warunki wodne i szatę roślinną Polski.
Słuchacz potrafi przeanalizować wpływ
klimatu na organizm człowieka, np.:
klimat miasta a człowiek.
czynniki klimatotwórcze oraz składniki pogody i
klimatu. Wie, w jakiej strefie klimatycznej leży
Polska i określa typ klimatu w Polsce. Słuchacz
zna podstawowe terminy hydrologiczne, nazywa
dorzecza głównych rzek, wskazuje na mapach
rzeki główne i ich dopływy i rzeki przymorza,
wskazuje na mapach większe jeziora. Słuchacz
zna terminy: gleba strefowa i strefowa, klasa
bonitacyjna, zna główne typy gleb występujące w
Polsce.
Dostateczny j. w. oraz:
Słuchacz zna terminy: platforma, tarcza, płyta,
niecka brzeżna, orogeneza kaledońska i
hercyńska, monoklina, potrafi wskazać na
mapach zasięgi jednostek tektonicznych
platformy wschodnioeuropejskiej paleozoicznej
w Polsce. Słuchacz potrafi pokazać zasięg
kolejnych glacjałów na mapie, zna podstawowe
formy staroglacjalne i młodoglacjalne. Słuchacz
wskazuje na mapie krainy geograficzne w obrębie
poszczególnych pasów ukształtowania
powierzchni. Słuchacz wie, jakie masy powietrza
kształtują pogodę nad Polską i jaki jest ich
wpływ, zna cechy świadczące o przejściowości
klimatu w Polsce, potrafi odczytać wartości
temperatur i opadów oraz ciśnienia
atmosferycznego na podstawie map
klimatycznych. Słuchacz zna cechy reżimu rzek
polskich, potrafi wskazać na mapie większe
sztuczne zbiorniki wodne i kanały, zna genezę
większości jezior w Polsce. Słuchacz wyjaśnia,
na czym polega proces glebotwórczy i od czego
zależy powstanie danego typu gleby.
Dobry j. w. oraz:
Słuchacz zna termin luka stratygraficzna, zna
cechy budowy platform, zna wydarzenia, które
ukształtowały obszar platformy paleozoicznej,
169
Słuchacz zna podstawowe terminy
hydrograficzne. Zna genezę największych
jezior w Polsce i ich rozmieszczenie.
Słuchacz wysuwa własne propozycje
dotyczące zagospodarowania i
wykorzystania istniejącego w pobliżu
miejsca zamieszkania cieku wodnego lub
jeziora.
Słuchacz potrafi rozpoznać podstawowe
typy gleb w odkrywce lub na podstawie
profilu glebowego; określić stan
zagrożenia degradacją gleb w różnych
regionach kraju.
wie, w jakich skałach i w czasie, jakich procesów
geologicznych powstały bogactwa mineralne
Polski. Słuchacz rozumie i potrafi wyjaśnić
różnice między poszczególnymi formami,
wyjaśnia różnice między formami
polodowcowymi a osadami polodowcowymi,
rozpoznaje formy polodowcowe na rysunkach,
mapach. Słuchacz określa różnice wysokości
względnej między poszczególnymi obiektami,
potrafi narysować profil hipsograficzny
wybranego obszaru Polski. Słuchacz wyjaśnia
zjawisko występowania sześciu pór roku,
interpretuje dane klimatyczne przedstawione w
tabelach, na wykresach lub mapach, sprawnie
czyta mapy klimatyczne. Słuchacz potrafi
wyjaśnić przyczyny asymetrii dorzeczy Wisły i
Odry oraz zależności stanów wody w rzekach od
opadów i roztopów. Słuchacz potrafi posługując
się mapą gleb scharakteryzować rozmieszczenie
poszczególnych typów gleb oraz opisać ich cechy
i wartość bonitacyjną.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Słuchacz potrafi scharakteryzować na podstawie
mapy hipsometrycznej ukształtowanie
powierzchni w obrębie platform, analizuje
przekroje geologiczne przez platformę, wykazuje
związek między budową geologiczną a
ukształtowaniem powierzchni. Słuchacz wyjaśnia
wpływ tektonicznych jednostek strukturalnych i
zlodowaceń czwartorzędowych na ukształtowanie
powierzchni Polski, wykazuje współzależności
między budową geologiczną a typem rzeźby,
między ukształtowaniem powierzchni a siecią
hydrograficzną kraju. Słuchacz charakteryzuje
klimat kraju lub regionu na podstawie danych,
potrafi wykazać wpływ klimatu na rzeźbę terenu,
gleby, sieć hydrograficzną i szatę roślinną Polski,
170
znajduje związki między warunkami
klimatycznymi a rozwojem rolnictwa na danym
obszarze. Słuchacz potrafi dokonać pomiaru
średniego przepływu na małej rzece, wyjaśnia
przyczyny wiosennych i letnich powodzi, omawia
znaczenie kanałów i sztucznych zbiorników
wodnych dla gospodarki kraju. Słuchacz potrafi
rozpoznać w odkrywce lub na podstawie profilu
glebowego podstawowe typy gleb, potrafi
określić stan zagrożenia degradacją gleb w
różnych regionach kraju.
Ocena celująca
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Niedostateczny
Słuchacz nie zna nazw struktur geologicznych, na
styku, których znajduje się Polska, nie zna
surowców mineralnych w obrębie platformy
wschodnioeuropejskiej, nie zna nazw łańcuchów
górskich powstałych w czasie fałdowań
kaledońskich i hercyńskich w Europie, nie zna
nazw surowców mineralnych w obrębie
platformy paleozoicznej w Polsce. Słuchacz nie
zna terminów: czwartorzęd, plejstocen, holocen,
glacjał, interglacjał, nie wymieni kolejnych
zlodowaceń na obszarze Polski. Nie zna
podstawowych form polodowcowych. Słuchacz
nie zna cech ukształtowania powierzchni, nie
wyjaśnia równoleżnikowej pasowości rzeźb, nie
wymienia i nie pokazuje na mapie podstawowych
krain geograficznych Polski. Słuchacz nie zna
podstawowych terminów związanych z pogodą i
klimatem, nie zna czynników klimatotwórczych
oraz składników pogody i klimatu. Nie wie, w
jakiej strefie klimatycznej leży Polska i nie
określa typu klimatu w Polsce. Słuchacz nie zna
podstawowych terminów hydrologicznych, nie
171
nazywa dorzeczy głównych rzek, nie wskazuje na
mapach rzek głównych i ich dopływów i rzek
przymorza, nie wskazuje na mapach większych
jezior. Słuchacz nie zna terminów: gleba strefowa
i strefowa, klasa bonitacyjna, nie zna głównych
typów gleb występujących w Polsce.
Dział: PODZIAŁ REGIONALNY POLSKI
45.
Tatry – najwyższe góry Polski.
Słuchacz zna terminy: żłoby lodowcowe,
wygłady lodowcowe, doliny zawieszone,
żłobki i lejki krasowe, ponor,
wywierzysko, inwersja termiczna; zna
sieć wodną gór i piętra roślinne oraz
warunki klimatyczne Tatr. Słuchacz
rozumie, od czego zależą różnice
krajobrazu Tatr Wysokich i Zachodnich;
rozumie potrzebę ochrony przyrody Tatr.
Słuchacz potrafi scharakteryzować
krajobraz gór na podstawie map
ogólnogeograficznych i tematycznych;
dostrzec i wyjaśnić zależności między
elementami środowiska Tatr; ocenić
walory środowiska pod kątem
turystycznego wykorzystania; wykazać
związek między budową geologiczną a
ukształtowaniem powierzchni.
46.
Góry Świętokrzyskie i Wyżyna
Sandomierska.
47.
Nizina Mazowiecka.
Słuchacz zna terminy: gołoborze, less,
wąwóz lessowy; zna skały budujące Góry
Świętokrzyskie. Słuchacz potrafi
porównać budowę geologiczną i rzeźbę
Gór Świętokrzyskich i Wyżyny
Sandomierskiej. Potrafi przewidzieć,
jakim zmianom będzie podlegać krajobraz
Gór Świętokrzyskich.
48.
Pojezierze Suwalskie.
Słuchacz zna terminy: sandry, równiny
morenowe, moreny czołowe, wysoczyzny
Dopuszczający
Słuchacz zna podstawowe terminy związane z
tematami. Zna położenie Tatr, wie, w jakiej
orogenezie powstały, wie, jakich gór są częścią.
Słuchacz zna położenie Gór Świętokrzyskich i
Wyżyny Sandomierskiej, zna orogenezę, w której
powstały Góry Świętokrzyskie, zna skały
występujące w Górach Świętokrzyskich i
pokrywające Wyżynę Sandomierską. Słuchacz
zna położenie Niziny Mazowieckiej w pasie nizin
środkowopolskich, zna sieć rzeczną i rodzaje gleb
występujące na Nizinie. Słuchacz zna położenie
Pojezierza Suwalskiego, zna sieć wodną i
roślinność naturalną. Słuchacz zna położenie
Żuław, zna rodzaje gleb wykształconych w delcie
Wisły.
Dostateczny j. w. oraz:
Słuchacz zna panujące w Tatrach warunki
klimatyczne, piętra klimatyczne, piętra roślinne,
cechy krajobrazu. Słuchacz zna budowę
geologiczną Gór Świętokrzyskich. Zna bogactwa
naturalne eksploatowane w górach dawniej i
obecnie. Zna rolnicze wykorzystanie Niziny
Mazowieckiej, zna wpływ zlodowaceń na
ukształtowanie powierzchni. Słuchacz zna cechy
rzeźby Pojezierza Suwalskiego, zna sieć wodną i
roślinność naturalną. Słuchacz zna położenie
Żuław, zna rodzaje gleb wykształconych w delcie
Wisły. Słuchacz zna terminy: klif, mierzeja,
abrazja, wie, jakim morzem pod względem
172
49.
Żuławy Wiślane.
50.
Charakterystyka hydrograficzna
Morza Bałtyckiego.
wielkości, położenia i głębokości jest Bałtyk.
Dobry j. w. oraz:
Słuchacz ocenia walory przyrodnicze Tatr dla
turystycznego wykorzystania. Słuchacz potrafi
wyjaśnić powstanie charakterystycznej rzeźby
Wyżyny Sandomierskiej, wyjaśnia wpływ
warunków środowiska na gospodarkę człowieka.
Słuchacz charakteryzuje Nizinę Mazowiecką
wykorzystując mapy tematyczne, wykazuje
związek między glebami, klimatem a rozwojem
rolnictwa. Wyjaśnia wpływ zlodowaceń na
kształtowanie rzeźby, charakteryzuje budowę
Słuchacz zna terminy: morena denna,
geologiczną. Słuchacz potrafi wyjaśnić procesy
morena czołowa, kemy, ozy, pola
prowadzące do powstania równiny
sandrowe, rynny lodowcowe; zna cechy
akumulacyjnej. Na podstawie map tematycznych
rzeźby pojezierza i cechy klimatu
charakteryzuje zagospodarowanie terenu na
kontynentalnego. Słuchacz rozumie
Żuławach. Słuchacz potrafi określić położenie
wpływ zlodowaceń na powstanie form
Bałtyku posługując się współrzędnymi
ukształtowania powierzchni na pojezierzu; geograficznymi, odczytuje z map cechy linii
wpływ warunków naturalnych na
brzegowej.
gospodarkę. Słuchacz potrafi zaplanować Bardzo dobry j. w. oraz:
trasę wycieczki krajoznawczej z
Słuchacz potrafi wykazać związek między
uwzględnieniem najciekawszych miejsc
budową geologiczną a ukształtowaniem
regionu; zaproponować możliwości
powierzchni, ocenia walory środowiska pod
rozwoju regionu.
kątem różnorodnego wykorzystania. Słuchacz
porównuje budowę geologiczną i rzeźbę Gór
Słuchacz zna terminy: równina
Świętokrzyskich i Wyżyny Sandomierskiej,
akumulacyjna, depresja, polder, mada; zna analizuje formy terenu powstające w skale
charakterystyczne cech rzeźby nizinnej z
lessowej. Słuchacz potrafi wykazać związek
przewagą depresji; zna rolnicze
między budowa geologiczną a ukształtowaniem
wykorzystanie regionu. Słuchacz rozumie powierzchni. Potrafi ocenić walory środowiska
procesy prowadzące do powstania delty
pod kątem różnorodnego wykorzystania.
Wisły i powstania równiny, wpływ
Słuchacz ocenia walory środowiska pod kątem
środowiska na rozwój szaty roślinnej.
różnorodnego wykorzystania, wskazuje
Słuchacz potrafi scharakteryzować
możliwości rozwoju regionu. Słuchacz dostrzega
budowę i ukształtowanie powierzchni
i wyjaśnia zależności między elementami
Żuław Wiślanych, porównać środowisko
środowiska Żuław Wiślanych, potrafi ocenić
morenowe, ozy, kemy; zna cech
środowiska Nizin Środkowopolskich.
Słuchacz rozumie zależność upraw
rolnych na nizinie od warunków
klimatycznych i glebowych. Słuchacz
potrafi scharakteryzować Nizinę
Mazowiecką na podstawie map
tematycznych i mapy
ogólnogeograficznej. Potrafi wykazać
związek między klimatem, glebami a
rozwojem rolnictwa.
173
Pojezierza Suwalskiego Żuław
Wiślanych; ocenić walory turystyczne i
możliwości rozwoju regionu.
Słuchacz zna terminy: klif, mierzeja,
abrazja, szkiery, fiordy; zna etapy
powstawania Morza Bałtyckiego; zna
typy wybrzeży Bałtyku. Słuchacz rozumie
konieczność współpracy wszystkich
państw bałtyckich dla ochrony jego wód.
Słuchacz potrafi określić położenie Morza
Bałtyckiego posługując się
współrzędnymi geograficznymi, odczytać
z map cechy ukształtowania dna, linii
brzegowej i etapy rozwoju Bałtyku;
uzasadnić wpływ czynników
antropogenicznychna zanieczyszczenie i
eutrofizację wód.
Dział: PRZEMIANY LUDNOŚCIOWE I OSADNICZE NA ŚWIECIE
Przyczyny zróżnicowania gęstości
Wyjaśnia i definiuje pojęcia: wskaźnik
zaludnienia na świecie.
gęstości zaludnienia, antropopresja.
Rozmieszczenie ludności w Polsce na Ilustruje na przykładach konkretnych
tle uwarunkowań przyrodniczych,
obszarów znaczenie głównych czynników
historycznych i gospodarczych .
wpływających na gęstość zaludnienia.
możliwości rozwoju regionu. Słuchacz
charakteryzuje cechy Morza Bałtyckiego
wykorzystując mapy tematyczne, uzasadnia
wpływ czynników antropogenicznych na
zanieczyszczenie wód.
Ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Niedostateczny
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
związanych z tematami. Nie zna położenia Tatr,
nie wie, w jakiej orogenezie powstały, nie wie,
jakich gór są częścią. Słuchacz nie zna położenia
Gór Świętokrzyskich i Wyżyny Sandomierskiej,
nie zna orogenezy, w której powstały Góry
Świętokrzyskie, nie zna skał występujących w
Górach Świętokrzyskich i pokrywających
Wyżynę Sandomierską. Słuchacz nie zna
położenia Niziny Mazowieckiej w pasie nizin
środkowopolskich, nie zna sieci rzecznej i
rodzajów gleb występujących na Nizinie.
Słuchacz nie zna położenia Pojezierza
Suwalskiego, nie zna sieci wodnej i roślinności
naturalnej. Słuchacz nie zna położenia Żuław, nie
zna rodzajów gleb wykształconych w delcie
Wisły.
Niedostateczny
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
związanych z tematami, nie potrafi ich wyjaśnić.
Dopuszczający
Słuchacz potrafi wyjaśnić pojęcia ekumeny i
anekumeny, podać ich przykłady.
Dostateczny j. w. oraz:
Słuchacz potrafi opisać rozmieszczenie ludności
na kuli ziemskiej. Wskazać obszary o małej i
dużej gęstości zaludnienia.
174
Wzrost liczby ludności na świecie.
Eksplozja demograficzna. Przyczyny
zróżnicowania tempa przyrostu
ludności w krajach wysoko i słabo
rozwiniętych.
Społeczeństwa stare i młode.
Dobry j. w. oraz:
Słuchacz potrafi omówić zmiany zasięgu
ekumeny i anekumeny na przestrzeni czasu
rozwoju osadnictwa, podając ich przyczyny.
Bardzo dobry j. w. oraz:
.wyjaśnia zróżnicowanie gęstości
Słuchacz potrafi omówić przyczyny poza i
zaludnienia w Polsce na podstawie analizy środowiskowe nierównomiernego rozmieszczenia
map różnej treści. Czyta i interpretuje
ludności na wskazanych przez przykładach.
mapy oraz zestawienia liczbowe
Ocena celująca j. w. oraz:
prezentujące zróżnicowanie gęstości
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
zaludnienia na świecie i w Polsce.
wymagań egzaminacyjnych
Wyjaśnia przyczyny zróżnicowania tempa Niedostateczny
wzrostu liczby ludności w krajach
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
rozwiniętych i rozwijających się.
związanych z tematami, nie potrafi ich wyjaśnić.
Dopuszczający
Słuchacz potrafi wskazać regiony świata, w
których ma miejsce eksplozja demograficzna.
Potrafi podać jej przyczyny.
Dostateczny j. w. oraz:
Potrafi analizować zmiany liczby ludności świata
Analizowanie i interpretacja piramidy
na przestrzeni dziejów.
wieku, wykresów i tabel prezentujących
Dobry j. w. oraz:
zagadnienia demograficzne.
Potrafi analizować fazy cyklu demograficznego,
Prognozowanie zmian tempa przyrostu
podając przykłady państw.
ludności na podstawie piramidy wieku.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Rozpoznawanie piramidy wieku
Potrafi określać społeczne i gospodarcze
społeczeństwa młodego, starego i
konsekwencje utrzymania się przez dłuższy czas
stagnującego. Porównywanie cech i
wysokiego przyrostu nat.
podawanie przyczyn różnic
Ocena celująca j. w. oraz:
demograficznych społeczeństwa starego i posiada wiadomości wykraczające poza zakres
młodego
wymagań egzaminacyjnych
Niedostateczny
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
związanych z tematami, nie potrafi ich wyjaśnić.
Dopuszczający
Potrafi wskazać regiony świata o niskim i
ujemnym przyroście naturalnym. Podaje
175
Przyczyny, kierunki i skutki migracji
ludności w skali globalnej i
regionalnej.
Zróżnicowanie kulturowe ludności na
świecie.
Współczesne problemy urbanizacyjne
na świecie. Eksplozja miast.
Miasto miejscem życia człowieka.
Zróżnicowanie fizjonomiczne miast
świata.
podstawowe przyczyny niskiego przyrostu
naturalnego w tych regionach.
Dostateczny j. w. oraz:
Analizuje i interpretuje mapy i dane
Potrafi analizować zmiany liczby ludności i
liczbowe, prezentuje kierunki i wielkość
przyrostu naturalnego w tych regionach w
migracji na świecie i w Polsce. Wskazuje ostatnich dziesięcioleciach.
związek pomiędzy potrzebami człowieka, Dobry j. w. oraz:
poziomem ich zaspokajania i natężeniem
Potrafi określić odmienne przyczyny niskiego
migracji. Wskazuje przykłady kulturowych przyrostu naturalnego dla państw Europy
i ekonomicznych skutków migracji
Wschodniej i Zachodniej. Wskazuje przyczyny
ludności.
zerowego przyrostu naturalnego.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Potrafi określać konsekwencje społeczno –
Wartościowanie współczesnych kręgów
gospodarcze utrzymywania się tej sytuacji
cywilizacyjnych przy zastosowaniu
demograficznej przez dłuższy czas.
różnych kryteriów oceny. Uzasadnianie
Ocena celująca j. w. oraz:
równorzędności kultur.
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Niedostateczny
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
związanych z tematami, nie potrafi ich wyjaśnić.
Dopuszczający
Słuchacz potrafi podać przykłady wewnętrznych
ruchów migracyjnych w Polsce i na świecie.
Dostateczny j. w. oraz:
Potrafi określić przyczyny migracji ze wsi do
Lokalizowanie na mapie największych
miast.
miast świata. Wyjaśnianie zróżnicowanie Dobry j. w. oraz:
przebiegu procesów urbanizacyjnych w
Potrafi omówić zjawisko deurbanizacji, podać
różnych regionach świata.
przykłady, przyczyny i konsekwencje.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Potrafi sformułować i wyjaśnić prawidłowości
rządzące wewnętrznymi migracjami ludności.
Ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Niedostateczny
176
Cechy urbanizacji w krajach wysoko
rozwiniętych – kryzys śródmieścia.
Przemiany sieci osadniczej w Polsce.
Różnorodność i ewolucja osadnictwa
wiejskiego.
Procesy globalizacyjne na świcie.
Procesy demograficzne w mojej
gminie.
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
związanych z tematami, nie potrafi ich wyjaśnić.
dopuszczający
Porównywanie na podstawie ilustracji i
słuchacz potrafi wymienić i zdefiniować rodzaje
opisu zabudowy fizjonomie miast z
zespołów miejskich.
różnych regionów świata.
dostateczny j. w. oraz:
potrafi opisać specyfikę wybranego zespołu
miejskiego.
dobry j. w. oraz:
potrafi podać przyczyny rozwoju zespołów
miejskich świata.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Potrafi określić konsekwencje rozwoju zespołów
miejskich świata i Polski.
Ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
Wyjaśnia, na czym polega kryzys
wymagań egzaminacyjnych
śródmieścia wielkich miast w krajach
Niedostateczny
wysoko rozwiniętych.
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
Porównywanie przemian zachodzących w związanych z tematami, nie potrafi ich wyjaśnić.
sieci osadniczej polski z przebiegiem
Dopuszczający
procesów urbanizacyjnych na świecie.
Słuchacz potrafi opisać fizjonomię wybranego
Wyjaśnianie przyczyn wyludnienia się wsi miasta Polski.
w Polsce.
Dostateczny j. w. oraz:
Wskazywanie przejawów procesów
Potrafi opisać fizjonomię wybranych miast świata.
globalizacyjnych w strefie ekonomicznej i Dobry j. w. oraz:
społeczno-kulturowej. Rozumienie
Potrafi określić konsekwencje rozwoju zespołów
potrzeby tolerancji i poszanowania innych miejskich świata i w Polsce.
kultur. Rozumienie roli tradycji w
Bardzo dobry j. w. oraz:
zachowaniu dziedzictwa kulturowego.
Potrafi określić funkcje własnej jednostki
Uczniowie reprezentują wyniki
osadniczej w zespołach miast lub miasta
samodzielnej pracy badawczej dotyczącej powiatowego (w regionach wiejskich).
sytuacji i procesów demograficznych
Ocena celująca j. w. oraz:
własnego regionu.
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Niedostateczny
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
177
związanych z tematami, nie potrafi ich wyjaśnić.
Dopuszczający
Słuchacz potrafi charakteryzować podstawowe
jednostki osadnicze w Polsce.
Dostateczny j. w. oraz:
Potrafi opisać współczesną sieć miast i wsi w
Polsce.
Dobry j. w. oraz:
Potrafi określić przyczyny przyrodnicze i
społeczno – gospodarcze, które wpłynęły na
rozwój istniejącej sieci osadniczej w Polsce.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Potrafi podjąć próbę oceny zmian w sieci
osadniczej Polski, które nastąpią w przyszłości.
Ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Niedostateczny
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
związanych z tematami, nie potrafi ich wyjaśnić.
Dopuszczający
Słuchacz potrafi kreślić podstawowe cechy wsi.
Dostateczny j. w. oraz:
Potrafi opisać cechy fizjonomiczne wsi w
wybranych krajach.
Dobry j. w. oraz:
Potrafi wskazywać cechy wsi wynikające z różnic
warunków środowiska przyrodniczego.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Potrafi rozróżniać typy wsi w Polsce, podać
przykłady.
Ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Dział: ŚWIAT W DOBIE PRZEMIAN GOSPODARCZYCH - ROLNICTWO
Przyrodnicze i pozaprzyrodnicze
Wskazywanie na przykładach, że warunki
warunki rozwoju rolnictwa.
przyrodnicze i czynniki społeczno-
Niedostateczny
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
178
Rolnictwo ekstensywne i intensywne.
Problemy wyżywienia ludności na
świcie.
Warunki przyrodnicze rozwoju
rolnictwa w Polsce.
Cechy polskiego rolnictwa na tle
rolnictwa krajów U.E.
Podsumowanie polskiego rolnictwa
metodą „Sowt”
gospodarzce mają wpływ na rozwój
rolnictwa.
Analizowanie wskaźników ilustrujących
zróżnicowanie poziomu produkcji rolniczej
na świecie. Wskazywanie poziomu
produkcji rolnej na świcie.
Wskazywanie związki pomiędzy
poziomem produkcji rolnej a warunkami
środowiska i sytuacją społecznoekonomiczną regionu.
Analizowanie relacji pomiędzy poziomem
wyżywienia ludności a warunkami
środowiska, sytuacją demograficzną,
ekonomiczną, historyczną i poziomem
rozwoju gospodarczego regionu świata.
Analizowanie i porównywanie,
interpretowanie mapy różnej treści
(wyżywienia, ludności, gospodarczej).
Porównywanie w oparciu o materiały
źródłowe (główne statystyczne) cechy i
poziom rolnictwa w Europie i w Polsce.
Podawanie przykładów trudności a
przemianach rolnictwa w Polsce oraz ich
ważniejsze przyczyny.
Dział: ŚWIAT W DOBIE PRZEMIAN GOSPODARCZYCH
68.
Przemiany w energetyce światowej.
omówienie źródła energii na świcie.
Nowe źródła energii.
scharakteryzowanie konwencjonalne
źródła energii, scharakteryzowanie
69.
Problemy energetyki w Polsce i
alternatywnych źródeł energii, podając
związanych z tematami, nie potrafi ich wyjaśnić.
Dopuszczający
Słuchacz potrafi określić warunki środowiska
przyrodniczego strefy umiarkowanej; podać cechy
gospodarki intensywnej. Potrafi wymienić kraje
transformacji gospodarczej w Europie, podać
cechy środowiska rolniczego tych państw. Potrafi
wymienić czynniki przyrodnicze i
pozaprzyrodncize różnicujące poziom rolnictwa
na świecie.
Dostateczny j. w. oraz:
Słuchacz potrafi wymienić typowe dla strefy
umiarkowanej uprawy. Potrafi analizować
wydajność rolnictwa określonego obszaru. Potrafi
podać cechy rolnictwa, które uległy zmianie po
1989r.
Dobry j. w. oraz:
Słuchacz potrafi porównać rolnictwo wybranych
krajów położonych w strefie umiarkowanej.
Potrafi porównać cechy rolnictwa Polski przed
1989 i po 1989r , omówić cechy rolnictwa Czech i
Ukrainy.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Słuchacz potrafi omówić problemy polityki
rozwoju rolnictwa intensywnego w krajach Unii
Europejskiej. Potrafi porównać przebieg
procesów dostosowania rolnictwa do gospodarki
rynkowej w krajach Europy Środkowej i
Wschodniej po 1989 r.
Ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Niedostateczny
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
związanych z tematami, nie potrafi ich wyjaśnić.
Dopuszczający
179
Słuchacz potrafi omówić źródła energii na świcie.
Dostateczny j. w. oraz:
Słuchacz potrafi scharakteryzować
konwencjonalne źródła energii podając przykłady
państw, w których ten rodzaj energii odgrywa
największą rolę.
Dobry j. w. oraz:
Słuchacz potrafi scharakteryzować alternatywne
źródła energii, podając przykłady państw, w
których ten rodzaj energii odgrywa największą
rolę.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Cechy światowego przemysłu
Słuchacz potrafi omówić strukturę energetyczną
Polski, podać przykłady wprowadzenia w Polsce
energetyki ekologicznej.
Ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Niedostateczny
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
związanych z tematami, nie potrafi ich wyjaśnić.
Dopuszczający
Słuchacz potrafi omówić problem deglomeracji
ośrodków przemysłowych, zdefiniować pojęcie
specjalnej strefy ekonomicznej, podać przykłady.
Dostateczny j. w. oraz:
Przemysł zaawansowanych technologii przykładowe mierniki rozwoju
Potrafi na przykładach opisać następstwa
gospodarczego.
wprowadzenia specjalnych stref ekonomicznych.
omówienie przyczyn i konsekwencji
Dobry j. w. oraz:
zróżnicowania poziomu rozwoju
Potrafi omówić proces rozwoju gospodarczego
gospodarczego, podział państw świata pod kraju, który należy do grupy „tygrysów
względem poziomu rozwoju
azjatyckich”. Scharakteryzować problem
gospodarczego.; scharakteryzować
bezrobocia w Polsce.
wybrane grupy państw.
Bardzo dobry j. w. oraz:
poziom rozwoju społeczno –
Potrafi omówić problemy wynikające z
gospodarczego krajów rozwiniętych i
uprzemysłowienia na świecie.
rozwijających się, określić przyczyny
Ocena celująca j. w. oraz:
perspektywy jej rozwoju.
70.
71.
przykłady państw, w których ten rodzaj
energii odgrywa największą rolę.
podaje przykłady wprowadzenia w Polsce
energetyki ekologicznej.
omówienie problemu deglomeracji
ośrodków przemysłowych, zdefiniowanie
pojęcia specjalnej strefy ekonomicznej,
podaje przykłady, procesu rozwoju
gospodarczego kraju, który należy do
grupy „tygrysów azjatyckich”.
Scharakteryzować problem bezrobocia w
Polsce.
wyjaśnienie pojęcie przemysłu
nowoczesnej technologii, podać przykłady
technopolii na świecie, omówienie
znaczenia rozwoju technopolii na świecie.
czynniki lokalizacji zakładów przemysłu
zaawansowanej technopolii.
przedstawienie rozwoju okręgów
krzemowych na świecie, podając ich
rozmieszczenie i uzasadniając lokalizację.
opisanie zmian środowiska przyrodniczego
na Górnym Śląsku i omówić wybrany
przykład przeprowadzonego na świcie
procesu restrukturyzacji przemysłu.
180
zaistniałego zjawiska.
72.
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
Współcześnie uprzemysławiane rejony
wymagań egzaminacyjnych
świata.
Niedostateczny
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
Problem restrukturyzacji przemysłu w
związanych z tematami, nie potrafi ich wyjaśnić.
Polsce.
przykłady państw bogatych i biednych,
Dopuszczający
wybór uzasadnić, opisanie na przykładach Potrafi wyjaśnić pojęcie przemysłu nowoczesnej
krajów bogate i biednych, cechy społeczno technologii, podać przykłady technopolii na
– gospodarcze krajów bogatych i
świecie.
najuboższych; omówienie przemian jakie Dostateczny j. w. oraz:
zaszły w ciągu ostatnich 30 lat w krajach
Potrafi omówić znaczenie rozwoju technopolii na
tzw. gospodarek wschodzących, przyczyny świecie.
i konsekwencje ubóstwa w krajach
Dobry j. w. oraz:
Południa oraz bogactwa w krajach
Potrafi podać czynniki lokalizacji zakładów
Północy.
przemysłu zaawansowanej technopolii.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Potrafi przedstawić rozwój okręgów krzemowych
Biedni i bogaci współczesnego świata.
na świecie, podając ich rozmieszczenie i
Cechy gospodarki krajów wysoko i
uzasadniając lokalizację.
słabo rozwiniętych na przykładzie
Dopuszczający
wybranych krajów.
Słuchacz potrafi wymienić konsekwencje
Wzrost dysproporcji między krajami
przykładowe mierniki rozwoju
intensywnej eksploatacji surowców mineralnych,
wysoko i słabo rozwiniętymi
gospodarczego.
rozumieć pojęcia restrukuryzacji i rekultywacji.
przyczyny i konsekwencje zróżnicowania Dostateczny j. w. oraz:
poziomu rozwoju gospodarczego.
Potrafi opisać zmiany środowiska przyrodniczego
Potrafi dokonuje podziału państw świata
na Górnym Śląsku.
pod względem poziomu rozwoju
Dobry j. w. oraz:
gospodarczego.; scharakteryzować
Potrafi omówić wybrany przykład
wybrane grupy państw.
przeprowadzonego na świcie procesu
Rewolucja w komunikacji. Rozwój
restrukturyzacji przemysłu.
telekomunikacji.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Dynamiczny rozwój usług i ich rola w
Potrafi uzasadnić konieczność restrukturyzacji
gospodarce. Usługi w Polsce i
przemysłu na Górnym Śląsku, podać jej główne
własnym regionie.
problemy.
Przyczyny rozwoju turystyki na
Ocena celująca j. w. oraz:
świecie, czynniki decydujące o
opisuje znaczenie turystyki i jej rosnącą
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
atrakcyjności turystycznej wybranych popularność; podaje przykłady państw
wymagań egzaminacyjnych
181
regionów świata.
Regiony turystyczne Polski.
atrakcyjnych turystycznie.
Scharakteryzuje najpopularniejsze regiony
turystyczne na świecie, na wybranych
przykładach opisze przyczyny
wzmożonego ruchu turystycznego i jego
konsekwencje.
Potrafi scharakteryzować rozwój turystyki
światowej w ciągu ostatnich pięćdziesięciu
lat. Podać czynniki rozwoju turystyki
światowej.
Niedostateczny
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
związanych z tematami, nie potrafi ich wyjaśnić.
Dopuszczający
Słuchacz potrafi podać przykładowe mierniki
rozwoju gospodarczego.
Dostateczny j. w. oraz:
Potrafi omówić przyczyny i konsekwencje
zróżnicowania poziomu rozwoju gospodarczego.
Dobry j. w. oraz:
Potrafi dokonać podziału państw świata pod
względem poziomu rozwoju gospodarczego.;
scharakteryzować wybrane grupy państw.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Potrafi porównać poziom rozwoju społeczno –
gospodarczego krajów rozwiniętych i
rozwijających się, określić przyczyny zaistniałego
zjawiska.
Ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Niedostateczny
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
związanych z tematami, nie potrafi ich wyjaśnić.
Dopuszczający
Słuchacz potrafi podać przykłady państw bogatych
i biednych, wybór uzasadnić.
Dostateczny j. w. oraz:
Potrafi opisać na przykładach kraje bogate i
biedne.
Dobry j. w. oraz:
Potrafi przedstawić cechy społeczno –
gospodarcze krajów bogatych i najuboższych;
omówić przemiany jakie zaszły w ciągu ostatnich
30 lat w krajach tzw. gospodarek wschodzących
Bardzo dobry j. w. oraz:
Potrafi określić przyczyny i konsekwencje
182
ubóstwa w krajach Południa oraz bogactwa w
krajach Północy.
Ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Niedostateczny
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
związanych z tematami, nie potrafi ich wyjaśnić.
Dopuszczający
Słuchacz potrafi opisać znaczenie turystyki i jej
rosnącą popularność; podać przykłady państw
atrakcyjnych turystycznie.
Dostateczny j. w. oraz:
Omówić rodzaje turystyki podając przykłady.
Dobry j. w. oraz:
Scharakteryzować najpopularniejsze regiony
turystyczne na świecie, na wybranych przykładach
opisać przyczyny wzmożonego ruchu
turystycznego i jego konsekwencje.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Potrafi scharakteryzować rozwój turystyki
światowej w ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat.
Podać czynniki rozwoju turystyki światowej.
Ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
75.
Założenia i cele integracji krajów
europejskich w ramach Unii
Europejskiej.
76.
Geograficzna charakterystyka krajów
Unii Europejskiej.
zna organizacje gospodarcze, do których
należy Polska.
potrafi określić zasady funkcjonowania
UE, podać organizacje pozarządowe, do
których należy Polska.
potrafi omówić procesy integracji Europy
Zachodniej po II wojnie światowej,
scharakteryzować współpracę Polski jako
kraju stowarzyszonego z UE.
Niedostateczny
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
związanych z tematami, nie potrafi ich wyjaśnić.
Dopuszczający
Słuchacz zna organizacje gospodarcze, do których
należy Polska.
Dostateczny j. w. oraz:
Słuchacz potrafi określić zasady funkcjonowania
UE, podać organizacje pozarządowe, do których
należy Polska.
183
77.
Nowy podział polityczny Europy
Środkowej.
78.
Problemy społeczne i gospodarcze
krajów sąsiadujących z Polską.
79.
Wybrane przykłady konfliktów
politycznych na świecie.
80.
Terroryzm – jego przyczyny i
kosekwencje.
Dobry j. w. oraz:
Słuchacz potrafi omówić procesy integracji
Europy Zachodniej po II wojnie światowej,
scharakteryzować współpracę Polski jako kraju
stowarzyszonego z UE.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Słuchacz potrafi opisać zadania jakie stawia
Polsce przynależność do innych ugrupowań
potrafi omówić pojęcie globalizacji,
integraji gospdoarczej.
modernizacji gospodarczej.
Ocena celująca j. w. oraz:
Potrafi wskazać zmiany gospdarcze w
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
krajach wysoko uprzemysłowionych i tzw wymagań egzaminacyjnych
gospodarek wschodzących.
Niedostateczny
Omówić konsekwencje zmian
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
gospodarczych na świecie.
związanych z tematami, nie potrafi ich wyjaśnić.
Słuchacz potrafi przedstawić, uzasadniając Dopuszczający
wybór agrumentów za i przeciw
Słuchacz potrafi omówić pojęcie globalizacji,
globalizacji.
modernizacji gospodarczej.
Dostateczny j. w. oraz:
Potrafi wskazać zmiany gospdarcze w krajach
wysoko uprzemysłowionych i tzw gospodarek
wschodzących.
Dobry j. w. oraz:
Omówić konsekwencje zmian gospodarczych na
potrafi poda przykłady współczesnych
świecie.
konfliktów zbrojnych na świecie.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Potrafi scharakteryzować konflikt
Słuchacz potrafi przedstawić, uzasadniając wybór
bliskowschodni, bałkański lub afgański.
agrumentów za i przeciw globalizacji.
potrafi scharakteryzować samodzielnie
Ocena celująca j. w. oraz:
wybrany konflikt zbrojny.
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
Niedostateczny
Słuchacz nie zna podstawowych terminów
związanych z tematami, nie potrafi ich wyjaśnić.
Dopuszczający
Słuchacz potrafi poda przykłady współczesnych
konfliktów zbrojnych na świecie.
184
Dostateczny j. w. oraz:
Potrafi scharakteryzować konflikt bliskowschodni,
bałkański lub afgański.
Dobry j. w. oraz:
Słuchacz potrafi scharakteryzować samodzielnie
wybrany konflikt zbrojny.
Bardzo dobry j. w. oraz:
Przygotować wniosek o głównych przyczynach i
konsekwencjach konfliktów zbrojnych.
Ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
LITERATURA
1. System przyrodniczy Ziemi. Geografia, zakres podstawowy; W. Kosakowski, W. Kowalik, E. Zastrożna.
2. Człowiek Gospodarzem przestrzeni geograficznej. Geografia, zakres podstawowy; T. Krynicka – Tarnacka, G. Wnuk, Z. Wojtkowicz.
3. Szkolny słownik geograficzny.
4. Repetytorium z geografii.
5. Moje miejsce w Europie. Suplement do podręcznika geografii dla gimnazjum; T. Krynicka – Tarnacka, G. Wnuk, Z. Wojtkowicz.
185
MATEMATYKA
Lp
1.
Zakres wymagań egzaminacyjnych
Elementy logiki i nauki o zbiorach
Wiadomości i umiejętności
– odróżnianie wyrażeń, które są zdaniami
w matematyce, od tych, które nimi nie są
1. zdania i ich wartości logiczne
– przyporządkowywanie zdaniom ich
2. zaprzeczenie zdania
wartości logicznych
3. koniunkcja zdań
– wyznaczanie dziedziny wyrażenia
4. alternatywa zdań
zawierającego zmienną
5. zaprzeczenie koniunkcji i alternatywy – przekształcanie wyrażenia
6. implikacja i równoważność zdań
zawierającego zmiennà w zdanie przez
7. zbiór i jego elementy, relacja
podstawienie elementu dziedziny oraz
należenia
przez poprzedzenie wyrażenia zwrotami
8. zbiory równe, podzbiory,
„dla każdego” lub„istnieje”
9. relacja równości, relacja zawierania
– tworzenie zaprzeczeń danych zdań i
10. suma zbiorów
przyporządkowywanie im wartości
11.iloczyn zbiorów
logicznych
różnica zbiorów, dopełnienie zbioru w
– tworzenie zaprzeczeń zdań
przestrzeni
poprzedzonych zwrotami „dla każdego”
lub „istnieje”
– rozpoznawanie zdań w postaci
koniunkcji
– ocenianie wartości logicznej koniunkcji
– formułowanie zdań w postaci
koniunkcji
– rozpoznawanie zdań w postaci
alternatywy
– ocenianie wartości logicznej
alternatywy
– formułowanie zdań w postaci
alternatywy
– tworzenie zaprzeczeń zdań danych w
postaci koniunkcji i alternatywy
– ocenianie wartości logicznej zaprzeczeń
Kryteria oceniania
- ocenę niedostateczną
otrzymuje słuchacz, który nie zna podstawowych
terminów związanych z tematami, nie potrafi ich
wyjaśnić, nie opanował treści na ocenę
dopuszczającą.
- ocenę dopuszczającą
gdy rozpoznaje zdania logiczne i ocenia ich
wartość logiczną, podaje zaprzeczenie,
rozpoznaje koniunkcję, alternatywę, implikację i
równoważność zdań.
-gdy podaje przykłady zbiorów
- ocenę dostateczną
gdy ponadto zna prawa De Morgana, tworzy
zaprzeczenia zdań złożonych.
-gdy ponadto potrafi znaleźć sumę,
różnicę, część wspólną zbiorów i przedziałów,
- ocenę dobrą
gdy ponadto sprawdza, czy zdanie jest tautologią
-gdy ponadto posiada wiadomości dotyczące form
zdaniowych,
rozróżnia i umie stosować kwantyfikatory,
- ocenę bardzo dobrą
gdy ponadto dowodzi prawa De Morgana i stosuje
je w nietypowych sytuacjach.
- gdy potrafi budować zdania z kwantyfikatorem,
ocenia wartość logiczną takich zdań i układa
zaprzeczenia.
- ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
186
2.
Liczby rzeczywiste
– rozpoznawanie zdań w postaci
implikacji i równoważności
– formułowanie zdań w postaci implikacji
i równoważności
– rozpoznawanie założenia i tezy w
twierdzeniu w postaci implikacji
– formułowanie implikacji odwrotnej
– rozpoznawanie zdań w postaci
równoważności
– rozkładanie równoważności na
koniunkcję implikacji
– określanie relacji między elementem a
zbiorem
– rozpoznawanie na podstawie określenia
zbioru, czy zbiór ten jest skończony
– wyznaczanie liczby elementów zbiorów
skończonych
– podawanie przykładu zbiorów
– ocenianie, czy zbiór jest, czy nie jest
pusty
– rozpoznawanie, który zbiór jest równy
danemu
– rozpoznawanie, który zbiór jest zawarty
w danym
– tworzenie podzbiorów danego zbioru
– wyznaczanie sum danych zbiorów
– obliczanie liczby elementów sumy
zbiorów skończonych
– wyznaczanie iloczynów zbiorów
– rozpoznawanie zbiorów rozłącznych na
diagramie oraz zdefiniowanych
przez podanie elementów
– wyznaczanie różnic zbiorów
– wyznaczanie dopełnień zbiorów w
danych przestrzeniach
– rozkładanie liczb naturalnych na
- ocenę niedostateczną
czynniki pierwsze
otrzymuje słuchacz, który nie zna podstawowych
187
1. zbiór liczb naturalnych, całkowitych,
wymiernych i niewymiernych,
2. liczby pierwsze
rozwinięcia dziesiętne liczb
rzeczywistych, błąd przybliżenia,
szacowanie
wartości liczbowych
3. przedziały osi liczbowej
4. wartość bezwzględna liczby
rzeczywistej
5. odległość na osi liczbowej
6. potęga o wykładniku całkowitym i
wymiernym
7. obliczenia procentowe
– zaznaczanie danych liczb rzeczywistych
na osi liczbowej
– sprawne wykonywanie działań na
liczbach rzeczywistych, usuwanie
niewymierności z mianownika
– porównywanie liczb rzeczywistych
– wykorzystywanie przybliżeń
dziesiętnych do zaokrąglania liczb
– obliczanie błędu przybliżenia
– ustawianie liczb rzeczywistych w
kolejności rosnącej lub malejącej
– szacowanie wartości liczb, równie˝
niewymiernych
– zaznaczanie przedziału na osi liczbowej
– ustalanie, czy dana liczba (również
niewymierna) należy do danego
przedziału
– wykonywanie działań na przedziałach –
wyznaczanie sumy, iloczynu
i różnicy przedziału
– wyznaczanie dopełnienia przedziału osi
liczbowej w przestrzeni liczb
rzeczywistych
– wyznaczanie wartości bezwzględnej
liczby
– wyznaczanie elementów zbiorów
danych przez warunek z wartością
bezwzględną oraz zaznaczanie ich na osi
– zapisywanie przedziału za pomocą
wartości bezwzględnej
– obliczanie odległości między punktami
o danych współrzędnych
– szukanie współrzędnych punktu
odległego od danego o zadaną wielkość
– wyznaczanie współrzędnej punktu
jednakowo oddalonego od dwóch danych
punktów
terminów związanych z tematami, nie potrafi ich
wyjaśnić, nie opanował treści na ocenę
dopuszczającą.
- ocenę dopuszczającą,
- gdy zna podzbiory zbioru R, potrafi
zaznaczać przedziały liczbowe, zna wzory działań
na potęgach, wykonuje proste obliczenia
procentowe
- ocenę dostateczną
- zna relacje między
podzbiorami zbioru R,
- zna pojęcie wartości bezwzględnej.
- potrafi wykonać działania na przedziałach,
potrafi rozwiązywać zadania na obliczenia
procentowe, potrafi obliczać błędy przybliżeń
- ocenę dobrą
- gdy umie rozwiązywać równania i nierówności z
wartością bezwzględną,
potrafi szacować wartości liczbowe w postaci
niewymiernej, sprawnie wykonuje działania na
potęgach oraz rozwiązuje zadania dotyczące
obliczeń procentowych związanych z operacjami
bankowymi i podatkami,
- ocenę bardzo dobrą
gdy sprawnie rozwiązuje zadania dotyczące
obliczeń procentowych posługując się różnymi
typami diagramów
- ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
188
3.
Figury geometryczne na płaszczyźnie
1. prostokątny układ współrzędnych na
płaszczyźnie
2. równanie prostej na płaszczyźnie
3. proste równoległe i prostopadłe
4. półpłaszczyzna
5. odległość na płaszczyźnie
kartezjańskiej
6. równanie okręgu na płaszczyźnie
7. twierdzenie Talesa
8. jednokładność figur
9. podobieństwo figur
10. figury wypukłe
11. klasyfikacja trójkątów i
czworokątów
12. czworokąt i okrąg
13. oś symetrii figury
14. środek symetrii figury
15. związki miarowe w figurach
płaskich
– sprawne wykonywanie rachunków na
potęgach o wykładnikach wymiernych
– wyznaczanie: procentu danej liczby,
liczby, gdy dany jest procent, ustalanie,
jakim procentem danej liczby jest druga
liczba
– odczytywanie informacji z diagramu
kołowego i słupkowego, przedstawianie
danych procentowych na diagramie
kołowym i słupkowym
– wykonywanie obliczeń związanych z
lokatami, kredytami oraz podatkami, a
także ze wzrostem i spadkiem cen
– dokonywanie wyboru
najkorzystniejszej lokaty oraz
najtańszego kredytu
– zaznaczanie punktów o danych
współrzędnych na płaszczyźnie
kartezjańskiej
– zaznaczanie na płaszczyźnie zbiorów
zdefiniowanych przez warunki,
jakie spełniają współrzędne ich punktów
– formułowanie warunków, jakie
spełniają współrzędne punktów,
należących
do danych zbiorów
– rozróżnianie prostych mających
równanie kierunkowe od prostych nie
mających takiego równania
– sprawdzanie, czy dany punkt należy do
danej prostej
– wyznaczanie równania prostej
przechodzącej przez dwa dane punkty
– sprawdzanie, czy trzy punkty są
współliniowe
– wyznaczanie współrzędnych punktu
przecięcia prostych
Ocenę niedostateczną
otrzymuje słuchacz, który nie zna podstawowych
terminów związanych z tematami, nie potrafi ich
wyjaśnić, nie opanował treści na ocenę
dopuszczającą.
Ocenę dopuszczającą
-gdy potrafi rozróżnić wielokąty,
zna ich własności, wzory na pola i obwody figur
płaskich, zna twierdzenie Pitagorasa i umie je
zastosować w prostych sytuacjach, zna definicje
przekształceń, potrafi je rozpoznać i znaleźć
obrazy punktu w tych przekształceniach metodą
geometryczną i analityczną,
- gdy potrafi wyznaczyć równanie prostej,
obliczyć odległość dwóch punktów, zna równanie
okręgu, potrafi określić wzajemne położenie
dwóch prostych, prostej i okręgu oraz dwóch
okręgów
ocenę dostateczną
- gdy stosuje własności kątów oraz cechy
podobieństwa i przystawania trójkątów w
189
– wyznaczanie współrzędnych punktów
przecięcia prostych z osiami układu
współrzędnych
– rozpoznawanie równań prostych
prostopadłych i prostych równoległych
do danej prostej
– wyznaczanie równania prostej
równoległej lub prostopadłej do danej
i przechodzącej przez dany punkt
– wyznaczanie równania prostej
zawierającej wysokość trójkąta
– wyznaczanie równania symetralnej
odcinka
– opisywanie półpłaszczyzny o danej
krawędzi za pomocą nierówności
– ustalanie, czy do danej półpłaszczyzny
należy dany punkt
– wyznaczanie sumy, różnicy, iloczynu
półpłaszczyzn oraz półpłaszczyzny
i odcinka, prostej, półprostej
– obliczanie odległości punktów o danych
współrzędnych
– obliczanie pól i obwodów trójkątów i
czworokątów
– interpretacja parametrów
występujących w kanonicznej postaci
równania
okręgu
– wyznaczanie równania okręgu o danym
środku oraz promieniu i rysowanie
go na płaszczyźnie
– badanie wzajemnego położenia dwóch
okręgów oraz okręgu i prostej
– wskazywanie na ramionach kàta
odcinków proporcjonalnych
– konstrukcja odcinka x, takiego, że x—a
= b—c , gdzie a, b, c to odcinki dane
prostych sytuacjach, zna pojęcie jednokładności i
podobieństwa figur, konstruuje obrazy figur w
tych przekształceniach,
- gdy potrafi rozwiązywać proste zadania
dotyczące wzajemnego położenia prostych,
równania okręgu
ocenę dobrą
- gdy potrafi rozwiązywać zadania z
zastosowaniem twierdzenia Pitagorasa, Talesa
oraz dotyczących czworokątów wpisanych i
opisanych na okręgu, rozpoznaje figury osiowo- i
środkowosymetryczne, wskazuje oś i środek
symetrii,
- -gdy potrafi rozwiązywać zadania dotyczące
wzajemnego położenia prostej i okręgu oraz
dwóch okręgów
ocenę bardzo dobrą
- gdy potrafi rozwiązywać zadania problemowe
dotyczące prostych i okręgów, wskazuje punkty
stałe, składa przekształcenia,
- ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
190
– dzielenie odcinka na równe części oraz
w zadanym stosunku
– rozpoznawanie figur podobnych
– obliczanie wymiarów figur podobnych
– uzasadnianie podobieństwa trójkątów
na podstawie różnych cech
podobieństwa
– odszukiwanie trójkątów podobnych w
zbiorze danych trójkątów
– sprawne wykorzystywanie
podobieństwa trójkątów do
rozwiązywania zadań
– rozpoznawanie figur wypukłych wśród
różnych figur
– podawanie przykładów czworokątów
wypukłych i czworokątów niewypukłych
– klasyfikowanie trójkątów ze względu
na ich kąty
– klasyfikowanie trójkątów ze względu
na ich boki
– wykorzystywanie własności trójkątów
do rozwiązywania zadań
– rozróżnianie trapezów,
równoległoboków, prostokątów, rombów,
kwadratów, deltoidów wśród innych
czworokątów
– ustalanie zależności między zbiorami
czworokątów
– ustalanie własności czworokąta
opisanego na okręgu i czworokąta
wpisanego
w okrąg
– wykorzystywanie wyżej wymienionych
własności do rozwiązywania zadań
– rozróżnianie figur
osiowosymetrycznych
– rozróżnianie figur mających więcej niż
191
4.
Funkcje i ich własności
definicja i sposoby opisu funkcji
dziedzina i zbiór wartości funkcji
wykres funkcji
przekształcanie wykresu funkcji
własności funkcji
jedną oś symetrii
– rozróżnianie trójkątów i czworokątów
osiowosymetrycznych
– rozwiązywanie zadań z
wykorzystaniem osi symetrii trójkątów i
czworokątów
– rozróżnianie figur
środkowosymetrycznych
– rozróżnianie czworokątów
środkowosymetrycznych
– zastosowanie własności czworokątów
środkowosymetrycznych do
rozwiązywania
zadań
– rozwiązywanie zadań z
wykorzystaniem środka symetrii figury
– obliczanie obwodów i pól wielokątów
– obliczanie obwodów i pól figur
wyznaczonych przez różnie położone
koła, np. pierścienia kołowego, części
wspólnej kół
– obliczanie pól figur podobnych
odróżnianie przyporządkowań będących i
przyporządkowań nie będących
funkcjami
sporządzanie grafów danych funkcji
obliczanie wartości funkcji danej wzorem
dostrzeganie zależności funkcyjnych w
otaczającej nas rzeczywistości
wyznaczanie dziedziny danej funkcji
wyznaczanie zbioru wartości danej
funkcji
rozróżnianie krzywych będących i
krzywych nie będących wykresami
funkcji
rozpoznawanie i rysowanie wykresów
funkcji danych wzorami f(x)= x2,
- ocenę niedostateczną
otrzymuje słuchacz, który nie zna podstawowych
terminów związanych z tematami, nie potrafi ich
wyjaśnić, nie opanował treści na ocenę
dopuszczającą.
ocenę dopuszczającą,
gdy zna pojecie funkcji, umie sporządzić wykres
funkcji, odczytuje podstawowe własności z
wykresu,
ocenę dostateczną,
gdy potrafi określić dziedzinę funkcji, jej miejsca
zerowe, sporządzić wykres przy zadanych
warunkach,
ocenę dobrą,
gdy potrafi analizować funkcje przedstawione w
192
f(x)= 1—x , f(x)=|x|
określanie dziedziny i zbioru wartości
funkcji na podstawie jej wykresu
obliczanie brakujących współrzędnych
punktów należących do wykresu
funkcji danej wzorem
interpretowanie wielkości a i b we
wzorze y = f(x – a) + b w terminach
przesunięć wykresu funkcji y = f(x)
rysowanie wykresów funkcji y = f(x – a)
+ b oraz y = – f(x), gdy dany
jest wykres funkcji y = f(x)
ustalanie, jakim wzorem określona jest
funkcja g, której wykres powstał
w wyniku dokonania przekształceń z
wykresu funkcji f o danym
wzorze
wyznaczanie miejsc zerowych funkcji
danej wzorem
rozpoznawanie funkcji
różnowartościowych i
nieróżnowartościowych na
podstawie wykresu
ustalanie przedziałów monotoniczności i
wartości ekstremalnych funkcji
na podstawie wykresu
sporządzanie tabelki przebiegu
zmienności funkcji na podstawie wykresu
wyznaczanie zbiorów, w których funkcja
przyjmuje wartości dodatnie,
i zbiorów, w których funkcja przyjmuje
wartości ujemne, na podstawie
wykresu
5.
Funkcje trygonometryczne
miara kąta
różnej postaci, potrafi przekształcać wykresy
funkcji, przedstawiać funkcje za pomocą wzoru,
-ocenę bardzo dobrą,
gdy potrafi rozwiązywać trudniejsze zadania
dotyczące funkcji
- ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
sprawne operowanie pojęciami: kat ostry, - ocenę niedostateczną
prosty, rozwarty, półpełny,
otrzymuje słuchacz, który nie zna podstawowych
pełny, wypukły, wklęsły
terminów związanych z tematami, nie potrafi ich
193
funkcje trygonometryczne w trójkącie
prostokątnym
kąt skierowany
funkcje trygonometryczne kąta
skierowanego
współczynnik kierunkowy prostej
związki między funkcjami
trygonometrycznymi tego samego kąta
wykresy funkcji trygonometrycznych
zamiana miary stopniowej na łukową i
odwrotnie
sprawne „rozwiązywanie” trójkątów
prostokątnych przy różnych danych
wykorzystywanie tablic wartości funkcji
trygonometrycznych
wyrażanie miar kątów skierowanych w
stopniach i radianach
zaznaczanie kątów skierowanych o
różnych miarach w układzie
współrzędnych
obliczanie wartości funkcji
trygonometrycznych dowolnego kąta
skierowanego
sprawdzanie, czy dana liczba może być
wartością funkcji trygonometrycznej
ustalanie znaku funkcji
trygonometrycznych dowolnego kąta
skierowanego
zaznaczanie w układzie współrzędnych
kąta o zadanej wartości funkcji
trygonometrycznej
interpretowanie współczynnika
kierunkowego w równaniu prostej
rozróżnianie prostych nachylonych do osi
x pod kątem ostrym i pod kątem
rozwartym na podstawie wzoru
wyznaczanie równania prostej
przechodzącej przez dany punkt,
nachylonej
do osi x pod danym kątem
wykorzystywanie zależności między
funkcjami trygonometrycznymi tego
samego kąta do obliczania brakujących
wartości jego funkcji
trygonometrycznych
przekształcanie wyrażeń zawierających
wyjaśnić, nie opanował treści na ocenę
dopuszczającą.
ocenę dopuszczającą
-gdy określa funkcje trygonometryczne w
trójkącie prostokątnym oraz stosuje je w prostych
sytuacjach z geometrii płaskiej
ocenę dostateczną
-gdy zna miarę łukową kąta, określa funkcje
trygonometryczne dowolnego kąta, zna
podstawowe tożsamości trygonometryczne oraz
rozpoznaje wykresy funkcji trygon.
Ocenę dobrą
gdy potrafi korzystać ze wzorów redukcyjnych,
sprawdza proste tożsamości trygonometryczne,
umie narysować wykresy funkcji
trygonometrycznych, podać ich własności i
wykorzystać do rozwiązywania prostych równań i
nierówności trygonometrycznych
ocenę bardzo dobrą
gdy rozwiązuje zadania o podwyższonym stopniu
trudności
- ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
194
6.
Funkcja liniowa
wykres funkcji liniowej
własności funkcji liniowej
funkcje trygonometryczne
sprawdzanie, czy dane wyrażenie jest
tożsamością trygonometryczną
rozpoznawanie wykresów funkcji
trygonometrycznych
rysowanie wykresów i opisywanie
własności funkcji trygonometrycznych
na podstawie wykresu
przekształcanie wykresów funkcji
trygonometrycznych
wyznaczanie zbiorów wartości funkcji
danych wzorami
f(x) = ± sin(x – a) + b oraz f(x) = ± cos(x
– a) + b
graficzne wyznaczanie zbiorów wartości
funkcji trygonometrycznych
dla zadanych zbiorów argumentów
graficzne wyznaczanie zbiorów
argumentów przy zadanych wartościach
funkcji trygonometrycznych
rysowanie wykresu funkcji liniowej
rysowanie wykresu funkcji kawałkami
liniowej
rozpoznawanie na podstawie wykresu,
czy funkcja liniowa jest rosnąca,
czy malejąca
wyznaczanie miejsc zerowych funkcji
liniowej i kawałkami liniowej
ustalanie monotoniczności funkcji
liniowej na podstawie wzoru
– sporządzanie tabelki przebiegu
zmienności funkcji liniowej i kawałkami
- ocenę niedostateczną
otrzymuje słuchacz, który nie zna podstawowych
terminów związanych z tematami, nie potrafi ich
wyjaśnić, nie opanował treści na ocenę
dopuszczającą.
- ocenę dopuszczającą,
gdy potrafi sporządzać wykres, odczytywać
miejsca zerowe,
ocenę dostateczną,
gdy potrafi wyznaczać punkty przecięcia z
osiami, sprawdzać, czy punkt należy do wykresu,
na ocenę dobrą,
gdy zna znaczenie współczynników, ustala
monotoniczność,
na ocenę bardzo dobrą,
- gdy ustala wzór funkcij na podstawie zadanych
warunków
195
7.
Funkcja kwadratowa
postać kanoniczna i ogólna trójmianu
kwadratowego
postać iloczynowa trójmianu
kwadratowego
równania i nierówności kwadratowe
8.
Wielomiany
wielomiany stopnia większego niż 2;
rysowanie wykresu funkcji kwadratowej i
opisywanie jej własności
sporządzanie tabelki przebiegu
zmienności funkcji danej wzorem
f(x) = a(x – p)2 + q
rozpoznawanie trójmianu kwadratowego
w postaci kanonicznej i ogólnej
zamiana postaci kanonicznej na ogólną i
odwrotnie; wyróżnik trójmianu
kwadratowego
wyznaczanie współrzędnych wierzchołka
paraboli
wyznaczanie miejsc zerowych funkcji
kwadratowej oraz zbiorów, w których
przyjmuje ona wartości dodatnie, i
zbiorów, w których przyjmuje ona
wartości ujemne
ustalanie liczby miejsc zerowych
trójmianu kwadratowego na podstawie
wartości jego wyróżnika
wyznaczanie wartości ekstremalnych
trójmianu kwadratowego
rozkładanie na czynniki trójmianów
kwadratowych niepełnych
wykorzystywanie wzorów na pierwiastki
trójmianu kwadratowego do
rozkładu na czynniki
zapisywanie trójmianu w postaci
iloczynowej, gdy znane są pierwiastki
rozwiązywanie równań i nierówności
kwadratowych
rozwiązywanie zadań sprowadzających
się do rozwiązywania równań
i nierówności kwadratowych
sprawne wykonywanie działań na
wielomianach
stosowanie wzorów skróconego
- ocenę niedostateczną
otrzymuje słuchacz, który nie zna podstawowych
terminów związanych z tematami, nie potrafi ich
wyjaśnić, nie opanował treści na ocenę
dopuszczającą.
ocenę dopuszczającą,
gdy zna pojecie funkcji kwadratowej, jej wzór w
różnych postaciach, umie sporządzić jej wykres,
potrafi rozwiązać proste równanie kwadratowe,
ocenę dostateczną,
gdy potrafi zapisać wzór funkcji spełniającej
proste warunki, potrafi obliczać współrzędne
punktów przecięcia wykresu z osiami, rozwiązuje
proste nierówności kwadratowe,
ocenę dobrą,
gdy potrafi rozwiązywać zadania tekstowe
stosując funkcję kwadratową w sytuacjach
typowych,
ocenę bardzo dobrą,
gdy potrafi rozwiązywać zadania optymalizacyjne
z różnych działów matematyki
- ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
ocenę niedostateczną
otrzymuje słuchacz, który nie zna podstawowych
terminów związanych z tematami, nie potrafi ich
196
9.
działania na wielomianach
rozkład wielomianu na czynniki
3. równania i nierówności
wielomianowe
mnożenia
wyłączanie wspólnego czynnika przed
nawias
stosowanie twierdzenia Bézout
sprawdzanie, czy dana liczba jest
pierwiastkiem wielomianu
rozwiązywanie równań i nierówności
wielomianowych
Funkcja homograficzna
skracanie i rozszerzanie wyrażeń
wymiernych
dodawanie i odejmowanie wyrażeń
wymiernych
mnożenie i dzielenie wyrażeń
wymiernych
przekształcanie wyrażeń wymiernych do
postaci dogodnej do obliczeń
rysowanie wykresu funkcji
homograficznej y = a—x oraz wykresów
powstałych z niego w wyniku
przesunięcia
wyznaczanie dziedziny i zbioru wartości
funkcji homograficznej
opisywanie własności funkcji
homograficznej
wyrażenia wymierne
funkcja homograficzna
3. równania i nierówności wymierne
wyjaśnić, nie opanował treści na ocenę
dopuszczającą.
ocenę dopuszczającą
-gdy rozpoznaje funkcję wielomianową, potrafi
szkicować ich wykresy i omawiać podstawowe
własności, zna pojęcie wielomianu i wykonuje
proste działania na wielomianach
ocenę dostateczną
-gdy rozkłada wielomian na czynniki i rozwiązuje
proste równania i nierówności wielomianowe.
Ocenę dobrą
-gdy potrafi znajdować i ustalać krotność
pierwiastków równania wielomianowego,
sprawnie rozwiązuje równania i nierówności
wielomianowe
ocenę bardzo dobrą
gdy potrafi rozwiązywać równania i nierówności
wykorzystując twierdzenie Bezoute`a,
- ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
- ocenę niedostateczną
otrzymuje słuchacz, który nie zna podstawowych
terminów związanych z tematami, nie potrafi ich
wyjaśnić, nie opanował treści na ocenę
dopuszczającą.
ocenę dopuszczającą
gdy rozpoznaje funkcję wymierną, wyznacza jej
dziedzinę oraz potrafi wykonać proste działania
na wyrażeniach wymiernych
ocenę dostateczną
gdy potrafi rozwiązywać równania i nierówności
wymierne
ocenę dobrą
gdy umie sporządzać wykresy funkcji
homograficznych i podać ich własności
ocenę bardzo dobrą
197
10.
Ciągi liczbowe
1.definicja ciągu liczbowego
ciąg arytmetyczny
ciąg geometryczny
elementy matematyki finansowej –
procent prosty i procent składany
sporządzanie tabelki przebiegu
zmienności funkcji homograficznej
wskazywanie wielkości odwrotnie
proporcjonalnych
rozwiązywanie zadań z zastosowaniem
proporcjonalności odwrotnej
porównywanie wartości funkcji
homograficznych
graficzne wyznaczanie zbiorów będących
rozwiązaniami równań i nierówności
wymiernych
obliczanie wartości wyrazów ciągu na
podstawie wzoru
odgadywanie wzoru na podstawie
wartości kilku pierwszych wyrazów
(proste przypadki)
sprawdzanie, czy dana wartość jest
wyrazem danego ciągu
rysowanie wykresów ciągów
sprawdzanie, które wyrazy ciągu należą
do danego przedziału
gdy potrafi przekształcać wzór funkcji i
wyznaczać jej asymptoty,
- ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
ocenę niedostateczną
otrzymuje słuchacz, który nie zna podstawowych
terminów związanych z tematami, nie potrafi ich
wyjaśnić, nie opanował treści na ocenę
dopuszczającą.
ocenę dopuszczającą
gdy zna podstawowe pojęcia i wzory dotyczące
ciągów, potrafi podać przykłady ciągu
arytmetycznego i geometrycznego
ocenę dostateczną
gdy potrafi rozwiązać proste zadania z
badanie monotoniczności ciągu
wykorzystaniem wzorów dotyczących ciągów,
odróżnianie ciągów rosnących,
umie określić monotoniczność podanego ciągu,
malejących, niemonotonicznych na
zna i rozumie pojęcie procentu prostego i
podstawie wykresu
składanego
sprawdzanie, czy ciąg jest arytmetyczny ocenę dobrą
ustalanie wzoru ciągu arytmetycznego na gdy potrafi wyznaczyć wzór ciągu na podstawie
podstawie różnych danych (np.
wskazanych danych, potrafi rozwiązywać zadania
a1 i r, a2 i a5)
z zastosowaniem procentu prostego oraz
obliczanie sumy n kolejnych wyrazów
składanego
ciągu arytmetycznego
ocenę bardzo dobrą
badanie monotoniczności ciągu
gdy potrafi rozwiązywać zadania problemowe z
arytmetycznego
zakresu ciągów
rozpoznawanie na podstawie wzoru, czy - ocena celująca j. w. oraz:
ciąg jest rosnący, czy malejący
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
rozwiązywanie zadań z wykorzystaniem wymagań egzaminacyjnych
198
11.
Figury geometryczne w przestrzeni
położenie prostych i płaszczyzn w
przestrzeni
kąt między prostą a płaszczyzną
kąt dwuścienny
graniastosłupy i ostrosłupy
bryły obrotowe – walec, stożek, kula
średniej arytmetycznej oraz
wzorów na an, Sn
sprawdzanie, czy ciąg jest geometryczny
ustalanie wzoru ciągu geometrycznego na
podstawie różnych danych
obliczanie sumy n początkowych
wyrazów ciągu geometrycznego
– rozwiązywanie zadań z
wykorzystaniem wzorów na an i Sn
rozróżnianie prostych leżących w jednej
płaszczyźnie oraz takich, które
nie leżà w jednej płaszczyźnie
wskazywanie na modelu i na rysunku
wielościanu odcinków zawartych
w prostych równoległych, przecinających
się, skośnych
wskazywanie na modelu i na rysunku
wielościanu ścian zawartych
w płaszczyznach równoległych,
prostopadłych
wskazywanie na modelu i na rysunku
wielościanu przekrojów zawartych
w płaszczyznach równoległych,
prostopadłych
wskazywanie na modelu i zaznaczanie na
rysunku kàtów nachylenia
krawędzi i przekątnych wielościanów do
ścian
wskazywanie kątów dwuściennych i ich
kątów liniowych na modelach
zaznaczanie kątów liniowych kątów
dwuściennych na rysunkach
wskazywanie na modelu i na rysunku
wierzchołków, krawędzi, przekątnych
i ścian wielościanów
odróżnianie graniastosłupów i
ostrosłupów od innych brył
Ocenę niedostateczną
otrzymuje słuchacz, który nie zna podstawowych
terminów związanych z tematami, nie potrafi ich
wyjaśnić, nie opanował treści na ocenę
dopuszczającą.
Ocenę dopuszczającą
-gdy zna pojęcia dotyczące poszczególnych
wielościanów oraz brył obrotowych, zna i stosuje
wzory na objętość i pole powierzchni całkowitej
brył
ocenę dostateczną
gdy potrafi rozwiązywać proste zadania z
wykorzystaniem twierdzenia Pitagorasa oraz
funkcji trygonometrycznych, umie rozpoznać
siatki wielościanów
ocenę dobrą
gdy potrafi rozwiązywać trudniejsze zadania na
obliczanie objętości, pól powierzchni
wielościanów i brył obrotowych
ocenę bardzo dobrą
gdy potrafi rozwiązywać zadania z
wykorzystaniem obliczania miar kątów między
odcinkami, odcinkami i ścianami oraz między
ścianami w wielościanach
- ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
199
12.
Rachunek prawdopodobieństwa
(z elementami statystyki opisowej)
1.eksperymenty losowe
kombinatoryka
zdarzenia elementarne i ich przestrzeń
zdarzenia losowe
prawdopodobieństwo i jego własności
6. elementy statystyki opisowej
rozróżnianie graniastosłupów prostych i
graniastosłupów prawidłowych wśród
innych graniastosłupów
rozróżnianie ostrosłupów prawidłowych
wśród innych ostrosłupów
rysowanie siatek oraz wykonywanie
rysunków graniastosłupów i ostrosłupów
obliczanie objętości i pól powierzchni
graniastosłupów i ostrosłupów
wyznaczanie związków miarowych w
bryłach z wykorzystaniem trygonometrii
rozróżnianie walców, stożków i kul
wśród innych brył
rysowanie siatek walca i stożka
rysowanie przekrojów osiowych walca i
stożka oraz brył w rzucie
obliczanie pól powierzchni oraz objętości
brył obrotowych
wyznaczanie związków miarowych w
bryłach obrotowych z zastosowaniem
trygonometrii
podawanie przykładów eksperymentów
losowych
wykonywanie i odczytywanie diagramów
ilustrujących wyniki eksperymentów
losowych
obliczanie częstości doświadczalnej
wyników eksperymentów losowych
rozróżnianie sytuacji, w których mamy do
czynienia z wariacjami, kombinacjami,
permutacjami
obliczanie liczby kombinacji, permutacji,
wariacji bez powtórzeń i wariacji
z powtórzeniami
wykorzystywanie wzorów
kombinatorycznych do rozwiązywania
zadań
Ocenę niedostateczną
otrzymuje słuchacz, który nie zna podstawowych
terminów związanych z tematami, nie potrafi ich
wyjaśnić, nie opanował treści na ocenę
dopuszczającą.
Ocenę dopuszczającą
gdy zna pojęcia i wzory z zakresu rachunku
prawdopodobieństwa, potrafi wskazać i obliczać
liczbę zdarzeń elementarnych w konkretnych
doświadczeniach, potrafi obliczać
prawdopodobieństwo zdarzeń w oparciu o
klasyczną definicję
gdy zna pojęcia i wzory dotyczące kombinatoryki
ocenę dostateczną
gdy potrafi obliczać prawdopodobieństwa zdarzeń
metodą drzewek, umie stosować własności
200
wskazywanie zdarzeń elementarnych w
konkretnych doświadczeniach
podawanie przykładów doświadczeń o
zdarzeniach elementarnych jednakowo
prawdopodobnych oraz doświadczeń, w
których zdarzenia elementarne
nie są jednakowo prawdopodobne
obliczanie liczby zdarzeń elementarnych
dla konkretnych doświadczeń
ustalanie liczby zdarzeń elementarnych
sprzyjających danemu zdarzeniu
losowemu
wykonywanie działań na zdarzeniach
rozróżnianie zdarzeń: pewnego i
niemożliwego oraz zdarzeń
wykluczających
się
opisywanie zdarzenia przeciwnego do
danego i ustalanie liczby jego elementów
obliczanie prawdopodobieństw zdarzeń
losowych przy wykorzystaniu
klasycznej definicji prawdopodobieństwa
stosowanie wzoru na
prawdopodobieństwo sumy zdarzeń
stosowanie wzoru na
prawdopodobieństwo zdarzenia
przeciwnego
porządkowanie wyników eksperymentu
losowego
obliczanie średniej arytmetycznej,
średniej ważonej oraz mediany dla
wyników danego eksperymentu losowego
ustalanie, która ze średnich najlepiej
opisuje centralne tendencje rozkładu
wyników danego eksperymentu
obliczanie wariancji i odchylenia
standardowego dla wyników
prawdopodobieństwa,
gdy rozróżnia pojęcia kombinatoryczne
ocenę dobrą
gdy potrafi rozwiązywać zadania z rachunku pstwa z zastosowaniem kombinatoryki,
ocenę bardzo dobrą
- gdy potrafi rozwiązywać nietypowe zadania z pstwa,
gdy potrafi stosować kombinatorykę w sytuacjach
nietypowych
- ocena celująca j. w. oraz:
posiada wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych
201
eksperymentu
losowego
LITERATURA
M. Trzeciak, M. Jankowska Matematyka I, II, III kształcenie w zakresie podstawowym; WSiP.
202
FIZYKA I ASTRONOMIA
Lp.
1
Zakres wymagań egzaminacyjnych
RUCH JEGO POWSZECHNOŚĆ I
WZGLĘDNOŚĆ
1.Ruch, jego powszechność i
względność;
2.Maksymalna szybkość przekazu
informacji;
3.efekty relatywistyczne.
Wiadomości i umiejętności
Osoba przystępująca do egzaminów
eksternistycznych umie:
opisywać ruch względem różnych
układów odniesienia;
rozróżniać pojęcia: przemieszczenia, toru,
drogi;
obliczać wartość prędkości średniej i
chwilowej, przyspieszenia, drogi i czasu
w ruchu jednostajnym oraz jednostajnie
zmiennym;
obliczać wartość prędkości względnej;
analizować kinematycznie swobodny
spadek i rzuty pionowe;
opisywać ruch jednostajny po okręgu;
obliczać dylatację czasu w układach
poruszających się;
obliczać masę, pęd i energię w ujęciu
relatywistycznym;
Kryteria oceniania.
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość pojęć i
wielkości fizycznych do opisywania zjawisk
zawartych w tym dziale.
Ocena dopuszczająca:
Słuchacz potrafi: - wyjaśnić na czym polega
względność ruchu, podaje przykłady;
wie czym jest przemieszczenie ciała;
zna ruch jednostajny prostoliniowy;
odróżnia położenie ciała od przebytej drogi;
wie czym jest prędkość chwilowa i
przyspieszenie;
wie na czym polega ruch po okręgu;
przelicza jednostki prędkości.
Ocena dostateczna:
Słuchacz potrafi:
obliczać wartość prędkości, drogę i czas w ruchu
jednostajnym prostoliniowym; jednostajnie
przyspieszonym i opóźnionym;
rozwiązuje zadania dotyczące ruchów
jednostajnie zmiennych;
oblicza szybkość liniowa w ruchu po okręgu;
zna pojecie szybkości kątowej, rozumie istotę siły
dośrodkowej.
Zna i potrafi stosować transformacje Galileusza;
zna szybkość światła;
Potrafi sporządzać wykresy s(t) , v(t) i
odczytywać z nich wielkości fizyczne.
Ocena dobra:
Słuchacz potrafi:
rozwiązywać problemy dotyczące względności
ruchu;
203
2
ODDZIAŁYWANIA W PRZYRODZIE
1.Podstawowe rodzaje oddziaływań w
przyrodzie;
2.Pola sił i ich wpływ na charakter ruchu;
Osoba przystępująca do egzaminów
eksternistycznych umie:
wyznaczyć siłę działającą na ciało w
wyniku oddziaływania grawitacyjnego,
elektrostatycznego, magnetycznego;
zastosować zasady dynamiki do opisu
zachowania się ciał;
analizować ruchy ciał z uwzględnieniem
siły tarcia i oporu;
zastosować zasadę zachowania pędu w
zjawisku odrzutu i zderzeniach
niesprężystych;
przedstawiać pola grawitacyjne,
elektrostatyczne i magnetyczne za
pomocą linii pola;
opisywać wpływ pola grawitacyjnego,
elektrostatycznego i magnetycznego na
Potrafi sporządzać wykresy s(t) , v(t), a(t) w
ruchu jednostajnie przyspieszonym i ruchu
jednostajnie opóźnionym oraz obliczać wielkości
fizyczne na podstawie wykresów.
Wyznacza szybkość kątową i liniową oraz
przyspieszenie dośrodkowe w ruchu po okręgu;
Wyjaśnia zjawisko dylatacji czasu;
Ocena bardzo dobra:
Słuchacz potrafi:
zaplanować doświadczenie dotyczące ruchu,
wykonać pomiary i opracować wyniki;
na przykładzie wyprowadzić związek między
czasem upływającym w dwóch różnych układach
odniesienia, z których jeden porusza się z
szybkością bliska c;
rozwiązać zadania o skomplikowanej treści;
przedstawić pełną analizę takiego zadania.
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość pojęć i
wielkości fizycznych do opisywania zjawisk
zawartych w tym dziale.
Ocena dopuszczająca:
Słuchacz potrafi:
rozpoznać i omówić podstawowe oddziaływania
w przyrodzie;
podać przykłady oddziaływań;
wymienić statyczne i dynamiczne skutki
oddziaływań;
podać III zasady dynamiki i ich praktyczne
zastosowania;
omówić pole grawitacyjne, elektrostatyczne i
magnetyczne;
podać prawo powszechnej grawitacji;
wyznaczyć ciężar ciał w pobliżu Ziemi;
204
ruch ciał;
analizować I i II prędkość kosmiczną:
opisywać własności sił jądrowych;
3
MAKROSKOPOWE WŁASNOŚCI
MATERII A JEJ BUDOWA
Osoba przystępująca do egzaminów
eksternistycznych umie:
podać wzór na I i II prędkość kosmiczną;
podać rodzaje ładunków elektrycznych oraz
określić czym jest ładunek elementarny;
podać sposoby elektryzowania ciał;
scharakteryzować oddziaływanie
elektromagnetyczne;
Ocena dostateczna:
Słuchacz potrafi:
wyznaczyć miarę oddziaływań;
podać istotę siły wypadkowej;
podać przykłady do których opisu stosuje się
prawo grawitacji;
sformułować prawo Coulomba;
wyznaczyć pole magnetyczne przewodnika
prostoliniowego i zwojnicy;
podać wzór na siłę elektrodynamiczna i Lorentza;
podać sposoby wzbudzania prądu indukcyjnego;
wyjaśnić oddziaływania międzycząsteczkowe;
Ocena dobra:
Słuchacz potrafi:
określić kierunek i zwrot siły elektrodynamicznej
i siły Lorentza oraz prądu indukcyjnego w
konkretnych przykładach;
objaśnić zasadę działania silnika elektrycznego i
prądnicy;
opisać zjawisko indukcji elektromagnetycznej.
Ocena bardzo dobra:
Słuchacz potrafi:
przedstawić pełną analizę i rozwiązanie
problemów związanych z prawem ciążenia,
polami sił i makroskopowymi oddziaływaniami
elektromagnetycznymi.
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość pojęć i
205
MIKROSKOPOWA.
Oscylator harmoniczny i przykłady
występowania ruchu drgającego w
przyrodzie.
Związki między mikroskopowymi i
makroskopowymi właściwościami ciał
oraz ich wpływem na właściwości
mechaniczne, elektryczne, magnetyczne,
optyczne i przewodnictwo elektryczne.
analizować ruch ciał pod wpływem sił
sprężystości;
opisywać ruch drgający;
obliczać okres drgań wahadła
matematycznego i sprężynowego;
opisywać zjawisko rezonansu
mechanicznego;
porównywać właściwości mechaniczne
ciał stałych, cieczy i gazów oraz
wyjaśniać je w oparciu o budowę
mikroskopową.
Porównywać właściwości elektryczne
przewodników, półprzewodników i
izolatorów;
Opisywać zjawisko przewodnictwa
elektrycznego metali i jego zależność od
temperatury;
Porównywać własności magnetyczne
substancji dia- para- i
ferromagnetycznych;
Podawać przykłady zastosowań w życiu i
technice urządzeń wykorzystujących
właściwości mechaniczne, elektryczne i
magnetyczne materii.
wielkości fizycznych do opisywania zjawisk
zawartych w tym dziale.
Ocena dopuszczająca:
Słuchacz potrafi:
podać przykłady ruchu drgającego w przyrodzie;
wymienić i zdefiniować pojęcia służące do opisu
ruchu drgającego i wymienić główne jego cechy;
wymienić właściwości cieczy, ciał stałych i
gazów;
Ocena dostateczna:
Słuchacz potrafi:
opisać zmiany energii w ruchu harmonicznym,
podać wzory na okres drgań wahadła;
wyjaśnić zjawisko rezonansu;
objaśnić czym jest gaz doskonały;
opisać skutki działania sił
międzycząsteczkowych;
wyjaśnić zjawisko menisku;
wyjaśnić prawo Hooke’a.
Scharakteryzować opór elektryczny przewodnika;
Opisać elektryczne właściwości ciał;
Wyjaśnić zjawisko para- i diamagnetyzmu;
Podać zastosowania ferromagnetyków.
Ocena dobra:
Słuchacz potrafi:
wyprowadzić wzór na okres drgań wahadła
matematycznego;
objaśnić mikroskopowy model przewodnictwa
prądu w metalach oraz model izolatora (
dielektryka);
podać przykłady zastosowania różnych
materiałów ze względu na ich szczególne
właściwości mechaniczne, elektryczne i
magnetyczne.
Ocena bardzo dobra:
Słuchacz potrafi:
rozwiązać złożone zadanie rachunkowe,
206
4
PORZĄDEK I CHAOS W
PRZYRODZIE
Procesy termodynamiczne, ich
przyczyny i skutki oraz zastosowanie;
Druga zasada termodynamiki,
odwracalność procesów
termodynamicznych;
Konwekcja, przewodnictwo cieplne.
Fala mechaniczna.
problemowe i doświadczalne z tego działu i podać
jego dokładną analizę.
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Osoba przystępująca do egzaminów
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
eksternistycznych umie:
zadawalającym opanował znajomość pojęć i
zastosować równanie Clapeyrona i
wielkości fizycznych do opisywania zjawisk
równanie stanu gazu doskonałego do
zawartych w tym dziale.
wyznaczania parametrów gazu;
Ocena dopuszczająca:
opisywać przemianę izobaryczną,
Słuchacz potrafi:
izochoryczną, izotermiczna i
przeliczać temperaturę w skali Kelwina i
adiabatyczną;
Celsjusza;
zastosować I zasadę termodynamiki;
zapisać i zinterpretować I i II zasadę
sformułować II zasadę termodynamiki i
termodynamiki;
wnioski z niej wynikające;
omówić sposoby przenoszenia energii;
obliczać sprawność silników cieplnych;
przeanalizować zjawisko konwekcji;
podać przykłady procesów odwracalnych podać przewodniki i izolatory;
i nieodwracalnych;
wyjaśnić istotę fal mechanicznych;
posługiwać się pojęciem entropii.
omówić falę dźwiękową;
wymienić sposoby przenoszenia energii; Ocena dostateczna:
opisywać fale mechaniczne
Słuchacz potrafi:
podać związek temperatury ciała ze średnią
energią kinetyczną jego cząstek
zdefiniować energię wewnętrzną i ciepło;
wymienić założenia gazu doskonałego;
objaśnić sens fizyczny zjawiska entropii;
scharakteryzować falę poprzeczna i podłużną;
wyznaczyć parametry fali w zadaniach;
opisać mechanizm rozchodzenia się fali
elektromagnetycznej;
Ocena dobra:
Słuchacz potrafi:
objaśnić zasadę działania turbiny parowej i
silnika spalinowego;
zapisać równanie Clapeyrona;
omówić przemiany gazowe i przedstawić je na
207
5
ŚWIATŁO I JEGO ROLA W
PRZYRODZIE
1. Widmo fal elektromagnetycznych,
światło jako fala.
2. Odbicie i załamanie światła,
rozszczepienie światła białego, barwa
światła;
3. Szybkość światła;
4. Dyfrakcja, interferencja i polaryzacja
światła.
5. Kwantowy model światła, zjawisko
fotoelektryczne i jego zastosowanie;
wykresie;
zapisać wzory na sprawność silnika cieplnego;
omówić cykle termodynamiczne;
rozwiązywać zadania związane ze zjawiskiem
Dopplera;
scharakteryzować widmo fal
elektromagnetycznych;
wyjaśnić efekt Dopplera;
Ocena bardzo dobra:
Słuchacz potrafi:
wykreślać cykl przemian w układzie (p.V);
obliczać zmianę energii wewnętrznej gazu na
skutek ogrzania i wykonanej pracy;
omówić II zasadę termodynamiki jako jakościowe
prawo wzrostu stanu nieuporządkowania układu.
Wymienić czynniki, od których zależy ilość
energii unoszonej przez falę;
Wyprowadzić wzór na częstotliwość odbierana
przez ruchome źródło dźwięku;
Wyznaczyć natężenie dźwięku w zależności od
odległości od źródła;
Wyznaczyć moc akustyczną źródła
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Osoba przystępująca do egzaminów
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
eksternistycznych umie:
zadawalającym opanował znajomość pojęć i
opisywać widmo światła białego,
wielkości fizycznych do opisywania zjawisk
uwzględniając zależność barwy światła
zawartych w tym dziale.
od częstotliwości i długości fali świetlnej; Ocena dopuszczająca:
zastosować do obliczeń związek między Słuchacz potrafi:
długością, prędkością rozchodzenia się w obliczać długość fali o danej długości oraz
danym ośrodku i częstotliwością fali
wyznaczać jej okres;
świetlnej;
podać własności soczewek i zwierciadeł;
analizować zjawisko odbicia i załamania narysować bieg promienia w pryzmacie i płytce
światła;
równoległościennej;
opisywać zjawisko całkowitego
określić cechy obrazów powstałych przy użyciu
208
Budowa atomu i wynikająca z niej
analiza widmowa;
Lasery i ich zastosowanie.
wewnętrznego odbicia;
wyjaśnić zjawisko rozszczepienia światła;
konstruować obrazy w soczewce
skupiającej i rozpraszającej dla różnych
położeń przedmiotu i określać cechy
powstałego obrazu;
obliczać ogniskowa soczewki, znając
promienie krzywizny i współczynnik
załamania materiału, z którego jest
wykonana;
posługiwać się pojęciami: powiększenie i
zdolność skupiająca;
zastosować równanie zwierciadła i
soczewki cienkiej do obliczeń wartości
odległości przedmiotu i obrazu,
ogniskowej, zdolności skupiającej lub
współczynnika załamania ośrodka;
opisywać sposoby korekcji
dalekowzroczności i krótkowzroczności;
przedstawić zastosowanie układu
soczewek w budowie podstawowych
przyrządów optycznych;
opisywać zjawisko dyfrakcji światła;
opisywać zjawisko przejścia światła przez
siatkę dyfrakcyjną;
zastosować zjawisko interferencji do
wyznaczenia długości fali świetlnej;
opisywać sposoby uzyskiwania światła
spolaryzowanego;
obliczać kąt Brewstera;
opisywać zjawisko fotoelektryczne
zewnętrzne i wyjaśniać je zgodnie z
założeniami kwantowego modelu światła;
wyjaśniać zasadę działania fotokomórki;
podawać podstawowe założenia modelu
atomu według Bohra;
obliczać częstotliwość i długość fali
soczewek i zwierciadeł;
opisać zjawiska: polaryzacji, dyfrakcji,
interferencji fali;
opisać zjawisko odbicia i załamania światła;
przeliczyć J na eV i odwrotnie;
wyznaczyć energię fotonu;
podawać podstawowe założenia modelu atomu
według Bohra;
Ocena dostateczna:
Słuchacz potrafi:
wyznaczyć prędkość światła w danym ośrodku;
rozwiązywać zadania związane z równaniem
soczewki i zwierciadła oraz przyrządami
optycznymi;
wyznaczyć kąt Brewstera;
wyznaczyć kąty całkowitej polaryzacji;
konstruować obrazy w soczewce skupiającej i
rozpraszającej dla różnych położeń przedmiotu i
określać cechy powstałego obrazu;
opisywać zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne i
wyjaśniać je zgodnie z założeniami kwantowego
modelu światła;
wyjaśniać mechanizm powstawania widma
emisyjnego i absorbcyjnego oraz przedstawić
zastosowanie analizy widmowej;
Ocena dobra:
Słuchacz potrafi:
wyznaczyć długość fali po przejściu przez granice
dwóch ośrodków;
wyznaczać wielkości w zadaniach związanych z
przyrządami optycznymi;
opisywać sposoby korekcji dalekowzroczności i
krótkowzroczności;
obliczać kąty przy zjawisku dyfrakcji;
wyznaczać stałą siatki dyfrakcyjnej;
wyznaczać pracę wyjścia i energie kinetyczna
fotoelektronów;
209
emitowanej przez atom wodoru przy
przeskokach elektronu pomiędzy
orbitami;
wyjaśniać mechanizm powstawania
widma emisyjnego i absorbcyjnego oraz
przedstawić zastosowanie analizy
widmowej;
wyjaśnić zasadę działania lasera i
wymienić jego zastosowania;
6
ENERGIA, JEJ PRZEMIANY I
TRANSPORT
1.Równoważność masy i energii;
2. Rozszczepienie jądra atomowego i
jego zastosowani.
3. rodzaje promieniowania jądrowego i
jego zastosowanie.
Osoba przystępująca do egzaminów
eksternistycznych umie:
posługiwać się pojęciami pracy i mocy;
energii kinetycznej i potencjalnej;
zastosować zasadę zachowania energii
mechanicznej;
wskazywać na równoważność masy i
energii;
określać skład jąder atomowych i
izotopów atomów;
posługiwać się pojęciami defektu masy i
energii wiązania;
analizować reakcje rozszczepienia jąder
uranu i reakcję łańcuchową;
wymieniać własności promieniowania
jądrowego; jego zastosowanie i
zagrożenia z nim związane;
zapisywać reakcje i przemiany jądrowe;
wyznaczać promienie orbit i energie poziomów
energetycznych;
opisać budowę , zasadę działania i zastosowanie
lasera;
wyjaśniać zasadę działania fotokomórki;
obliczać częstotliwość i długość fali emitowanej
przez atom wodoru przy przeskokach elektronu
pomiędzy orbitami;
Ocena bardzo dobra:
Słuchacz potrafi:
wyznacza kat załamania promieni świetlnych
przechodzących przez dwa ośrodki;
rozwiązuje skomplikowane zadania związane z
układami optycznymi;
rozwiązuje zadania rachunkowe związane ze
zjawiskiem dyfrakcji i interferencji;
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość pojęć i
wielkości fizycznych do opisywania zjawisk
zawartych w tym dziale.
Ocena dopuszczająca:
Słuchacz potrafi:
posługiwać się pojęciami pracy i mocy; energii
kinetycznej i potencjalnej;
wyjaśnić pojęcie defektu masy;
opisać budowę atomu, określić skład i
rozpoznawać izotopy;
wyznaczyć energie wiązania;
określić rodzaje przemiany jądra atomowego;
wymienić źródła energii słonecznej;
wymienić zagrożenia związane z energetyka
jądrową;
Ocena dostateczna:
Słuchacz potrafi:
210
zastosować prawo rozpadu
promieniotwórczego;
opisywać transport energii w ruchu
falowym;
opisywać zjawisko konwekcji,
przewodnictwa i promieniowania
cieplnego;
7
BUDOWA I EWOLUCJA
WSZECHŚWIATA;
Modele kosmologiczne i ich podstawy
obserwacyjne;
Galaktyki i ich układy;
ewolucja gwiazd;
zastosować zasadę zachowania energii
mechanicznej;
określić powstałe izotopy w wyniku kilku
różnych przemian;
analizować reakcje rozszczepienia;
określić aspekty powstawania i działania
energetyki jądrowej;
Ocena dobra:
Słuchacz potrafi:
rozwiązać zadania związane z czasem
połowicznego zaniku i aktywnością izotopów;
uzupełnić zapisy reakcji jądrowych;
opisać budowę reaktora jądrowego;
Ocena bardzo dobra:
Słuchacz potrafi:
obliczyć ilość energii wytwarzanej w reakcjach
jądrowych;
wyznacza bilans energii.
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Osoba przystępująca do egzaminów
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
eksternistycznych umie:
zadawalającym opanował znajomość pojęć i
analizować reakcje syntezy
wielkości fizycznych do opisywania zjawisk
termojądrowej i mechanizm wytwarzania zawartych w tym dziale.
energii w Słońcu i Gwiazdach;
Ocena dopuszczająca:
opisywać strukturę Wszechświata,
Słuchacz potrafi:
porównując rozmiary obiektów i
scharakteryzować cząstki elementarne;
odległości między nimi;
omówić pojęcia związane z kosmologią;
zastosować prawa Keplera do opisu ruchu wymienić ery powstawania Wszechświata;
planet;
wymienić procesy fizyczne, które doprowadziły
analizować diagram H-R
do powstawania galaktyk;
opisywać teorię Wielkiego Wybuchu;
Ocena dostateczna:
Słuchacz potrafi:
wymienić fakty obserwacyjne potwierdzające
teorie Wielkiego wybuchu;
wyjaśnić pojęcie stabilności i cząstki;
211
8
JEDNOŚĆ MIKRO – I
MAKROŚWIATA
Fale materii;
Dualizm korpuskularno – 3.falowy
materii;
Zasada nieoznaczoności;
Pomiary w fizyce;
Zakres stosowalności teorii fizycznych;
Determinizm i indeterminizm w opisie
przyrody;
Elementy metodologii nauk;
potrafi podać definicje parseka;
Ocena dobra:
Słuchacz potrafi:
opisać budowę plazmy i warunki w jakich można
ja uzyskać;
opisać plazmę kwarkowo-gluonowa;
objaśnić sposób obliczania odległości gwiazdy za
pomocą pomiaru paralaksy;
podać kilka kolejnych obiektów w historii
Wszechświata;
zapisać i zinterpretować prawo Hubble’a;
Ocena bardzo dobra:
Słuchacz potrafi:
objaśnić zmiany stanu materii przy wzroście
temperatury;
wyjaśnić w jaki sposób losy Wszechświata zależą
od gęstości materii;
omówić znaczenie odkrycia niezerowej masy
neutrina dla oceny ilości ciemnej materii.
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Osoba przystępująca do egzaminów
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
eksternistycznych umie:
zadawalającym opanował znajomość pojęć i
sformułować hipotezę de Brogliea;
wielkości fizycznych do opisywania zjawisk
przedstawić dowody istnienia fal materii; zawartych w tym dziale.
wyjaśnić na czym polega dualizm
Ocena dopuszczająca:
korpuskularno-falowy światła;
Słuchacz potrafi:
określić, kiedy pomiar wpływa na stan
sformułować hipotezę de Brogliea;
obiektu;
przedstawić dowody istnienia fal materii;
określić przyczyny powstania
Ocena dostateczna:
niepewności pomiarowych;
Słuchacz potrafi:
zinterpretować zasadę nieoznaczoności;
określić, kiedy pomiar wpływa na stan obiektu;
podać przykłady potwierdzające
określić przyczyny powstania niepewności
determistyczny opis przyrody;
pomiarowych;
Ocena dobra:
Słuchacz potrafi:
212
zinterpretować zasadę nieoznaczoności;
podać przykłady potwierdzające determistyczny
opis przyrody;
Ocena bardzo dobra:
Słuchacz potrafi:
uzasadnić indeterminizm fizyki kwantowej;
opisać na czym polega metoda: indukcyjna;
hipotetyczno – dedukcyjna; statystyczna
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
9
NARZĘDZIA WSPÓŁCZESNEJ
FIZYKI
Metody badawcze współczesnych
fizyków;
Obserwatoria astronomiczne;
Osoba przystępująca do egzaminów
eksternistycznych umie:
- posługiwać się pojęciami, wielkościami
i prawami fizycznymi pozwalającymi na
zrozumienie działania urządzeń i narzędzi
pracy współczesnego fizyka i astronoma.
LITERATURA
1. Elbanowska S., Kaczorowska A., Fizyka Vademekum Maturzysty, Wydawnictwo „OŚWIATA", Warszawa 1998;
2. Fiałkowska M., Fiałkowski K., Sagnowska B., Fizyka dla szkół ponadgimnazjalnych, ZamKor, Kraków 2002;
3. Hercman K, Fizyka dla technikum na podbudowie ZSZ , WSiP, Warszawa 1995;
4. Mostowski J. Natorf W., Tomaszewska N., Fizyka i astronomia cz. l i 2, WSiP, Warszawa 2002.
213
CHEMIA
Szczegółowy zakres egzaminu
eksternistycznego
Budowa atomu, układ okresowy
pierwiastków
1. Chemia jako nauka przyrodnicza.
Zasady bezpiecznej pracy na lekcjach
chemii.
Modele budowy atomu.
Typy orbitali atomowych.
Konfiguracja elektronowa atomu –
model podpowłokowy.
Izotopy i ich zastosowanie
6. Zjawisko promieniotwór- czości.
Budowa układu okresowego
pierwiastków.
Zmienność właściwości pierwiastków
układu okresowego - ćwiczenia.
Wymagania egzaminacyjne
Kryteria oceniania
Osoba przystępująca do egzaminu
eksternistycznego umie:
scharakteryzować cząstki elementarne
(C),
obliczyć liczbę poszczególnych cząstek
elementarnych w atomie (C),
podać definicję atomu (A),
zapisać konfigurację elektronową
pierwiastków w systemie powłokowym
(dla pierwiastków o liczbach atomowych
od 1 do 20) (C).
wyjaśnić pojęcie orbitalu atomowego (B),
wyjaśnić, czym są stany kwantowe
elektronu (B).
wymienić liczby kwantowe (A),
określić kształt orbitali atomowych (C),
scharakteryzować liczby kwantowe (C),
zapisać konfigurację elektronową
atomów i prostych jonów (C),
wskazać elektrony walencyjne (C),
podać treść reguły Hunda i zakazu
Pauliego (A),
zastosować regułę Hunda i zakaz
Pauliego (C)
zapisać konfigurację elektronową
poznanymi sposobami (pełny, skrócony i
klatkowy) (C),
określić w układzie okresowym położenie
pierwiastka na podstawie jego
konfiguracji (C).
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość pojęć i
wielkości chemicznych do opisywania zjawisk
zawartych w tym dziale.
Ocena dopuszczająca:
- definiować pojęcia: atom, jądro atomowe,
proton, neutron, liczba masowa, liczba atomowa,
powłoka elektronowa, podpowłoka, okres, grupa,
konfiguracja elektronowa (A),
- przedstawić uproszczony model budowy atomu
(B),
- na podstawie liczby atomowej i masowej
wyliczyć liczbę
poszczególnych cząstek elementarnych w atomie
(C),
- podąć konfigurację elektronową pierwiastków w
systemie
powłokowym dla pierwiastków o liczbach
atomowych 1 – 20 (A),
- określić maksymalną liczbę elektronów w
zależności od numeru grupy i liczby powłok w
zależności od numeru okresu (C),
- podać treść zasady nieoznaczoności Heisenberga
(A),
- wymienić liczby kwantowe (A),
- podać treść reguły Hunda i zakazu Pauliego (A),
- wymienić rodzaje promieniowania i jego
właściwości (A),
- podać typowe przykłady zastosowania zjawiska
promieniotwórczości (A),
214
wyjaśnić, co to są izotopy (B),
scharakteryzować miejsca występowania
izotopów w przyrodzie (C),
przedstawić typowe zastosowania
izotopów (B),
zanalizować problem: dlaczego z reguły
masa atomowa pierwiastka nie jest liczbą
całkowitą (D),
dokonać obliczeń z zastosowaniem masy
atomowej pierwiastka i składu
izotopowego (C).
wyjaśnić na czym polega zjawisko
promieniotwórczości naturalnej i
sztucznej (B),
podać typowe przykłady zastosowania
zjawiska promieniotwórczości (A),
wymienić rodzaje promieniowania i jego
właściwości (A),
wyjaśnić zagrożenia wynikające ze
zjawiska promieniotwórczości (B),
podać wykorzystanie
promieniotwórczości w służbie człowieka
(A).
podać kryterium klasyfikacji
pierwiastków przez Mendelejewa (A),
podać współczesną wersję prawa
okresowości (A),
scharakteryzować współczesny układ
okresowy pierwiastków (C),
porównać tablicę Mendelejewa i Wernera
(C),
wskazać bloki s i p w układzie
okresowym (A),
zanalizować zmienność charakteru
chemicznego pierwiastków bloku s i p na
podstawie układu okresowego (D),
przedstawić właściwości pierwiastków na
- podać treść prawa okresowości (A),
- wskazać bloki energetyczne s i p w
układzie okresowym (A),
- określić położenie pierwiastków w układzie
okresowym – podać numer grupy i okresu (C),
- podać nazwy grup (A),
Ocena dostateczna:
- przedstawić ewolucję poglądów na budowę
materii (B),
- przedstawić rozwój poglądów na budowę atomu
(B),
- scharakteryzować cząstki elementarne (C),
- wyjaśnić pojęcie orbitalu atomowego (B),
- zilustrować kształty orbitali atomowych s i p
(B),
- scharakteryzować liczby kwantowe (C),
- przedstawić konfigurację elektronową
atomów i prostych jonów (pełną, skróconą,
klatkową), (B),
- wskazać elektrony walencyjne i podać ich liczbę
dla pierwiastków o liczbach atomowych od 1 do
20 (B),
- zastosować regułę Hunda i zakaz Pauliego (C),
- wyjaśnić pojęcie izotopu na przykładzie wodoru
(B),
- wyjaśnić pojęcie masa atomowa (B),
- obliczyć masę atomową pierwiastka ze składu
izotopowego (C),
- wyjaśnić na czym polega zjawisko
promieniotwórczości naturalnej i sztucznej (B),
- przedstawić typowe zastosowania izotopów (B),
- podać zagrożenia wynikające ze zjawiska
promieniotwórczości (B),
- wyjaśnić budowę współczesnego układu
okresowego pierwiastków (B),
- wyjaśnić jakich informacji dostarcza znajomość
położenia pierwiastka w układzie okresowym (B),
215
podstawie położenia w układzie
okresowym (B),
przedstawić wzory tlenków i wodorków
pierwiastków 2 i 3 okresu (B).
- przedstawić wzory tlenków drugiego i trzeciego
okresu (B),
Ocena dobra:
- wyjaśnić na czym polega dualizm korpuskularno
–
falowy (B),
- wyjaśnić pojęcie stany kwantowe elektronu w
atomie (C),
- zapisać konfiguracje elektronowe pierwiastków
drugiego i trzeciego okresu z zastosowaniem liczb
kwantowych (C),
- określić w układzie okresowym położenie
pierwiastka na podstawie konfiguracji
elektronowej (C),
- scharakteryzować szeregi promieniotwórcze (C),
- scharakteryzować wykorzystanie
promieniotwórczości w
służbie człowieka (C),
- scharakteryzować zastosowanie izotopów w
przemyśle (C),
- określić liczbę powłok w jonach i skład ich jąder
(C),
- porównać tablicę Mendelejewa z tablicą
Wernera (C),
- przedstawić zmienność charakteru chemicznego
pierwiastków na podstawie położenia w układzie
okresowym (C),
- przedstawić wzory wodorków pierwiastków 2 i
3 okresu (C),
Ocena bardzo dobra:
- na podstawie schematu zanalizować zasadę
pracy reaktora
jądrowego (D),
- przedstawić skróconą konfigurację elektronową
pierwiastków bloku s, p, d (C),
- zanalizować problem dlaczego z reguły masa
atomowa pierwiastka nie jest liczbą całkowitą
216
Wiązania chemiczne
Elektroujemność pierwiastków.
Wiązanie kowalencyjne.
Wiązanie kowalencyjne spolaryzowane.
Wiązanie jonowe.
Zależność właściwości substancji od
rodzaju wiązania chemicznego.
Budowa związków chemicznych.
(D),
- obliczyć skład procentowy izotopów danego
pierwiastka (D),
- zanalizować szeregi promieniotwórcze (D),
- zanalizować zmienność charakteru chemicznego
pierwiastków grup głównych w zależności od
położenia w
układzie okresowym (D),
- przewidzieć typowe właściwości fizyczne i
chemiczne pierwiastka na podstawie jego
położenia w układzie
okresowym (D),
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Osoba przystępująca do egzaminu
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
eksternistycznego umie:
zadawalającym opanował znajomość pojęć i
zdefiniować pojęcie elektroujemności
wielkości chemicznych do opisywania zjawisk
(A),
zawartych w tym dziale.
określić zmienność elektroujemności
Ocena dopuszczająca:
pierwiastków na tle układu okresowego
- podać definicję elektroujemności (A),
(C),
- wymienić rodzaje wiązań (A),
wyjaśnić regułę dubletu i oktetu
- wyjaśnić pojęcia: atom, jon, anion, kation (B),
elektronowego (B),
- podać rodzaj wiązania w cząsteczce na
określić rodzaj wiązania na podstawie
podstawie różnicy
różnicy elektroujemności (C),
elektroujemności w skali Paulinga (np. KBr, H2,
napisać wzory elektronowe(kropkowo – Cl2, N2,
kreskowe) atomów pierwiastków grup 1, S2, HCl, HBr, H2O, NaCl, MgO) (A),
Ocena dostateczna:
2, 1318 (C),
- wyjaśnić regułę oktetu i dubletu elektronowego
zdefiniować pojęcie wiązania
(B),
kowalencyjnego (A),
wyjaśnić sposób tworzenia się cząsteczek - wyjaśnić przyczyny tworzenia się wiązań –
łączenia się
pierwiastków H2, Cl2, N2, S2 (B).
atomów w cząsteczki (B),
zdefiniować pojęcie wiązania
- określić zmienność elektroujemności
kowalencyjnego spolaryzowanego (A),
pierwiastków
wyjaśnić sposób tworzenia się wiązania
w układzie okresowym (C),
kowalencyjnego spolaryzowanego (B),
217
przewidzieć na podstawie różnicy
elektroujemności pierwiastków rodzaj
wiązania (D),
narysować wzory elektronowe
(kropkowo-kreskowe) cząsteczek: HCl,
H2O, CO2, NH3 (C),
zbudować modele cząsteczek HCl, H2O,
CO2, NH3 (C),
zdefiniować pojęcie dipola elektrycznego
A),
dowieść polarną budowę cząsteczek HCl
i H2O (D).
zdefiniować pojęcie wiązania jonowego
(A),
zapisywać równania reakcji powstawania
prostych jonów (B),
określić sposób tworzenia wiązania
jonowego (C),
narysować wzory elektronowe cząsteczek
NaCl, CsF, CaBr2, MgO (C),
przewidzieć na podstawie różnicy
elektroujemności możliwość tworzenia
wiązania jonowego (D),
narysować strukturę krystaliczną NaCl
(C),
określić właściwości związków
kowalencyjnych (C),
określić właściwości związków o
budowie jonowej (C),
porównać właściwości związków o
budowie kowalencyjnej i jonowej (C),
- wyjaśnić proces tworzenia kationów i anionów z
atomów
(B),
- wyjaśnić i zapisać równaniami reakcji
powstawanie prostych jonów (B),
- wyjaśnić sposób tworzenia się wiązania
jonowego,
kowalencyjnego i kowalencyjnego
spolaryzowanego (B),
- przedstawić wzór elektronowy i kreskowy
cząsteczek: H2, Cl2, N2, O2, HCl, HBr, NaCl
(B),
- rozróżniać wiązania typu ó i đ (B),
- wyjaśnić pojęcie dipol (B),
Ocena dobra:
- napisać wzory elektronowe (kropkowe i
kreskowe), atomów pierwiastków grupy 1 i 2 oraz
13 – 18 (C),
- scharakteryzować wiązanie koordynacyjne,
wodorowe,
metaliczne (C),
- określić właściwości związków na podstawie
rodzaju wiązania (C),
- narysować strukturę krystaliczną NaCl (C),
- przedstawić sposób tworzenia wiązania
koordynacyjnego (C),
Ocena bardzo dobra:
- budować modele cząsteczek i zapisywać ich
wzory sumaryczne, strukturalne i elektronowe
(D),
- analizować rodzaje wiązań w tlenkach i
wodorkach pierwiastków 3 okresu (D),
- zanalizować powstawanie wiązań wodorowych i
metalicznych (D),
- udowodnić doświadczalnie polarną budowę
cząsteczek wody (D),
- przewidzieć rodzaj wiązania w różnorodnych
218
Reakcje chemiczne, obliczenia
chemiczne
Typy i rodzaje reakcji chemicznych.
Szybkość reakcji chemicznych.
Mol i masa molowa.
Obliczenia z zastosowaniem pojęcia
mola.
Prawo Avogadra.
Ilościowa interpretacja równań reakcji
chemicznych.
Stosunki stechiometryczne substancji w
reakcjach chemicznych
cząsteczkach (np. kwasów, wodorotlenków i soli),
(D),
- przewidzieć właściwości fizyczne i chemiczne
związków na podstawie ich budowy (D),
Osoba przystępująca do egzaminu
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
eksternistycznego umie:
zadawalającym opanował znajomość pojęć i
wyjaśnić pojęcia: równanie reakcji
wielkości chemicznych do opisywania zjawisk
chemicznej, reakcja syntezy, reakcja
zawartych w tym dziale.
analizy, reakcja wymiany, reakcja egzo- i Ocena dopuszczająca:
endoenergetyczna, substraty, produkty
- zdefiniować terminy: zjawisko fizyczne,
(B),
przemiana chemiczna (A),
podać przykłady różnych typów reakcji
- wymienić cechy fizyczne substancji (A),
chemicznych (B),
- wyjaśnić: reakcja syntezy, analizy, wymiany,
zapisać równania określonych typów
egzo- i
reakcji (C),
endoenergetyczna (A),
zastosować prawo zachowania masy i
- zdefiniować pojęcie szybkość reakcji (A),
prawo stałości składu w zapisie równań
- wymienić czynniki wpływające na szybkość
reakcji (C),
reakcji (A),
rozróżniać reakcje egzo- od
- podać wartość liczby Avogadro (A),
endoenergetycznych (B).
- wyjaśnić co to jest mol substancji, masa molowa
zdefiniować pojęcie: szybkość reakcji
(B),
chemicznej (A),
- obliczyć masę molową prostych związków (B),
wymienić czynniki wpływające na
- podąć treść prawa Avogadra (A),
szybkość reakcji (A),
- podać wartość objętości 1 mola gazu (A),
określić wpływ różnych czynników na
Ocena dostateczna:
zmianę szybkości reakcji chemicznych
- rozróżnić przemianę fizyczną od przemiany
(C),
chemicznej (B),
zaproponować doświadczalną ilustrację
- rozróżnić typy i rodzaje reakcji na podstawie
wpływu różnych czynników na zmianę
równania reakcji (B),
szybkości reakcji (D).
- wyjaśnić wpływ różnych czynników na
podać wartość liczby Avogadra (A),
szybkość reakcji
wyjaśnić pojęcie mola substancji (B),
(B),
wyjaśnić pojęcie masy molowej (B),
- obliczyć masę molową dowolnej substancji oraz
określić liczbę moli substancji, liczbę
liczbę moli na podstawie masy substancji(C),
atomów lub cząsteczek w naważce
- rozróżnić warunki normalne od standardowych
związku C),
(B),
obliczyć masę określonych liczb moli,
- odczytać równania reakcji wg poznanych
219
atomów lub cząsteczek (C),
obliczać masy molowe związków
chemicznych (C).
dokonywać obliczeń z zastosowaniem
pojęć: mol, masa molowa, liczba
Avogadra (C)
zastosować pojęcia: mola, masy molowej
i objętości molowej w obliczeniach
chemicznych (C),
podać treść prawa Avogadra (A),
obliczyć gęstość gazów w warunkach
normalnych (C).
odczytywać równania reakcji
chemicznych według odpowiedniej
interpretacji (C),
wykonywać proste obliczenia
stechiometryczne (C),
wyjaśnić na czym polegają obliczenia
stechiometryczne (B),
wykonać proste obliczenia oparte na
równaniach reakcji dla reagentów
zmieszanych w stosunkach
stechiometrycznym (C),
obliczać skład procentowy związku
chemicznego (C),
dokonywać obliczeń stechiometrycznych
o różnym stopniu trudności (D).
Systematyka związków organicznych
Osoba przystępująca do egzaminu
eksternistycznego umie:
Tlenki – budowa, nazewnictwo i
podać przykłady tlenków metali i
otrzymywanie.
niemetali (A),
Właściwości tlenków i ich zastosowanie. określić budowę tlenków metali i
Wodorotlenki – budowa, nazewnictwo i niemetali (C),
interpretacji (C),
- przedstawić skład procentowy związków (B),
Ocena dobra:
- przeprowadzić proste reakcje na podstawie
opisu, równania (C),
- zastosować odpowiedni czynnik do zwiększenia
szybkości reakcji (C),
- obliczyć liczbę moli związku na podstawie
podanej bjętości i liczby molekuł (C),
- obliczyć liczbę atomów lub cząsteczek w
naważce związku (C),
- na podstawie równania reakcji wykonywać
obliczenia
chemiczne z wykorzystaniem masy molowej,
objętości
molowej, liczby moli i liczby molekuł (C),
- obliczać wydajności reakcji (C),
Ocena bardzo dobra:
- zanalizować przykłady przemian fizycznych i
reakcji chemicznych spotykanych w życiu
codziennym (D),
- zaplanować reakcję podanego typu (D),
- zaplanować doświadczenie ilustrujące wpływ
poszczególnych czynników na szybkość reakcji
(D),
- wykonywać obliczenia stechiometryczne (D),
wykonać obliczenia związane z
niestechiometrycznymi ilościami substancji (D),
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość pojęć i
wielkości chemicznych do opisywania zjawisk
zawartych w tym dziale.
Ocena dopuszczająca:
- podać przykłady poszczególnych typów
220
otrzymywanie.
Właściwości i zastosowanie
wodorotlenków.
Budowa, nazewnictwo i otrzymywanie
kwasów.
Właściwości i zastosowanie kwasów.
Budowa i nazewnictwo i otrzymywanie
soli.
napisać wzory sumaryczne i strukturalne
tlenków i nadtlenków (C),
utworzyć nazwy tlenków metali i
niemetali oraz nadtlenków(B),
zapisać równania reakcji otrzymywania
tlenków (C).
określić wpływ rodzaju wiązania na
charakter chemiczny tlenków (C),
podać przykłady tlenków zasadowych,
kwasowych, amfoterycznych i obojętnych
(A),
zapisać równania reakcji wybranych
tlenków z wodą, kwasami i zasadami (C),
przedstawić zastosowania ważniejszych
tlenków w przemyśle i życiu codziennym
(B),
określić budowę wodorotlenków (C),
podać wzory sumaryczne i strukturalne
dowolnych wodorotlenków (A),
tworzyć nazwy systematyczne
wodorotlenków (B),
sklasyfikować wodorotlenki (C),
wskazać zasady i wodorotlenki w oparciu
o tablicę rozpuszczalności (B),
zapisać równania reakcji otrzymywania
zasad i wodorotlenków (C)
określić właściwości fizyczne
wodorotlenków (C),
stosować zasady BHP przy pracy ze
żrącymi odczynnikami (C),
napisać równania reakcji zasad z
kwasami (C),
zapisać równanie reakcji wskazujące na
amfoteryczny charakter wodorotlenków
(C),
podać przykłady zastosowania
wodorotlenków (A).
związków
nieorganicznych (A),
- wymienić typowe właściwości fizyczne
związków
nieorganicznych (A),
- podać nazwy systematyczne poszczególnych
typów
związków nieorganicznych (A),
- wymienić po jednej metodzie otrzymywania
tlenków,
wodorotlenków i kwasów oraz trzy metody
otrzymywania soli (A),
- podać na podstawie nazw systematycznych
wzory
sumaryczne i strukturalne następujących
pierwiastków: C,
N, Al, P, S, Cl, K, Ca, Mn, Fe, Cr, Cu, Zn (A),
- podać wzory sumaryczne i strukturalne
wodorotlenków: K, Na, Ca, Mg, Al., Mn, Fe, Cr,
Cu, Zn (A),
- podać wzory sumaryczne i strukturalne kwasu
węglowego,
azotowego (III),, azotowego (V),, siarkowego
(IV),,
siarkowego (VI), ortofosforowego, solnego,
siarkowodorowego (A),
- nazwać we wzorach kwasów resztę kwasową
(A),
- podać zabarwienie wskaźników (papierka
uniwersalnego,
fenoloftaleiny, oranżu metylowego), w
roztworach
kwasów i zasad (A),
Ocena dostateczna:
- rozróżnić tlenki kwasowe, zasadowe,
amfoteryczne i
obojętne (B),
221
określić budowę cząsteczek kwasów (C),
rozróżnić kwasy tlenowe od
beztlenowych (B),
tworzyć nazwy systematyczne kwasów
(B),
pisać wzory sumaryczne i strukturalne
dowolnych kwasów (C),
określić właściwości fizyczne kwasów
(C),
stosować zasady BHP w pracy ze
stężonymi kwasami(C),
zidentyfikować doświadczalnie roztwór
kwasu (C),
rozpisać równania reakcji kwasów z
zasadami, tlenkami metali, metalami,
solami (C),
przedstawić zastosowanie ważniejszych
kwasów w przemyśle i życiu codziennym
(B),
określić budowę soli (C),
tworzyć nazwy systematyczne soli (B,
pisać wzory sumaryczne i strukturalne
soli (C),
sklasyfikować sole ze względu na ich
budowę (C),
określić nazwę soli na podstawie jej
wzoru sumarycznego (C),
napisać wzór sumaryczny i strukturalny
soli na podstawie jej nazwy (C).
podać pięć podstawowych metod
otrzymywania soli (A),
zapisać równania reakcji otrzymywania
soli (C),
przedstawić zastosowania wybranych soli
(B),
zanalizować problem zasolenia
środowiska naturalnego (D),
- zilustrować równaniami reakcji metody
otrzymywania tlenków, wodorków,
wodorotlenków, kwasów i soli (B),
- napisać wzory sumaryczne i strukturalne soli
(B),
- zilustrować równaniami reakcji charakter
chemiczny tlenków, wodorotlenków i kwasów
(B),
Ocena dobra:
- określić charakter amfoteryczny tlenków i
wodorotlenków na podstawie równań reakcji
zapisanych cząsteczkowo i
jonowo (C),
- napisać równania reakcji powstawania wodoro- i
hydroksosoli (C),
- napisać wzory sumaryczne i strukturalne
wodoro- i
hydroksosoli na podstawie ich nazw (C),
- określić rodzaj wiązań w związkach
nieorganicznych (C),
- scharakteryzować różnicę między zasadą a
wodorotlenkiem w oparciu o tabelę
rozpuszczalności (C),
- scharakteryzować właściwości soli kwasów
wieloprotonowych i wodorotlenków
wielowodorotlenowych (C),
- zastosować możliwe reakcje (metody), do
otrzymania
określonych związków (C),
Ocena bardzo dobra:
- zanalizować zależności pomiędzy budową
związku a
jego właściwościami fizycznymi (D),
- zanalizować zależności właściwości
chemicznych od
rodzaju wiązań (D),
- zaplanować doświadczenia chemiczne
222
ilustrujące metody
otrzymywania podanych tlenków,
wodorotlenków,
kwasów i soli (D),
- udowodnić doświadczalnie szkodliwość
niektórych
związków nieorganicznych (D),
zanalizować wpływ związków nieorganicznych
na środowisko naturalne (D),
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Właściwości wybranych metali i
Osoba przystępująca do egzaminu
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
niemetali
eksternistycznego umie:
zadawalającym opanował znajomość pojęć i
określić właściwości sodu (C),
wielkości chemicznych do opisywania zjawisk
Charakterystyka metali lekkich na
wymienić ważniejsze związki sodu (A),
zawartych w tym dziale.
przykładzie sodu i wapnia.
określić właściwości i zastosowanie
Ocena dopuszczająca:
Glin jako przykład pierwiastka o
ważniejszych związków sodu (C),
- określić położenie sodu w układzie okresowym
właściwościach amfoterycznych.
scharakteryzować zmianę właściwości
pierwiastków (C),
Charakterystyka węglowców na
litowców (C),
- wymienić ważniejsze związki sodu i podać ich
przykładzie węgla i krzemu.
określić właściwości wapnia (C),
nazwy (A),
Tlen i azot jako najważniejsze składniki wymienić ważniejsze związki wapnia
- wymienić zastosowania ważniejszych związków
powietrza.
(A),
sodu w
Siarka i jej związki.
określić właściwości i zastosowanie
gospodarstwie domowym (A),
Chlor jako przedstawiciel fluorowców.
ważniejszych związków wapnia (C),
- podać występowanie związków wapnia w
Pierwiastki niezbędne oraz toksyczne dla scharakteryzować zmianę właściwości
przyrodzie (A),
człowieka.
berylowców (C),
- określić położenie wapnia w układzie
podać przyczyny twardości wody (A).
okresowym pierwiastków (C),
określić właściwości glinu (C),
- wymienić ważniejsze związki wapnia i podać
podać metodę otrzymywania glinu (A),
ich nazwy (A),
wymienić ważniejsze związki glinu (A), - wymienić zastosowania związków wapnia (A),
określić właściwości i zastosowanie
- wymienić rodzaje twardości wody (A),
ważniejszych związków glinu (C),
- wymienić związki glinu występujące w
wyjaśnić pojęcie pasywacji (B),
przyrodzie (A),
podać wpływ związków glinu na zdrowie - wymienić zastosowania ważniejszych związków
człowieka (A).
glinu (A),
określić właściwości węgla (C),
- wyjaśnić pojęcie stopu (B),
223
wymienić odmiany alotropowe węgla
(A),
wyjaśnić przyczyny różnic we
właściwościach odmian alotropowych
węgla (B),
wymienić ważniejsze związki węgla (A),
określić właściwości związków węgla
(C),
określić właściwości krzemu (C),
wymienić ważniejsze związki krzemu
(A),
podać zastosowanie związków krzemu
(A),
określić właściwości związków krzemu
(C),
wyjaśnić zjawisko efektu cieplarnianego
(B).
określić właściwości tlenu (C),
wyjaśnić zjawisko alotropi tlenu (B),
podać metody otrzymywania tlenu (A),
określić właściwości azotu (C),
wymienić ważniejsze związki azotu (A),
określić właściwości związków azotu (C),
podać przyczyny zanieczyszczeń
powietrza (A),
przedstawić udział Polaków w dziedzinie
skraplania gazów (B).
określić właściwości siarki (C),
wyjaśnić zjawisko alotropii siarki (B),
wymienić ważniejsze związki siarki (A),
podać metodę otrzymywania H2SO4 (A),
określić właściwości i zastosowanie
związków siarki (C),
przedstawić problem obecności tlenków
siarki w środowisku naturalnym (B).
określić właściwości chloru (C),
podać metody otrzymywania chloru (A),
- wymienić znane stopy glinu (A),
- wymienić związki krzemu występujące w
przyrodzie (A),
- określić położenie krzemu w układzie
okresowym pierwiastków (C),
- wymienić zastosowania krzemu i związków
krzemu (A),
- wymienić ważniejsze związki krzemu i podać
ich nazwy (A),
- określić skład powietrza (C),
- określić położenie azotu i tlenu w układzie
okresowym pierwiastków (C),
- wymienić ważniejsze związki azotu i tlenu i
podać ich nazwy (A),
- podać zastosowanie ważniejszych związków
azotu (A),
- przedstawić rozpowszechnienie siarki w
przyrodzie (B),
- wymienić odmiany alotropowe siarki (A),
- podać zastosowania ważniejszych związków
siarki (B),
- określić położenie siarki w układzie okresowym
(C),
- wymienić ważniejsze związki siarki i podać ich
nazwy (A),
- podać zastosowanie ważniejszych związków
chloru (A),
Ocena dostateczna:
- określić właściwości sodu na podstawie
położenia w układzie okresowym pierwiastków
(C),
- zapisać wzory sumaryczne i strukturalne
ważniejszych
związków sodu (A),
- przedstawić zastosowanie związków sodu w
przemyśle (B),
- określić właściwości wapnia na podstawie
224
wymienić ważniejsze związki chloru (A),
określić właściwości i zastosowanie
związków chloru (C),
wyjaśnić zmianę aktywności fluorowców
(B),
określić właściwości i zastosowanie
innych fluorowców (C).
wymienić makro- i mikroelementy oraz
metale śmierci (A),
scharakteryzować rolę makro- i
mikroelementów (C),
zanalizować problemy zanieczyszczenia
środowiska naturalnego (D),
położenia w układzie okresowym pierwiastków
(C),
- wyjaśnić pojęcie: twardość wody (B),
- zapisać wzory sumaryczne i strukturalne
ważniejszych
związków wapnia (B),
- określić właściwości glinu na podstawie
położenia w układzie okresowym pierwiastków
(C),
- wyjaśnić zjawisko aluminotermii (B),
- zapisać odpowiednie równania reakcji dotyczące
aluminotermii (C),
- określić zastosowania stopów glinu (C),
- zapisać wzory ważniejszych związków glinu
(C),
- wyjaśnić pojęcie pasywacji glinu (B),
- określić właściwości krzemu na podstawie
położenia w układzie okresowym pierwiastków
(C),
- zapisać wzory ważniejszych związków krzemu
(B),
- przedstawić sposób otrzymywania szkła (B),
- określić właściwości azotu i tlenu na podstawie
położenia w układzie okresowym pierwiastków
(C),
- wyjaśnić zjawisko alotropii na przykładzie tlenu
(B),
- zapisać wzory sumaryczne i strukturalne
ważniejszych
związków azotu (C),
- określić właściwości siarki na podstawie
położenia w układzie okresowym pierwiastków
(C),
- zapisać wzory sumaryczne i strukturalne
ważniejszych
związków siarki (B),
-określić właściwości chloru na podstawie
225
położenia w układzie okresowym pierwiastków
(C),
- zapisać wzory sumaryczne i strukturalne
ważniejszych
związków chloru (B),
Ocena dobra:
- określić właściwości chemiczne sodu na
podstawie obserwacji doświadczeń (C),
- zapisać równania reakcji otrzymywania sodu
metodą
elektrolityczną (C),
- zapisać równanie reakcji zachodzącej na
powierzchni
sodu oraz z reakcji z wodą i kwasami
- określić właściwości ważniejszych związków
sodu (C),
- określić właściwości ważniejszych związków
wapnia
(C),
- zapisać równania reakcji otrzymywania wapna
gaszonego
i palonego (C),
- zapisać równania reakcji węglanów z kwasami
(C),
- scharakteryzować sposoby usuwania twardości
wody (C),
- określić właściwości ważniejszych związków
glinu
- zapisać równania reakcji tlenku i wodorotlenku
glinu z HCl i NaOH (C),
- określić właściwości krzemianów (C),
- zapisać równania reakcji tlenków azotu z wodą i
wodorotlenkiem sodu (C),
- zapisać równanie reakcji otrzymywania tlenu z
KMnO4
(C),
- scharakteryzować obieg tlenu i azotu w
226
przyrodzie (C),
- scharakteryzować zjawisko powstawania dziury
ozonowej
(C),
- zapisać równania reakcji tlenków siarki z wodą i
NaOH
(C),
- określić właściwości fizyczne SO2, H2SO4 (C),
- zapisać równania reakcji tworzenia siarczanów
(VI), i
wodorosiarczanów (VI), (C),
- zapisać równania reakcji tlenków chloru z wodą
i NaOH
(C),
- zapisać równania reakcji otrzymywania
chlorków (C),
- określić jakie rodzaje wiązań występują w
cząsteczkach H2S i HCl (C),
Ocena bardzo dobra:
- ocenić znaczenie sodu w prawidłowym
funkcjonowania
organizmu (D),
- przewidzieć rodzaj wiązań chemicznych w
związkach sodu (D),
- ocenić znaczenie wapnia w funkcjonowaniu
organizmu oraz skutki jego nadmiaru i
niedomiaru (D),
- ocenić twardość wody używanej w
gospodarstwie
domowym (D),
- zanalizować właściwości fizyczne i chemiczne
stopów glinu (C),
- zapisać równania reakcji krzemianu sodu (szkła
wodnego), z CaCl2 i HCl (D),
- zaplanować doświadczenie otrzymywania tlenu
(D),
- ocenić wpływ związków azotu na środowisko
227
Roztwory- sposoby wyrażania stężeń
Charakterystyka roztworów.
Stężenie procentowe roztworów.
Rozpuszczalność substancji.
Stężenie molowe roztworu.
Przeliczanie stężeń roztworów.
przyrodnicze (D),
- zaproponować doświadczenie potwierdzające
właściwości
higroskopijne stężonego H2SO4 (D),
- zanalizować zastosowanie związków siarki w
różnych
dziedzinach życia (D),
- zaproponować doświadczalne wykrywanie
jonów - Cl
zapisać cząsteczkowo i jonowo równanie reakcji
strącania AgCl (D),
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Osoba przystępująca do egzaminu
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
eksternistycznego umie:
zadawalającym opanował znajomość pojęć i
wyjaśnić pojęcia: roztwór,
wielkości chemicznych do opisywania zjawisk
rozpuszczalnik, substancja rozpuszczona zawartych w tym dziale.
(B),
Ocena dopuszczająca:
wymienić przykłady różnych roztworów -zdefiniować pojęcia: roztwór, roztwór nasycony,
spotykanych w życiu (A),
roztwór nienasycony, stężenie procentowe,
dokonać podziału roztworów ze względu stężenie molowe, substancja rozpuszczona,
na rozmiary cząstek substancji
rozpuszczalnik (A),
rozpuszczonej (A),
- wymienić przykłady roztworów występujących
scharakteryzować właściwości roztworów w otoczeniu (A),
koloidalnych (C),
- odróżnić roztwór od zawiesiny i wymienić kilka
wyjaśnić pojęcia: roztwór nasycony,
przykładów tych mieszanin z życia codziennego
roztwór nienasycony, rozpuszczalność
(B),
(B),
- podać wzory na stężenie procentowe i molowe
zaproponować doświadczenia ilustrujące (A),
wpływ różnych czynników na
- obliczyć Cp i Cm ze wzoru (C),
rozpuszczalność (D),
Ocena dostateczna
interpretować wykresy ilustrujące wpływ - wyjaśnić pojęcia: roztwór właściwy, roztwór
temperatury i ciśnienia na
koloidalny, zawiesina, rozpuszczanie,
rozpuszczalność różnych substancji
rozpuszczalność, krystalizacja (B),
chemicznych (D).
- wskazać w podanych roztworach fazę
zdefiniować pojęcie stężenia
rozproszona i rozpraszającą (B),
228
procentowego (A),
dokonywać obliczeń o różnym stopniu
trudności związanych ze stężeniem
procentowym roztworów (C), (D).
Zdefiniować pojęcie rozpuszczalność (A),
obliczyć rozpuszczalność substancji (C),
obliczyć stężenie procentowe roztworu na
podstawie rozpuszczalności (C),
obliczyć rozpuszczalność substancji
mając stężenie roztworu nasyconego (C),
zdefiniować stężenie molowe (A),
podać matematyczny zapis stężenia
molowego (A),
dokonywać obliczeń o różnym stopniu
trudności związanych ze stężeniem
molowym roztworu (C), (D),
wykorzystać gęstość do obliczeń stężenia
molowego (C).
podać matematyczną zależność pomiędzy
stężeniami (A),
wyprowadzić wzór pozwalający
przeliczać stężenia (C),
dokonywać obliczeń związanych z
przeliczaniem stężeń roztworów (C), (D).
- wyjaśnić rolę wody w procesie rozpuszczania
(B),
- omówić wpływ czynników fizycznych i
właściwości chemicznych substancji na proces
rozpuszczania (np. temperatury, mieszania, ilości
i rodzaju substancji rozpuszczanej i
rozpuszczalnika), (C),
- podać sposoby określania stężeń roztworów (B),
- podzielić roztwory ze względu na: wielkość
cząstek substancji rozproszonej, stężenia
roztworu, stanu skupienia
składników roztworu (B),
- wyjaśnić różnicę między rozpuszczalnością a
szybkością rozpuszczania substancji (B),
- obliczyć: mr, n, Vr, na podstawie
przekształconych wzorów definiujacych stężenia
Cp i Cm (C),
- stosować tablicę rozpuszczalności (C),
Ocena dobra:
- scharakteryzować: zol, żel, koagulacja,
peptyzacja (C),
- rozwiązywać zadania dotyczące obliczania Cm i
Cp,
przeliczania stężeń, obliczania rozpuszczalności o
wyższym
stopniu trudności (C),
- interpretować wykresy ilustrujące wpływ
temperatury
na rozpuszczalność różnych substancji
chemicznych (D),
- zastosować posiadane wiadomości do
przygotowania
roztworu o określonym stężeniu (C),
Ocena bardzo dobra:
- interpretować tabelę zawierającą przykłady
roztworów o różnym stanie skupienia substancji
rozpuszczonej i
229
rozpuszczalnika (D),
- zaproponować doświadczenia ilustrujące wpływ
różnych
czynników na rozpuszczalność substancji (D),
- zaproponować metody otrzymywania
roztworów o określonym stężeniu (D),
- rozwiązywać nietypowe zadania dotyczące Cm,
Cp,
rozcieńczania, mieszania, zatężania (D),
- interpretować wykresy ilustrujące wpływ
ciśnienia na
rozpuszczalność substancji chemicznych (D),
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Reakcje w roztworach wodnych
Osoba przystępująca do egzaminu
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
eksternistycznego umie:
zadawalającym opanował znajomość pojęć i
Dysocjacja jonowa kwasów, zasad i soli. wyjaśnić, co to są elektrolity i
wielkości chemicznych do opisywania zjawisk
Moc elektrolitów – stopień dysocjacji.
nieelektrolity (B),
zawartych w tym dziale.
Odczyn wodnych roztworów
podać przykłady elektrolitów i
Ocena dopuszczająca:
elektrolitów – pH.
nieelektrolitów (A),
- definiować pojęcia: elektrolit, nieelektrolit (A),
Reakcja zobojętniania.
wyjaśnić mechanizm rozpadu kryształów - wyjaśnić pojęcia: elektrolity mocne i słabe (A),
Reakcje strącania osadów.
jonowych i cząsteczek spolaryzowanych - wymienić elektrolity mocne i słabe (A),
Hydroliza soli.
pod wpływem wody (B).
- podać przykłady elektrolitów i nieelektrolitów
zdefiniować pojęcia: elektrolity mocne i (A),
słabe (A),
- zdefiniować pojęcia: kwas, zasada, wg teorii
podać przykłady elektrolitów mocnych i Arrheniusa (A),
słabych (A),
- zdefiniować pojęcie stopnia dysocjacji (A),
zdefiniować pojęcie: stopień dysocjacji
- podać przykłady reakcji zobojętniania (A),
(A),
- wyjaśnić co to jest skala pH (B),
określić wpływ stężenia i rodzaju
- wymienić podstawowe wskaźniki kwasowo elektrolitu na wartość stopnia dysocjacji zasadowe (A),
(C).
- określić jakim wartościom pH odpowiadają
zdefiniować termin: iloczyn jonowy
odczyny roztworów kwaśnych, obojętnych,
wody (A),
zasadowych (C),
wyjaśnić, co to jest skala pH (B),
- przedstawić w formie cząsteczkowej równania
obliczyć pH w roztworach kwasów i
reakcji
230
zobojętniania (B),
- podać definicję hydrolizy soli (A),
obliczyć stężenie jonów H+ i OH- przy
- podać przykłady soli, które nie ulegają
danej wartości pH (C),
hydrolizie (A),
wymienić podstawowe wskaźniki
Ocena dostateczna
kwasowo – zasadowe (A),
- wyjaśnić mechanizm rozpadu kryształów
wyjaśnić, na czym polega reakcja
jonowych i cząsteczek spolaryzowanych pod
zobojętniania (B),
wpływem wody (B),
podać przykłady reakcji zobojętniania
- wyjaśnić dlaczego wodne roztwory elektrolitów
(A),
przewodzą prąd elektryczny (B),
zapisać równania reakcji zobojętniania w - wyjaśnić pojęcie stopień dysocjacji (B),
sposób cząsteczkowy, jonowy i jonowy
- wyjaśnić wpływ stężenia i rodzaju elektrolitu na
skrócony (C),
wartość
wyjaśnić na czym polega reakcja
stopnia dysocjacji (B),
strącania osadów (B),
- wyjaśnić termin: iloczyn jonowy wody (B),
korzystać z tabeli rozpuszczalności (C),
- obliczyć pH w roztworach kwasów i zasad o
napisać równania reakcji strącania
stężeniu
cząsteczkowo i jonowo (C),
3 10 dm mol n - (B),
przewidzieć na podstawie tabeli
- wyjaśnić na czym polega reakcja zobojętniania
rozpuszczalności możliwość wytrącania (B),
się osadu (D),
- zapisać równania reakcji zobojętniania w sposób
zbadać odczyn wodnych roztworów soli cząsteczkowy, jonowy i jonowy skrócony (C),
(C),
- wyjaśnij na czym polega reakcja strącania
wyjaśnić zjawisko hydrolizy soli (B),
osadów (B),
zapisać równania reakcji hydrolizy soli w - korzystać z tabeli rozpuszczalności (C),
sposób jonowy (C),
- zapisać równania reakcji strącania cząsteczkowo
określić rodzaj hydrolizy (C).
i jonowo
przewidzieć odczyn roztworu i rodzaj
(C),
hydrolizy różnych soli (D),
- wyjaśnić reakcję hydrolizy soli(B),
zapisać równania reakcji hydrolizy w
- rozwiązywać typowe zadania obliczeniowe
sposób jonowy (C).
dotyczące reakcji jonowych (C),
rozwiązywać różnorodne zadania
Ocena dobra
rachunkowe dotyczące reakcji
- rozwiązywać zadania rachunkowe z
zobojętniania i strącania (C), (D),
zastosowaniem
stałej dysocjacji (C),
- zapisać równania reakcji stopniowej dysocjacji
kwasów
mol
zasad o stężeniu 10-n dm
(C),
3
231
wieloprotonowych (C),
- zapisać równania reakcji stopniowej dysocjacji
wodorotlenków wielowodorotlenowych (C),
- obliczyć stężenie jonowe jonów H+ i OH- na
podstawie wartości pH (C),
- obliczyć objętość lub stężenie roztworu kwasu i
zasady użytych do reakcji zobojętniania (C),
- przewidzieć na podstawie tabeli
rozpuszczalności efekt reakcji wymiany (D),
- rozwiązywać różnorodne zadania rachunkowe
dotyczące reakcji zobojętniania i strącania (C),
(D),
- określić rodzaj hydrolizy (C),
- określić odczyn wodnych roztworów soli (C),
- zapisać jonowo równania reakcji hydrolizy soli
(C),
Ocena bardzo dobra:
- przewidzieć, które związki i w jaki sposób
wpływają na zmianę odczynu roztworu wodnego
(D),
- zaproponować zestaw do miareczkowania
(przeprowadzenia reakcji zobojętniania w
obecności
wskaźnika), (D),
- zaproponować teoretyczny i praktyczny sposób
otrzymywania związków nierozpuszczalnych (D),
- rozwiązywać zadania rachunkowe związanych z
reakcjami w roztworach wodnych przy
niestechiometrycznych stosunkach reagentów
(D),
- przewidzieć produkty dysocjacji elektrolitycznej
wodorosoli i hydroksosoli (D),
- zaproponować doświadczenie pozwalające
otrzymać daną
substancję (D),
przewidzieć możliwość zachodzenia reakcji (D),
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
232
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Reakcje redoks
Osoba przystępująca do egzaminu
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
eksternistycznego umie:
zadawalającym opanował znajomość pojęć i
Stopnie utlenienia pierwiastków.
wyjaśnić co to jest stopień utlenienia
wielkości chemicznych do opisywania zjawisk
Reakcje utleniania – redukcji (redoks).
pierwiastka (B),
zawartych w tym dziale.
Bilansowanie równań reakcji redoks.
podać reguły obliczania stopni utlenienia Ocena dopuszczająca:
Reakcje utleniania – redukcji i ich rola w pierwiastków w związkach chemicznych i - definiować pojęcia: stopień utlenienia
przemyśle
jonach (A),
pierwiastka, utlenianie, redukcja, utleniacz,
obliczać stopnie utlenienia pierwiastków reduktor (A),
w cząsteczkach i jonach (C).
- podać reguły ustalania stopni utlenienia
wyjaśnić pojęcia: utlenianie, redukcja,
pierwiastków w
utleniacz, reduktor (B),
związkach chemicznych i jonach (A),
przeprowadzić prostą reakcję redoks i
- podać stopnie utlenienia atomów podstawowych
podać elektronową interpretację równania pierwiastków występujących w stanie wolnym i
tej reakcji (C),
w prostych związkach chemicznych (B),
wskazać utleniacz, reduktor, proces
- wskazać wśród różnych równań reakcji
utleniania i redukcji w reakcjach redoks
równania reakcji redoks (A),
(C),
- wskazać utleniacz i reduktor w równaniach
wskazać, które procesy są procesami
reakcji redoks (A),
redoks (C),
- podać przykłady rud metali stosowanych w
zapisać równania reakcji redoks i
przemysłowych procesach redoks (A),
zaznaczyć kierunek przepływu
Ocena dostateczna:
elektronów (C).
- ustalić stopnie utlenienia w złożonych
bilansować równania reakcji redoks (C), związkach i jonach
(B),
- dobrać współczynniki w prostych równaniach
redoks na podstawie bilansu elektronowego (C),
- wyjaśnić na czym polega otrzymywanie metali z
rud
metodą utleniania i redukcji (B),
- wyjaśnić rodzaj procesu jaki zachodzi przy
zmianie stopnia utlenienia danego pierwiastka
(B),
- napisać równania połówkowe (B),
Ocena dobra:
- dobrać współczynniki w trudniejszych
233
Węglowodory
Wprowadzenie do chemii organicznej.
Metan jako przedstawiciel alkanów.
Szereg homologiczny węglowodorów
nasyconych.
Eten jako przedstawiciel alkenów.
Acetylen jako przedstawiciel alkinów.
Benzen jako przedstawiciel
węglowodorów aromatycznych.
Homologi benzenu i inne węglowodory
aromatyczne.
równaniach reakcji
redoks na podstawie bilansu elektronowego (C),
- zastosować metodę bilansu elektronowego do
dobierania
współczynników w reakcjach
dysproporcjonowania (C),
Ocena bardzo dobra:
- przewidzieć produkty w obserwowanej reakcji
(D),
przewidzieć środowisko reakcji redoks na
podstawie produktów (D),
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Osoba przystępująca do egzaminu
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
eksternistycznego umie:
zadawalającym opanował znajomość pojęć i
wyjaśnić przyczynę różnorodności
wielkości chemicznych do opisywania zjawisk
budowy węglowodorów (B),
zawartych w tym dziale.
wymienić założenia teorii strukturalnej
Ocena dopuszczająca:
(A),
- wymienić formy występowania węgla w
wyjaśnić budowę cząsteczki metanu (B), przyrodzie (A),
wymienić źródła występowania metanu
- wskazać źródła węglowodorów w przyrodzie
oraz jego zastosowanie (A),
(szczególnie metanu), (A),
podać metody otrzymywania metanu (z
- zdefiniować pojęcie szeregu homologicznego
Al4C3 i synteza C i H2) (A),
(A),
ilustrować równaniami reakcji
- wymienić rodzaje węglowodorów (A),
otrzymywanie metanu powyższymi
- napisać wzory strukturalne pierwszych pięciu
metodami (B),
węglowodorów każdego szeregu homologicznego
zilustrować równaniami reakcji
na
właściwości metanu (spalanie i
podstawie wzoru sumarycznego (A),
substytucja) (B).
- podać zależności pomiędzy zmianą właściwości
podać definicję szeregu homologicznego fizycznych węglowodorów a długością łańcucha
(A),
węglowego (A),
podać wzory sumaryczne, półstrukturalne - wymienić produkty reakcji spalania i
i strukturalne alkanów do C10(B),
półspalania prostych
podać nazwy alkanów do C10(A),
węglowodorów z każdego szeregu
pisać równania reakcji substytucji i
homologicznego (A),
234
spalania alkanów (C),
przedstawić zmienność właściwości w
szeregu homologicznym alkanów (B),
podać zastosowanie alkanów (A).
wyjaśnić budowę cząsteczki etenu (B),
wymienić sposoby otrzymywania etenu
(A),
zapisać równania reakcji otrzymywania
etenu (C),
podać właściwości etenu (A),
zapisać równania rekcji spalania, addycji,
polimeryzacji (C).
podać wzór ogólny alkenów (A),
pisać wzory sumaryczne, półstrukturalne
i strukturalne alkenów (B),
pisać równania reakcji addycji (C),
stosować regułę Markownikowa (C),
wymienić typowe zastosowania alkenów
(A),
wyjaśnić budowę acetylenu (B),
podać metody otrzymywania i
właściwości acetylenu (A),
zapisać równania reakcji otrzymywania
acetylenu (C),
zapisać równania reakcji spalania, addycji
i polimeryzacji acetylenu (C),
podać podstawowe zastosowania
acetylenu (A),
podać wzór ogólny alkinów (A),
przedstawić wzory sumaryczne,
półstrukturalne i strukturalne alkinów i
tworzyć ich nazwy (B ).
wyjaśnić w oparciu o wzór elektronowy
budowę i charakter aromatyczny benzenu
(B),
podać metody otrzymywania benzenu
oraz jego właściwości (A),
- zdefiniować pojęcia: substytucja, eliminacja
polimeryzacja (A),
- zachować bezpieczeństwo podczas pracy z
węglowodorami (C),
- podać wzór sumaryczny i strukturalny benzenu
(A),
- wymienić dwa produkty destylacji ropy
naftowej i ich
zastosowania (A),
Ocena dostateczna:
- wyjaśnić pojęcie chemia organiczna (B),
- rozróżnić na podstawie wzoru węglowodory
alifatyczne, cykliczne, aromatyczne (B),
- wyjaśnić budowę cząsteczki metanu (B),
- wyjaśnić pojęcie rzędowości atomów węgla (B),
- wyjaśnić termin izomeria (B),
- wyjaśnić reguły tworzenia nazw
systematycznych izomerów (B),
- napisać wzory strukturalne i nazwy izomerów
pentanu (B),
- wyjaśnić pojęcie węglowodory nienasycone (B),
- scharakteryzować właściwości alkanów na
przykładzie metanu (B),
- przedstawić równanie prostej reakcji substytucji
dla metanu (B),
- przedstawić równanie prostej reakcji addycji dla
etenu (B),
- porównać właściwości alkanów, alkenów i
alkinów na przykładzie etanu etenu i etynu (B),
- wyjaśnić pojęcie aromatyczności na przykładzie
benzenu (B),
- zilustrować równaniem reakcji chlorowcowanie
benzenu i spalanie benzenu (B),
- wyjaśnić na czym polega wpływ kierujący
podstawników (B),
- napisać równania reakcji nitrowania,
alkilowania i uwodornienia benzenu (B),
235
zapisać równanie reakcji otrzymywania
benzenu (C),
zapisać równania reakcji przedstawiające
właściwości benzenu (chlorowanie,
nitrowanie, sulfonowanie, uwodornienie)
(C).
podać nazwy i wzory homologów
benzenu (A),
przedstawić wpływ kierujący
podstawników (B),
podać przykłady (wzory i nazwy) innych
węglowodorów aromatycznych (A),
podać właściwości toluenu (A),
zapisać równania reakcji ilustrujących
właściwości toluenu (C),
zapisać równania reakcji alkilowania
węglowodorów aromatycznych (C).
- przedstawić homologi benzenu (B),
- wyjaśnić jak powstały złoża węgla i ropy
naftowej (B),
- omówić proces przerobu ropy naftowej i
pirogenizacji węgla (B),
- wyjaśnić co to są alternatywne źródła energii i
dlaczego istnieje konieczność ich poszukiwania i
stosowania (B),
- podać przykłady węglowodorów aromatycznych
(A),
- obliczyć skład procentowy prostych
węglowodorów (C),
- wyjaśnić pojęcie: rodnik (B),
Ocena dobra:
- określić właściwości węgla na podstawie
położenia w
układzie okresowym (C),
- scharakteryzować odmiany alotropowe węgla i
wyjaśnić
przyczynę różnicy w ich właściwościach (C),
- opisać możliwości wykrycia węgla wodoru tlenu
w
związkach organicznych (C),
- określić rzędowość atomów węgla na podstawie
wzoru
strukturalnego (C),
- scharakteryzować odmiany cis trans dla alkenów
(C),
- przedstawić metody otrzymywania etenu i etynu
(B),
- zapisać równania reakcji spalania, addycji i
polimeryzacji dla etenu (C),
- zapisać równania reakcji spalania i addycji dla
etynu (C),
- posługiwać się regułą Markownikowa (C),
- napisać wzory strukturalne, półstrukturalne i
sumaryczne
236
alkenów i alkinów oraz określić ich nazwy (C),
- zbudować model cząsteczki benzenu (C),
- scharakteryzować właściwości benzenu (C),
- zapisać równanie reakcji otrzymywania
benzenu (C),
- scharakteryzować właściwości toluenu (C),
- zastosować regułę podstawników do zapisu
równań reakcji (C),
- scharakteryzować właściwości naftalenu (C),
Ocena bardzo dobra:
- przewidzieć wzór węglowodoru na podstawie
przebiegu reakcji spalania (D),
- przewidzieć właściwości węglowodorów na
podstawie
budowy cząsteczki (D),
- przewidzieć produkty reakcji chlorowcowania
alkilowych
pochodnych benzenu (D),
- zapisać równania reakcji spalania i addycji dla
określonego alkenu i alkinu (C),
- porównać budowę cząsteczek węglowodorów
ich aktywność chemiczną i właściwości (D),
- przedstawić wzory struktur węglowodorów
aromatycznych o pierścieniach skondensowanych
(B),
- podać przykłady szkodliwego działania
węglowodorów (A),
- zanalizować możliwość występowania izomerii
łańcuchowej, położenia i geometrycznej na
podstawie
wzoru związku (D),
- rozwiązać chemografy dotyczące reakcji
zachodzących w
węglowodorach (D),
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
237
Osoba przystępująca do egzaminu
eksternistycznego umie:
podać wzór ogólny alkoholi
Charakterystyka alkoholi
monohydroksylowych (A),
monohydroksylowych.
wyjaśnić budowę cząsteczki metanolu i
Charakterystyka alkoholi
etanolu (B),
polihydroksylowych na przykładzie
przedstawić wzór sumaryczny,
glikolu i gliceryny.
półstrukturalny i strukturalny alkoholi na
Budowa i właściwości fenoli na
podstawie nazwy (B),
przykładzie hydroksybenzenu.
podać nazwy systematyczne alkoholi na
Aminy jako przykład związków
podstawie wzoru (B),
organicznych zawierających azot.
wyjaśnić pojęcie: rzędowość alkoholi (B),
Budowa, otrzymywanie i właściwości
wyjaśnić pojęcie: grupa funkcyjna (B),
aldehydów.
scharakteryzować właściwości fizyczne
Budowa, nazewnictwo i właściwości
alkoholi w odniesieniu do szeregu
ketonów.
homologicznego (C),
Budowa, nazewnictwo i otrzymywanie
zbadać właściwości chemiczne etanolu
kwasów karboksylowych.
(C),
Estry– budowa, otrzymywanie i
napisać równania reakcji z doświadczenia
właściwości.
obrazujące właściwości etanolu (C),
Budowa i właściwości tłuszczów. Mydła. przedstawić za pomocą równań reakcji
chemicznych metody otrzymywania
metanolu i etanolu (B),
wyjaśnić szkodliwy wpływ alkoholu na
organizm ludzki (B).
wyjaśnić budowę glikolu i gliceryny (B),
podać nazwy systematyczne glikolu i
gliceryny (B),
scharakteryzować właściwości fizyczne
gliceryny (C),
zbadać właściwości chemiczne gliceryny
oraz napisać równania reakcji spalania i
reakcji z sodem (C),
zaproponować sposób odróżniania
alkoholi mono- od polihydroksylowych
(D),
wymienić zastosowania glikolu i
Jednofunkcyjne pochodne
węglowodorów
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość pojęć i
wielkości chemicznych do opisywania zjawisk
zawartych w tym dziale.
Ocena dopuszczająca:
- wymienić przykłady jednofunkcyjnych
pochodnych (A),
- podać wzór ogólny alkanoli, wskazać grupę
funkcyjną (A),
- przedstawić wzory strukturalne metanolu,
etanolu, propanoli oraz podać ich nazwy
systematyczne (A),
- podać właściwości fizyczne metanolu i etanolu
(stan
skupienia, zapach, rozpuszczalność wodzie,
różnice temp. wrzenia, szkodliwość działania na
organizm ludzki) (A),
- zapisać równania reakcji spalania metanolu i
etanolu (A),
- podać przykłady zastosowania glikolu i
gliceryny z
uwzględnieniem toksycznego działania glikolu
(A),
- podać wzory strukturalne glikolu i gliceryny
oraz ich nazwy systematyczne (A),
- podać wzór sumaryczny i strukturalny oraz
przykłady z
życia codziennego szkodliwego działania fenoli
(A),
- podać wzory sumaryczne aldehydów:
mrówkowego i
octowego oraz acetonu, ich nazwy systematyczne
(A),
- wskazać oraz nazwać grupy funkcyjne w tych
związkach (A),
- podać wzory strukturalne i nazwy
systematyczne kwasów:
238
gliceryny (A).
wyjaśnić budowę fenolu (B),
scharakteryzować właściwości fizyczne i
chemiczne fenolu (C),
zapisać równania reakcji fenolu:
dysocjacji, z zasadą sodową, nitrowania,
bromowania (B),
podać sposoby otrzymywania fenolu (B),
wykryć obecność fenolu (D),
wymienić zastosowania fenolu (A),
porównać budowę i właściwości alkoholi
i fenoli (C).
wyjaśnić budowę amin (B),
określić rzędowość amin (C),
podać nazwy amin na podstawie wzorów
(B),
napisać wzory sumaryczne,
półstrukturalne i strukturalne na
podstawie podanych nazw (B),
scharakteryzować właściwości fizyczne
amin (C),
określić właściwości chemiczne amin
(reakcja aniliny z kwasem solnym) (C),
podać występowanie i zastosowanie amin
(A).
podać wzór ogólny aldehydów (A),
wyjaśnić budowę metanalu i etanalu (B),
podać nazwy związków z szeregu
homologicznego aldehydów (A),
określić wzory strukturalne aldehydów na
podstawie nazwy (C),
zapisać równania reakcji otrzymywania
aldehydów: utlenianie alkoholi I –
rzędowych, addycja wody do acetylenu
(C),
zapisać równania reakcji utleniania
aldehydów (C),
mrówkowego, octowego, propionowego (A),
- wskazać i nazwać grupę funkcyjną w tych
kwasach (A),
- wskazać przykłady zastosowania w życiu
codziennym kwasu octowego, acetonu i
formaldehydu (A),
- podać wzór sumaryczny kwasu stearynowego
(A),
- zakwalifikować mydło do odpowiedniej grupy
związków
chemicznych (A),
- wymienić rodzaje mydeł (A),
- wyjaśnić termin tłuszcze oraz dokonać podziału
tłuszczów ze względu na stan skupienia (A),
- podać zastosowania estrów (A),
- podać wzór ogólny amin, wskazać i nazwać
grupę
funkcyjną (A),
- zapisać wzory trzech prostych amin i podać
nazwy
systematyczne (A).
Ocena dostateczna:
- wyjaśnić co to jest grupa funkcyjna i podać
rodzaje grup
funkcyjnych (B),
- wyjaśnić zasady nazewnictwa alkoholi (B),
- wyjaśnić pojęcie rzędowości alkoholi (B),
- zapisać równanie reakcji metanolu i etanolu z
HCl (B),
- wyjaśnić pojęcie alkoholi polihydroksylowych
(B),
- przedstawić wzory strukturalne glikolu i
gliceryny i podać nazwy systematyczne (B),
- wyjaśnić co to są fenole (B), - przedstawić
równania reakcji dysocjacji i z NaOH dla fenolu
(B),
- wyjaśnić co to są aldehydy (B),
239
zapisać równania reakcji przyłączania
wodoru (C),
podać przykłady zastosowań metanalu
(A).
podać wzór ogólny ketonów (A),
wyjaśnić budowę cząsteczki acetonu (B),
podać nazwy ketonów (A),
określić wzory strukturalne
izomerycznych aldehydów i ketonów (C),
zapisać równania reakcji utleniania
alkoholi II – rzędowych do ketonów (C),
podać właściwości fizyczne acetonu (A),
porównać budowę i właściwości
chemiczne aldehydów i ketonów (C).
podać wzór ogólny kwasów alkilowych
(A),
podać nazwy kwasów alkilowych (A),
podać wzory innych kwasów
karboksylowych: oleinowego,
szczawiowego, benzoesowego (A),
wyjaśnić budowę grupy funkcyjnej
kwasów (B),
przewidzieć właściwości chemiczne
kwasów na podstawie budowy grupy
funkcyjnej (D).
zaproponować sposoby otrzymywania
kwasów (D).
zbadać właściwości fizyczne kwasów:
mrówkowego, octowego, stearynowego,
oleinowego (C),
zbadać właściwości chemiczne kwasu
mrówkowego i octowego: (C)
odczyn roztworów wodnych;
reakcja z magnezem;
reakcja z tlenkiem miedzi (II);
reakcja z zasadą sodową:
zapisać równania charakterystycznych
- podać wzory, nazwy systematyczne i
zwyczajowe aldehydów zawierających do trzech
atomów węgla (A),
- wyjaśnić budowę aldehydów, ketonów, kwasów
i amin (B),
- wyjaśnić zasady nazewnictwa systematycznego
aldehydów, kwasów i amin (B),
- wyjaśnić pojęcie reakcji polikondensacji (B),
- podać wzory i nazwy kwasów karboksylowych
zawierających do trzech atomów węgla (A),
- wyjaśnić termin wyższe kwasy karboksylowe
(B),
- podać nazwy dwóch wyższych kwasów
karboksylowych (A),
- wyjaśnić co to są mydła (B),
- zapisać równania reakcji dysocjacji, równania
reakcji z
metalem, tlenkiem metalu i wodorotlenkiem dla
kwasu
octowego (B),
- zapisać równanie reakcji estryfikacji (B),
- wyjaśnić mechanizm i warunki w jakich
zachodzi reakcja
estryfikacji (B),
- wyjaśnić termin utwardzanie tłuszczów (B),
- wyjaśnić co to są aminy (B),
- podać wzory sumaryczne i nazwy amin
alifatycznych zawierających do trzech atomów
węgla (B),
- scharakteryzować właściwości fizyczne amin
(C).
Ocena dobra:
- wyjaśnić budowę cząsteczki etanolu (B),
- zapisać równanie reakcji spalania alkoholi (C),
- zapisać odpowiednie równania reakcji
określające właściwości metanolu i etanolu (C),
- określić nazwy, napisać wzory strukturalne,
240
reakcji kwasów (C),
porównać moc kwasów karboksylowych
(C),
zapisać równanie reakcji kwasu
oleinowego z wodą bromową (C).
zapisać równania reakcji estryfikacji (C),
wyjaśnić przebieg reakcji estryfikacji (B),
zapisać równania reakcji otrzymywania
triazotanu gliceryny (C),
wyjaśnić budowę cząsteczki estru (B),
podać nazwy estrów (A),
wymienić właściwości fizyczne estrów
(A),
zapisać równania reakcji hydrolizy
kwasowej i zasadowej estrów (C),
omówić przykłady zastosowania estrów
(B).
zapisać równanie reakcji powstawania
tłuszczu (C),
przedstawić podział tłuszczów według
różnych kryteriów (B),
przewidzieć przebieg reakcji hydrolizy
tłuszczu w obecności zasady (D),
zapisać równania reakcji utwardzania
tłuszczu (C),
określić rolę tłuszczu w organizmie (C),
wyjaśnić co to są mydła (B),
określić budowę cząsteczek mydeł i jej
wpływ na mechanizm mycia i prania (C),
określić wpływ jonów wapnia i magnezu
na proces mycia i prania (C).
półstrukturalne, sumaryczne alkoholi
monohydroksylowych (C),
- zapisać odpowiednie równania reakcji
potwierdzające
właściwości glikoli i gliceryny (C),
- porównać doświadczalnie charakter chemiczny
alkoholi
mono i polihydroksylowych (C),
- zapisać równania nitrowania i bromowania
fenolu(C),
- określić grupę funkcyjną aldehydów i ketonów
(C),
- określić nazwy, podać wzory strukturalne,
półstrukturalne i sumaryczne ketonów i
aldehydów (C),
- otrzymać aldehyd i napisać odpowiednie
równanie reakcji
(C),
- zbadać właściwości redukujące aldehydów i
zapisać odpowiednie równania reakcji (C),
- zapisać równanie reakcji formaldehydu z
fenolem (C),
- określić nazwy, podać wzory strukturalne,
półstrukturalne i sumaryczne oraz wzór ogólny
kwasów karboksylowych (C),
- zapisać równania reakcji potwierdzające
właściwości
kwasu octowego (C),
- określić właściwości innych kwasów
karboksylowych (C),
- zapisać równanie reakcji potwierdzające
właściwości
wyższych kwasów tłuszczowych (C),
- zapisać równanie reakcji otrzymania octanu
etylu (C),
- określić budowę cząsteczek i nazewnictwo
estrów (C),
241
- zapisać odpowiednie równania reakcji hydrolizy
estrów (C),
- scharakteryzować rolę tłuszczów w organizmie
(C),
- zapisać: równanie reakcji zmydlania tłuszczów
(C),
- określić nazwy, wzory strukturalne i sumaryczne
amin
zawierających ponad trzy atomy węgla (C),
- określić rzędowość amin (C),
- zapisać równania reakcji potwierdzające
charakter zasadowy amin (C).
Ocena bardzo dobra:
- rozwiązać chemograf alkan – alken - alkohol
(D),
- wykryć obecność alkoholi (D),
- zaproponować nazwy systematyczne alkoholi na
podstawie wzorów (D),
- konstruować wzory strukturalne i
półstrukturalne alkoholi na podstawie nazw (D),
- zapisać równania reakcji glicerolu z sodem i
wodorotlenkiem miedzi (II) (D),
- zaproponować reakcje wspólne i odróżniające
alkohole od fenoli (D),
- zapisać równania reakcji etanolu i metanolu z
tlenkiem srebra i wodorotlenkiem miedzi (II) (C),
- zapisać równanie reakcji polikondensacji i
podać nazwy
produktów (C), - zaprojektować i wykonać
doświadczenia odróżniające aldehydy od katonów
(D),
- zaproponować metody otrzymywania kwasów
karboksylowych, alkoholi, aldehydów, ketonów i
amin (D),
- porównać moc kwasów karboksylowych (D),
- zapisać równania reakcji kwasu stearynowego z
gliceryną i zasadą sodową, podać nazwy
242
Wielofunkcyjne pochodne
węglowodorów
Dwufunkcyjne pochodne
węglowodorów– aminokwasy.
Budowa, podział i znaczenie białek.
Właściwości monosacharydów na
przykładzie glukozy i fruktozy.
Sacharoza jako przedstawiciel
dwucukrów.
produktów (C),
- zbadać odczyn reakcji hydrolizy estrów (D),
- zanalizować wpływ jonów wapnia i magnezu na
proces
mycia i prania (D),
- zaproponować sposób odróżnienia tłuszczów
ciekłych
od stałych (D),
- zapisać równanie reakcji kwasu oleinowego z
wodą bromową (C),
- ocenić wpływ wiązania podwójnego w
cząsteczce na
właściwości tłuszczów (D),
- zaproponować podział tłuszczów przy
zastosowaniu odpowiednich kryteriów (D),
- zapisać równanie reakcji aniliny z kwasem
solnym (C),
- zaplanować doświadczenie na udowodnienie
charakteru
chemicznego wybranych jednofunkcyjnych
pochodnych (D),
- przewidzieć produkty w chemigrafie typu:
związek1związek2-związek3 (D).
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Osoba przystępująca do egzaminu
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
eksternistycznego umie:
zadawalającym opanował znajomość pojęć i
omówić budowę aminokwasów (B),
wielkości chemicznych do opisywania zjawisk
zbadać właściwości aminokwasów (C),
zawartych w tym dziale.
zapisać równania reakcji ilustrujące
Ocena dopuszczająca:
właściwości aminokwasów (C),
- napisać wzór aminokwasu, wskazać grupę
zilustrować równaniem reakcji
aminową i
powstawanie wiązania peptydowego (B), karboksylową (A),
zapisać równanie reakcji powstawania
- podać wzór glicyny i alaniny oraz nazwy
tripeptydu (C).
systematyczne tych związków (A),
243
Polisacharydy– skrobia i celuloza.
podać skład pierwiastkowy białek (A),
zbadać wpływ różnych czynników na
białko (C),
określić właściwości roztworów białek
(C),
wyjaśnić pojęcia: koagulacja, peptyzacja,
wysalanie, denaturacja (B),
przeprowadzić reakcje charakterystyczne
dla białek (C),
omówić znaczenie białek w żywieniu (B).
zapisać równanie fotosyntezy (C),
podać skład pierwiastkowy cukrów (A),
przedstawić wzory strukturalne glukozy i
fruktozy (B),
zbadać właściwości glukozy i fruktozy
(C),
zapisać równania reakcji ilustrujących
właściwości monosacharydów (C),
wyjaśnić rolę glukozy w metabolizmie
(B),
podać przykłady innych cukrów prostych
(A).
zbadać właściwości sacharozy (C),
przeprowadzić hydrolizę sacharozy i
zidentyfikować produkty hydrolizy (C),
podać inne przykłady disacharydów (A),
omówić rolę dwucukrów w organizmie
(B).
przedstawić właściwości skrobi (B),
wykryć obecność skrobi w badanej
substancji (D),
wskazać różnice w budowie skrobi i
celulozy oraz wynikające z nich
właściwości (C),
wymienić miejsca występowania skrobi i
celulozy w przyrodzie(A).
- wyjaśnić co to są białka (B),
- podać podział białek (A),
- wskazać źródła białek (A),
- podać skład pierwiastkowy białek (A),
- wymienić rodzaje wiązań występujących w
białkach (A),
- podać wzór sumaryczny glukozy i fruktozy oraz
wskazać grupy funkcyjne (A),
- podać podział sacharydów (A),
- podać przykłady mono-sacharydów (A),
- podać równanie reakcji spalania glukozy (A),
- podać zastosowanie glukozy (A),
- podać wzór sumaryczny sacharozy (A),
- wymienić podstawowe właściwości fizyczne i
chemiczne
sacharozy (A),
- podać przykłady disacharydów (A),
- podać wzór sumaryczny skrobi (A),
- wskazać wiązanie glikozydowe (A),
- podać źródła pozyskiwania skrobi (A),
- wymienić zastosowania skrobi w gospodarstwie
domowym (A),
Ocena dostateczna:
- przedstawić równania reakcji glicyny i alaniny z
kwasem
solnym i zasadą sodową (B),
- przedstawić równanie reakcji alaniny z glicyną
(B),
- wskazać wiązania peptydowe (A),
- wyjaśnić pojęcie struktury
pierwszorzędowej białek (B),
- wyjaśnić rolę białek w organizmie (B),
- wyjaśnić pojęcia: koagulacja, wysalanie,
peptyzacja, denaturacja (B),
- podać wzór pierścieniowy glukozy (A),
- wyjaśnić strukturę drugorzędową białek (B),
- wyjaśnić przebieg procesu fermentacji
244
alkoholowej i zapisać równanie reakcji (B),
- wyjaśnić strukturę trzeciorzędową białek (B),
- wyjaśnić budowę cząsteczki sacharozy (B),
- przedstawić równanie reakcji hydrolizy
sacharozy (B),
- wyjaśnić budowę cząsteczki skrobi i celulozy
(A),
- przedstawić sposób wykrycia skrobi w różnych
produktach (B),
- wyjaśnić znaczenie biologiczne węglowodanów
(B),
- podać sposób otrzymywania kleiku skrobiowego
i jego
zastosowanie (B),
- wyjaśnić pojęcie cukier redukujący i
nieredukujący (B),
- wyjaśnić funkcję węglowodanów w organizmie
(B).
Ocena dobra:
- zapisać równania reakcji ilustrujące charakter
amfoteryczny aminokwasów (C),
- zapisać równania reakcji tworzenia
(powstawania),
dipeptydów i tripeptydów (C),
- określić budowę cząsteczek i nazewnictwo
aminokwasów
zawierających do pięciu atomów węgla (C),
- zapisać równania reakcji hydrolizy
dipeptydów(C),
- zapisać równanie rekacji hydrolizy białek (C),
- określić wpływ czynników fizycznych i
chemicznych na
białka (C),
- scharakteryzować reakcje charakterystyczne dla
białek (C),
- obliczyć skład pierwiastkowy glukozy (C),
- określić warunki reakcji fotosyntezy i zapisać
245
równanie tej
reakcji (C),
- napisać wzór taflowy sacharozy (C),
- określić właściwości chemiczne sacharozy oraz
produkty jej hydrolizy (C),
- wymienić sposoby otrzymywania sacharozy na
skalę przemysłową (A),
- określić sposób wykrycia pierwiastków, z
których
zbudowane są cząsteczki disacharydów (C),
- narysować fragmenty wzorów skrobi i celulozy
składające się z dwóch reszt glukozowych (C),
- napisać równania reakcji hydrolizy skrobi i
celulozy (C),
- określić właściwości skrobi i celulozy oraz
produktów ich
hydrolizy (C),
Ocena bardzo dobra:
- zapisać równania reakcji hydrolizy tripeptydów
(C),
- wykorzystać znajomość właściwości
chemicznych
aminokwasów do obliczeń chemicznych (D),
- wykorzystać znajomość właściwości białek do
obliczeń
chemicznych (D),
- zapisać równanie hydrolizy białek
wykorzystując fragment
wzoru składającego się z pięciu cząsteczek
aminokwasów (D),
- narysować wzory taflowe glukozy i fruktozy
(D),
- określić konfigurację względną L i D (D),
- omówić znaczenie fotosyntezy dla środowiska
(D),
- wykorzystać znajomość właściwości sacharozy
do
246
Chemia w życiu gospodarczym,
społecznym i ochronie środowiska
Zagrożenia środowiska przyrodniczego.
Problemy ochrony powietrza.
Problemy ochrony wód.
Zanieczyszczenia litosfery.
Osoba przystępująca do egzaminu
eksternistycznego umie:
określić co to jest środowisko
przyrodnicze (B),
wymienić zagrożenia cywilizacyjne(A),
wymienić pierwotne i wtórne
zanieczyszczenia powietrza (A),
wyjaśnić na czym polega dziura
ozonowa, efekt cieplarniany, smog,
kwaśne deszcze (B).
wymienić fizykochemiczne właściwości
wody (A),
podać miejsca występowania i znaczenie
wody w przyrodzie (A),
określić czynniki zanieczyszczające
hydrosferę (detergenty, węglowodory
aromatyczne, fenole, metale ciężkie,
azotany i fosforany, nawozy mineralne,
zasolenie) (C),
obliczeń chemicznych (D), - napisać wzory
taflowe
disacharydu redukującego i nieredukującego
(laktozy,
maltozy) (C),
- zaprojektować wzory taflowe skrobi i celulozy
składające się z kilku reszt glukozowych (D),
- zaprojektować podział cukrów ze względu na
budowę cząsteczki (D),
- zanalizować różnice i podobieństwa w budowie
i
właściwościach skrobi i celulozy (D),
- przewidzieć właściwości disacharydów na
podstawie ich
budowy (D),
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość pojęć i
wielkości chemicznych do opisywania zjawisk
zawartych w tym dziale.
Ocena dopuszczająca:
- sformułować pojecie środowiska
przyrodniczego (A),
- wymienić zagrożenia środowiska
przyrodniczego (A),
- podać skład powietrza (A),
- sformułować pojęcie litosfery i hydrosfery (A),
- wymienić czynniki zanieczyszczające
hydrosferę,
atmosferę i litosferę (A),
- wymienić źródła zanieczyszczeń powietrza,
gleby i wody (A),
- wymienić sposoby zapobiegania skażeniom
środowiska
przyrodniczego (A),
247
podać sposoby ochrony hydrosfery (A).
określić czynniki zanieczyszczające
atmosferę (źródła zakwaszenia gleb,
metale ciężkie, tlenki azotu i siarki,
detergenty, środki ochrony roślin) (C),
wskazać sposoby zapobiegania
skażeniom gleb (A),
wymienić rodzaje odpadów (A),
przedstawić problem odpadów
promieniotwórczych (B),
podać sposoby utylizacji odpadów (A).
- wymienić rodzaje odpadów (A),
- podać sposoby utylizacji odpadów (A).
Ocena dostateczna:
- wyjaśnić, co to jest środowisko przyrodnicze
(B),
- wyjaśnić, na czym polega efekt cieplarniany (B),
- wytłumaczyć jak powstają kwaśne deszcze (B),
- wyjaśnić, co to jest dziura ozonowa, smog (B),
- wykazać zależność między rodzajem
zanieczyszczeń
powietrza, wody, gleby a ich źródłem (D),
- wymienić fizykochemiczne właściwości wody
(A),
- wyjaśnić znaczenie wody dla środowiska
przyrodniczego (B),
- wyjaśnić, co to są odpady przemysłowe i
komunalne (B),
- wyjaśnić na czym polega utylizacja odpadów
(B).
Ocena dobra:
- scharakteryzować wpływ efektu cieplarnianego,
kwaśnych
deszczów, dziury ozonowej, smogu na
środowisko
przyrodnicze (C),
- scharakteryzować zanieczyszczenia powietrza,
wód i gleby (C),
- określić rolę nawozów sztucznych w użyźnianiu
gleby
(C),
- określić wpływ zanieczyszczeń powietrza, wód i
gleby na
środowisko przyrodnicze (C),
- scharakteryzować fizyczne, biologiczne i
chemiczne metody zapobiegania skażeniom
środowiska przyrodniczego (C),
- określić możliwości wykorzystania niektórych
248
odpadów jako surowców wtórnych (C).
Ocena bardzo dobra:
- wykazać zależność między rozwojem
cywilizacji a
występującymi zagrożeniami środowiska
przyrodniczego (D),
- zaproponować sposoby przeciwdziałania
zagrożeniom
cywilizacyjnym (D),
- zbadać odczyn wody deszczowej (D),
- dyskutować o zanieczyszczeniach powietrza,
wód, gleby (D),
- zbadać odczyn gleby (C),
- zbadać zawartość fenolu w wodzie (D),
- ocenić stan wód, powietrza, gleby w swojej
okolicy (D),
- zaproponować sposoby zmniejszania
zanieczyszczeń
atmosfery, wód, gleby (D),
- scharakteryzować sposoby zapobiegania
skażeniom
środowiska w swojej okolicy (D),
zanalizować problem odpadów
promieniotwórczych (D).
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
LITERATURA
1. A. Bogdańska Zarembina, E.I. Matusiewicz, J. Matusiewicz „Chemia dla szkół średnich cz. I i II” WsiP Wa-wa 1996,
2. S. Hejowska, R. Marcinkowski „Chemia dla liceum i technikum cz. I, II, i III”
Operon Gdynia 2003,
3. B. Kaluża, F. Kamińska „Chemia ogólna i nieorganiczna cz. I i II” Żak Wa-wa 2004,
249
4. K.M. Pazdro W. Danikiewicz „Chemia dla liceum i technikum” OE Wa-wa 2002,
5. M.M. Poźniczek, Z. Kluz „Chemia” WsiP Wa-wa 2002,
6. K.M. Pazdro „Zbiór zadań z chemii dla szkół ponadgimnazjalnych” OE Wa-wa 2003.
250
BIOLOGIA
I.
Szczegółowy zakres egzaminu
eksternistycznego
Biologia i medycyna a człowiek
1.Życie jako przedmiot badań biologii.
2. Biologia i medycyna jako dziedziny
nauki.
3. Obserwacje i eksperymenty
biologiczne- podstawowe źródła wiedzy
biologicznej.
Wymagania egzaminacyjne
Kryteria oceniania
Przedstawienie ogólnej struktury biologii
jako nauki.
Analizowanie związku biologii z innymi
naukami
przyrodniczymi.
Ukazanie rysu historycznego biologii.
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość pojęć
zawartych w tym dziale.
Ocena dopuszczająca
Zdefiniować termin „życie”.
Wymienić cechy istot żywych.
Określić przedmiot badań biologii.
Wymienić kolejne poziomy organizacji żywej
materii.
Porównywać cechy materii ożywionej i
nieożywionej.
Wymienić różne źródła danych naukowych z
dziedziny biologii.
Ocena dostateczna
Wymienić cechy prawidłowo prowadzonej
obserwacji i doświadczenia.
Uzasadnić potrzebę stosowania
najnowocześniejszej aparatury w badaniach
biologicznych i medycynie.
Scharakteryzować najważniejsze etapy
Rozwoju biologii i medycyny.
Ocenić przydatność nauk biologicznych w
medycynie
Ocena dobra
Wymienić główne kierunki rozwoju nauk
przyrodniczych i biologii.
Wymienić specjalistyczne
Dyscypliny wyodrębnione w ramach biologii.
Rozróżniać dziedziny biologii na podstawie
przedmiotów ich badań.
251
II.
Komórka jako podstawowa jednostka
budulcowa organizmu człowieka.
1.Komórki budujące ciało człowieka.
2.Organelle komórkowe – budowa i
funkcje.
3. Podziały komórkowe.
Ocena bardzo dobra
Umiejscowić w czasie najważniejsze odkrycia
biologiczne.
Uzasadnić celowość rozwoju nauk
przyrodniczych.
Porównać znaczenie terminów: problem
badawczy i hipoteza, teoria naukowa i prawo
naukowe.
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Wykazywanie związków między
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
budową i funkcją wybranych struktur
zadawalającym opanował znajomość pojęć
komórkowych.
zawartych w tym dziale.
Ukazanie różnic między komórką
Ocena dopuszczająca
prokariotyczną i eukariotyczną.
Przedstawić założenia teorii komórkowej
Rozpoznawanie faz podziału
budowy organizmu.
komórkowego.
Wymienić elementy strukturalne komórki
Wskazywanie różnic w przebiegu mitozy eukariotycznej.
i mejozy.
Nazwać elementy budowy mitochondrium.
Określenie biologicznego znaczenia
Wymienić etapy oddychania
podziałów komórkowych.
wewnątrzkomórkowego.
Zidentyfikować mitochondrium wśród innych
organelli komórkowych.
Ocena dostateczna
Porównać zysk energetyczny fazy beztlenowej i
tlenowej oddychania.
Nazwać elementy strukturalne jądra
komórkowego i rybosomu.
Wymienić funkcje jądra komórkowego i
tworzących je struktur oraz rybosomów.
Określić liczbę chromosomów w komórce haploi diploidalnej.
Ocena dobra
Udowodnić, analizując model komórki, że
człowiek należy do królestwa Eukaryota.
Udowodnić współzależność
252
III.
Tkanki - klasyfikacja, budowa i
pełnione funkcje.
1. Tkanki nablonkowe.
2. Tkanki łączne.
3. Krew i limfa jako
tkanki łączne płynne.
4.Tkanki mięśniowe.
5. Tkanka nerwowa.
Klasyfikacja tkanek.
Wskazywanie miejsca występowania
danej tkanki w organizmie.
Rozpoznawanie tkanek.
Wykazanie związku budowy
danej tkanki z pełnioną funkcją.
komórkowych procesów metabolicznych.
Wyjaśnić role ATP w metabolizmie komórki.
Wyjaśnić różnice między pojęciami: chromatyna,
chromosom, chromatyda.
Ocena bardzo dobra
Wyjaśnić, na czym polega transkrypcja oraz
translacja.
Analizować związek budowy jądra
komórkowego z pełnioną funkcją.
Analizować przemiany w cyklu życiowym oraz
zmiany ilości DNA i liczby chromosomów w
kolejnych fazach cyklu komórkowego.
Porównać przebieg mitozy i mejozy.
Zilustrować schematem podział mitotyczny i
mejotyczny.
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość pojęć
zawartych w tym dziale.
Ocena dopuszczająca
Zdefiniować termin „tkanka”.
Wymienić typy tkanek występujących w
organizmie człowieka.
Wymienić charakterystyczne cechy budowy i
funkcje tkanek.
Ocena dostateczna
Omówić budowę tkanek uwzględniając ich
zróżnicowanie w obrębie grupy.
Rozpoznać na rycinach lub mikrofotografiach
podstawowe tkanki.
Ocena dobra
Wskazać na przykładach lokalizację określonych
tkanek w organizmie.
Porównać budowę i funkcje tkanek łącznych
właściwych i oporowych.
253
IV.
Układ pokarmowy- przetwarzanie
surowców energetycznych i
budulcowych.
1.Składniki pożywienia człowiekamieszaniną różnych substancji
chemicznych.
2. Przystosowanie budowy układu
pokarmowego do optymalnego
wykorzystania dostarczonych
składników pokarmowych.
3. Trawienie pokarmów jako złożony
proces chemiczny.
4. Diety i ich wymagania jakościowe i
ilościowe.
5. Prawidłowe żywienie- podstawowym
elementem zdrowego stylu życia.
6. Przyczyny dolegliwości i niektórych
chorób układu pokarmowego.
Wyjaśnienie pojęcia i roli odżywiania.
Określenie potrzeb żywieniowych i
energetycznych organizmu.
Rozumienie roli cholesterolu w
organizmie.
Dostrzeganie zależności między budową
a funkcją przewodu pokarmowego.
Przedstawienie roli enzymów w procesie
trawienia.
Określenie zasad stosowanych w diecie
zrównoważonej.
Zastosowanie zasad prawidłowego
żywienia.
Ocena wpływu reklamy żywności na jej
podaż.
Wyjaśnić mechanizm regeneracji tkanki
chrzęstnej i kostnej.
Ocena bardzo dobra
Wykazać związek budowy
Danej tkanki z pełnioną funkcją.
Przedstawić funkcje specyficzne dla danej tkanki
(np. kurczliwość włókna mięśniowego, przepływ
impulsu nerwowego itp.)
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość pojęć
zawartych w tym dziale.
Ocena dopuszczająca
Wymienić składniki pokarmowe i podać ich
główne źródła.
Wyjaśnić istotę procesu odżywiania.
Ocenić konsekwencje zdrowotne niedoboru
witamin.
Wymienić i wskazać na schemacie odcinki
przewodu pokarmowego oraz określić ich rolę.
Wymienić gruczoły trawienne i określić ich
funkcję w procesie trawienia.
Ocena dostateczna
Zdefiniować terminy:
dietetyka, dieta, anoreksja,
bulimia, osteoporoza.
Wyjaśnić, na czym polega dieta zrównoważona.
Przewidzieć konsekwencje niewłaściwego
odżywiania się.
Wymienić przyczyny dolegliwości i niektórych
chorób układu pokarmowego.
Ocena dobra
Wyjaśnić mechanizm działania enzymów.
Scharakteryzować przebieg poszczególnych
etapów
254
V.
Układ oddechowy- wentylacja
warunkująca oddychanie tlenowe.
1.Budowa i funkcje układu
oddechowego.
2. Wymiana gazowa.
3. Higiena i niektóre choroby układu
oddechowego.
Przedstawienie znaczenia biologicznego,
lokalizacji oraz głównych etapów
oddychania komórkowego.
Omówienie budowy i funkcji
poszczególnych odcinków układu
oddechowego.
Wyjaśnienie istoty wymiany gazowej.
Wykazanie przystosowania budowy płuc
do wymiany gazowej.
Przedstawienie biologicznego
mechanizmu uzależnienia.
Trawienia i wchłaniania składników
pokarmowych.
Omówić dolegliwości i wybrane choroby układu
pokarmowego.
Wykazać zależność między dolegliwościami i
chorobami
układu pokarmowego a stylem życia.
Ocena bardzo dobra
Wykazać anatomiczne i fizjologiczne
przystosowania układu pokarmowego do
pełnionych funkcji.
Przedstawić rolę krążenia wrotnego.
Ocenić skutki stosowania wybranych
konserwantów żywności.
Uzasadnić potrzebę indywidualnego doboru
składników diety.
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość pojęć
zawartych w tym dziale.
Ocena dopuszczająca
Wymienić i wskazać na schemacie elementy
układu oddechowego oraz określić ich rolę..
Wyjaśnić istotę oddychania zewnętrznego i
wewnętrznego.
Wyjaśnić pojęcie: „oddychanie tlenowe” i
„oddychanie beztlenowe”
Wymienić choroby układu oddechowego oraz
ich przyczyny.
Ocena dostateczna
Wymienić czynniki wpływające na obniżenie
sprawności wentylacyjnej płuc.
Analizować zmiany objętości klatki piersiowej
podczas wdechu i wydechu uwzględniając
położenie przepony i żeber.
255
VI.
Układ krążenia- daleki transport i
odporność ustrojowa.
1.Budowa i praca serca.
2. Rodzaje, budowa i funkcje naczyń
krwionośnych.
3. Grupy krwi i czynnik Rh
Badania laboratoryjne krwi.
4. Budowa i funkcje układu
limfatycznego.
5. Higiena i niektóre choroby układu
krążenia..
Omówić budowę i funkcje pęcherzyków
płucnych.
Wyjaśnić związek między nikotyną a rakiem
płuc.
Ocena dobra
Porównać oddychanie tlenowe i oddychanie
beztlenowe.
Omówić schorzenia układu oddechowego i ich
profilaktykę.
Wyjaśnić różnice w intensywności oddychania
tlenowego w różnych narządach organizmu.
Ocena bardzo dobra
Wyjaśnić związek między
budową a funkcją poszczególnych elementów
układu oddechowego
Wykazać, że w płucach zachodzi wymiana
gazowa
Wykazać związek między tempem oddychania a
zapotrzebowaniem energetycznym organizmu.
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Przedstawienie budowy serca i cyklu
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
pracy serca.
zadawalającym opanował znajomość pojęć
Rozumienie automatyzmu pracy serca.
zawartych w tym dziale.
Rozumienie zależności między budową
Ocena dopuszczająca
naczyń a ich funkcją..
Wymienić i wskazać na schemacie elementy
Analizowanie przepływu krwi w dużym i układu krwionośnego określając ich funkcje.
małym obiegu.
Wyróżnić i wskazać na schemacie rodzaje
Omówienie chorób i higieny układu
naczyń krwionośnych.
krwionośnego.
Wyjaśnić, co to jest tętno(puls,) ciśnienie krwi.
Wykazanie zależności między
Wymienić choroby układu krążenia.
miażdżycą, nadciśnieniem tętniczym a
Wymienić podstawowe grupy krwi.
zaburzeniami w pracy serca.
Wymienić i wskazać na schemacie elementy
Ocena wpływu trybu życia na
układu limfatycznego oraz określić funkcje tego
powstawanie miażdżycy i nadciśnienia
układu.
tętniczego.
Ocena dostateczna
256
Ocena wpływu alkoholu i nikotyny na
działanie układu krwionośnego.
VII.
W naszym organizmie funkcjonuje
sprawny system immunologiczny.
1.Mechanizmy obronne organizmu.
2.Zaburzenia odporności.
Omówienie mechanizmów obronnych
organizmu.
Wyjaśnienie rodzajów odporności.
Zrozumienie działania
Mechanizmu reakcji antygenprzeciwciało.
Wyjaśnić kryterium wyróżnienia grup krwi.
Wyjaśnić, co to jest czynnik Rh.
Porównać budowę i funkcje tętnic, żył i naczyń
włosowatych.
Przedstawić pracę serca.
Wyjaśnić, na czym polega automatyzm pracy
serca.
Rozróżnić na schemacie krwiobiegu tętnice i
żyły, w których płynie krew natlenowana i
odtlenowana.
Analizować przepływ krwi w obiegu dużym i
małym.
Ocena dobra
Wyjaśnić, co to jest konflikt serologiczny.
Ocenić wyniki badań morfologicznych krwi.
Wyjaśnić przebieg krzepnięcia krwi.
Analizować mechanizm rozwoju choroby
nadciśnieniowej, miażdżycy tętnic i zawału
serca.
Ocenić rolę krążenia wieńcowego.
Ocena bardzo dobra
Wykazać przystosowania w budowie układu
krwionośnego do pełnionych funkcji.
Przedstawić współdziałanie układu krążenia i
układu limfatycznego.
Wymienić najważniejsze osiągnięcia w
diagnozowaniu oraz leczeniu chorób układu
krążenia.
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość pojęć
zawartych w tym dziale.
Ocena dopuszczająca
Wyjaśnić pojęcie odporności.
Wskazać różne rodzaje odporności.
257
Zrozumienie roli szczepionki i surowicy
w nabywaniu odporności.
Ocena roli odporności w życiu
człowieka.
Przekonanie o konieczności szczepień
ochronnych.
Zrozumienie działania mechanizmu
odrzucania przeszczepu.
Zrozumienie mechanizmu przebiegu
reakcji uczuleniowej.
VIII.
Układ wydalniczyutrzymywanie równowagi wodnomineralnej i wydalanie.
1. Budowa i czynności układu
wydalniczego.
2. Zakłócenia w funkcjonowaniu układu
wydalniczego.
Zrozumienie pojęcia „wydalanie.”
Analizowanie procesu powstawania
moczu.
Dostrzeganie związku budowy nerki z
pełnioną funkcją.
Zrozumienie roli nerki w utrzymaniu
równowagi środowiska wewnętrznego
organizmu.
Zrozumienie współdziałania nerki z
układem krążenia.
Wyjaśnić, co to jest antygen i przeciwciało.
Zdefiniować terminy: szczepionka, surowica,
przeciwciało.
Ocena dostateczna
Wyjaśnić mechanizm funkcjonowania
odporności swoistej i nieswoistej.
Analizować mechanizm reakcji antygenprzeciwciało.
Ocenić działania wpływające na wzrost
odporności człowieka.
Ocena dobra
Omówić ogólną budowę przeciwciała.
Wyjaśnić sposoby uzyskiwania przez organizm
odporności sztucznej- czynnej i biernej.
Analizować wpływ wirusa HIV na układ
odpornościowy człowieka.
Ocena bardzo dobra
Analizować mechanizm przebiegu reakcji
uczuleniowej.
Porównać mechanizm odporności humoralnej i
komórkowej.
Wyjaśnić mechanizm odrzucania przeszczepu.
Przedstawić niektóre choroby autoagresyjne
człowieka.
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość pojęć
zawartych w tym dziale.
Ocena dopuszczająca
Wyjaśnić pojęcie „wydalanie”
Wymienić elementy budowy układu
wydalniczego, wskazać na schemacie i podać ich
rolę.
Wymienić substancje wydalane przez organizm.
Wymienić etapy powstawania moczu.
258
Przedstawienie przyczyn niewydolności
nerek.
Ukazanie znaczenia sztucznej nerki w
ratowaniu życia.
IX.
IX Układ rozrodczy i jego funkcje.
1.Budowa i fizjologia narządów
rozrodczych.
2.Przebieg rozwoju zarodkowego i
płodowego człowieka.
3.Higiena układu rozrodczego oraz
ciąży.
Omówienie budowy i roli narządów
rozrodczych żeńskich i męskich.
Zrozumienie przebiegu cyklu
owulacyjno- menstruacyjnego.
Doskonalenie umiejętności czytania
schematów biologicznych.
Zrozumienie zależności między
odżywianiem się i trybem życia matki w
okresie ciąży a prawidłowym rozwojem
zarodka i płodu.
Ocena dostateczna
Omówić budowę nefronu.
Przedstawić etapy powstawania moczu.
Analizować wyniki badań moczu.
Wymienić choroby układu wydalniczego.
Ocena dobra
Porównać skład moczu pierwotnego i
ostatecznego.
Uzasadnić szkodliwość wpływu produktów
reakcji katabolicznych na funkcjonowanie
organizmu.
Uzasadnić konieczność resorpcji kanalikowej
Wykazać współdziałanie nerki z układem
krążenia.
Ocena bardzo dobra
Wykazać związek między metabolizmem a
wydalaniem
Analizować mechanizm regulacji wodnomineralnej płynów ustrojowych.
Wykazać związek budowy elementów układu
wydalniczego z pełnioną funkcją.
Omówić schorzenia układu wydalniczego.
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość pojęć
zawartych w tym dziale.
Ocena dopuszczająca
Zdefiniować terminy: zapłodnienie, embrion,
zarodek, płód.
Wymienić elementy budowy układu rozrodczego
żeńskiego oraz męskiego, wskazać na schemacie
i określić ich rolę.
Wymienić etapy życia prenatalnego i
postnatalnego człowieka.
Ocena dostateczna
259
X.
X Układ ruchu- przemieszczanie się.
1.Budowa i rola części biernej układu
ruchu.
2. Budowa i rola części czynnej układu
ruchu.
3. Aktywność fizyczna jako niezbędny
warunek życia współczesnego
człowieka.
Zrozumienie związku między częścią
czynną i bierną układu ruchu.
Uświadomienie zależności między
budową kości a wiekiem.
Omówienie budowy poszczególnych
elementów szkieletu i ich funkcji.
Znajomość zasady działania mięśni.
Zrozumienie zależności między pracą
mięśni a ich zmęczeniem.
Wyjaśnić fizjologiczne podłoże zapłodnienia.
Wymienić czynniki powodujące niepłodność u
mężczyzn i kobiet.
Wymienić czynniki niekorzystnie wpływające na
rozwój zarodka i płodu.
Wymienić fazy porodu i omówić jego przebieg.
Ocena dobra
Omówić przebieg rozwoju prenatalnego i
postnatalnego człowieka.
Wyjaśnić, na czym polega bruzdkowanie,
gastrulacja i organogeneza.
Określić zasady profilaktyki chorób układu
rozrodczego.
Uzasadnić znaczenie higienicznego trybu życia i
właściwego klimatu psychologicznego dla
rozwoju płodu.
Ocena bardzo dobra
Wyjaśnić jak powstaje łożysko i uzasadnić jego
rolę w rozwoju zarodkowym i płodowym
Uzasadnić rolę błon płodowych w rozwoju
zarodka i płodu.
Wyjaśnić, co jest przyczyną ciąży mnogiej.
Uzasadnić czy można być odpowiedzialnym za
zdrowie swoich przyszłych dzieci
jeszcze przed ich poczęciem.
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość pojęć
zawartych w tym dziale.
Ocena dopuszczająca
Wymienić elementy układu ruchu.
Wymienić narządy i funkcje układu kostnego,
wskazać je na modelach, rysunkach itp. oraz
określić funkcje.
Wymienić funkcje układu mięśniowego.
260
Kształtowanie prawidłowej postawy
ciała.
Zrozumienie wpływu aktywności
życiowej na zachowanie zdrowia.
Przekonanie o szkodliwości dopingu.
XI.
Układy kontrolne- reagowanie oraz
koordynowanie funkcji życiowych.
1. Oko jako narząd wzrokunajważniejszego zmysłu człowieka.
2.Ucho jako narząd słuchu i równowagi.
Zrozumienie związku między budową
oka a rolą jego elementów.
Zrozumienie procesu odbierania wrażeń
wzrokowych.
Ocenianie wpływu telewizora i
Ocena dostateczna.
Wyjaśnić budowę fizyczną i chemiczną kości.
Określić funkcje poszczególnych elementów
budujących kość.
Wymienić części szkieletu osiowego i szkieletu
kończyn.
Omówić budowę mięśnia szkieletowego.
Wyjaśnić, na czym polega praca mięśni.
Wyjaśnić, na czym polega antagonizm mięśni
szkieletowych.
Ocena dobra
Wykazać związek budowy elementów szkieletu z
pełnioną funkcją.
Omówić budowę i wymienić funkcje stawu.
Wskazać stawy najczęściej ulegające
zwyrodnieniu.
Określić przyczyny powstawania zmian
zwyrodnieniowych.
Wyjaśnić, dlaczego bolą nas mięśnie.
Ocena bardzo dobra
Uzasadnić konieczność systematycznego
stosowania ćwiczeń zapobiegających
płaskostopiu.
Uzasadnić niekorzystny wpływ stosowania
dopingu na zdrowie sportowca.
Wyjaśnić istotę skurczu mięśnia poprzecznie
prążkowanego
Ocenić wpływ ćwiczeń fizycznych na rozwój
umięśnienia.
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość pojęć
zawartych w tym dziale.
Ocena dopuszczająca
Wyjaśnić terminy: bodziec, receptor.
261
3. Układ nerwowy- najbardziej złożona
struktura anatomiczna ludzkiego
organizmu.
4. Odruchy- podstawowe jednostki
czynnościowe układu nerwowego.
5. Stres- największe zagrożenie dla
prawidłowego
funkcjonowania organizmu człowieka.
6. Hormonalna regulacja procesów
życiowych.
komputera na pracę oka.
Znajomość wad wzroku i sposobów ich
korekty.
Zrozumienie związku między budową
ucha a rolą jego elementów.
Zrozumienie procesu odbioru i
interpretowania dźwięków.
Zrozumienie roli ucha jako narządu
równowagi.
Dokonanie oceny wpływu hałasu na
zdrowie człowieka.
Zrozumienie związku miedzy budowa
neuronu a jego funkcją.
Wyjaśnienie istoty przewodnictwa
nerwowego. Zrozumienie roli synaps w
przewodnictwie nerwowym.
Wykazanie roli impulsów w przebiegu
czynności układu nerwowego.
Zrozumienie zależności między
powierzchnią kory mózgowej a
zdolnościami.
Ocena roli rdzenia przedłużonego w
utrzymaniu organizmu przy życiu.
Omówienie związku między procesem
uczenia się a odruchem warunkowym.
Wykazanie znaczenia odruchów w życiu
człowieka.
Rozpoznawanie różnych rodzajów
emocji.
Wyróżnianie czynników stresogennych.
Przedstawienie najczęstszych chorób
będących skutkiem długotrwałego stresu.
Przestrzeganie zasad higieny układu
nerwowego.
Rozpoznanie gruczołów dokrewnych i
ich umiejscowienie w organizmie
człowieka.
Wymienić elementy budowy oka, wskazać na
schemacie
i określić ich rolę.
Wymienić elementy budowy ucha, wskazać na
schemacie i określić ich rolę.
Wymienić wady wzroku i słuchu oraz choroby
oczu i uszu.
Wykonać rysunek schematyczny budowy
neuronu i oznaczyć jego elementy.
Omówić budowę i rolę neuronu.
Wyjaśnić rolę układu nerwowego.
Wymienić części mózgowia i określić ich
funkcje
Wyjaśnić, co to są odruchy.
Zdefiniować pojęcia: emocje, dojrzałość
emocjonalna, stres.
Wymienić przykłady czynników stresogennych.
Wymienić choroby będące skutkiem stresu.
Wyjaśnić, co to są hormony.
Wskazać na schemacie gruczoły dokrewne.
Wymienić hormony produkowane przez
poszczególne gruczoły dokrewne.
Wymienić najczęstsze choroby układu
dokrewnego. Zdefiniować terminy:
stałocieplność, termoregulacja.
Ocena dostateczna
Klasyfikować receptory i bodźce.
Charakteryzować powszechnie występujące
wady wzroku i słuchu oraz choroby oczu i uszu.
Analizować budowę oka i ucha jako narządów
zmysłów.
Analizować mechanizm przewodzenia impulsu
nerwowego.
Wyjaśnić, co to jest łuk odruchowy, narysować
schemat i omówić rolę
poszczególnych elementów.
Omówić rolę mózgu, móżdżku i rdzenia
262
Omówienie budowy chemicznej i
mechanizmu działania hormonów.
Wyjaśnienie mechanizmu ujemnego
sprzężenia zwrotnego.
Ocena wpływu hormonów na
homeostazę organizmu.
Charakteryzowanie chorób układu
hormonalnego.
przedłużonego
Wyjaśnić znaczenie odruchów warunkowych i
bezwarunkowych.
Wyróżnić rodzaje pamięci.
Rozpoznawać różne emocje.
Charakteryzować choroby będące skutkiem
długotrwałego stresu.
Analizować przebieg rozwoju emocjonalnego
człowieka.
Klasyfikować hormony.
Omówić działanie poszczególnych hormonów.
Przedstawić efekty nadczynności i
niedoczynności hormonów.
Wyjaśnić mechanizm ujemnego sprzężenia
zwrotnego.
Ocena dobra
Wyjaśnić rolę poszczególnych elementów oka w
wytwarzaniu obrazów.
Wyjaśnić rolę poszczególnych elementów ucha
w odbieraniu dźwięków.
Wskazać różne typy neuronów.
Wykazać związek budowy neuronu z pełnioną
funkcją.
Wskazać na rysunku schematycznym
rozmieszczenie ośrodków korowych w mózgu.
Wykazać rolę synaps w przewodnictwie
nerwowym.
Ocenić wpływ nadmiernego stresu na zdrowie
człowieka.
Uzasadnić konieczność przestrzegania zasad
układu nerwowego.
Ocenić wpływ pozytywnych i negatywnych
emocji na ogólne funkcjonowanie organizmu
człowieka.
Omówić chemiczną budowę hormonów.
Wyjaśnić nadrzędną rolę podwzgórza i
przysadki.
263
XII
Powłoka wspólna ciała człowieka.
1. Budowa i rola skóry.
2. Higiena i niektóre schorzenia skóry.
Zrozumienie związków budowy skóry z
funkcją jej elementów.
Omówienie mechanizmów obronnych
skóry.
Charakteryzowanie chorób skóry i
sposobów zapobiegania im.
Wyjaśnić wpływ szyszynki na rytmy i cykle
biologiczne.
Ocena bardzo dobra
Analizować fizjologię widzenia.
Analizować fizjologię słyszenia.
Wyjaśnić, w jaki sposób zachodzi utrzymywanie
równowagi.
Porównać budowę i działanie synapsy
elektrycznej i chemicznej.
Wykazać integrującą rolę mózgu.
Wymienić przykłady świadczące o nadrzędnej
roli mózgu w pełnieniu funkcji kontrolnointegracyjnej.
Wyjaśnić, na czym polega proces
zapamiętywania i kojarzenia..
Ocenić biologiczne znaczenie zdolności
przeżywania emocji i stresu.
Wyjaśnić związek między stopniem rozwoju
układu nerwowego a rozwojem intelektualnym i
emocjonalnym.
Analizować powiązania anatomiczne i
funkcjonalne
między układem nerwowym
i hormonalnym.
Ocenić wpływ hormonów na homeostazę
organizmu.
Porównać sposób regulacji nerwowej i
hormonalnej.
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość pojęć
zawartych w tym dziale.
Ocena dopuszczająca
Wymienić warstwy skóry.
Wymienić funkcje skory.
264
Dostrzeganie roli higieny w
utrzymywaniu zdrowej skóry.
Dostrzeganie wpływu kosmetyków na
skórę.
XIII.
XIII Niektóre choroby człowieka.
1. Stan zdrowia i stan choroby.
2. Choroby nowotworowe i ich
profilaktyka.
3. Choroby zakaźne.
4. Choroby inwazyjne.
XIV.
Niektóre trucizny
i środki psychoaktywne
i ich wpływ na człowieka.
1.Trucizny i ich wpływ na zdrowie
człowieka.
Przedstawienie czynników
chorobotwórczych i wybranych chorób.
Przekonanie o konieczności stosowania
zasad profilaktyki.
Zrozumienie związku między
większością czynników powodujących
choroby a trybem życia.
Zrozumienie znaczenia onkoprofilaktyki
we wczesnym wykrywaniu chorób
nowotworowych.
Omówienie zasad udzielania pierwszej
pomocy przedmedycznej w wypadkach
zatrucia.
Przedstawienie wpływu substancji
toksycznych na funkcjonowanie
Zidentyfikować i nazwać (np. na rycinach, w
atlasie anatomicznym) elementy skóry.
Ocena dostateczna
Wymienić elementy strukturalne skóry i
wytwory naskórka.
Wymienić podstawowe zasady higieny skóry.
Analizować budowę skóry pod kątem
przystosowań do pełnionych funkcji.
Ocena dobra
Wyjaśnić, na czym polega ochronna, czuciowa,
wydalnicza i termoregulacyjna funkcja skóry.
Przedstawić niektóre schorzenia skóry i sposoby
zapobiegania im.
Ocena bardzo dobra
Omówić współdziałanie układów
odpowiedzialnych za stałocieplność.
Ocenić znaczenie funkcji termoregulacyjnej i
czuciowej skóry.
Uzasadnić wpływ kosmetyków na skórę.
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
Analizować związek między stanem środowiska
lub
genetyczną skłonnością a ryzykiem wystąpienia
choroby nowotworowej.
Wyjaśnić mechanizm ograniczonego
oddziaływania antybiotyków na drobnoustroje.
Analizować budowę wirusa
HIV.
Ocena niedostateczna: słuchacz w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość pojęć
zawartych w tym dziale.
Ocena dopuszczająca
Zdefiniować terminy: trucizna, toksyna,
265
2. Środki psychoaktywne i
uzależniające.
organizmu.
Analizowanie materiałów
informacyjnych, etykiet substancji
toksycznych.
Przedstawienie profilaktyki i leczenia
uzależnień.
toksyczność, toksykologia, dioksyna.
Klasyfikować trucizny.
Wymienić podstawowe objawy zatrucia.
Wymienić najczęstsze przyczyny uzależnienia od
alkoholu i narkotyków.
Klasyfikować środki uzależniające.
Ocena dostateczna
Omówić zasady udzielania pierwszej pomocy
przedmedycznej w wypadkach zatrucia.
Określić ogólne zasady przechowywania trucizn.
Wymienić sposoby profilaktyki i leczenia
uzależnień.
Analizować skutki działania i przedawkowania
alkoholu, narkotyków, leków psychoaktywnych.
Ocena dobra
Rozróżniać gatunki trujących roślin i grzybów.
Charakteryzować typowe trucizny wytwarzane
przez organizmy i występujące w środowisku.
Przedstawić biologiczne i społeczne skutki
uzależnień.
Ocena bardzo dobra
Udowodnić zależność między jakością
środowiska a stopniem zagrożenia truciznami.
Dowodzić szkodliwości oddziaływania różnych
środków psychoaktywnych na funkcjonowanie
układu nerwowego i innych układów oraz na
zachowanie człowieka.
Ocena celująca: j.w. oraz posiada wiadomości
wykraczające poza zakres wymagań
egzaminacyjnych.
266
LITERATURA
1. Bartnik E., Balerstet J., Lewiński W., Łaszczyca M., Skirmuntt G., Sabath K. 2003. Biologia 2. Zakres podstawowy. Podręcznik dla liceum
ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. OPERON Wydawnictwo Pedagogiczne. Gdynia.
2. Batko A., Kofta W., Kukier - Wyrwicka M., Werblan - Jakubiec H., Wrzosek M. 1998. Botanika i biologia komórki. Podręcznik dla liceum
ogólnokształcącego profil ogólny i rozszerzony. Prószyński i S-ka. Warszawa.
3. Gromadzka-Ostrowska J. 2001. Higiena i ochrona zdrowia. Format - AB. Warszawa.
4. Grzegorek J., Jastrzebska E., Pyłka - Gutowska E. 1997. Zoologia. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego. Prószyński i S-ka. Warszawa.
5. Klimuszko B., Polczyk M. 2002. Biologia. Cz. l. Organizm człowieka jako zintegrowana całość. Podręcznik dla uczniów liceum ogólnokształcącego,
liceum profilowanego i technikum. Żak - Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej. Warszawa.
6. Klimuszko B., Polczyk M. 2003. Biologia. Cz. 2. Genetyka i ewolucja a różnorodność biologiczna. Podręcznik dla uczniów liceum ogólnokształcącego,
liceum profilowanego i technikum. Żak - Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej. Warszawa.
7. Lewiński W., Prokop J., Skirmuntt G., Walkiewicz J. 2003. Biologia l. Zakres podstawowy. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, liceum
profilowanego i technikum. OPERON Wydawnictwo Pedagogiczne. Gdynia.
8. Pyłka - Gutowska E. 1993. Biologia. Vademecum maturzysty. Wydawnictwo „Oświata”. Warszawa.
267
PODSTAWY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI
Lp.
Tematyka
1.
Przedsiębiorczość-cechy człowieka
przedsiębiorczego.
2.
3.
4.
5.
Wiadomości i umiejętności
zna definicję przedsiębiorczość, rozumie
pojęcia związane z przedsiębiorczością
(innowacyjność i ekspansywność) zna
cechy człowieka przedsiębiorczego,
Osobowość i temperament , ich wpływ potrafi określić mocne i słabe strony
na sposób zachowania się jednostki oraz osobowości, zna definicję asertywności,
rozumie zachowania asertywne i
zasady zachowania asertywnego.
konsekwencje zachowań asertywnych, wie
co to jest samoakceptacja.
potrafi określić zasady komunikowania się,
Pojęcie negocjacji, pokazanie różnych
zna podstawowe umiejętności i techniki
technik negocjacyjnych.
negocjacji, zna definicję negocjacji, potrafi
wykorzystać techniki negocjacji w
określonej roli.
zna zasady jak należy zorganizować pracę,
Praca indywidualna i zespołowa,
sposoby jej organizowania oraz proces określa jej efekty pracy zespołowej i
indywidualnej, potrafi dokonać analizy
motywowania.
korzyści wynikających z wykonywania
pracy w sposób zespołowy, wie jak
motywacje wpływają na sposób
zachowania się .
rozumie co to znaczy działać etycznie w
Etyka przedsiębiorcy – etyka w
biznesie , rozróżnia zachowania etyczne i
biznesie.
nieetyczne, definiuje pojęcie etyka.
Kryteria oceniania
Ocena niedostateczna- w stopniu
niezadowalającym zna podstawowe pojęcia z
zakresu przedmiotu i nie umie się nimi posługiwać.
Ocena dopuszczająca – zna podstawowe pojęcia z
przedmiotu :przedsiębiorczość, asertywność,
negocjacje,
Ocena dostateczna- j.w. i ponadto potrafi określić
mocne i słabe strony osobowości, rozumie
zachowania asertywne i konsekwencje zachowań
asertywnych, wie co to jest samoakceptacja, wie
jak motywacje wpływają na sposób zachowania się
,rozumie co to znaczy działać etycznie w biznesie,
zna elementy gospodarki rynkowej wymienia
funkcje, formy i rodzaje pieniądza, definiuje
rodzaje dochodów gospodarstw domowych i praw
konsumentów, wymienia wymogi formalne
związane z rejestracją działalności gospodarczej .
Ocena dobra- j.w. i ponadto potrafi napisać list
motywacyjny, życiorys, przeprowadzić rozmowę
kwalifikacyjną z ewentualnym pracodawcą, umie
scharakteryzować poszczególne formy
zatrudnienia, potrafi wymienić składniki
opodatkowania, zna tytuły obciążeń ZUS-u
,określić podstawowe źródła dochodów
gospodarstw domowych, zna podstawowe
268
6.
Funkcje i klasyfikacja rynku ,
mechanizm rynkowy, procesy
gospodarcze i relacje między nimi.
7.
Pieniądz w gospodarce rynkowej,
inwestowanie własnych pieniędzy ,
funkcjonowanie giełdy.
8.
Gospodarstwa domowe i prawa
konsumenta.
9.
Zakładamy własną firmę- akty prawne
regulujące działalność gospodarczą.
10.
Uproszczone formy ewidencji
działalności gospodarczej – karta
podatkowa, ryczałt ewidencjonowany,
księga przychodów i rozchodów
Zasady opodatkowania dochodów oraz
ubezpieczenia społeczne.
11.
12.
Aktywne poszukiwanie pracy, zasady
zatrudniania pracownika. Jak się
zaprezentować pracodawcy?
zna elementy gospodarki rynkowej,
wymienia funkcje rynku, podaje przykłady
rynków, potrafi interpretować podstawowe
funkcje rynku i klasyfikować rynek
według różnych kryteriów ,zna relacje
miedzy podstawowymi elementami
mechanizmu rynkowego.
wymienia funkcje, formy i rodzaje
pieniądza, potrafi rozróżnić funkcje ,formy
i rodzaje pieniądza, wymienia rodzaje i
rolę giełd w gospodarce rynkowej.
definiuje rodzaje dochodów gospodarstw
domowych i praw konsumentów, potrafi
określić podstawowe źródła dochodów
gospodarstw domowych, wykorzystać
źródła praw konsumentów i stosować je w
określonych sytuacjach.
wymienia wymogi formalne związane z
rejestracją działalności gospodarczej ,
potrafi opracować dokumentację dotyczącą
rejestracji działalności gospodarczej.
zna zasady rozliczeń w małych i średnich
przedsiębiorstwach, potrafi prowadzić
ewidencję jedną z wymienionych form dla
założonego wcześniej podmiotu .
zna aktualne przepisy podatkowe ,zna
zasady funkcjonowania systemu
ubezpieczeń zdrowotnych ,społecznych ,
majątkowych w Polsce.
wie jak przedstawić własną osobę w
kontekście wymagań pracodawcy, zna
zasady zatrudniania w oparciu o
obowiązujące prawodawstwo.
umiejętności i techniki negocjacji, potrafi je
porównać zna zasady jak należy zorganizować
pracę, umie opisać formy ewidencji działalności
gospodarczej.
Ocena bardzo dobra- j.w. i ponadto interpretuje
aktualną sytuację na lokalnym i krajowym rynku
pracy oraz wskazuje zachowania mobilne , określa
istotę przedsiębiorczości i stosuje ja w praktyce, w
dowolnym obszarze działalności, eksponuje w
swoim zachowaniu cechy człowieka
przedsiębiorczego, eliminuje czynniki ukazujące
działanie nieetyczne, , samodzielnie rozwija i
kształtuje zachowania przedsiębiorcze, stosuje
różne techniki skutecznego komunikowania się, ,
potrafi skutecznie kierować zespołem, skutecznie
negocjuje osiągnięcie określonych celów,
charakteryzuje podstawowe elementy gospodarki
rynkowej, charakteryzuje strukturę dochodów i
wydatków gospodarstw domowych .
Ocena celująca – j.w. i ponadto posiada
wiadomości wykraczające poza ramowy program
działu.
269
13.
Bezrobocie- sposoby zapobiegania
bezrobociu.
14.
Cele i zadania Unii Europejskiej.
15.
Polska w Unii Europejskiej
potrafi podać przykłady oddziaływania
państwa na zmniejszenie walki z
bezrobociem, podać jakie formy walki
państwo wprowadziło na terenie lokalnym
, podaje definicję i klasyfikację
bezrobocia
potrafi wymienić formy pomocy uzyskane
przez pastwa z międzynarodowych
instytucji finansowych, określa historię UE
zna i rozumie procedury przystąpienia
Polski do Unii Europejskiej oraz korzyści i
zagrożenia
LITERATURA
1. Pietraszewski M.: Zarys wiedzy o gospodarce. eMPi2, Poznań 2000
2. Orłowski T.: Nowy leksykon ekonomiczny. Oficyna wydawnicza Graf – Punkt, Warszawa 1998
3. Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości. Wydawnictwo Operon, Gdynia 2003
4. Stańda B., Wierzbowska B.: Przedsiębiorczość. Wydawnictwo szkolne PWN, Warszawa 2002
270
PRODUKCJA ROŚLINNA
LP
I.
Szczegółowy zakres egzaminu
eksternistycznego
CZYNNIKI SIEDLISKA
Klimatyczne czynniki siedliska
1. Promieniowanie słoneczne.
2. Temperatura powietrza i gleby.
3. Ciśnienie atmosferyczne. Wiatr.
4. Para wodna w atmosferze.
5. Produkty kondensacji pary wodnej.
6. Opady atmosferyczne i ich pomiar.
7. Znaczenie opadów i bilans wodny.
8. Zjawiska atmosferyczne szkodliwe
dla rolnictwa i sposoby walki z nimi.
9. Pogoda i jej zmienność.
10. Przewidywanie pogody.
11. Służba agrometeorologiczna i jej
zadania.
12. Klimat Polski.
13. Mikroklimat.
14. Rejonizacja rolniczo-klimatyczna.
15. Powtórzenie i sprawdzian
wiadomości.
Glebowe czynniki siedliska.
16. Podstawowe pojęcia dotyczące
gleby jako czynnika siedliska.
17. Powstawanie i kształtowanie się
gleby.
18. Czynniki kształtujące glebę.
19. Procesy glebotwórcze.
20. Budowa profilu gleby.
21. Składniki mineralne gleb.
22. Składniki organiczne gleb.
Wymagania egzaminacyjne
Kryteria oceniania
Charakteryzowanie: rodzaje
Ocena niedostateczna- w stopniu
promieniowania, zakresu długości fal, niezadowalającym zna podstawowe pojęcia z
oraz energii promieniowania
zakresu przedmiotu i nie umie się nimi posługiwać.
słonecznego.
Ocena dopuszczająca:
Określanie temperatury powietrza, Charakteryzować: rodzaje promieniowania,
gleby i wymagań cieplnych roślin
zakresu długości fal, Definiować pojęcia: skład i
uprawnych.
frakcje granulometryczne gleb, ciśnienie
Definiowanie pojęć: ciśnienie
atmosferyczne, wiatr, wilgotność powietrza,
atmosferyczne, wiatr, wilgotność
parowanie
powietrza, parowanie.
Charakteryzować pojęcia: gleba, ziemia, rola,
Definiowanie pojęć: ciśnienie
grunt, podłoże, żyzność, urodzajność.
atmosferyczne, wiatr, wilgotność
Ocena dostateczna:
powietrza, parowanie.
Charakteryzować ważniejsze skały macierzyste
Określanie układów ciśnienia i mas oraz znaczenia wietrzenia skał
powietrza wpływających na zmienność Charakteryzować glebowe organizmy roślinne i
pogody.
zwierzęce
Wyjaśnianie zadań służby
Określać źródła substancji organicznej w glebie.
agrometeorologicznej.
Definiować stany fizyczne wody występującej
Charakteryzowanie czynników
w glebie.
wpływających na kształtowanie
Ocena dobra:
klimatu Polski.
Wyjaśnić zadania służby agrometeorologicznej.
Określanie czynników
Charakteryzować czynniki wpływające na
wpływających na mikroklimat.
kształtowanie klimatu Polski.
Charakteryzowanie pojęć: gleba, Określać czynniki wpływające na mikroklimat.
ziemia, rola, grunt, podłoże, żyzność, Charakteryzować właściwości ważniejszych
urodzajność.
koloidów glebowych.
Charakteryzowanie ważniejszych Definiowanie pojęć dotyczących właściwości
skał macierzystych oraz znaczenia
fizycznych gleb.
wietrzenia skał
Charakteryzowanie właściwości sorpcyjnych
Określanie znaczenia czynników
gleb.
271
23. Procesy rozkładu substancji
organicznych.
24. Woda w glebie i jej postacie.
25. Budowa i właściwości
ważniejszych koloidów glebowych.
26-28. Właściwości fizyczne gleb.
29-30. Właściwości chemiczne i
fizykochemiczne gleb.
31. Powtórzenie i sprawdzian
wiadomości.
32. Systematyka gleb stosowanych w
Polsce.
33. Charakterystyka poszczególnych
typów i rodzajów gleb Polski z
uwzględnieniem ich przydatności
rolniczej.
42. Bonitacja gleb ornych.
43. Bonitacja gleb trwałych użytków
zielonych.
44. Kompleksy rolniczej przydatności
gleb ornych i użytków zielonych.
45. Zjawiska erozji gleb i sposoby
zapobiegania.
46. Zwiększanie urodzajności gleb.
47. Zagospodarowanie gleb
zdewastowanych.
48. Powtórzenie i sprawdzian
wiadomości.
Melioracje
57. Znaczenie i zadania melioracji
wodnych.
58. Odwadnianie użytków rolnych.
59. Efekty odwadniania gruntów
rolnych i użytków zielonych.
60. Nawadnianie użytków rolnych.
61. Powtórzenie i sprawdzian
wiadomości.
glebotwórczych na proces
Definiować stany fizyczne wody występujące w
powstawania gleby.
glebie.
Wyjaśnianie pojęć dotyczących
Ocena bardzo dobra
procesów glebotwórczych.
Określać i analizować zasady bonitacji gleb.
Charakteryzowanie profili
Określać i analizować przydatności gleb
glebowych.
ornych i użytków zielonych.
Definiowanie pojęć: skład i frakcje Scharakteryzować i rozpoznawać poszczególne
granulometryczne gleb.
typy i rodzaje gleb Polski.
Charakteryzowanie glebowych
Oceniać przydatność odwadniania gruntów
organizmów roślinnych i zwierzęcych. rolnych i użytków zielonych.
Określanie źródeł substancji
Definiować podstawowe sposoby nawadniania
organicznej w glebie.
użytków rolnych.
Definiowanie stanów fizycznych Ocena celująca: słuchacz posiada wiadomości i
wody występujących w glebie.
umiejętności wykraczające poza program nauczania
Charakteryzowanie właściwości
ważniejszych koloidów glebowych.
Definiowanie pojęć dotyczących
właściwości fizycznych gleb.
Charakteryzowanie właściwości
sorpcyjnych gleb.
Wymienianie glebowych
jednostek systematycznych.
Scharakteryzowanie i
rozpoznawanie poszczególnych
typów i rodzajów gleb Polski.
Określanie zasad bonitacji gleb.
Określenie przydatności gleb
ornych i użytków zielonych.
Definiowanie rodzaje erozji i
sposobów zapobiegania.
Określanie metod i środków
ulepszania gleb.
Wyjaśnianie zasad
zagospodarowania terenów i gleb.
Definiowanie stanów fizycznych
wody występujących w glebie.
Ocenianie przydatności
272
II.
III.
odwadniania gruntów rolnych i
użytków zielonych.
Definiowanie podstawowych
sposobów nawadniania użytków
rolnych.
Podawać zadania, jakie ma do
spełnienia hodowla roślin,
produkcje nasienne i
doświadczalnictwo rolnicze
Wymieniać główne kierunki
hodowli twórczej roślin
Definiować i wymieniać czynniki
wpływające na wyradzanie się
roślin
Omawiać znaczenie i metody
stosowane w hodowli
zachowawczej
Podać cechy materiału nasiennego
w hodowli
Omówić cele i zasady kwalifikacji
polowej i laboratoryjnej
Wymienić rodzaje doświadczeń
Wymienić i omówić metody
doświadczeń
Podać zasady doboru pola,
zakładanie i prowadzenie
doświadczeń
Podać zasady prowadzenia
obserwacji, pobieranie prób i oceny
wyników
HODOWLA ROŚLIN I
NASIENNICTWO
1. Zadania znaczenie hodowli roślin,
produkcji nasiennej i
doświadczalnictwa rolniczego.
2. Kierunki hodowli roślin.
Wiadomości wstępne z hodowli
twórczej.
3. Wyradzanie się odmian i hodowle
zachowawcze.
4. Charakterystyka materiału
nasiennego. Reprodukcja materiału
siewnego.
5. Podstawowe zasady obowiązujące
w produkcji nasiennej.
6. Specyfika uprawy roślin z
poszczególnych grup uprawowych
na nasiona.
7. Kwalifikacja polowa i ocena
laboratoryjna materiału siewnego.
8. Obrót materiałem nasiennym.
9. Wiadomości wstępne z
doświadczalnictwa rolniczego.
10. Rodzaje doświadczeń. Plan
doświadczeń. Metody doświadczeń.
11. Wybór pola, założenie prowadzenie
obserwacji i ocena wyników.
12. Pobieranie prób, przeprowadzanie
obserwacji i ocena wyników.
PODSTAWY ZMIANOWANIA
Wyjaśniać podstawowe pojęcia z
1. Podstawowe pojęcia ze
zakresu zmianowania
zmianowania.
Określić przyrodnicze,
Ocena niedostateczna- w stopniu niezadowalającym
zna podstawowe pojęcia z zakresu przedmiotu i nie
umie się nimi posługiwać.
Ocena dopuszczająca:
Wymieniać główne kierunki hodowli twórczej
roślin
Definiować i wymieniać czynniki wpływające
na wyradzanie się roślin
Ocena dostateczna:
j. w. Omówić cele i zasady kwalifikacji polowej
i laboratoryjnej
Wymienić rodzaje doświadczeń
Ocena dobra:
j.w. Wymienić i omówić metody doświadczeń
Podać zasady doboru pola, zakładanie i
prowadzenie doświadczeń
Ocena bardzo dobra:
Podać zasady prowadzenia obserwacji,
pobieranie prób i oceny wyników
Ocena celująca: słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza program nauczania
Ocena niedostateczna- w stopniu niezadowalającym
zna podstawowe pojęcia z zakresu przedmiotu i nie
umie się nimi posługiwać.
273
2. Charakterystyka czynników
zmianowania.
3. Charakterystyka pól
zmianowania.
4. Rodzaje płodozmianów.
5. Struktura zasiewów w
płodozmianie.
6. Układanie przykładowych
zmianowań.
7. Układanie przykładowych
płodozmianów.
IV.
ROŚLINY OKOPOWE
1. Ogólna charakterystyka i
znaczenie gospodarcze roślin
okopowych.
2. Charakterystyka biologiczna i
użytkowa ziemniaków.
3. Rolnicza charakterystyka
odmian.
4. Dobór odmian.
5. Wymagania klimatyczne i
glebowe ziemniaka.
6. Stanowisko w zmianowaniu i
uprawa roli pod ziemniaki.
7. Opracowanie projektu uprawy
roli.
8. Nawożenie mineralne i
organiczne ziemniaków.
9. Projektowanie nawożenia pod
ziemniaki.
10. Przygotowanie sadzeniaków.
11. Termin i technika sadzenia.
12. Pielęgnowanie plantacji
ziemniaków.
agrotechniczne i ekonomiczne
czynniki zmianowania
Określać wartość przedplonową
roślin
Opracować przykładowe
zmianowanie i płodozmian
Oceniać strukturę zasiewów w
gospodarstwie
Ocena dopuszczająca:
Wyjaśniać podstawowe pojęcia z zakresu
zmianowania
Ocena dostateczna:
j. w. Określić przyrodnicze, agrotechniczne i
ekonomiczne czynniki zmianowania
Ocena dobra:
j. w. Określać wartość przedplonową roślin
Opracować przykładowe zmianowanie i
płodozmian
Ocena bardzo dobra:
Oceniać strukturę zasiewów w gospodarstwie
Ocena celująca: słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza program nauczania
Określać właściwości biologiczne Ocena niedostateczna- w stopniu
ziemniaka
niezadowalającym zna podstawowe pojęcia z
Analizować wymagania ziemniaka zakresu przedmiotu i nie umie się nimi posługiwać.
Dobierać odmiany do kierunku
Ocena dopuszczająca:
użytkowania
Określać właściwości biologiczne ziemniaka
Posługiwać się charakterystyką
Charakteryzować cechy sadzeniaków
odmian
Określać właściwości biologiczne buraka i
Opracować projekt uprawy roli i
rozpoznawać nasiona
nawożenia ziemniaków
Ocena dostateczna:
Dobierać zestawy maszyn
j. w. Dobierać odmiany do kierunku
Charakteryzować cechy
użytkowania
sadzeniaków
Posługiwać się charakterystyką odmian
Podejmować decyzje o sposobie
Dobierać zestawy maszyn
pielęgnacji ziemniaków
Ocena dobra:
Określać zasady obliczania
j. w. Analizować wymagania ziemniaka
kosztów wykonywania zabiegów i
Określać zasady obliczania kosztów
opłacalności
wykonywania zabiegów i opłacalności
Określać właściwości biologiczne
Charakteryzować cechy sadzeniaków
buraka i rozpoznawać nasiona
Ocena bardzo dobra:
Posługiwać się charakterystyką
j. w. Opracować projekt uprawy roli i
odmianową
nawożenia ziemniaków i buraków
Opracować projekt uprawy roli i
Określać zasady obliczania kosztów
nawożenia
wykonywania zabiegów i opłacalności
274
13. Choroby ziemniaków, dobór
metod i środków do ich
zwalczania.
14. Szkodniki ziemniaków, dobór
metod i środków do ich
zwalczania.
15. Przygotowanie plantacji do
zbioru.
16. Organizacja pracy przy zbiorze.
17. Sposoby przechowywania
ziemniaków.
18. Zasady produkcji sadzeniaków.
19. Zasady uprawy ziemniaków na
wczesny zbiór.
20. Obliczanie opłacalności uprawy
ziemniaka.
21. Znaczenie gospodarcze oraz
charakterystyka biologiczna i
użytkowa buraka cukrowego.
22. Charakterystyka odmian buraka
cukrowego.
23. Stanowisko w zmianowaniu i
dobór przedplonu.
24. Uprawa roli.
25. Projektowanie uprawy roli.
26. Nawożenie buraka cukrowego.
27. Projektowanie nawożenia.
28. Charakterystyka materiału
siewnego.
29. Termin i sposób siewu.
30. Zabiegi pielęgnacyjne w
uprawie buraków cukrowych.
31. Choroby buraka cukrowego,
zapobieganie i zwalczanie.
32. Szkodniki buraka cukrowego,
zapobieganie i zwalczanie.
33. Zbiór buraka cukrowego.
Dobierać zestawy maszynowe
Charakteryzować cechy materiału
nasiennego
Podejmować decyzje o sposobie
pielęgnacji
Dobierać metody i środki do
zwalczania chorób i szkodników
Organizować zbiór i transport
Określać zasady obliczania
kosztów wykonywania zabiegów i
opłacalności
Ocena celująca: słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza program nauczania
275
V.
34. Uprawa buraka cukrowego na
nasiona.
35. Obliczanie opłacalności uprawy
buraka cukrowego.
ZBOŻA
1. Znaczenie gospodarcze uprawy
zbóż.
2. Biologia zbóż.
3. Czynniki ograniczające
plonowanie zbóż.
4. Choroby zbóż, zapobieganie i
zwalczanie.
5. Szkodniki zbóż, zapobieganie i
zwalczanie.
6. Charakterystyka odmian
pszenicy ozimej.
7. Wymagania klimatycznoglebowe pszenicy ozimej.
8. Stanowisko w zmianowaniu i
uprawa roli pod pszenicę ozimą.
9. Projektowanie uprawy roli.
10. Nawożenie pszenicy ozimej.
11. Projektowanie nawożenia.
12. Cechy materiału siewnego.
13. Siew pszenicy ozimej.
14. Zabiegi pielęgnacyjne w
uprawie pszenicy ozimej.
15. Zbiór pszenicy ozimej.
16. Obliczanie opłacalności uprawy
pszenicy ozimej.
17. Porównanie elementów
technologii uprawy pozostałych
zbóż ozimych.
18. Charakterystyka odmian
pszenicy jarej.
19. Wymagania klimatycznoglebowe pszenicy jarej.
Określać znaczenie gospodarcze
zbóż
Rozpoznawać nasiona zbóż
Rozpoznawać i charakteryzować
fazy rozwojowe zbóż
Zdobywać informacje i
charakteryzować odmiany zbóż
Planować uprawę roli w różnych
stanowiskach
Ustalać nawożenie i
zapotrzebowanie na materiał siewny
Ustalać podstawowe zabiegi
pielęgnacyjne i ochronne
Ustalać metody zwalczania chorób
szkodników i chwastów
Określać zbiór, transport i
przechowywanie zbóż
Wskazać różnice w uprawie
poszczególnych gatunków zbóż
Ocena niedostateczna- w stopniu niezadowalającym
zna podstawowe pojęcia z zakresu przedmiotu i nie
umie się nimi posługiwać.
Ocena dopuszczająca:
Określać znaczenie gospodarcze zbóż
Ocena dostateczna:
j. w. Rozpoznawać nasiona zbóż
Rozpoznawać i charakteryzować fazy
rozwojowe zbóż
Ocena dobra:
j.w. Zdobywać informacje i charakteryzować
odmiany zbóż Planować uprawę roli w różnych
stanowiskach Określać zbiór, transport i
przechowywanie zbóż
Wskazać różnice w uprawie poszczególnych
gatunków zbóż
Ocena bardzo dobra:
j. w.Ustalać nawożenie i zapotrzebowanie na
materiał siewny
Ustalać podstawowe zabiegi pielęgnacyjne i
ochronne
Ustalać metody zwalczania chorób szkodników i
chwastów
Ocena celująca: słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza program nauczania
276
VI.
20. Stanowisko w zmianowaniu i
uprawa roli pod pszenicę jarą.
21. Projektowanie uprawy roli.
22. Nawożenie pszenicy jarej.
23. Projektowanie nawożenia.
24. Cechy materiału nasiennego i
siew pszenicy jarej.
25. Zabiegi pielęgnacyjne w
uprawie pszenicy jarej.
26. Obliczanie opłacalności uprawy
pszenicy jarej.
27. Porównanie elementów
technologii uprawy pozostałych
zbóż jarych.
28. Przechowywanie
przygotowywanie do odstawy
ziarna zbóż.
UPRAWA ROLI
1. Zadania i cele uprawy roli.
2. Zabiegi uprawowe.
3. Rodzaje orek i ich zadania.
4. Sposoby wykonywania orki.
5. Organizacja pracy.
6. Charakterystyka zabiegów
uprawowych doprawiających
rolę.
7. Zespoły uprawek.
8. Całokształt uprawy roli pod
określoną roślinę.
9. Zasady uprawy różnych gleb.
10. Uproszczenia i modyfikacje w
uprawie roli.
Określić zadania uprawy roli
Omówić zadania poszczególnych
zabiegów uprawowych
Dobrać i omówić zasady działania
poszczególnych narzędzi
uprawowych
Łączyć uprawki w zespoły
uprawek
Dobrać narzędzia i znać
Sposoby uprawy gleb o różnym
składzie granulometrycznym
Wymienić wady i zalety
bezorkowego systemu uprawy
gleby
Ocena niedostateczna- w stopniu niezadowalającym
zna podstawowe pojęcia z zakresu przedmiotu i nie
umie się nimi posługiwać.
Ocena dopuszczająca:
Określić zadania uprawy roli
Ocena dostateczna:
j. w. Omówić zadania poszczególnych
zabiegów uprawowych
Ocena dobra:
j. w. Dobrać i omówić zasady działania
poszczególnych narzędzi uprawowych
Łączyć uprawki w zespoły uprawek
Ocena bardzo dobra:
j. w. Dobrać narzędzia i znać
Sposoby uprawy gleb o różnym składzie
granulometrycznym
Wymienić wady i zalety bezorkowego systemu
uprawy gleby
Ocena celująca: słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza program nauczania
277
VII. NAWOŻENIE
1. Podstawy nawożenia roślin
uprawnych.
2. Wymagania pokarmowe roślin.
3. Potrzeby nawozowe roślin.
4. Gleba jako źródło składników
pokarmowych.
5. Ogólna charakterystyka
nawozów.
6. Podział nawozów.
7. Znaczenie nawozów
organicznych.
8. Skład chemiczny obornika.
9. Charakterystyka obornika jako
podstawowego nawozu
organicznego.
10. Charakterystyka i stosowanie
pozostałych nawozów
organicznych.
11. Charakterystyka nawozów
azotowych.
12. Charakterystyka nawozów
fosforowych.
13. Charakterystyka nawozów
potasowych.
14. Charakterystyka nawozów
wieloskładnikowych.
15. Charakterystyka nawozów
mikronawozów.
16. Charakterystyka nawozów
magnezowych.
17. Charakterystyka i zasady
stosowania nawozów
wapniowych.
18. Przechowywanie nawozów.
19. Mieszanie nawozów.
20. Technologie nawożenia
Uzasadnić konieczność nawożenia
i kompleksowego nawożenia
nawozami organicznymi i
mineralnymi
Podzielić i scharakteryzować
nawozy stosowane w rolnictwie
Podać różnice między
wymaganiami pokarmowymi a
potrzebami nawozowymi roślin
Podać zasady mieszania nawozów
mineralnych
Korzystać z tabeli mieszania
nawozów
Dobrać maszyny do nawożenia
Dobrać formę wapna w zależności
od składu granulometrycznego
gleby
Wyjaśnić wpływ nawozów na
jakość produktów i środowisko
naturalne
Szukać źródeł informacji o
nawozach pojawiających się na
rynku
Ocena niedostateczna- w stopniu niezadowalającym
zna podstawowe pojęcia z zakresu przedmiotu i nie
umie się nimi posługiwać.Ocena dopuszczająca:
Podzielić i scharakteryzować nawozy stosowane
w rolnictwie
Podać różnice między wymaganiami
pokarmowymi a potrzebami nawozowymi roślin
Ocena dostateczna:
j. w. Uzasadnić konieczność nawożenia i
kompleksowego nawożenia nawozami
organicznymi i mineralnymi Podać zasady
mieszania nawozów mineralnych
Korzystać z tabeli mieszania nawozów
Ocena dobra:
j.w. Dobrać maszyny do nawożenia
Dobrać formę wapna w zależności od składu
granulometrycznego gleby
Ocena bardzo dobra:
j.w . Wyjaśnić wpływ nawozów na jakość
produktów i środowisko naturalne
Szukać źródeł informacji o nawozach
pojawiających się na rynku
Ocena celująca: słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza program nauczania
278
mineralnego.
21. Wpływ nawożenia na jakość
plonów i środowisko.
22. Przeliczenie czystego składnika
na masę towarową i odwrotnie.
VIII. OCHRONA ROŚLIN
1. Rola ochrony roślin.
2. Choroby roślin uprawnych.
3. Czynniki chorobotwórcze.
4. Charakterystyka szkodników
roślin uprawnych.
5. Rozpoznawanie szkodników
roślin uprawnych.
6. Rozpoznawanie chorób roślin
uprawnych.
7. Wpływ czynników środowiska
na rozwój szkodników roślin
uprawnych.
8. Wpływ czynników środowiska
na rozwój chorób roślin
uprawnych.
9. Chwasty roślin uprawnych.
10. Rozpoznawanie chwatów roślin
uprawnych.
11. Charakterystyka metod
stosowanych w ochronie roślin.
12. Budowa pestycydów.
13. Podział pestycydów.
14. Charakterystyka fungicydów.
15. Charakterystyka insektycydów.
16. Charakterystyka herbicydów.
17. Chemiczna ochrona roślin a
środowwisko.
18. Integrowana ochrona roślin.
19. Bhp przy pracy z pestycydami.
20. Organizacja ochrony roślin.
IX. ROŚLINY PRZEMYSŁOWE
Udowodnić, iż ochrona roślin
uprawnych jest koniecznością
Podać definicję choroby,
szkodnika, chwastów, czynników
chorobotwórczych
Udowodnić, iż czynniki
środowiska wpływają na rozwój
agrofagów
Rozpoznać ważniejsze choroby,
szkodniki i chwasty roślin
uprawnych
Scharakteryzować metody ochrony
roślin ze szczególnym
uwzględnieniem metody
chemicznej
Omówić budowę pestycydów i
podzielić je na klasy toksyczności
Uzasadnić negatywny wpływ
metod chemicznych na środowisko
Wymienić zasady bhp przy
styczności z pestycydami
Podać zasady integrowanej
ochrony roślin
Grupować rośliny przemysłowe
Ocena niedostateczna- w stopniu
niezadowalającym zna podstawowe pojęcia z
zakresu przedmiotu i nie umie się nimi posługiwać.
Ocena dopuszczająca:
Podać definicję choroby, szkodnika, chwastów,
czynników chorobotwórczych Wymienić zasady
bhp przy styczności z pestycydami
Ocena dostateczna:
j. w. Rozpoznać ważniejsze choroby, szkodniki
i chwasty roślin uprawnych Omówić budowę
pestycydów i podzielić je na klasy toksyczności
Ocena dobra:
j. w. Udowodnić, iż ochrona roślin uprawnych
jest koniecznością
Udowodnić, iż czynniki środowiska wpływają
na rozwój agrofagów Scharakteryzować metody
ochrony roślin ze szczególnym uwzględnieniem
metody chemicznej
Ocena bardzo dobra:
Uzasadnić negatywny wpływ metod
chemicznych na środowisko Podać zasady
integrowanej ochrony roślin
Ocena celująca: słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza program nauczania
Ocena niedostateczna- w stopniu
279
1. Ogólna charakterystyka roślin
przemysłowych.
2. Znaczenie gospodarcze roślin
przemysłowych.
3. Charakterystyka biologiczna
rzepaku ozimego.
4. Charakterystyka użytkowa
rzepaku ozimego.
5. Odmiany rzepaku ozimego.
6. Wymagania klimatyczne
rzepaku ozimego.
7. Wymagania glebowe rzepaku
ozimego.
8. Stanowisko pod rzepak.
9. Uprawa roli rzepaku ozimego.
10. Nawożenie rzepaku.
11. Siew rzepaku ozimego.
12. Zabiegi pielęgnacyjne.
13. Choroby rzepaku ozimego.
14. Szkodniki rzepaku.
15. Zbiór rzepaku ozimego.
16. Uprawa rzepaku na nasiona.
17. Stanowisko w zmianowaniu pod
len włóknisty.
18. Uprawa roli lnu włóknistego.
19. Nawożenie lnu.
20. Siew lnu włóknistego.
21. Pielęgnowanie lnu.
22. Choroby i szkodniki oraz ich
zwalczanie.
23. Zbiór lnu.
24. Charakterystyka biologiczna i
użytkowa konopi.
25. Produkcja rozsady.
26. Sadzenie i pielęgnowanie.
27. Charakterystyka biologiczna i
użytkowa chmielu.
Określać znaczenie gospodarcze
Uzasadnić znaczenie rejonizacji w
produkcji roślin przemysłowych
Określać właściwości rzepaku
ozimego
Analizować wymagania
przyrodnicze rzepaku, lnu, konopi,
tytoniu i chmielu
Charakteryzować odmiany rzepaku
i rejonizacja
Opracować projekty uprawy roli
pod rzepak ozimy, len chmiel,
tytoń, konopie w różnych
stanowiskach
Ustalać nawożenie
Dobierać właściwą technologię
siewu
Ustalać zabiegi pielęgnacyjne i
ochronne
Rozpoznawać choroby i szkodniki,
chwasty
Ustalać metody i dobierać środki
do zwalczania chorób i szkodników
i chwastów rzepaku, lnu, konopi,
tytoniu i chmielu
Określać zasady i sposoby zbioru
oraz metody dosuszania
niezadowalającym zna podstawowe pojęcia z
zakresu przedmiotu i nie umie się nimi posługiwać.
Ocena dopuszczająca:
Grupować rośliny przemysłowe
Określać znaczenie gospodarcze Określać
właściwości rzepaku ozimego
Ocena dostateczna:
j. w. Analizować wymagania przyrodnicze
rzepaku, lnu, konopi, tytoniu i chmielu
Charakteryzować odmiany rzepaku i rejonizacja
Ocena dobra:
j. w. Uzasadnić znaczenie rejonizacji w
produkcji roślin przemysłowych Dobierać
właściwą technologię siewu
Ustalać zabiegi pielęgnacyjne i ochronne
Ustalać metody i dobierać środki do zwalczania
chorób i szkodników i chwastów rzepaku, lnu,
konopi, tytoniu i chmielu
Ocena bardzo dobra:
Opracować projekty uprawy roli pod rzepak
ozimy, len chmiel, tytoń, konopie w różnych
stanowiskach
Ustalać nawożenie
Ocena celująca: słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza program nauczania
280
28. Rejony uprawy chmielu.
X.
ROŚLINY PASTEWNE
1. Znaczenie gospodarcze roślin
pastewnych oraz podział ich na
grupy.
2. Podział, użytkowanie i znaczenie
gospodarcze roślin strączkowych.
3. Charakterystyka biologiczna roślin
strączkowych.
4. Rozpoznawanie nasion roślin
strączkowych.
5. Wymagania klimatyczne i glebowe
roślin strączkowych.
6. Stanowisko, upraw roli i
nawożenie roślin strączkowych.
7. Odmiany roślin strączkowych.
8. Siew roślin strączkowych.
9. Zabiegi pielęgnacyjne w uprawie
strączkowych.
10. Choroby i szkodniki roślin
strączkowych oraz ich zwalczanie.
11. Zbiór roślin strączkowych.
12. Uprawa roślin strączkowych w
mieszankach.
13. Układanie mieszanek roślin
strączkowych na gleby lekkie i
ciężkie.
14. Podział,użytkowanie i znaczenie
gospodarcze roślin motylkowych
drobnonasiennych.
15. Charakterystyka biologiczna roślin
motylkowych drobnonasiennych.
16. Rozpoznawanie nasion roślin
Podać znaczenie gospodarcze
Ocena niedostateczna- w stopniu
roślin pastewnych,
niezadowalającym zna podstawowe pojęcia z
Podzielić rośliny pastewne na
zakresu przedmiotu i nie umie się nimi posługiwać.
grupy,
Ocena dopuszczająca:
Rozpoznać okazy roślin
Podać znaczenie gospodarcze roślin
pastewnych i ich nasiona,
pastewnych,
Dobrać rośliny motylkowe do
Podzielić rośliny pastewne na grupy, Podać
uprawy w mieszankach,
definicję międzyplonów,
Rozpoznać choroby i szkodniki
Wymienić rodzaje międzyplonów,
roślin motylkowatych i podać
Ocena dostateczna:
sposoby zapobiegania i zwalczania, j. w. Dobrać rośliny motylkowe do uprawy w
Przedstawić technologie uprawy
mieszankach, Podać znaczenie gospodarcze i
poszczególnych roślin pastewnych,
agrotechniczne uprawy międzyplonów,
Podać definicję międzyplonów,
Ocena dobra:
Wymienić rodzaje międzyplonów, j. w. Rozpoznać choroby i szkodniki roślin
Podać znaczenie gospodarcze i
motylkowatych i podać sposoby zapobiegania i
agrotechniczne uprawy
zwalczania, Podać przykłady roślin uprawianych
międzyplonów,
w poszczególnych międzyplonach,
Podać przykłady roślin
Ocena bardzo dobra:
uprawianych w poszczególnych
Przedstawić technologie uprawy
międzyplonach,
poszczególnych roślin pastewnych
Zdefiniować i podać przykłady
Ocena celująca: słuchacz posiada wiadomości i
roślin uprawianych jako plony
umiejętności wykraczające poza program nauczania
wtóre,
281
drobnonasiennych.
17. Wymagania klimatyczne i glebowe
roślin motylkowych
drobnonasiennych.
18. Stanowisko i uprawa roli pod
motylkowe drobnonasienne.
19. Nawożenie roślin motylkowych
drobnonasiennych.
20. Odmiany roślin motylkowych
drobnonasiennych.
21. Siew roślin motylkowych
drobnonasiennych.
22. Zabiegi pielęgnacyjne w uprawie
roślin motylkowych
drobnonasiennych.
23. Choroby i szkodniki roślin
motylkowych drobnonasiennych oraz
ich zwalczanie.
24. Zbiór i konserwacja paszy.
25. Uprawa roślin motylkowych
drobnonasiennych na nasiona.
26. Uprawa mieszanek motylkowych
drobnonasiennych z trawami.
27. Technologia uprawy kukurydzy na
paszę.
XI.
UŻYTKI ZIELONE
1. Wiadomości wstępne o użytkach
zielonych.
2. Gospodarcze i przyrodnicze
znaczenie użytków zielonych.
3. Ogólna charakterystyka grup
roślinności użytków zielonych.
4. Biologia traw.
Definiować użytki zielone
Podać występowanie U.Z. Na
terenie kraju i w zależności od
ukształtowania terenu
Omówić znaczenie gospodarcze i
przyrodnicze U.Z.
Podzielić U.Z. Wg typologii
Podać skład botaniczny runi U.Z.
Ocena niedostateczna- w stopniu
niezadowalającym zna podstawowe pojęcia z
zakresu przedmiotu i nie umie się nimi posługiwać.
Ocena dopuszczająca:
Definiować użytki zielone
Omówić biologię traw
Ocena dostateczna:
j. w. Podać występowanie U.Z.
282
5. Charakterystyka traw wysokich i
średnio wysokich.
6. Charakterystyka traw niskich.
7. Rozpoznawanie gatunków traw.
8. Rośliny motylkowe łąk i pastwisk.
9. Zioła użytków zielonych.
10. Chwasty użytków zielonych, sity,
turzyce i wełnianki.
11. Czynniki wpływające na
plonowanie runi.
12. Czynniki decydujące o plonowaniu
runi.
13. Wpływ czynników fizjologicznych
na plonowanie runi.
14. Podział użytków zielonych.
15. Charakterystyczne zbiorowiska
roślinne łąk i pastwisk.
16. Regulowanie stosunków wodnych
na użytkach zielonych.
17. Potrzeby nawozowe roślinności
użytków zielonych.
18. Potrzeby nawozowe roślinności
użytków zielonych.
19. Nawożenie azotem użytków
zielonych.
20. Nawożenie fosforem,potasem oraz
wapnowanie użytków zielnych.
21. Nawożenie organiczne użytków
zielonych.
22. Zabiegi pielęgnacyjne na użytkach
zielonych.
23. Zwalczanie chwastów na użytkach
zielonych.
24. Zagospodarowanie użytków
zielonych metodą intensywnego
nawożenia. Zagospodarowanie
użytków zielonych metodą podsiewu.
Omówić biologię traw
Podzielić trawy na grupy w
zależności od wartości
Rozpoznawać trawy po pędach
kwiatostanowych
Rozpoznawać rośliny motylkowe
występujące na U.Z.
Rozpoznawać chwasty i zioła U.Z.
Omówić biologię traw
Podzielić trawy na grupy w
zależności od wartości
Rozpoznawać trawy po pędach
kwiatostanowych
Rozpoznawać rośliny motylkowe
występujące na U.Z.
Rozpoznawać chwasty i zioła U.Z.
Podać sposoby suszenia siana z ich
zaletami i wadami
Podać wydajność U.Z.
Na terenie kraju i w zależności od
ukształtowania terenu Omówić znaczenie
gospodarcze i przyrodnicze U.Z.
Ocena dobra:
j. w. Podzielić trawy na grupy w zależności od
wartości
Rozpoznawać trawy po pędach
kwiatostanowych
Rozpoznawać rośliny motylkowe występujące
na U.Z.
Rozpoznawać chwasty i zioła U.Z.
Omówić biologię traw
Podzielić trawy na grupy w zależności od
wartości
Rozpoznawać trawy po pędach
kwiatostanowych
Rozpoznawać rośliny motylkowe występujące
na U.Z.
Rozpoznawać chwasty i zioła U.Z.
Ocena bardzo dobra:
Rozpoznawać chwasty i zioła U.Z.
Podać sposoby suszenia siana z ich zaletami i
wadami
Podać wydajność U.Z.
Ocena celująca: słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza program nauczania
283
25. Zagospodarowanie użytków
zielonych metodą pełnej uprawy i
obsiewu.
26. Użytkowanie kośne łąk.
27. Sposoby suszenia siana ich wady i
zalety.
28. Użytkowanie pastwiskowe.
29. Użytkowanie kośno –pastwiskowe.
LITERATURA
1.
Pr. zb. pod red. A. Gawrońskiej : Podstawy produkcji roślinnej. Hortpress, Warszawa
2.
Pr. zb. Produkcja roślinna. PWR i L Warszawa 1995
3.
Pr. zb. Produkcja roślinna. T. l. PWR i L, Warszawa 1995
4.
Skrzypczak G., Biacharczyk A.: Podręczny atlas chwastów. Mcdix Plus, Poznań 1995
5.
Pr. zb.: Treści ekologiczne w nauczaniu produkcji roślinnej. CDiEwR Brwinów. 1994
6.
Fotyma M., Kryński K.., Kuś J.: Technologie produkcji roślinnej, Hortpress, Warszawa 1995
7.
Praca zbiorowa: Produkcja roślinna. T.II.PWRiL, Warszawa 1995
8.
Fotyma M., Gonet Z.: Zalecenia agrotechniczne - technologie uprawy roślin.
9.
T.I i II. lUNiG Pulawy 1992
10.
Jabłoński K.: Sadzenie i pielęgnacja ziemniaków. Fundacja „Rozwój SGGW". Warszawa 1994
11.
Praca zbiorowa: Kalkulacje kosztów produkcji roślinnej i zwierzęcej, Fundacja „Rozwój SGGW", Warszawa 1995
12.
Praca zbiorowa: Produkcja roślinna - technologia uprawy. Fundacja „Rozwój SGGW",
13.
Warszawa 1994
14.
Praca zbiorowa: Produkcja roślinna - technologia przechowalnictwa zbóż, ziemniaków i pasz
15.
Fundacja „Rozwój SGGW", Warszawa 1994
284
16.
Kalinowska - Zdun M,, Rozbicki J., Wyszyński Z., Dobiesz J.: Przewodnik dla agroteclinika - środowisko, odmiana, plantacja. Fundacja „Rozwój
SGGW", Warszawa 1994
17.
Praca zbiorowa: Przykłady operacjonalizacji celów nauczania i konstruowania testu sprawdzającego wielostopniowego do technologii produkcji pszenicy
ozimej. CDiEwR, Brwinów 1994
18.
Praca zbiorowa: Rolnictwo ekologiczne - od teorii do praktyki. Ekoland, Warszawa 1993
19.
Praca zbiorowa: Rolnictwo ekologiczne - od producenta do konsumenta. Ekoland, Warszawa 1995
285
PRODUKCJA ZWIERZĘCA
LP
Szczegółowy zakres egzaminu
eksternistycznego
Anatomia i fizjologia zwierząt.
Budowa i funkcje komórki.
Różnice w budowie komórki roślinnej i
zwierzęcej.
Pojęcie i pochodzenie tkanki.
Podział i funkcje tkanek zwierzęcych.
Pojęcie układu i narządu.
Budowa i funkcje układu kostnego.
Określanie położenia ważniejszych kości.
Charakterystyczne cechy uzębienia
niektórych gatunków zwierząt
gospodarskich.
Budowa i funkcje układu mięśniowego.
Budowa i funkcje układu powłokowego.
Budowa i funkcje układu krwionośnego.
Budowa i funkcje układu chłonnego.
Budowa i funkcje układu oddechowego.
Budowa i funkcje układu pokarmowego.
Budowa i funkcje układu moczowego.
Budowa i funkcje układu rozrodczego.
Budowa i funkcje układu dokrewnego.
Budowa i funkcje układu nerwowego
oraz narządów zmysłu.
Podstawy żywienia zwierząt.
Wprowadzenie do podstaw żywienia
zwierząt gospodarskich.
Podstawowe pojęcia z zakresu żywienia
zwierząt gospodarskich.
Rola składników pokarmowych w
żywieniu zwierząt.
Wymagania egzaminacyjne
Kryteria oceniania
Umie:
Odróżnić komórkę roślinną od
zwierzęcej,
Różnicować zadania i funkcje
poszczególnych grup komórek,
Określać pochodzenie, dokonywać
podziału i charakteryzować tkanki,
Zdefiniować pojęcia: narząd i układ,
Wymienić poszczególne układy i narządy
organizmu zwierzęcego,
Określić położenie omówionych
narządów i układów,
Objaśniać zasady funkcjonowania
narządów i układów organizmu
zwierzęcego,
Określać rolę i znaczenie poszczególnych
narządów i układów w funkcjonowaniu
organizmu zwierzęcego,
Ocena niedostateczna: w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość podstaw
anatomii i fizjologii zwierząt gospodarskich;
Ocena dopuszczająca: zna podstawowe definicje
układów i narządów, wie co to jest komórka i jaką
pełni rolę, zna definicję i podział tkanek;
Ocena dostateczna: j. w. Oraz potrafi podać
różnice komórki zwierzęcej i roślinnej, wymienić
i podać położenie poszczególnych układów i
narządów zwierzęcia, krótko je charakteryzuje;
Ocena dobra: j. w. Oraz objaśnia rolę i znaczenie
poszczególnych układów i narządów zwierzęcia,
charakteryzuje czynności życiowe
poszczególnych grup komórek zwierzęcych;
Ocena bardzo dobra: j. w. Oraz objaśnia zasady
funkcjonowania narządów, układów i całego
organizmu zwierzęcego;
Ocena celująca: j. w. Oraz posiada wiadomości
wykraczające poza program nauczania
przedmiotu.
Umie:
Wymienić i omówić podstawowe
składniki chemiczne budujące organizm
zwierzęcy,
Zdefiniować pojęcie zapotrzebowania
pokarmowego,
Omówić rolę składników pokarmowych
Ocena niedostateczna: w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość podstaw
żywienia zwierząt gospodarskich;
Ocena dopuszczająca: zna podstawowe definicje
dotyczące żywienia zwierząt oraz wymieni pasze
stosowane w żywieniu poszczególnych grup
zwierząt;
286
Skład chemiczny pasz.
Charakterystyka głównych składników
paszy.
Składniki wpływające na strawność
paszy.
Współczynnik strawności paszy.
Energia paszy.
Mierniki wartości pasz dla zwierząt.
Potrzeby pokarmowe, bytowe,
produkcyjne zwierząt.
Norma żywienia i dawka pokarmowa.
Przykłady dawek pokarmowych.
Podział pasz.
Charakterystyka pasz objętościowych
suchych, soczystych
Charakterystyka pasz treściwych.
Pasze przemysłowe.
Receptury pasz przemysłowych.
Zasady doboru pasz do dawek
pokarmowych dla poszczególnych
gatunków zwierząt.
Porównywanie wartości pokarmowej
pasz za pomocą norm żywienia.
Przygotowanie pasz do skarmiania.
Zasady konserwacji i przechowywania
pasz.
Wpływ żywienia na jakość produktów
zwierzęcych.
Preliminarz pasz.
Kalkulacja kosztów żywienia wybranych
grup zwierząt.
Kalkulacja kosztów żywienia wybranych
grup zwierząt.
Zoohigiena
Wpływ czynników klimatycznych na
organizm zwierzęcy.
Pojęcie mikroklimatu w pomieszczeniach
w żywieniu zwierząt gospodarskich,
Scharakteryzować poszczególne składniki
pasz,
Zdefiniować pojęcia: strawność paszy i
energia paszy,
Wymienić i scharakteryzować mierniki
wartości pokarmowej paszy,
Określić potrzeby bytowe i produkcyjne
zwierząt,
Objaśniać zasady posługiwania się
normami żywienia zwierząt,
Określać rolę i znaczenie poszczególnych
grup pasz w żywieniu zwierząt oraz
dokonać charakterystyki tych pasz,
Ocena dostateczna: j. w. Oraz potrafi
scharakteryzować poszczególne składniki pasz i
grupy pasz stosowane w żywieniu zwierząt
gospodarskich;
Ocena dobra: j. w. Oraz zna i charakteryzuje
mierniki wartości pokarmowej pasz, potrafi
ustalić potrzeby pokarmowe różnych grup
zwierząt;
Ocena bardzo dobra: j. w. Oraz samodzielnie
normuje pasze i układa dawki pokarmowe dla
zwierząt gospodarskich i dokonuje kalkulacji
pasz;
Ocena celująca: j. w. Oraz posiada wiadomości
wykraczające poza program nauczania
przedmiotu.
Umie:
Wymienić i omówić podstawowe
czynniki środowiska wpływające na
zdrowotność zwierząt,
Ocena niedostateczna: w stopniu nie
zadawalającym opanował znajomość podstaw
zoohigieny;
Ocena dopuszczająca: zna podstawowe definicje
287
inwentarskich.
Charakterystyka i dopuszczalne stężenia
gazów w budynkach inwentarskich.
Ocena lokalizacji budynków
inwentarskich.
Ocena stanu zdrowotnego zwierząt.
Dezynfekcja pomieszczeń inwentarskich,
przygotowanie roztworu
dezynfekującego.
Dezynsekcja i deratyzacja budynków
inwentarskich.
Usuwanie odchodów i odprowadzanie
nieczystości z pomieszczeń
inwentarskich.
Higiena żywienia i pojenia zwierząt.
Humanitarne postępowanie ze
zwierzętami podczas ich obsługi.
Dokonywanie pomiaru temperatury ciała,
tętna, liczby oddechów u zwierząt.
Ocena stanu zdrowotnego zwierząt.
Profilaktyka zwierząt.
Odporność i jej rodzaje.
Przyczyny chorób zakaźnych u zwierząt.
Charakterystyczne objawy wybranych
chorób zakaźnych zwierząt.
Sposoby udzielania pierwszej pomocy
chorym zwierzętom.
Postępowanie zgodnie z przepisami o
zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.
Przyczyny i podział chorób
niezakaźnych u zwierząt.
Objawy chorób niezakaźnych u zwierząt.
Sposoby udzielania pomocy zwierzętom
chorym.
Choroby pasożytnicze – przyczyny.
Konsekwencje chorób pasożytniczych.
Postępowanie ze zwierzętami chorymi na
Zdefiniować pojęcie mikroklimat,
Omówić rolę higieny zwierząt dla ich
zdrowotności,
Scharakteryzować poszczególne czynniki
wpływające na zdrowie zwierząt
gospodarskich,
Zdefiniować pojęcia: dezynfekcja,
dezynsekcja i deratyzacja,
Wymienić i scharakteryzować choroby
zwierząt w zależności od ich przyczyny,
Określić stan zdrowia zwierzęcia na
podstawie charakterystycznych objawów,
Objaśniać zasady udzielania pierwszej
pomocy w poszczególnych jednostkach
chorobowych,
Określać rolę i znaczenie Inspekcji
Weterynaryjnej w produkcji żywności
pochodzenia zwierzęcego,
dotyczące zoohigieny oraz wymieni czynniki
środowiska wpływające na zdrowotność zwierząt
gospodarskich, zna podstawowe choroby
zwierząt;
Ocena dostateczna: j. w. Oraz potrafi
scharakteryzować poszczególne czynniki
wpływające na zdrowotność zwierząt, ocenić
przygotowanie budynku i stan zdrowotny
zwierzęcia;
Ocena dobra: j. w. Oraz zna i charakteryzuje
ważniejsze choroby i profilaktykę tych chorób;
Ocena bardzo dobra: j. w. Oraz rozpoznaje
choroby po objawach, potrafi udzielać pomocy
chorym zwierzętom;
Ocena celująca: j. w. Oraz posiada wiadomości
wykraczające poza program nauczania
przedmiotu.
288
choroby pasożytnicze.
Projektowanie wyposażenia apteczki
weterynaryjnej.
Ochrona zwierząt.
Higieniczne pozyskiwanie mleka.
Bezpieczeństwo produkcji żywności
pochodzenia zwierzęcego dla człowieka.
Dokonywanie zoohigienicznej oceny
obejścia budynków inwentarskich.
Zakres działalności Inspekcji
Weterynaryjnej w zakresie badań
zwierząt rzeźnych i mięsa w według
aktualnych przepisów prawnych.
System identyfikacji i rejestracji
zwierząt.
Bydło
Znaczenie gospodarcze chowu i hodowli
bydła.
Pochodzenie bydła.
Pojęcie typu użytkowego.
Charakterystyka typów użytkowych
bydła.
Pokrój – prawidłowości i wady.
Opisywanie i ocena pokroju bydła.
Rasy bydła i ich przydatność do
poszczególnych kierunków użytkowania.
Znaczenie użytkowania rozpłodowego
bydła.
Dobór ras i typów użytkowych do
krzyżówek w określonym typie
użytkowym.
Dojrzałość płciowa i rozpłodowa bydła.
Podstawowe wskaźniki użytkowości
rozpłodowej.
Ruja i jej objawy.
Sposoby krycia krów.
Nowoczesne biotechniki stosowane w
Umie:
Wyjaśnić pochodzenie bydła,
Zdefiniować pojęcie typu użytkowego,
wymienić i scharakteryzować typy
użytkowe bydła,
Ocenić pokrój oraz wskazać wady i zalety
pokroju przykładowego osobnika,
Wymienić i omówić rasy bydła i ich
przydatność do poszczególnych
kierunków użytkowania,
Zdefiniować pojęcia dotyczące
użytkowania rozpłodowego: dojrzałość
płciowa, rozpłodowa, ruja, unasiennianie,
krycie, krzyżowanie,
Omówić rolę doboru zwierząt do
krzyżówek w określonym typie
użytkowym,
Scharakteryzować sposoby krycia i
biotechniki stosowane w rozrodzie bydła,
Omówić przebieg ciąży, zasady
pielęgnowania cielnej krowy i pomoc
przy porodzie,
Ocena niedostateczna: w stopniu nie
zadawalającym opanował treści dotyczące działu;
Ocena dopuszczająca: zna podstawowe definicje
dotyczące chowu i hodowli bydła oraz wymieni
typy użytkowe, rasy bydła z uwzględnieniem ich
przydatności do poszczególnych kierunków
użytkowania, oceni pokrój przykładowego
osobnika;
Ocena dostateczna: j. w. Oraz potrafi
scharakteryzować poszczególne typy użytkowe,
rasy bydła, potrafi rozpoznawać typy użytkowe
bydła, zna podstawowe zasady rozpłodu bydła,
potrafi wymienić objawy ciąży, zbliżającego się
porodu i omówić zasady pomocy przy porodzie;
Ocena dobra: j. w. Oraz zna i charakteryzuje
ważniejsze choroby i profilaktykę chorób bydła,
podstawowe wskaźniki użytkowości rozpłodowej
bydła, krótko charakteryzuje poszczególne typy
użytkowania z uwzględnieniem żywienia i
warunków utrzymania bydła;
Ocena bardzo dobra: j. w. Oraz planuje i
kalkuluje koszty we wszystkich typach
289
rozrodzie.
Postęp hodowlany.
Ciąża. Pielęgnowanie krowy cielnej.
Poród. Pomoc przy porodzie.
Sporządzanie planów pokryć i wcieleń w
oborze.
Pojęcie wzrostu i rozwoju cieląt.
Charakterystyka czynników
wpływających na wzrost i rozwój cieląt.
Kontrolowanie wzrostu i rozwoju cieląt.
Specyfika trawienia u cieląt.
Pasze stosowane w żywieniu cieląt.
Technika żywienia cieląt i jałowizny.
Żywienie jałowizny w wieku powyżej 6
miesięcy.
Pasze stosowane w żywieniu bydła
dorosłego.
Żywienie krów mlecznych.
Ustalanie zapotrzebowania oraz
obliczanie dawek pokarmowych dla krów
mlecznych.
Pojęcie użytkowości mlecznej.
Wpływ czynników środowiskowych i
genetycznych na użytkowość mleczną.
Ocena budowy wymienia pod kątem
przydatności do doju mechanicznego.
Zasady i metody przeprowadzania doju
ręcznego i mechanicznego.
Postępowanie z mlekiem po udoju.
Czynniki wpływające na jakość mleka.
Kryteria oceny jakości mleka.
Obliczanie opłacalności produkcji mleka.
Wskaźniki służące do oceny użytkowości
mięsnej bydła.
Czynniki wpływające na użytkowość
mięsną bydła.
Sposoby pozyskiwania mięsa wołowego.
Wymienić i scharakteryzować choroby
bydła,
Scharakteryzować zasady odchowu cieląt
i jałowizny oraz technikę ich żywienia,
Objaśniać zasady żywienia krów
mlecznych i opasów,
Ustalić zapotrzebowanie paszowe dla
różnych grup bydła oraz ułożyć
odpowiednio dawki pokarmowe,
Ocenić budowę wymienia, ustalić wady
dyskwalifikujące do różnych metod doju,
Ocenić jakość mleka i omówić zasady
postępowania z mlekiem po udoju,
Omówić zasady produkcji żywca
wołowego, jego klasyfikację i standardy
jakościowe,
Obliczać opłacalność produkcji mleka i
żywca wołowego.
użytkowości bydła, zna podstawy prac
hodowlanych;
Ocena celująca: j. w. Oraz posiada wiadomości
wykraczające poza program nauczania
przedmiotu.
290
Rasy bydła mięsnego używane do
krzyżowania towarowego.
Klasyfikacja tusz wołowych.
Standardy jakościowe produkcji żywca
wołowego.
Ekologiczne metody chowu bydła.
Opłacalność produkcji żywca wołowego.
Praca hodowlana.
Rodzaje pomieszczeń dla bydła.
Systemy i kierunki utrzymania bydła.
Podstawowe zasady pielęgnowania
bydła.
Charakterystyka, profilaktyka chorób
zakaźnych bydła.
Charakterystyka, profilaktyka chorób
niezakaźnych bydła.
Owce
Znaczenie gospodarcze chowu owiec.
Pochodzenie owiec.
Typy, rasy i kierunki użytkowania owiec.
Rozpłód owiec.
Opracowanie terminów stanówki i
wykotów dla określonej owczarni.
Podstawy żywienia owiec.
Podstawowe pasze stosowane w
żywieniu owiec.
Sporządzanie dawek pokarmowych dla
owiec.
Technologia produkcji wełny owczej.
Technologia produkcji żywca jagnięcego.
Klasyfikacja owiec rzeźnych.
Technologia produkcji mleka owczego.
Standardy jakościowe w produkcji mleka
i mięsa owczego.
Metody ekologiczne chowu owiec.
Praca hodowlana.
Urządzanie i wyposażenie budynków
Umie:
Wyjaśnić pochodzenie owiec,
Zdefiniować pojęcie typu użytkowego,
wymienić i scharakteryzować typy
użytkowe owiec,
Wymienić i omówić rasy owiec i ich
przydatność do poszczególnych
kierunków użytkowania,
Zdefiniować pojęcia dotyczące
użytkowania rozpłodowego: dojrzałość
płciowa, rozpłodowa, ruja, unasiennianie,
krycie, krzyżowanie,
Omówić rolę doboru zwierząt do
krzyżówek w określonym typie
użytkowym,
Scharakteryzować sposoby krycia terminy
stanówki i wykotów dla określonej
owczarni,
Omówić przebieg ciąży, pomoc przy
porodzie,
Wymienić i scharakteryzować choroby
Ocena niedostateczna: w stopniu nie
zadawalającym opanował treści dotyczące działu;
Ocena dopuszczająca: zna podstawowe definicje
dotyczące chowu i hodowli owiec oraz wymieni
typy użytkowe, rasy owiec z uwzględnieniem ich
przydatności do poszczególnych kierunków
użytkowania;
Ocena dostateczna: j. w. Oraz potrafi
scharakteryzować poszczególne typy użytkowe,
rasy owiec, potrafi rozpoznawać typy użytkowe
owiec, zna podstawowe zasady rozpłodu owiec,
potrafi wymienić objawy ciąży, zbliżającego się
porodu i omówić zasady pomocy przy porodzie;
Ocena dobra: j. w. Oraz zna i charakteryzuje
ważniejsze choroby i profilaktykę chorób owiec,
podstawowe zasady rozpłodu owiec, krótko
charakteryzuje poszczególne typy użytkowania z
uwzględnieniem żywienia i warunków utrzymania
owiec;
Ocena bardzo dobra: j. w. Oraz opracowuje
terminy stanówki i kalendarz wykotów dla
291
owczarni.
owiec,
Najczęściej spotykane schorzenia owiec. Objaśniać zasady żywienia owiec i
scharakteryzować pasze w żywieniu
owiec,
Ustalić zapotrzebowanie paszowe dla
różnych grup owiec oraz ułożyć
odpowiednio dawki pokarmowe,
Omówić technologie produkcji wełny
owczej, mleka i mięsa owczego z
uwzględnieniem budynków owczarni,
Obliczać opłacalność produkcji
pochodzenia owczego.
Kozy
Umie:
Znaczenie gospodarcze chowu kóz.
Wymienić i omówić rasy kóz krajowe i
Rasy kóz krajowe i zagraniczne.
zagraniczne,
Rozpłód kóz.
Omówić zasady rozpłodu kóz,
Użytkowanie mleczne kóz.
Scharakteryzować użytkowanie mleczne
Projektowanie technologii produkcji
kóz,
mleka koziego.
Scharakteryzować wartość odżywczą i
Wartość odżywcza i zastosowanie mleka zastosowanie mleka koziego
koziego.
Omówić przykładowy projekt technologii
Użytkowanie mięsne kóz.
produkcji mleka koziego,
Bezpieczeństwo żywności pochodzenia Objaśniać zasady produkcji mięsa
koziego.
koziego,
Warunki utrzymania kóz.
Omówić warunki utrzymania kóz,
Trzoda chlewna
Znaczenie gospodarcze i ekonomiczne
chowu i hodowli trzody chlewnej.
Ważniejsze cechy gatunkowe świń.
Pochodzenie trzody chlewnej.
Typy użytkowe trzody chlewnej.
Polskie i zagraniczne rasy trzody
Umie:
Omówić ważniejsze cechy gatunkowe
trzody chlewnej,
Wyjaśnić pochodzenie trzody chlewnej,
Zdefiniować pojęcie typu użytkowego,
wymienić i scharakteryzować typy
użytkowe trzody chlewnej,
określonej owczarni, zna podstawy prac
hodowlanych;
Ocena celująca: j. w. Oraz posiada wiadomości
wykraczające poza program nauczania
przedmiotu.
Ocena niedostateczna: w stopniu nie
zadawalającym opanował treści dotyczące działu;
Ocena dopuszczająca: zna podstawowe rasy
krajowe i zagraniczne kóz i podstawowe typy
użytkowania kóz;
Ocena dostateczna: j. w. Oraz potrafi
scharakteryzować poszczególne typy użytkowe,
rasy kóz;
Ocena dobra: j. w. Oraz zna i charakteryzuje
podstawowe zasady rozpłodu kóz, krótko
charakteryzuje technologie produkcji
poszczególnych produktów kozich;
Ocena bardzo dobra: j. w. Oraz opracowuje
projekt technologii produkcji mięsa i mleka
koziego;
Ocena celująca: j. w. Oraz posiada wiadomości
wykraczające poza program nauczania
przedmiotu.
Ocena niedostateczna: w stopniu nie
zadawalającym opanował treści dotyczące działu;
Ocena dopuszczająca: zna podstawowe definicje
dotyczące chowu i hodowli trzody chlewnej oraz
wymieni typy użytkowe, rasy trzody chlewnej z
uwzględnieniem ich przydatności do
poszczególnych kierunków użytkowania;
292
chlewnej.
Tworzenie krzyżówek międzyrasowych.
Użytkowanie rozpłodowe lochy.
Krycie i unasiennianie lochy.
Ciąża i poród.
Kalendarz wyproszeń.
Użytkowanie rozpłodowe knura.
Wychów prosiąt.
Wychów i żywienie młodzieży
hodowlanej.
Specyfika żywienia trzody chlewnej.
Żywienie loch.
Żywienie knurów.
Tucz trzody chlewnej i jego rodzaje.
Układanie dawek pokarmowych dla
różnych grup trzody chlewnej.
Sporządzanie preliminarza pasz na cały
okres tuczu.
Użytkowość rzeźna trzody chlewnej.
Technologie produkcji żywca
wieprzowego.
Klasyfikacja tusz wieprzowych według
skali EUROP.
Standardy jakościowe w produkcji żywca
wieprzowego.
Pomieszczenia dla trzody chlewnej i ich
wyposażenie.
Typy chlewni.
Rodzaje kojców.
Technika usuwania odchodów i
zanieczyszczeń z pomieszczeń
inwentarskich.
Organizacja pracy przy obsłudze trzody
chlewnej.
Ekologiczne metody chowu trzody
chlewnej.
Opłacalność produkcji żywca
Wymienić i omówić rasy trzody chlewnej
i ich przydatność do tuczu,
Zdefiniować pojęcia dotyczące
użytkowania rozpłodowego: dojrzałość
płciowa, rozpłodowa, ruja, unasiennianie,
krycie, krzyżowanie,
Omówić rolę doboru zwierząt do
krzyżówek w określonym typie
użytkowym,
Scharakteryzować sposoby krycia i
biotechniki stosowane w rozrodzie trzody
chlewnej,
Omówić przebieg ciąży, zasady
pielęgnowania lochy i pomoc przy
porodzie,
Wymienić i scharakteryzować choroby
trzody chlewnej,
Scharakteryzować zasady odchowu
prosiąt oraz technikę ich żywienia,
Objaśniać zasady żywienia loch, knurów i
tuczników,
Ustalić zapotrzebowanie paszowe dla
różnych grup trzody chlewnej oraz ułożyć
odpowiednio dawki pokarmowe,
Omówić zasady produkcji żywca
wieprzowego, jego klasyfikację i
standardy jakościowe,
Zaprojektować pomieszczenia dla trzody
chlewnej; chlewnie, kojce oraz metody
usuwania odchodów i zanieczyszczeń,
Zorganizować rozkład zajęć dziennych
przy obsłudze trzody chlewnej,
Obliczyć opłacalność produkcji żywca
wieprzowego.
Ocena dostateczna: j. w. Oraz potrafi
scharakteryzować poszczególne typy użytkowe,
rasy trzody chlewnej, zna podstawowe zasady
rozpłodu trzody chlewnej, potrafi wymienić
objawy ciąży, zbliżającego się porodu i omówić
zasady pomocy przy porodzie;
Ocena dobra: j. w. Oraz zna i charakteryzuje
ważniejsze choroby i profilaktykę chorób trzody
chlewnej, krótko charakteryzuje produkcję żywca
wieprzowego z uwzględnieniem żywienia i
warunków utrzymania trzody chlewnej;
Ocena bardzo dobra: j. w. Oraz planuje i
kalkuluje koszty produkcji żywca wieprzowego,
potrafi sporządzić preliminarz pasz na cały okres
tuczu, zna podstawy prac hodowlanych, tworzenia
krzyżówek międzyrasowych;
Ocena celująca: j. w. Oraz posiada wiadomości
wykraczające poza program nauczania
przedmiotu.
293
wieprzowego.
Choroby świń.
Praca hodowlana.
Konie.
Znaczenie gospodarcze i społeczne koni.
Znaczenie rekreacyjno – sportowe koni.
Użytkowanie pociągowe koni.
Ocena pokroju konia.
Typy użytkowe koni.
Rasy koni.
Określanie maści i odmian koni.
Rozpłód koni.
Wychów źrebiąt i młodzieży.
Zasady żywienia koni.
Pasze stosowane w żywieniu koni.
Budowa siodła i uprzęży.
Rekreacyjno sportowe użytkowanie koni.
Pielęgnowanie i zasady obchodzenia się
z końmi.
Pomieszczenia dla koni.
Choroby koni.
Drób
Kury
Charakterystyczne cechy budowy
poszczególnych typów użytkowych kur.
Rasy i rody kur.
Użytkowanie rozpłodowe kur.
Użytkowanie nieśne i technologia
produkcji jaj.
Wymogi stawiane jajom wylęgowym –
transport i przechowywanie.
Umie:
Wyjaśnić znaczenie rekreacyjno –
sportowego użytkowania koni,
Wymienić i scharakteryzować typy
użytkowe koni,
Wymienić i omówić rasy koni,
Ocenić pokrój konia z uwzględnieniem
opisu jego wad,
Zdefiniować i odróżnić maści i odmiany
koni,
Omówić rozród koni,
Scharakteryzować wychów źrebiąt i
młodzieży z uwzględnieniem ich
przeznaczenia,
Omówić zasady żywienia koni,
scharakteryzować pasze stosowane w
żywieniu koni,
Wymienić i scharakteryzować choroby
koni,
Omówić budowę siodła i uprzęży,
Zaprojektować pomieszczenia dla koni,
Omówić zasady pielęgnowania i
obchodzenia się z koniem.
Ocena niedostateczna: w stopniu nie
zadawalającym opanował treści dotyczące działu;
Ocena dopuszczająca: wymieni typy użytkowe,
rasy koni, wyjaśni znaczenie rekreacyjno –
sportowego użytkowania koni;
Ocena dostateczna: j. w. Oraz potrafi
scharakteryzować poszczególne typy użytkowe,
rasy, maści i odmiany koni, zna podstawowe
zasady rozpłodu koni, potrafi wymienić objawy
ciąży, zbliżającego się porodu i omówić zasady
pomocy przy porodzie;
Ocena dobra: j. w. Oraz zna i charakteryzuje
ważniejsze choroby i profilaktykę chorób koni,
charakteryzuje użytkowanie rekreacyjno –
sportowe i pociągowe koni z uwzględnieniem
zasad ich żywienia, postępowania i pielęgnacji
obu grup koni;
Ocena bardzo dobra: j. w. Oraz zna budowę siodła
i uprzęży i zasady posługiwania się nimi, zna
projekt stajni i obejść dla koni;
Ocena celująca: j. w. Oraz posiada wiadomości
wykraczające poza program nauczania
przedmiotu.
Umie:
Omówić ważniejsze cechy gatunkowe
drobiu,
Wymienić i omówić drobiu i ich rodzaje
użytkowania,
Omówić użytkowanie rozpłodowe, nieśne
i mięsne drobiu,
Scharakteryzować wymogi stawiane
jajom wylęgowym,
Omówić przebieg lęgów i warunki
Ocena niedostateczna: w stopniu nie
zadawalającym opanował treści dotyczące działu;
Ocena dopuszczająca: wymieni typy użytkowe,
rasy i rody drobiu;
Ocena dostateczna: j. w. Oraz potrafi
scharakteryzować poszczególne typy użytkowe,
rasy drobiu, zna podstawowe zasady rozpłodu
drobiu;
Ocena dobra: j. w. Oraz zna i wymogi stawiane
jajom wylęgowym i charakteryzuje technikę
294
Technika prowadzenia lęgów, warunki
inkubacji.
Żywienie kur nieśnych.
Opłacalność produkcji jaj.
Użytkowanie mięsne kur.
Technologia produkcji brojlerów.
Pomieszczenia dla kur w różnych
systemach wychowu.
Kaczki
Znaczenie użytkowania kaczek.
Rasy i typy użytkowe kaczek.
Użytkowanie rozpłodowe i nieśne
kaczek.
Pomieszczenia dla kaczek.
Choroby kaczek.
Gęsi
Rasy i rody gęsi hodowanych w Polsce.
Użytkowanie nieśne i rozpłodowe gęsi.
Użytkowanie pierzarskie gęsi.
Żywienie gęsi.
Pomieszczenia dla gęsi.
Indyki
Znaczenie hodowli indyków.
Użytkowanie rozpłodowe indyków.
Użytkowanie mięsne indyków.
Żywienie indyków.
Pomieszczenia dla indyków.
Choroby indyków.
Strusie
Znaczenie gospodarcze chowu strusi.
Produkty strusie.
Rozpłód strusi.
Żywienie strusi.
Warunki utrzymania strusi.
Pszczoły
Znaczenie użytkowania pszczół.
Skład rodziny pszczelej.
inkubacji,
Wymienić i scharakteryzować choroby
drobiu,
Objaśniać zasady żywienia drobiu,
Ustalić zapotrzebowanie paszowe dla
drobiu oraz ułożyć odpowiednio dawki
pokarmowe,
Omówić zasady produkcji żywca
drobiowego, jego klasyfikację i standardy
jakościowe,
Obliczać opłacalność produkcji żywca
drobiowego,
Zaprojektować pomieszczenia dla drobiu;
lęgów i warunki inkubacji;
Ocena bardzo dobra: j. w. Oraz planuje i
kalkuluje koszty produkcji jaj i żywca
drobiowego, zna podstawy prac hodowlanych,
tworzenia krzyżówek międzyrasowych;
Ocena celująca: j. w. Oraz posiada wiadomości
wykraczające poza program nauczania
przedmiotu.
Umie:
Omówić znaczenie użytkowania pszczół,
Omówić skład rodziny pszczelej,
Ocena niedostateczna: w stopniu nie
zadawalającym opanował treści dotyczące działu;
Ocena dopuszczająca: zna podstawową rolę
295
Praca pszczół.
Rodzaje pożytków pszczelich.
Dokarmianie pszczół.
Typy uli.
Sprzęt pszczelarski.
Produkty pszczele.
Apiterapia.
Choroby pszczół.
Inne gatunki zwierząt - króliki
Znaczenie gospodarcze produkcji
królików.
Charakterystyka i biologia królików.
Rasy i odmiany królików.
Praca hodowlana.
Rozmnażanie królików.
Zasady żywienia królików.
Pomieszczenia dla królików.
Typy użytkowania królików.
Choroby królików.
Scharakteryzować pracę pszczół,
Omówić rodzaje pożytków pszczelich,
Objaśniać zasady dokarmiania pszczół,
Omówić typy uli i rodzaje sprzętu
pszczelarskiego i jego zastosowanie,
Omówić produkty pszczele i ich
wykorzystanie ze szczególnym
uwzględnieniem lecznictwa,
Omówić choroby pszczół i zapobieganie
im.
użytkowania pszczół i wymieni produkty
pszczele;
Ocena dostateczna: j. w. Oraz potrafi
scharakteryzować pracę pszczół i typy uli;
Ocena dobra: j. w. Oraz zna i charakteryzuje skład
rodziny pszczelej z uwzględnieniem udziału w
pracy;
Ocena bardzo dobra: j. w. Oraz opracowuje
projekt pasieki, omawia zasady i znaczenie
apiterapii w medycynie;
Ocena celująca: j. w. Oraz posiada wiadomości
wykraczające poza program nauczania
przedmiotu.
Umie:
Ocena niedostateczna: w stopniu nie
Omówić znaczenie użytkowania
zadawalającym opanował treści dotyczące działu;
królików,
Ocena dopuszczająca: zna podstawową rolę
Scharakteryzować rasy i odmiany
użytkowania królików;
królików,
Ocena dostateczna: j. w. Oraz potrafi
Zasady rozmnażania królików i pracę
scharakteryzować rasy i odmiany;
hodowlaną,
Ocena dobra: j. w. Oraz zna zasady żywienia
Omówić zasady żywienia królików;
królików i ich choroby;
Projektować pomieszczenia dla królików, Ocena bardzo dobra: j. w. Oraz zna zasady
Omówić choroby królików zapobieganie rozmnażania i pracy hodowlanej;
im.
Ocena celująca: j. w. Oraz posiada wiadomości
wykraczające poza program nauczania
przedmiotu.
296
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
Minkszlym W.: Podstawy produkcji zwierzęcej, Zeszyt 1 Anatomia i fizjologia zwierząt. Hortpres, 1994
Minksztym W.: Podstawy produkcji zwierzęcej, Zeszyt 2 Żywienie zwierząt. Hortpres, 1995
Mmkszlym W.; Podstawy produkcji zwierzęcej, Zeszy 3. Zoohigiena. Hortprcss. l995
Praca zbiorowa pod red. Lewandowskicgo S.: Podstawy produkcji zwierzęcej. Hortpress
Praca zbiorowa: Hodowla zwierząt. T. I. PWRiL, Warszawa 1996
6. Praca zbiorowa pod redakcją T. Nałęcz Tarwadzkiej:. Technologie produkcji zwierzęcej.
7. Hortpress, Warszawa 1996
8. Minksztym W.: Technologie produkcji zwierzęcej. Hortpress, Warszawa 1996
9. Praca zbiorowa.: Hodowla zwierząt. t. I i II. PWRiL, Warszawa 1996
10.Praca zbiorowa.: Żywienie przeżuwaczy. Zalecenia, normy i tabele wartości pokarmowej pasz. PAN, Omnitech Press 1989
11.Jasiorowski M., Rcklcwski Z.. Stolzman M.: Międzynarodowe badania nad porównaniem bydła fryzyjskiego. „Rozwój SGGW",
Warszawa 1995
12.Muszyński S.: Genetyka dla rolników. Fundacja „Rozwój SGGW", Warszawa 1995
13.Pr. zh. Kalkulacje kosztów produkcji roślinnej i zwierzęcej. Fundacja „Rozwój SGGW", Warszawa 1995
14.Reklewski Z., Dymnicki E., Łukasiewicz M., Jezicrski T.: Chów i hodowla bydła.
15.Fundacja „Rozwój SGGW", Warszawa 1995
16.Świerczewska E., Stępińska M., Niemiec J.: Chów kur. Fundacja „Rozwój SGGW",
17.Warszawa 1995
297
MECHANIZACJA ROLNICTWA
LP
1
2
3
Szczegółowy zakres egzaminu eksternistycznego
ISTOTA MECHANIZACI ROLNICTWA
1.Kierunki rozwoju mechanizacji.
2.Międzynarodowy układ jednostek.
PODSTAWY TECHNIKI
1.Stopy żelaza.
2.Obróbka metali.
3.Metale nieżelazne i ich stopy.
4.Inne materiały stosowane w technice rolniczej.
5.Materiały i przybory kreślarskie.
6.Wymiarowanie rysunków.
7.Zasady czytania rysunków.
8.Połączenia nierozłączne.
9.Połączenia rozłączne.
10.Ośie i wały.
11.Łożyska.
12.Sprzegła.
13.Charakterystyka i klasyfikacja olejów i smarów.
14.Dobieranie olejów i smarów.
15.Przekładnie pasowe.
16.Przekładnie zębate.
17.Pompy wyporowe.
18.Pompy wirowe.
19.Napęd i sterowanie hydrauliczne.
20.Sprężarki.
MASZYNY I NARZĘDZIA UPRAWOWE
1.Podział i budowa pługów.
2.Zespoły robocze pługów.
3.Pługi ciągnikowe.
4.Maszyny uprawowe aktywne.
5.Brony.
Wymagania egzaminacyjne
Kryteria oceniania
Zna podstawowe jednostki układu
SJ.
Zna rodzaje i zastosowanie
materiałów stosowanych do
budowy maszyn rolniczych.
Umie posługiwać się rysunkiem
technicznym.
Potrafi omówić poszczególne
części maszyn.
Zna połączenia i zasady
dobierania olejów i smarów.
niedostateczny: nie opanował
wymaganych na ocenę dopuszczającą
treści
dopuszczający potrafi wymienić
podstawowe materiały stosowane w
technice rolniczej.
dostateczny j. w. i wymienia i
charakteryzuje poszczególne połączenia.
Dobiera właściwe oleje do
poszczególnych miejsc smarowania.
dobry j. w. i omawia budowę i zasadę
działania poszczególnych
mechanizmów.
bardzo dobry j. w. i powiązuje
zastosowanie poszczególnych części
maszyn ze sobą.
celujący j. w. i posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza
wymagania do przedmiotu
Zna budowę, działanie i regulacje
poszczególnych narzędzi i
maszyn.
niedostateczny: nie opanował
wymaganych na ocenę dopuszczającą
treści
dopuszczający potrafi wymienić
maszyny i narzędzia uprawowe.
dostateczny j. w. i budowa
298
6.Kultywatory.
7.Włóki.
8.Wały.
9. Agregaty uprawowe.
10. Przygotowanie do pracy narzędzi.
4
MASZYNY DO NAWOŻENIA
1.Rodzaje maszyn do nawożenia.
2.Ładowarki.
3.Rozrzutniki obornika.
4.Rozlewacze gnojowicy.
5.Wozy asenizacyjne.
6.Rozsiewacze nawozów i wapna.
7.Przygotowanie do pracy maszyn do nawożenia.
Potrafi omówić i zastosować
poszczególne maszyny i
urządzenia.
5
MASZYNY DO SIEWU
1.Sposoby siewu.
2.Siewniki rzędowe.
3.Agregaty uprawowo-siewne.
4.Siewniki specjalne.
5.Przygotowanie do pracy.
6.Próba kręcona.
Zna budowę siewników, potrafi
obliczyć i nastawić normę
wysiewu.
poszczególnych
maszyn.
dobry j. w. i wymienia regulacje.
bardzo dobry j. w. i umie dobrać
maszynę do
agregatu.
celujący j. w. i posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza
wymagania do przedmiotu
niedostateczny: nie opanował
wymaganych na ocenę dopuszczającą
treści
dopuszczający wymienia maszyny i
urządzenia
stosowane do nawożenia.
dostateczny j. w. i wmienia elementy
budowy poszczególnych maszyn.
dobry j. w. i wskazuje regulacje.
bardzo dobry j. w. i dobiera właściwe
zestawy.
celujący j. w. i posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza
wymagania do przedmiotu
niedostateczny: nie opanował
wymaganych na ocenę dopuszczającą
treści
dopuszczający wymienia elementy
budowy siewnika.
dostateczny j. w. i potrafi nastawić
siewnik.
dobry j. w. i zna czynności
przygotowujące siewnik do pracy.
bardzo dobry j. w. i wykonuje próbę
kręconą.
celujący j. w. i posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza
wymagania do przedmiotu
299
6
7
8
MASZYNY DO PIELEGNACJI ROŚLIN.
Rodzaje maszyn.
Budowa i działanie opryskiwacza.
Rodzaje opryskiwaczy.
Końcówki rozpylające.
Przygotowanie opryskiwacza do pracy.
Nastawienie ilości cieczy roboczej na hektar.
Zasady obsługi opryskiwaczy.
Ogólna charakterystyka prac pielęgnacyjnych.
Rodzaje narzędzi.
Pielniki.
Obsypniki.
Glebogryzarki.
Wieloraki.
Przygotowanie do pracy narzędzi i maszyn do pielęgnacji
roślin.
MASZYNY I URZĄDZENIA DO ZBIORU I
KONSERWACJI ZIELONEK
1.Zespoły robocze maszyn do koszenia.
2.Kosiarki.
3.Maszyny do zgrabiania i przetrząsania.
4.Prasy.
5. Przyczepy zbierające.
6.Dosuszanie siana.
7.Sieczkarnie polowe i silosokombajny.
8.Zbiorniki do zakiszania pasz.
Zna budowę i działanie maszyn do
pielęgnacji roślin. Umie
przygotować opryskiwacz do
pracy.
niedostateczny: nie opanował
wymaganych na ocenę dopuszczającą
treści
dopuszczający wymienia maszyny do
pielęgnacji roślin.
dostateczny j. w. i zna budowę
opryskiwacza
dobry j. w. i umie dobrać końcówki.
bardzo dobry j. w. i umie wykonać
próbę
opryskiwacza.
celujący j. w. i posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza
wymagania do przedmiotu
Zna budowę, działanie i regulacje
kosiarek, zgrabiarek i pras.
MASZYNY DO ZBIORU I OMŁOTU ZBÓŻ
1.Sposoby zbioru zbóż.
2.Wiązałki i młocarnie.
3.Budowa zespołu żniwnego.
4.Budowa zespołu młócącego.
5.Budowa zespołu czyszczącego.
6.Obsługa kombajnu.
Zna budowę zasadę działania i
regulację kombajnu.
niedostateczny: nie opanował
wymaganych na ocenę dopuszczającą
treści
dopuszczający wmienia maszyny do
koszenia i suszenia zielonek.
dostateczny j. w. i zna elementy robocze
kosiarek.
dobry j. w. i wskazuje regulacje
omawianych maszyn.
bardzo dobry j. w. i umie zaplanować
proces technologiczny zbioru.
celujący j. w. i posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza
wymagania do przedmiotu
niedostateczny: nie opanował
wymaganych na ocenę dopuszczającą
treści
dopuszczający wymienia sposoby zbioru
zbóż.
dostateczny j. w. i zna budowę
kombajnu
300
9
MASZYNY DO ZBIORU ZIEMNIAKÓW
1.Kopaczki i rozdrabniacze do ziemniaków.
2.Kombajny do ziemniaków.
3.Sortowniki do ziemniaków.
10
MASZYNY DO ZBIORU BURAKÓW
1.Sposoby zbioru buraków.
2.Ogławiacze buraków.
3.Wyorywacze buraków.
4.Ładowacze buraków.
5.Kombajny do buraków.
11
PODSTAWY EKSPLOATACJI MASZYN
1.Zużywanie części maszyn.
2.Korozja.
dobry j. w. i wymienia i omawia
regulacje.
bardzo dobry j. w. i wskazuje różnicę w
budowie kombajnów.
celujący j. w. i posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza
wymagania do przedmiotu
Potrafi omówić budowę i działanie niedostateczny: nie opanował
maszyn do zbioru ziemniaków.
wymaganych na ocenę dopuszczającą
treści
dopuszczający wymienia maszyny do
zbioru ziemniaków.
dostateczny j. w. i zna budowę
kombajnu.
dobry j. w. i umie wykonać regulację.
bardzo dobry j. w. i zaplanuje
technologię zbioru.
celujący j. w. i posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza
wymagania do przedmiotu
Potrafi omówić budowę i działanie niedostateczny: nie opanował
maszyn do zbioru buraków.
wymaganych na ocenę dopuszczającą
treści
dopuszczający j. w. i wymienia maszyny
do zbioru buraków.
dostateczny j. w. i zna budowę zespołów
roboczych.
dobry j. w. i budowa i regulacje
kombajnu.
bardzo dobry j. w. i zaplanuje
technologię zbioru.
celujący j. w. i posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza
wymagania do przedmiotu
Zna pojęcia dotyczące eksploatacji niedostateczny: nie opanował
maszyn.
wymaganych na ocenę dopuszczającą
treści
301
3.Antykorozja.
4.Terminy i rodzaje napraw.
12
13
MASZYNY I URZĄDZENIA W BUDYNKACH
INWENTARSKICH
1Pomieszczenia inwentarskie.
2.Projekty budynków.
3.Instalacja wodociągowa.
4.Pompy wodne.
5.Urządzenia hydroforowe.
6.Poidła samoczynne.
7.Urządzenia kanalizacyjne.
8.Deszczownie.
9.Maszyny do przygotowania pasz.
10.Mieszalniki.
11.Wykorzystanie komputerów w produkcji zwierzęcej.
12.Dojarki bankowe.
13.Dojarki przewodowe
14.Dojarnie.
15.Zasady użytkowania dojarek.
16.Urządzenia do schładzania mleka.
17.Sposoby usuwania odchodów.
18.Urządzenia do mechanicznego usuwania odchodów.
19.Urządzenia do hydrologicznego usuwania odchodów.
20.Utylizacja gnojowicy.
21.Nowe rozwiązania w utrzymaniu zwierząt.
ŚRODKI TRANSPORTOWE W GOSPODARSTWIE
ROLNYM.
1.Kołowe środki transportu.
2.Przenośniki.
3.Dmuchawy.
dopuszczający wyjaśnia pojęcie korozji.
dostateczny j. w. i obiaśnia zużycie
maszyn.
dobry j. w. i terminy i rodzaje napraw.
bardzo dobry j. w. i dobiera właściwe
zabezpieczenia antykorozyjne.
celujący j. w. i posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza
wymagania do przedmiotu
Zna budowę urządzeń
niedostateczny: nie opanował
zaopatrujących w wodę.
wymaganych na ocenę dopuszczającą
Umie omówić mechanizacje doju, treści
usuwania odchodów,
dopuszczający wymienia maszyny do
przygotowania pasz
przygotowania pasz.
dostateczny j. w. i zna zasady i sposoby
mechanicznego usuwania odchodów.
dobry j. w. i omawia budowę i działanie
dojarek.
bardzo dobry j. w. i omawia
kompleksowe zaopatrywanie w wodę
gospodarstwa rolnego.
celujący j. w. i posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza
wymagania do przedmiotu
Zna środki transportowe, umie
dobrać odpowiedni sposób
transportu w gospodarstwie.
niedostateczny: nie opanował
wymaganych na ocenę dopuszczającą
treści
dopuszczający wymienia środki
transportu.
302
4.Kolejki szynowe.
5.Przyczepy rolnicze.
6.Paszowozy.
7.Wykorzystanie samochodów.
14
15
POJAZDY ROLNICZE
1.Rodzaje pojazdów.
2.Klasyfikacja ciągników rolniczych.
3.Ogólna budowa ciągnika.
4.Ogólne wiadomości o silnikach.
5.Zasady działania silników spalinowych niskoprężnych.
6.Działanie silnika wysokoprężnego
8.Kadłub i głowica silnika.
9.Układ korbowy.
10.Układ rozrządu.
11.Paliwa silnikowe.
12.Układ zasilania w paliwo z zapłonem samoczynnym.
13.Obsługa układu zasilania silników wysokoprężnych.
14.Układ zasilania w paliwo z zapłonem iskrowym.
15.Układ smarowania.
16.Obsługa układu smarowania.
17.Układ chłodzenia.
18.Obsługa układu chłodzenia.
19.Układ zapłonowy.
20.Układy mechanizmów napędowych.
21.Sprzęgła.
22.Skrzynie przekładniowe, reduktory, wzmacniacze.
23.Mosty napędowe ciągników.
24.Mechanizmy odbioru mocy.
25.Koła jezdne ciągników.
26.Osie przednie.
27.Układy kierownicze.
28.Hamulce ciągników rolniczych.
Zna budowę i obsługę silnika i
poszczególnych jego układów.
Zna działanie i budowę
mechanizmów przeniesienia
napędu, mechanizmów kierowania
i hamowania pojazdem.
Zna działanie podnośnika
hydraulicznego.
Zna źródła i odbiorniki energii
elektrycznej, umie wykonać
obsługę techniczną ciągnika.
dostateczny j. w. i zna budowę
przenośników.
dobry j. w. i omawia zastosowanie
przenośników w budynkach.
bardzo dobry j. w. i dobiera
odpowiednie środki transportowe.
celujący j. w. i posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza
wymagania do przedmiotu
niedostateczny: nie opanował
wymaganych na ocenę dopuszczającą
treści
dopuszczający wymienia z pomocą
elementy poszczególnych układów.
dostateczny j. w. i wymienia i
przyporządkowuje elementy składowe
poszczególnych układów.
dobry j. w. i zna zasady działania
silników spalinowych.
bardzo dobry j. w. i powiązuje budowę
silnika z jego obsługą.
celujący j. w. i posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza
wymagania do przedmiotu
niedostateczny: nie opanował
wymaganych na ocenę dopuszczającą
treści
dopuszczający wymienia elementy
mechanizmu przekazania napędu.
dostateczny j. w. i zna budowę
poszczególnych elementów.
dobry j. w. i rozumie zasadę działania.
bardzo dobry j. w. i umie powiązać
303
29.Hamulce przyczep.
30.Podwozia ciągników gąsienicowych.
31.Trzypunktowy układ zawieszenia.
32.Podnośniki hydrauliczne.
35.Zaczepy rolnicze.
33.Zródła energii elektrycznej.
34. Podstawowe odbiorniki energii elektrycznej.
35Nadwozia pojazdów rolniczych.
36.Charkterystyka typowych ciągników.
37.Zasady obsługi technicznej pojazdów.
38Charakterystyka eksploatacyjna ciągnika.
poszczególne elementy mechanizmów.
celujący j. w. i posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza
wymagania do przedmiotu
niedostateczny: nie opanował
wymaganych na ocenę dopuszczającą
treści
dopuszczający zna czynności obsługi
codziennej ciągnika.
dostateczny j. w. i omawia źródła
energii elektrycznej.
dobry j. w. i zna działanie odbiorników
energii elektrycznej.
bardzo dobry j. w. i umie wyszukać
niedomagania instalacji elektrycznej.
celujący j. w. i posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza
wymagania do przedmiotu
LITERATURA
Fotyma M., Kryński K.., Kuś J.: Technologie produkcji roślinnej, Hortpress, Warszawa 1995
Praca zbiorowa: Produkcja roślinna. T.II.PWRiL, Warszawa 1995
Fotyma M., Gonet Z.: Zalecenia agrotechniczne - technologie uprawy roślin.
T.I i II. lUNiG Pulawy 1992
Jabłoński K.: Sadzenie i pielęgnacja ziemniaków. Fundacja „Rozwój SGGW". Warszawa 1994
Praca zbiorowa: Kalkulacje kosztów produkcji roślinnej i zwierzęcej, Fundacja „Rozwój SGGW", Warszawa 1995
Praca zbiorowa: Produkcja roślinna - technologia uprawy. Fundacja „Rozwój SGGW",
Warszawa 1994
Praca zbiorowa: Produkcja roślinna - technologia przechowalnictwa zbóż, ziemniaków i pasz
Fundacja „Rozwój SGGW", Warszawa 1994
Kalinowska - Zdun M,, Rozbicki J., Wyszyński Z., Dobiesz J.: Przewodnik dla agroteclinika - środowisko, odmiana, plantacja. Fundacja „Rozwój SGGW",
Warszawa 1994
12. Praca zbiorowa: Przykłady operacjonalizacji celów nauczania i konstruowania testu sprawdzającego wielostopniowego do technologii produkcji pszenicy
ozimej. CDiEwR, Brwinów 1994
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
304
13. Praca zbiorowa: Rolnictwo ekologiczne - od teorii do praktyki. Ekoland, Warszawa 1993
14. Praca zbiorowa: Rolnictwo ekologiczne - od producenta do konsumenta. Ekoland, Warszawa 1995
305
EKONOMIKA I ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM
W AGROBIZNESIE
Szczegółowy zakres egzaminu
eksternistycznego
1. Miejsce rolnictwa w systemie
agrobiznesu
Pojęcie i funkcje agrobiznesu
Ogniwa agrobiznesu i ich zadania
Agrobiznes jako podsystem gospodarki
narodowej
Struktura polskiego agrobiznesu
Rolnictwo jako podstawowe ogniwo
agrobiznesu
Globalizacja a rozwój rolnictwa w Polsce
Polskie rolnictwo na tle innych krajów
UE
2. Przedsiębiorstwo rolne
Pojęcia ekonomiczne związane z
Wymagania egzaminacyjne
Kryteria oceniania
- posłużyć się podstawowymi kategoriami
ekonomicznymi i rolniczymi,
- oceniać znaczenie rolnictwa w
agrobiznesie i gospodarce,
- określić procesy integracyjne w
agrobiznesie,
- scharakteryzować przedsiębiorstwa
funkcjonujące w systemie agrobiznesu,
- rozróżnić struktury organizacyjne
przedsiębiorstw,
- określić działalność zaopatrzeniową,
handlową, produkcyjną przedsiębiorstwa,
- określić pozaprodukcyjne funkcje
gospodarstw rolnych,
- obliczyć wysokość dopłat bezpośrednich,
- scharakteryzować rodzaje ubezpieczeń
oraz dokonać analizy ofert
ubezpieczeniowych różnych firm,
- dokonać analizy informacji o warunkach
i możliwościach uzyskania kredytów,
- zorganizować proces pracy i produkcji
w gospodarstwie rolnym zgodnie z
Kodeksem Dobrej Praktyki Rolniczej,
- obliczyć i ocenić zasoby pracy w
gospodarstwie rolnym,
- opisać procedurę zakładania
przedsiębiorstwa,
niedostateczny nie opanował wymaganych na ocenę
dopuszczającą treści
dopuszczający zna pojęcie agrobiznesu
zna ogniwa agrobiznesu
dostateczny j. w. oraz Rozumie specyfikę polskiego
agrobiznesu
dobry j. w. oraz potrafi scharakteryzować
poszczególne ogniwa agrobiznesu
potrafi wykonywać obliczenia związane z
uzyskaniem dopłat bezpośrednich,
bardzo dobry j. w. oraz rozumie szanse i zagrożenia
globalizacji dla rozwoju rolnictwa
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
niedostateczny nie opanował wymaganych na ocenę
dopuszczającą treści
306
gospodarstwem rolnym
Zakładanie i prowadzenie
przedsiębiorstwa
Formy organizacyjno-prawne
gospodarstw rolnych
Podział gospodarstw ze względu na formy
własności
Struktura organizacyjna gospodarstwa
rolnego Funkcje gospodarstwa
Działy i gałęzie produkcji oraz ich
powiązania
Rodzaje działalności w gospodarstwie
rolnym
Czynniki produkcji w gospodarstwie
rolnym
Ziemia jako czynnik produkcji
Tendencje zmian w użytkowaniu ziemi
przez różne formy gospodarstw
Organizacja terytorium gospodarstwa
Komplementarność i substytucyjność
czynników produkcji
Relacje między czynnikami produkcji
Wskaźniki wartości rolniczej ziemi
Pojęcie, klasyfikacja i struktura trwałych
środków produkcji
Wyposażenie gospodarstwa w trwałe
środki produkcji
Zużycie i amortyzacja środków trwałych
Inwestycje w rolnictwie
Składniki i funkcje majątku obrotowego
Metody produkcji rolniczej
Rolnictwo konwencjonalne, ekologiczne i
integrowane. Rolnictwo precyzyjne
Wybrane zagadnienia prawa rolnego w
Polsce
Źródła prawa rolnego w Polsce i Unii
Europejskiej
- sklasyfikować gospodarstwa rolne
według różnych kryteriów,
- określić, na podstawie publikacji
statystycznych, przyczyny i główne
kierunki przemian własnościowych w
rolnictwie,
- scharakteryzować relacje
gospodarstwa rolnego z mikro-i
makrootoczeniem,
- skorzystać z usług instytucji i organizacji
działających na rzecz wsi i rolnictwa,
- określić instytucje wspomagające
działalność gospodarczą,
- określić elementy składowe
gospodarstwa rolnego,
- określić wpływ czynników
zewnętrznych i wewnętrznych na
organizację gospodarstwa rolnego,
- określić kierunki przemian
własnościowych w rolnictwie,
- scharakteryzować podstawowe
czynniki produkcji i uzasadnić
możliwości ich substytucji,
- obliczyć podstawowe wskaźniki
substytucji czynników produkcji,
- ocenić wyposażenie gospodarstwa w
środki produkcji,
- określić efekty i obliczyć efektywność
inwestycji,
- scharakteryzować metody produkcji
rolniczej,
- scharakteryzować mierniki efektywności
produkcji rolniczej,
- zinterpretować przepisy prawne
regulujące działalność rolniczą,
- obliczyć podatek rolny i wypełnić
dokumenty podatkowe,
dopuszczający zna podstawowe pojęcia
ekonomiczne związane z gospodarstwem rolnym
zna podstawowe zasady kształtowania ustroju
rolnego
dostateczny j. w. oraz zna funkcje gospodarstwa
potrafi wyjaśnić powiązania między działami i
gałęziami w gospodarstwie rolnym
dobry j. w. oraz Potrafi wybrać formy
organizacyjno-prawne przedsiębiorstw
funkcjonujących w agrobiznesie do potrzeb
bardzo dobry j. w. oraz zna zagadnienia poruszane
przez akty prawne dotyczące ustroju rolnego w
Polsce oraz UE
potrafi ze zrozumieniem wybrać ofertę firm
ubezpieczeniowych,
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
307
Zasady kształtowania ustroju rolnego
Rola Agencji Nieruchomości Rolnych
Biuro notarialne i księgi wieczyste
Podatki i opłaty w rolnictwie
Ubezpieczenia społeczne i majątkowe w
agrobiznesie
3. Organizacja produkcji i pracy
Proces pracy a proces produkcji
Specyficzne cechy procesu pracy i
procesu produkcji w rolnictwie
Formy organizacji produkcji
Proces produkcji i jego struktura
Zasady i metody obliczania zdolności
produkcyjnej
Działalność produkcyjna, system i
organizacja produkcji
Polityka wytwarzania, kontrola produkcji
Mierniki efektywności produkcji
Rodzaje technik wytwórczych
Wpływ obszaru gospodarstwa na wybór
technik wytwórczych
Wpływ obszaru gospodarstwa na wybór
techniki wytwarzania produktów rolnych
Proces intensyfikacji produkcji rolniczej
Analizowanie sposobu wytwarzania
produktu rolniczego
Poprawa konkurencyjności gospodarstw
rolnych
Jakość i bezpieczeństwo żywności
Składniki systemu gospodarowania
zasobami pracy
Czas pracy ludzi i jego wykorzystanie
Organizacja i normowanie pracy
Planowanie zatrudnienia
Pomiar wydajności pracy i czynniki jej
wzrostu
Nowe kierunki w organizacji pracy
- obliczyć wysokość dopłat bezpośrednich,
- scharakteryzować rodzaje ubezpieczeń
oraz dokonać analizy ofert
ubezpieczeniowych różnych firm,
- dokonać analizy informacji o warunkach
i możliwościach uzyskania kredytów,
- zorganizować proces pracy i produkcji
w gospodarstwie rolnym zgodnie z
Kodeksem Dobrej Praktyki Rolniczej,
- obliczyć i ocenić zasoby pracy w
gospodarstwie rolnym,
niedostateczny nie opanował wymaganych na ocenę
dopuszczającą treści
dopuszczający zna podstawowe pojęcia związane z
organizacją procesu pracy
dostateczny j. w. oraz zna podstawowe zasady
organizacji pracy i produkcji
dobry j. w. oraz potrafi oceniać zasoby pracy w
gospodarstwie rolnym
bardzo dobry j. w. oraz potrafi zaplanować proces
pracy o produkcji w gospodarstwie rolnym zgodnie
z Dobrą Praktyką Rolniczą
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
308
Zarządzanie czasem
Ogólne zasady bezpieczeństwa i higieny
pracy w rolnictwie
Standardy bezpieczeństwa i ochrony
pracy w UE
4. Rachunkowość rolna
Znaczenie rachunkowości w
gospodarstwie rolnym
Pojęcie rachunkowości i jej funkcje
Ustawa o rachunkowości
Rachunkowość finansowa, zarządcza,
podatkowa
Majątek podmiotów gospodarczych, jego
klasyfikacja i charakterystyka
Źródła pochodzenia majątku
Operacje gospodarcze i ich wpływ na
bilans
Bilans majątkowy, budowa i struktura
Inwentaryzacja i wycena składników
majątkowych
Dowody księgowe, pojęcie, znaczenie i
klasyfikacja
Zasady sporządzania, obiegu, kontroli i
przechowywania dokumentów
księgowych
Dokumenty wewnętrzne i zewnętrzne
Faktury i rachunki
Organizacja Systemu Zbierania i
Wykorzystywania Danych
Rachunkowych
Zasady i zakres gromadzenia danych
rachunkowych
Książka inwentarzowa, wpłat i wypłat,
obrotów i zaszłości w gospodarstwie
rolnym
Raport indywidualny gospodarstwa
rolnego
- scharakteryzować rodzaje i funkcje
rachunkowości,
- scharakteryzować składniki majątkowe
podmiotów gospodarczych,
- scharakteryzować źródła pochodzenia
składników majątkowych,
- przeprowadzić spis z natury oraz
wycenić składniki majątkowe,
- obliczyć koszty i opłacalność
działalności rolniczej,
- sporządzić kalkulację kosztów
przy podejmowaniu decyzji
gospodarczych,
- obliczyć dochód z produkcji rolniczej,
- skorzystać
z
programów
komputerowych
stosowanych do
prowadzenia rachunkowości,
niedostateczny nie opanował wymaganych na ocenę
dopuszczającą treści
dopuszczający zna podstawowe pojęcia związane z
rachunkowością rolną
dostateczny j. w. oraz zna rodzaje i funkcje
rachunkowości
wykonuje proste obliczenia związane z
rachunkowością rolną
dobry j. w. oraz sporządza nieskomplikowane
kalkulacje kosztów i podejmuje na ich podstawie
decyzje gospodarcze
bardzo dobry j. w. oraz potrafi wykorzystać
rachunkowość w procesie zarządzania
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
309
Wykorzystanie rachunkowości w
procesie zarządzania
Istota rachunkowości zarządczej
Kryteria kosztów dla celów
sprawozdawczych
Kryteria klasyfikacyjne kosztów dla
celów decyzyjnych
Rachunek kosztów całkowitych a
rachunek kosztów zmiennych
Sprawozdania finansowe
Rola rachunkowości zarządczej w
procesie decyzyjnym
Wykorzystanie techniki komputerowej w
rachunkowości
Podstawowe pojęcia stosowane w
rachunku ekonomicznym
Koszty i ich klasyfikacja
Koszty stałe i ich rola w gospodarstwie
rolnym
Obliczanie kosztów jednostkowych
wybranej działalności gospodarczej
Kalkulacje rolnicze, znaczenie, rodzaje i
zastosowanie
Cena sprzedaży i jej elementy
Czynniki wpływające na cenę sprzedaży
Rodzaje przychodów i zysku
Pojęcie i kategorie wyniku finansowego
Analiza porównawcza i przyczynowo skutkowa wyniku finansowego
Wskaźniki zyskowności i rentowności
Ocena rentowności w gospodarstwie
Żywotność ekonomiczna gospodarstwa
rolnego
5. Marketing w agrobiznesie
Marketing w skali gospodarki rynkowej
oraz w skali gospodarstwa i
przedsiębiorstwa
- objaśnić podstawowe pojęcia dotyczące
gospodarki rynkowej,
- scharakteryzować podmioty gospodarki
rynkowej oraz określić ich funkcje,
niedostateczny nie opanował wymaganych na ocenę
dopuszczającą treści
dopuszczający zna podstawowe pojęcia związane z
marketingiem w agrobiznesie
310
Potrzeby jako punkt wyjścia działań
marketingowych
Podstawowe funkcje marketingu
Cele i zadania marketingu w planowaniu
działalności
Analiza otoczenia gospodarstwa rolnego,
ocena szans i zagrożeń
Informacje i badania marketingowe
Instrumenty strategii marketingowej,
produkt, dystrybucja, promocja, cena.
Decyzje w dziedzinie komunikacji
marketingowej - promocja sprzedaży,
reklama, sprzedaż bezpośrednia, public
relations
Pojęcie zarządzania marketingowego
Planowanie marketingowe
Kontrola marketingowa i kontrola
działań marketingowych
Cechy gospodarki rynkowej i zasady jej
funkcjonowania
Pozycja rolnictwa i przetwórstwa
spożywczego w gospodarce rynkowej
Udział sektora rolno-żywnościowego w
tworzeniu PKB i w zatrudnieniu
Powiązania sektora rolnożywnościowego z innymi działami
gospodarki narodowej
Rola rolnictwa i przetwórstwa
spożywczego w kształtowaniu poziomu
życia i równowagi rynkowej
Popyt na żywność i jego uwarunkowania
Czynniki kształtujące podaż surowców
żywnościowych
Dostawcy środków produkcji jako
podmiot marketingu
Przetwórstwo surowców żywnościowych
a integracja z UE
- określić cechy rynku rolnego i
żywnościowego,
- rozróżnić czynniki kształtujące popyt i
podaż produktów rolniczych,
- zbadać opinie konsumentów i
producentów dotyczące produktów
rolniczych i żywnościowych,
- wyjaśnić mechanizm kształtowania się
cen na produkty rolnicze i żywnościowe,
- wyjaśnić pojęcie marketingu i określić
jego podstawowe funkcje,
- scharakteryzować rodzaje komunikacji
marketingowej,
- posłużyć się pojęciami z zakresu
marketingu i logistyki,
- określić mocne i słabe strony oraz szansę
i zagrożenia gospodarstwa rolnego,
- sporządzić plan marketingowy
gospodarstwa i przedsiębiorstwa,
- zastosować instrumenty strategii
marketingowej,
- scharakteryzować wybrane rynki rolnożywnościowe,
- określić korzyści z handlu
zagranicznego produktami rolniczymi i
żywnościowymi,
- zastosować przepisy dotyczące
eksportu i importu produktów
rolniczych i żywnościowych,
wymienia podmioty gospodarki rynkowej
dostateczny j. w. oraz charakteryzuje podmioty
gospodarki rynkowej,
zna istotę interwenizmu na rynku rolnożywnościowym
dobry j. w. oraz wyjaśnia pozycję rolnictwa i
przetwórstwa w gospodarce rynkowej
wykonuje analizę SWAT gospodarstwa rolnego oraz
przedsiębiorstw w agrobiznesie
charakteryzuje rynki rolno-żywnościowe
bardzo dobry j. w. oraz na podstawie analiz
podejmuje decyzje marketingowe i sporządza plan
marketingowy
zna i potrafi zastosować przepisy dotyczące eksportu
i importu produktów rolniczych i żywnościowych
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
311
Rynek rolno-żywnościowy: pojęcie,
elementy i funkcje
Specyficzne cechy rynku rolnożywnościowego
Uczestnicy rynku rolno-żywnościowego
Zmiany na rynku artykułów rolnożywnościowych
Rekonstrukcja i rozwój przemysłu rolnożywnościowego
Instytucje współdziałające na rynku
rolno-żywnościowym
Ogólna charakterystyka rynków rolnych
Charakterystyka wybranych rynków
surowców i produktów rolniczych
Warunki ekonomiczne rynku środków
produkcji i usług dla rolnictwa
Struktura i specyfika różnych kanałów
dystrybucyjnych
Kanały dystrybucyjne w sektorze płodów
rolniczych
Logistyka, definicje, rola i zadania
Kompleksowa obsługa logistyczna:
terminale rejonowe, centra dystrybucji i
składy, centra logistyczne przy
sortowniach, składy celne
Zakres współpracy z operatorem
logistycznym
Łańcuch dostaw i jego elementy
Procesy integrujące łańcuch dostaw
Zarządzanie łańcuchem dostaw
Specyfika gospodarstwa rolnego jako
podmiotu rynkowego
Specyfika płodów rolnych oferowanych
na sprzedaż
Konkurencyjność gospodarstw rolnych
na rynkach wewnętrznych i zewnętrznych
Zapewnienie jakości i bezpieczeństwa
312
żywnościowego
Przepisy dotyczące eksportu i importu
produktów rolniczych i spożywczych,
instytucje i instrumenty interwencjonizmu
państwowego na rynku rolnożywnościowym
Handel zagraniczny produktami rolnożywnościowymi
Handel z krajami UE
Marketing międzynarodowy
Światowa Organizacja Handlu (WTO)
6. Zarządzanie przedsiębiorstwem
Podstawowe pojęcia: planowanie,
zarządzanie, strategia, kontrola
Style i systemy kierowania
Zasady i funkcje zarządzania
Charakterystyka menedżera
Metody zarządzania stosowane w
rolnictwie
Proces podejmowania decyzji
Rodzaje planów w rolnictwie
Hierarchia planów
Ogólny plan przedsiębiorstwa, plan
operacyjny, plan strategiczny
Elementy procesu planowania
Pojęcie i cele biznesplanu
Struktura biznesplanu
Rodzaje strategii
Analiza strategiczna
Etapy i formy kontroli
Związki planowania z zarządzaniem
Wykorzystanie Internetu w planowaniu i
w zarządzaniu przedsiębiorstwem
Systemy wynagradzania pracowników
Funkcje i składniki płac
Możliwości pracy w agrobiznesie
Samoocena predyspozycji zawodowych
- określić zasady zarządzania
przedsiębiorstwem,
- określić różnice w zarządzaniu małym i
dużym przedsiębiorstwem,
- określić potrzeby finansowe
przedsiębiorstwo i źródła pozyskania
kapitału,
- określić rolę i zadania kadry
kierowniczej w przedsiębiorstwie,
- ustalić potrzeby i zasady doboru
pracowników,- rozróżnić sposoby
wynagradzania pracowników,
- wyjaśnić rolę planowania i kontroli w
przedsiębiorstwie,
- scharakteryzować rodzaje planów,
- określić zasady konstruowania
biznesplanu,
niedostateczny nie opanował wymaganych na ocenę
dopuszczającą treści
dopuszczający zna podstawowe pojęcia związane z
zarządzaniem
potrafi wskazać źródła informacji o wolnych
miejscach pracy
dostateczny j. w. oraz zna etapy podejmowania
decyzji i metody zarządzania stosowane w
rolnictwie
rozumie rolę planowania i kontroli w gospodarstwie
potrafi przygotować życiorys zawodowy oraz liust
motywacyjny
zna podstawowe prawa i obowiązki pracownika i
pracodawcy
dobry j. w. oraz Potrafi wykonać biznesplan
zna wybrane przepisy Kodeksu Pracy
potrafi obliczyć poszczególne składniki
wynagrodzenia
bardzo dobry j. w. oraz zna i interpretuje przepisy
Kodeksu Pracy
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
313
Poszukiwanie pracy
Źródła informacji o wolnych miejscach
pracy
Przygotowanie życiorysu zawodowego i
listu motywacyjnego
Wybrane przepisy Kodeksu pracy
Prawa i obowiązki pracownika i
pracodawcy
7. Wspólna Polityka Rolna
Rolnictwo i obszary wiejskie w Unii
Europejskiej
Regionalne zróżnicowanie rolnictwa w
krajach Unii Europejskiej
Wybrane problemy polityki rolnej i
obszarów wiejskich w Polsce
Cele i zasady funkcjonowania Wspólnej
Polityki Rolnej
Dopłaty bezpośrednie do produkcji rolnej
Rola zadania Agencji Restrukturyzacji i
Modernizacji Rolnictwa
Działalność Agencji Rynku Rolnego
Zintegrowany System Zarządzania i
Kontroli
Polityka regionalna i fundusze
strukturalne Unii Europejskiej
Polityka ochrony środowiska i przestrzeni
rolno-leśnej w Polsce i UE
Przedsiębiorczość na obszarach wiejskich
Prawo działalności gospodarczej
Plany i strategie rozwoju obszarów
wiejskich i rolnictwa
Działania i priorytety wdrażane w
ramach sektorowych programów
operacyjnych oraz Planu Rozwoju
Obszarów Wiejskich (PROW)
Procedura ubiegania się o pomoc
finansową w ramach Sektorowego
Określić zadania Wspólnej Polityki Rolnej
Scharakteryzować zróżnicowanie
regionalne rolnictwa w krajach UE
Wyjaśnić cele pomocy finansowej dla
rolnictwa oraz obszarów wiejskich
Scharakteryzować rodzaje dopłat
Scharakteryzować rolę oraz
funkcjonowanie instytucji rządowych
obsługujących instrumenty Wspólnej
Polityki Rolnej
niedostateczny nie opanował wymaganych na ocenę
dopuszczającą treści
dopuszczający zna podstawowe pojęcia związane ze
Wspólną Polityką Rolną
dostateczny j. w. oraz zna podstawowe założenia
WPR,
dobry j. w. oraz charakteryzuje działalność instytucji
związanych z realizacją WPR
bardzo dobry j. w. oraz Potrafi skorzystać z
instrumentów wsparcia rozwoju rolnictwa oraz
obszarów wiejskich
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
314
Programu Operacyjnego
„Restrukturyzacja i modernizacja sektora
żywnościowego i rozwój obszarów
wiejskich" (SPO)
LITERATURA
1.
Kodeks
Dobrej
2.
www.mos.gov.pl/
3.
www.minrol.gov.pl
4.
Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik, Warszawa 2002
5.
Kowalak Z.: Produkcja rolnicza. Cz.1. Gospodarstwo rolne i jego organizacja. EMPi2, Poznań 2002
6.
Kożuch
7.
Kożuch A. i in.: Podstawy rachunkowości. WSiP, Warszawa 2003
8.
Kożuch
9.
Niedzielski E., Łapińska A.: Zarządzanie firmą. WSiP, Warszawa 1999
A.:
zb.:
A.,
Praktyki
Rolniczej.
Ekonomika i
Mirończuk
Agrobiznes.
A.:
organizacja
FAPA,
Warszawa
obrotu
rolnego.
Podstawy ekonomiki
Wybrane
zagadnienia
2002
WSiP, Warszawa 1998
agrobiznesu. Cz.1. WSiP, Warszawa 2000
10.
Pr.
prawne.
11.
Pr. zb.: Marketing w agrobiznesie. Format-AB, Warszawa 1996
12.
Pr. zb.: Marketing w agrobiznesie. Wypisy i ćwiczenia. Format-AB, Warszawa 1999
13.
Pr. zb.:
14.
Pr. zb.: Rynek rolny. FAPA, Warszawa 1998
15.
Ziętara W.: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstwa rolniczego. FAPA, Warszawa 1998
16.
Strategia rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa na lata 2007-2013 (z elementami prognozy do roku 2020). MRiRW, Warszawa 2004
17.
Zwykła Dobra Praktyka Rolnicza. FAPA, Warszawa 2003
Przedsiębiorstwo w gospodarce rynkowej.
WSiP, Warszawa 1999
Format-AB, Warszawa 1999
315
ROLNICTWO EKOLOGICZNE
L.P
.
I.
Szczegółowy zakres egzaminu
eksternistycznego
Znaczenie i ogólna
charakterystyka rolnictwa
ekologicznego.
1. Rola i zadania rolnictwa
ekologicznego
2. Główne cele rolnictwa
ekologicznego
3. Przegląd metod rolnictwa
ekologicznego
II.
Ekonomika gospodarstw
Ekologiczne następstwa
nieekologicznego
gospodarowania
2. Eko-rolnictwo szansa na
1.
Wymagania egzaminacyjne
Rozumienie środowiska jako
zespołu czynników oddziałujących
na organizmy żywe
Określanie wpływu wielu
różnorodnych czynników
ekologicznych na egzystencję
człowieka
Poznanie podstawowych pojęć z
zakresu rolnictwa ekologicznego
Charakteryzowanie systemów
gospodarczych oraz rozumienie
różnic między nimi
Obserwowanie zmian w rolnictwie
konwencjonalnym w kierunku
ekologicznej i ekonomicznej
równowagi
Określanie postulatów rolnictwa
ekologicznego
Dostrzeganie ekologicznych
następstw nieekologicznego
gospodarowania
Dostrzeganie zmian w polityce
rolnej
Określanie zasad handlu rolnego
Interpretowanie ważniejszych praw
Kryteria oceny (słuchacz umie)
Niedostateczny nie opanował wymaganych na ocenę
dopuszczającą treści
Dopuszczający
Definiować podstawowe pojęcia z zakresu rolnictwa
ekologicznego, zna zasady zdrowego i ekologicznego
odżywiania się, wymienić systemy gospodarowania
Dostateczny
j. w. Oraz rozumieć zależności istniejące w
środowisku przyrodniczym, wymienić podstawowe
zasady rolnictwa ekologicznego, określić społeczne
korzyści wynikające z ekologicznego systemu
gospodarowania
Dobry
j. w. Oraz charakteryzować systemy produkcji
rolniczej oraz dokonać ich porównania, przedstawić
szanse rolnictwa integrowanego
Bardzo dobry
j. w. Oraz dostrzegać pozytywne znaczenie
ekologicznej żywności na zdrowie człowieka
Analizować szanse i możliwości dalszego rozwoju
rolnictwa ekologicznego
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i umiejętności
wykraczające poza wymagania do przedmiotu
Niedostateczny nie opanował wymaganych na ocenę
dopuszczającą treści
Dopuszczający
Wymienić ekologiczne następstwa nieekologicznego
gospodarowania, zna podstawowe zasady uprawy roli,
czyszczenia i przechowywania płodów rolnych
Znać ogólne zasady dotyczące sprzedaży płodów
316
polską specjalność
3. Przestawianie gospodarstwa na
ekonomiczny sposób
gospodarowania
4. Obrót towarowy i zbyt
III.
Uprawa roli, nawożenie
1. Uprawa roli w rolnictwie
ekologicznym
2. Wymagania glebowe roślin
3. Nawożenie w
różnych metodach prowadzenia
gospodarstw ekologicznych
4. Metody
kompostowania
5. Budowa pryzmy, dojrzewanie
oraz miejsce i pora zakładania
pryzmy kompostowej
6. Przebieg procesu przemiany
materii i energii w kompostach
obornikowych
7. Preparaty biodynamiczne
i rozporządzeń
Analizowanie możliwości
przestawnie gospodarki rolnej wg.
kryteriów ekologicznych
Określanie możliwości sprzedaży
płodów rolnych i uzyskiwania cen
satysfakcjonujących rolnika
Wykazanie, że w rolnictwie
ekologicznym można uzyskać
zabezpieczenie bytu materialnego
Określanie celów i
zadań uprawy roli oraz roli nawożenia
w rolnictwie ekologicznym
Charakteryzowanie
nawozów w rolnictwie ekologicznym
Dostrzeganie różnic
między nawożeniem w
gospodarstwach ekologicznych oraz
gospodarstwach innych systemów
Przedstawienie budowy
pryzmy kompostowej
Określanie przebiegu
procesów przemiany materii w
kompostach obornikowych
Odkreślanie roli
preparatów biodynamicznych
Dostateczny
j. w. Oraz wyjaśnić ekologiczne następstwa
nieekologicznego gospodarowania, zna czego dotyczą
podstawowe rozporządzenia stawiane rolnictwu
ekologicznemu
Dobry
j. w. Oraz charakteryzować ekologizację rolnictwa
Analizować możliwości przestawiania gospodarki
rolnej wg. kryteriów ekologicznych
Bardzo dobry
j. w. Oraz interpretować ważniejsze prawa i
rozporządzenia dotyczące gospodarstw ekologicznych
Dostrzegać zmiany w polityce rolnej
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i umiejętności
wykraczające poza wymagania do przedmiotu
Niedostateczny nie opanował wymaganych na ocenę
dopuszczającą treści
Dopuszczający
Wymienić cele zadania uprawy roli, wymienić rodzaje
nawozów stosowanych w rolnictwie ekologicznym
Znać rolę nawożenia, podać miejsce i porę zakładania
pryzmy kompostowej
Dostateczny
j. w. Oraz omówić podstawowe zabiegi uprawowe
Omówić budowę pryzmy kompostowej
Podać znaczenie międzyplonów, resztek pożniwnych
oraz słomy
Dobry
j. w. Oraz charakteryzować przebieg procesów
przemiany materii w kompostach obornikowych
Dostrzegać różnice między nawożeniem w
gospodarstwach ekologicznych oraz pozostałych
Bardzo dobry
j. w. Oraz określić zabiegi pielęgnacyjne na wybranej
roślinie, analizować żywienie roślin w ujęciu
rolnictwa ekologicznego, przedstawić przygotowanie
stosowanie oraz działanie preparatów
317
IV.
Wpływ atmosfery i kosmosu na
rośliny
1. Wykorzystanie rytmów
kosmicznych
V.
V. Ochrona roślin
1. Podstawowe założenia ochrony
roślin.
2. Ochrona roślin przed chorobami.
3. Zapobieganie wystąpieniu
szkodników.
4. Zwalczanie niepożądanej
roślinności w uprawach
rolniczych.
5. Środki ochrony roślin pochodzenia
naturalnego.
6. Wywary i wyciągi roślinne w
ochronie roślin.
biodynamicznych, porównać różne metody
sporządzania kompostów
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i umiejętności
wykraczające poza wymagania do przedmiotu
Rozumie sens oddziaływania
Niedostateczny nie opanował wymaganych na ocenę
energii kosmicznej na wzrost i rozwój dopuszczającą treści
roślin
Dopuszczający
Określa wpływ księżyca na
Zna rolę planet
rozmnażanie i dziedziczenie
Dostateczny
j. w. Oraz podzielić znaki zodiaku na trygony
patronujące różnym organom narządom i zabiegom
agrotechnicznym
Dobry
j. w. Oraz przyporządkować znakom zodiaku
odpowiednie fazy roślin
Bardzo dobry
j. w. Oraz interpretować dane zawarte w kalendarzu
(zaplanować odpowiednie czynności na korzystny czas
albo znaleźć korzystny czas dla zaplanowanej pracy)
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i umiejętności
wykraczające poza wymagania do przedmiotu
podaje podstawowe
Niedostateczny nie opanował wymaganych na ocenę
założenia ochronny roślin w rolnictwie dopuszczającą treści
ekologicznym
Dopuszczający
obserwuje zmiany w
zdefiniować podstawowe pojęcia związane z ochroną
rolnictwie konwencjonalnym w
roślin, podzielić czynniki chorobotwórcze
kierunku ekologicznej i ekonomicznej wymienić preparaty bakteryjne, wymienić objawy
równowagi
chorobowe i sposoby żerowania szkodników
charakteryzuje środki
wymienić podstawowe środki stosowane w rolnictwie
dozwolone do zwalczania chorób roślin ekologicznym
i szkodników
Dostateczny
wskazuje na
j.w. oraz wskazać metody ograniczenia występowania
wykorzystanie wywarów, wyciągów
chorób szkodników i chwastów, wymienić grupy
analizuje stosowanie
środków do zwalczania chorób roślin, wymienić środki
preparatów bakteryjnych
do zwalczania szkodników, podać metody zwalczania
chwastów, wyjaśnić na czym polega metoda
integrowana
318
VI.
Rośliny uprawy polowej
1. Uprawa roślin na nasiona.
2. Rośliny oleiste.
3. Rośliny pastewne uprawy polowej.
4. Uprawa mieszanek.
VII.
Warzywnictwo i sadownictwo
1. Uprawa warzyw gruntowych
2. Bio-intensywne ogrodnictwo
3. Uprawa ogólna i gatunki roślin
sadowniczych
analizuje wymagania przyrodnicze
i gospodarcze
przedstawia agrotechnikę
wybranych roślin
przedstawia ekologiczne sposoby
zwalczania chorób szkodników i
chwastów
przedstawia przykładowe
płodozmiany
analizuje zamknięty obiekt
składników pokarmowych
przedstawia uzyskanie zdrowej
żywności metodą Bio
podaje korzyści z prowadzenia
sadu metodami ekologicznymi
Dobry
j.w. oraz podać przykładowe środki ochrony roślin
pochodzenia naturalnego, przedstawić stosowanie
wywarów i wyciągów roślinnych, wyjaśnić zjawisko
allelopatii
Bardzo dobry
j.w. oraz przyporządkować grupy środków do
odpowiednich chorób roślin, przedstawić sposób
przygotowania preparatu pochodzenia naturalnego,
określić działanie preparatów biologicznych
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i umiejętności
wykraczające poza wymagania do przedmiotu
Niedostateczny nie opanował wymaganych na ocenę
dopuszczającą treści
Dopuszczający
wymienić podstawowe grupy roślin podając ich
wymagania glebowe oraz uprawę roli
Dostateczny
j.w. oraz przedstawić agrotechnikę wybranej rośliny
uprawnej
Dobry
j.w. oraz przedstawić zwalczanie sposobem
ekologicznym ważniejszych chorób szkodników i
chwastów
Bardzo dobry
j.w. oraz zaproponować przykładowy płodozmian dla
określonego stanowiska
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i umiejętności
wykraczające poza wymagania do przedmiotu
Niedostateczny nie opanował wymaganych na ocenę
dopuszczającą treści
Dopuszczający
podać zalety warzyw i owoców uzyskanych w
gospodarstwach ekologicznych
Dostateczny
j.w. oraz omówić główne założenia zakładania i
prowadzenia sadu
319
VIII.
Trwałe użytki zielone
1. Roślinność użytków zielonych
2. Łąka naturalna jako zbiorowisko
roślinne
3. Praktyczne wskazówki dotyczące
użytkowania i nawożenia użytków
zielonych w rolnictwie
ekologicznym
IX.
Podstawy chowu zwierząt w
gospodarstwie ekologicznym.
1. Gatunki i rasy zwierząt
2. Warunki utrzymywania i
obchodzenia się ze zwierzętami
3. Żywienie zwierząt
4. Profilaktyka i leczenie
5. Jakość produktów zwierzęcych,
Dobry
j.w. oraz omówić główne zalecenia uprawy warzyw
gruntowych
Bardzo dobry
j.w. oraz scharakteryzować metodą Bio intensywne
ogrodnictwo jako produkcję zdrowej żywności
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i umiejętności
wykraczające poza wymagania do przedmiotu
Charakteryzuje poszczególne grupy Niedostateczny nie opanował wymaganych na ocenę
roślinności na użytkach zielonych
dopuszczającą treści
Rozpoznaje ważniejsze gatunki
Dopuszczający
traw, motylkowych, ziół i chwastów
Podać znaczenie gospodarcze i przyrodnicze użytków
Dostrzega zależność ekosystemu
zielonych
łąk naturalnych od sposobu
Dokonać podziału traw
użytkowania i nawożenia
Podać przyczyny zachwaszczenia
Spostrzega zmiany w składzie runi, Wymienić zabiegi pielęgnacyjne
poznaje ich przyczyny
Dostateczny
j.w. oraz podać sposoby suszenia siana i wypasu,
rozpoznać zioła i chwasty, wymienić gatunki traw
określając ich wartość pokarmową
Dobry
j.w. oraz rozpoznać najbardziej pospolite gatunki traw
Ocenić skład runi
Bardzo dobry
j.w. oraz zaplanować nawożenie w oparciu o skład
botaniczny, Wybrać sposób renowacji w oparciu o
konkretne warunki
Dostrzega relacje między
Niedostateczny nie opanował wymaganych na ocenę
zwierzęciem gospodarczym a roślinami dopuszczającą treści
uprawnymi – jako zintegrowanego
Dopuszczający
organizmu gospodarczego
Określić warunki jakie należy zapewnić zwierzętom
Analizuje metody chowu jako
Wymienić zabiegi hodowlane jakie mogą być
ekonomicznie opłacalne
prowadzone na zwierzętach
Charakteryzuje żywienie zwierząt Dostateczny
zgodnie z naturą
j.w. oraz określić pochodzenie zwierząt w
Określa jakość produktów
gospodarstwach ekonomicznych, omówić zasady
zwierzęcych
obchodzenia się ze zwierzętami
320
przygotowanie do sprzedaży
X.
Kontrola i współpraca w
rolnictwie ekologicznym
1. Przestawianie gospodarstwa na
ekologiczny sposób gospodarowania
2. Rozporządzenia UE dotyczące
rolnictwa ekologicznego
3. Organizacje i stowarzyszenia
producentów ekologicznych
4. Perspektywy rozwoju rolnictwa
ekologicznego
Dobry
j.w. oraz omówić zasady żywienia zwierząt,
scharakteryzować zabiegi profilaktyczne oraz
niekonwencjonalne metody leczenia
Bardzo dobry
j.w. oraz dobrać gatunki i rasy zwierząt, określić
stanowisko rolnictwa ekologicznego w sprawie
inżynierii genetycznej, dokonać oceny lokalizacji
budynku i wyposażenia
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i umiejętności
wykraczające poza wymagania do przedmiotu
Analizuje możliwości
Niedostateczny nie opanował wymaganych na ocenę
przestawiania gospodarki rolnej wg.
dopuszczającą treści
kryteriów ekologicznych
Dopuszczający
Określa zasady handlu rolnego
Znać zasady zdrowego ekologicznego odżywiania
Interpretuje ważniejsze prawa i
Podać ogólne zasady dotyczące sprzedaży płodów
rozporządzenia
rolnych
Wskazuje na zdrowe wytwarzanie
Określić rolę Ekolandu
żywności
Dostateczny
Wskazuje na promocję produktów j.w. oraz określić ważniejsze cele Ekolandu,
ekologicznych
wymienić zadania Międzynarodowej Federacji
Wskazuje na współpracę
Rolnictwa Ekologicznego
międzynarodową określając jej zadania Dobry
j.w. oraz analizować możliwości przestawiania
gospodaki rolnej wg. kryteriów ekologicznych
Przewidywać wzrost liczby gospodarstw
ekologicznych
Bardzo dobry
j.w. oraz interpretować ważniejsze prawa i
rozporządzenia dotyczące gospodarstw ekologicznych
Dostrzegać zmiany w polityce rolnej, analizować
szanse i możliwości dalszego rozwoju rolnictwa
ekologicznego
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i umiejętności
wykraczające poza wymagania do przedmiotu
321
LITERATURA
1. Podręcznik rolnictwa ekologicznego. Georg E. Sieebeneicher, tłumaczenie zbiorowe pod redakcją Danieli Ostrowskiej; Wydawnictwo Naukowe: PWN
Warszawa 1997r.
2. Ekologia z ochroną środowiska. Ewa Pyłka – Gutowska; Wydawnictwo Naukowe: Oświata 1998r.
3. Broszury dotyczące rolnictwa ekologicznego wydawane na bieżąco.
4. Czasopismo „Aura" - artykuły dotyczące rolnictwa ekologicznego.
5. Ustawy i Rozporządzenia dotyczące rolnictwa ekologicznego.
322
PODSTAWY AGROBIZNESU
1.
2.
Szczegółowy zakres egzaminu
eksternistycznego
System agrobiznesu, funkcje, potencjał i
miejsce w gospodarce.
1. Pojęcie agrobiznesu.
2.Ogniwa agrobiznesu.
3. Funkcje agrobiznesu.
4. Struktura polskiego agrobiznesu
Procesy integracyjne wewnątrz
agrobiznesu.
5. Pojęcie, istota i formy integracji
gospodarczej.
6. Integracja pozioma i pionowa
w agrobiznesie.
7. Kontrakt jako forma częściowej
integracji
pionowej.
8. Cele integracji w gospodarce
żywnościowej.
Wymagania egzaminacyjne
Kryteria oceniania
-charakteryzować agrobiznes jako system
wzajemnie powiązanych ogniw
gospodarowania żywnością.
-charakteryzować potencjał
zaangażowany w agrobiznes.
-określać pozycję agrobiznesu w
gospodarce narodowej.
Niedostateczny nie opanował wymaganych na
ocenę dopuszczającą treści
Dopuszczający
Podać definicję agrobiznesu.
Dostateczny
Podać funkcje agrobiznesu.
Dobry
Omówić strukturę polskiego agrobiznesu i podać
pozycję agrobiznesu w gospodarce narodowej.
Bardzo dobry
Charakteryzować potencjał zaangażowany w
agrobiznes.
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
- objaśniać więzotwórczą rolę integracji
Niedostateczny nie opanował wymaganych na
pionowej
ocenę dopuszczającą treści
- charakteryzować formy integracji
Dopuszczający
pionowej
Zdefiniować pojęcie integracja . podać na czym
- objaśniać różnice między integracją
polega integracja pozioma i pionowa.
pionową skierowaną wstecz i
Dostateczny.
skierowaną
Wyjaśnić znaczenie integracji pionowej i
wprzód.
poziomej.
- objaśniać integrację poziomą jako punkt Dobry
wyjścia integracji pionowej skierowanej Rozróżniać integrację pionową skierowaną w
wprzód.
wprzód i skierowaną wprzód.
Bardzo dobry
Wyjaśniać znaczenie integracji poziomej jako
323
3.
4.
Ogniwa agrobznesu i ich funkcje.
-charakteryzować ogniwa agrobiznesu.
uwzględniając stosunki własności,
poziom techniki i technologii, chłonność
postępu technicznego, wzajemne
dostosowanie.
-określać dominującą funkcję każdego
ogniwa oraz wskazywać na przypadki
nakładania się funkcji.
9. Ogólne wiadomości o ogniwach
agrobiznesu.
10. Gałęzie Przemysłu środków
produkcji
dla rolnictwa oraz związane z nimi
usługi.
11. Przemysł wytwarzający środki
produkcji
dla przemysłu spożywczego oraz
związane z nim usługi.
12. Rolnictwo jako ogniwo agrobiznesu.
13. Rybołówstwo, rybactwo śródlądowe,
leśnictwo i łowiectwo.
14. Przetwórstwo surowców rolniczych
i przemysł rolno- spożywczy.
15. Skup surowców rolnych,
przechowalnictwo i transport oraz
hurtowy i detaliczny handel
żywnością.
16. System usług w agrobiznesie.
Otoczenie rynkowe
-objaśniać zjawisko konkurencyjności na
rynku rolnym i żywnościowym.
17. Rynkowa orientacja działalności.
-objaśniać zachowania konsumentów i
18.Podaż i popyt.
popyt na żywność.
19.Zachowanie rynkowe.
-Określać zachowania producentów i
20. Mechanizm kształtowania się cen.
podaż żywności.
21. Cła i instrumenty paracelne.
-objaśniać mechanizm kształtowania się
22. Opłaty wyrównawcze.
cen.
23. Kontyngenty kwotowe.
-określać niecenowe instrumenty
punkt wyjścia integracji pionowej skierowanej
wprzód. Przedstawić aktualny stan integracji w
polskim agrobiznesie, podać przyczyny.
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
Niedostateczny nie opanował wymaganych na
ocenę dopuszczającą treści
Dopuszczający
Wymieniać poszczególne ogniwa agrobiznesu i
krótko je scharakteryzować.
Dostateczny
Podać przykłady podmiotów gospodarczych
stanowiących poszczególne ogniwa agrobiznesu.
Dobry
Określać funkcje każdego ogniwa agrobiznesu,
wskazać przypadki nakładania się funkcji.
Uzasadnić pozycję dominującą przemysłu w
stosunku do rolnictwa .
Bardzo dobry
Przedstawić aktualny stan poszczególnych ogniw
agrobiznesu w Polsce., uwzględniając poziom
techniki , technologii.
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
Niedostateczny nie opanował wymaganych na
ocenę dopuszczającą treści
Dopuszczający
Wyjaśniać pojęcia podaż, popyt, zachowanie
rynkowe, cło, opłata wyrównawcza, kontyngent,
kurs dewizowy, podać definicję podatku VAT.
Dostateczny
Wyjaśniać mechanizm kształtowania się cen.
Uzasadnić znaczenie konkurencji.
324
5.
24. Podatek od towarów i usług.
25. Kredyty preferencyjne.
26. Kursy dewizowe.
regulowania rynku.
Instytucje związane z agrobiznesem
-rozróżniać i charakteryzować instytucje
agrobiznesu oraz instytucje tworzące
otoczenie agrobiznesu.
27. System bankowy agrobiznesu.
28. System ubezpieczeń w agrobiznesie.
29. Giełda towarowa.
30. Giełda pieniężna.
31. Rynki hurtowe.
32. Nowe instytucje rządowe,
33. Instytucje doradcze i fundacje.
34. Samorząd terytorialny.
35. Samorządowe organizacje rolników.
6.
Agrobiznes a konsumpcja żywności.
36. Wyznaczniki konsumpcji żywności.
37. Wyżywienie ludności.
38. Zalecenia żywieniowe.
-objaśniać pojęcia: konsumpcja żywności
jako cel społeczno- ekonomiczny i
agrobiznes jako środek realizacji tego
celu.
-charakteryzować normy żywienia jako
Dobry
Wyjaśnić funkcjonowanie niecenowych
instrumentów regulowania rynku. Określać
czynniki wpływające na kształtowanie wielkości
popytu na żywność oraz podaży żywności.
Bardzo dobry
Wskazać zastosowanie niecenowych
instrumentów regulowania rynku w aktualnej
sytuacji gospodarczej Polski. Wyjaśniać
funkcjonowanie podatku VAT przy prowadzeniu
działalności gospodarczej.
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
Niedostateczny nie opanował wymaganych na
ocenę dopuszczającą treści
Dopuszczający
Wymienić instytucje związane z
funkcjonowaniem agrobiznesu, podac ich główne
zadania.
Dostateczny
Uzasadnić konieczność istnienia instytucji dla
prawidłowego funkcjonowania agrobiznesu.
Dobry
Zlokalizować w najbliższym otoczeniu instytucje
związane z agrobznesem, omówić ich zadania.
Bardzo dobry
Oceniać rzeczywistą wagę poszczególnych
instytucji agrobiznesu w czasach obecnych.
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
Niedostateczny nie opanował wymaganych na
ocenę dopuszczającą treści
Dopuszczający
Omówić na czym polega prawidłowe odżywianie
się Podać znaczenie. Wyjaśnić określenie zdrowa
325
39. Bezpieczeństwo żywnościowe.
40.. Jakość zdrowotna żywności.
41. Rola agrobiznsu w zapewnieniu
bezpieczeństwa żywnościowego.
7.
instrument realizacji konsumpcji
żywności w gospodarstwach domowych.
-wyjaśniać wpływ edukacji konsumenta
na kształtowanie się związku między
konsumpcją żywności a agrobiznesem.
-określić wpływ agrobiznesu na kurczenie
się nieracjonalnej konsumpcji naturalnej.
-charakteryzować i rozróżniać: typy
regionu żywnościowego, strefę
42.. Pojęcie i struktura gospodarki
żywicielską aglomeracji, zagłębie
przestrzennej.
żywnościowe.
43. Organizacja rynku produktów rolno- -definiować region nieżywnościowy
żywnościowych.
-objaśniać wpływ położenia na
44. Lokalizacja produkcji rolniczej.
wyodrębnienie się regionów
45. Strefy żywicielskie i zagłębia
żywnościowych..
żywnościowe.
Przestrzenne aspekty agrobiznesu.
żywność, podać jej znaczenie.
Dostateczny
Charakteryzować i podać znaczenie norm
żywieniowych. Podać kiedy zapewnione jest
bezpieczeństwo żywnościowe narodu, a w jakich
sytuacjach zagrożone. Podać cechy zdrowej
żywności.
Dobry
Uzasadnić wpływ edukacji na prawidłowe
odżywianie się. Powiązać bezpieczeństwo
żywnościowe z samowystarczalnością
żywnościową.
Bardzo dobry
Uzasadnić znaczenie i wpływ agrobiznesu na
kurzenie się nieracjonalnej konsumpcji naturalnej.
Przedstawić i uzasadnić własną opinię na temat
bezpieczeństwa żywnościowego Polski , krajów
UE, oraz innych krajów świata.
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
Niedostateczny nie opanował wymaganych na
ocenę dopuszczającą treści
Dopuszczający
Wyjaśniać podstawowe pojęcia.
Dostateczny
Podać zasady lokalizacji produkcji rolniczej, stref
żywicielskich i zagłębi żywnościowych.
Dobry
Przedstawić organizację rynku produktów rolnożywnościowych.
Bardzo dobry
Ocenić nasz region z punktu widzenia
przestrzennych aspektów agrobiznesu.
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
326
8.
9.
Niedostateczny nie opanował wymaganych na
ocenę dopuszczającą treści
46. Gospodarka a ekologia.
Dopuszczający
47. Narzędzia ochrony środowiska.
Zdefiniować podstawowe pojęcia.
48. Zagrożenie środowiska ze strony
-Wyjaśnić konflikt między agrobinesem a Dostateczny
agrobiznesu.
ekologią.
Wymienić zasady ekosystemu. Podać metody
49. Zagrożenia środowiska odpadami
- przedstawić gospodarkę odpadami
rolnictwa ekologicznego oraz cechy zdrowej
komunalnymi.
komunalnymi w naszym kraju , gminie
żywności. Omówić zagrożenie środowiska ze
50. Gospodarka odpadami jako jedno z miejscowości , ocenić.
strony agrobiznesu. Podać sens gospodarki
zadań własnych gminy.
odpadami komunalnymi.
51. Gospodarka odpadami w naszych
Dobry.
miejscowościach i gminach.
Scharakteryzować zakazy ekologiczne oraz
52. Rolnictwo ekologiczne , pojęcie
nakazy. Omówić sposoby zagospodarowania
i metody.
odpadów komunalnych, dokonać ich oceny z
53. Produkcja zdrowej żywności w
różnych punktów widzenia.
Polsce
Bardzo dobry
i krajach UE.
Scharakteryzować stan środowiska w swojej
gminie.
Przedstawić gospodarkę odpadami w swojej
gminie ,ocenić ją. Podać zadania i znaczenie
EKOLANDU.
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
Międzynarodowe aspekty agrobiznesu
-Wyjaśniać pojęcia: Międzynarodowy
Niedostateczny nie opanował wymaganych na
podział pracy w produkcji żywności,
ocenę dopuszczającą treści
54. Międzynarodowy podział pracy
światowe rynki żywności, koszty i
Dopuszczający
w gospodarce żywnościowej.
korzyści komparatywne, liberalizacja
Wyjaśnić pojęcia: międzynarodowy podział pracy,
55. Korzyści z otwarcia gospodarki
rynków rolno-żynościowych(WTO),
eksport, import, handel zagraniczny, Unia
narodowej. Koszty komparatywne.
-przedstawić znaczenie integracji Polski z Europejska.
56. Polskie rolnictwo a integracja z UE. krajami UE
Dostateczny
57. Procesy integracyjne w agrobiznesie.
Podać korzyści i koszty integracji Polski z UE.
58. Uwarunkowania wzrostu eksportu
Dobry
artykułów rolno-żywnościowych.
Wykazać obszary naszej przewagi nad rolnictwem
UE. Wyjaśnić określenie przewaga
komparatywna. Omówić ograniczenia w handlu
zagranicznym Polski wynikające z umów
VIII. Ekologiczne aspekty agrobiznesu.
-Wyjaśnić dwoistą sytuację agrobiznesu:
zagrożony przez zanieczyszczenia
cywilizacyjne i źródło zanieczyszczeń.
327
10.
międzynarodowych.
Bardzo dobry
Omówić ogólne zasady Wspólnej Polityki Rolnej.
Znaleźć miejsce polskiego agrobiznesu w UE .
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
Firma agrobiznesowa
-wyjaśniać pojęcia: działalność
Niedostateczny nie opanował wymaganych na
gospodarcza, przedsiębiorstwo,
ocenę dopuszczającą treści
59. Zasady prowadzenia działalności
przedsiębiorca, osoba fizyczna, osoba
Dopuszczający
gospodarczej.
prawna, zdolność do czynności prawnych, Wyjaśnić pojęcia: wolność gospodarcza,
60. Przedsiębiorstwo i przedsiębiorcy
prokura
gospodarowanie, przedsiębiorca,
w rozumieniu ustawy,
-Omawiać otoczenie firmy
przedsiębiorstwo, osoba fizyczna i prawna,
61. Przedsiębiorstwa funkcjonujące
-wymieniać rodzaje działalności
działalność gospodarcza, zaopatrzenie, zapasy,
w agrobiznesie.
gospodarczej w sferze agrobiznesu.
asortyment produkcji ,usługa .
62. Gospodarstwo rolne jako podmiot
-podać znaczenie ocenić aktualny stan
Podzielić podmioty gospodarcze pod względem
gospodarczy.
usług w agrobiznesie.
form własności. Zdefiniować pojęcie
63. Otoczenie przedsiębiorstwa.
-wymienić i scharakteryzować szczeble
przedsiębiorstwo jednoosobowe. Podać czym jest
64. Modele zachowań przedsiębiorstwa handlu
dzierżawa, przetarg. Wymienić rodzaje spółek.
wobec rynku.
-podzielić i scharakteryzować podmioty
Czym jest akcja, znaczenie jej posiadania. Co to
65. Ogólne wiadomości na temat
gospodarcze pod względem form
jest akt notarialny, koncesja oraz zezwolenie na
działalność gospodarczej.
własności.
prowadzenie działalności gospodarczej. Wyjaśnić
66. Przedsiębiorstwo produkcyjne.
-Podać cechy charakterystyczne oraz
pojęcie REGON, NIP. Wymienić czynniki
67. Przedsiębiorstwo usługowe.
wady i zalety przedsiębiorstwa
produkcji w agrobiznesie.
68. Przedsiębiorstwo handlowe.
jednoosobowego.
Dostateczny
69. Klasyfikacja podmiotów agrobiznesu -Podzielić spółki według różnych
Wymienić cele gospodarowania. Podać zasady
według form własności.
kryteriów.
racjonalnego gospodarowania. Wyjaśniać
70. Przedsiębiorstwo jednoosobowe.
-charakteryzować formy prawne spółek.
określenia: zdolność prawna i zdolności do
71. Podział spółek.
-Podać znaczenie spółdzielczości w
czynności prawnych. Omówić zasady wyboru
72. Spółka cywilna.
agrobiznesie.
dostawców. Wymienić typy produkcji. Podzielić
73. Spółka jawna.
-Omówić etapy tworzenia spółdzielni ,
usługi i handel. Scharakteryzować sektory
74. Spółka komandytowa.
podać jej władze.
własności w naszej gospodarce. Podzielić spółki.
75. Spółka z ograniczoną
-Omówić poszczególne kroki przy
Omówić znaczenie umowy spółki. Podać w jaki
odpowiedzialnością.
legalizacji działalności gospodarczej
sposób tworzy się kapitał początkowy spółki.
76. Spółka akcyjna.
-Wymienić i scharakteryzować czynniki
Omówić etapy zakładania spółdzielni. Podać
77. Zestawienie cech spółek
produkcji w agrobiznesie.
rodzaje działalności gospodarczej wymagające
kapitałowych.
-Podać znaczenie i omówić zasady
koncesji. Omówić znaczenie poszczególnych
328
78. Spółdzielnia jako forma prowadzenia lokalizacji przedsiębiorstwa agrobiznesu
działalności gospodarczej.
79. Legalizacja działalności
gospodarczej.
80. Ziemia jako czynnik produkcji
w arobiznesie.
81. Praca jako czynnik produkcji
w agrobiznesie.
82. Kapitał jako czynnik produkcji
w agrobiznesie.
83. Relacje między czynnikami
produkcji.
84. Lokalizacja przedsiębiorstwa
agrobiznesu.
11.
XI. Ocena sytuacji finansowej firmy
85. Wskaźniki i mierniki w analizie
Wyjaśnić pojęcie analiza
-Wyjaśniać różnice między miernikiem i
wskaźnikiem
czynników produkcji. Wyjaśniać różnice między
pracą pojedynczą i zespołową.
Dobry
Objaśniać zasady racjonalnego gospodarowania.
Podzielić osoby fizyczne pod względem zdolności
do czynności prawnych. Podać znaczenie prokury.
Omówić otoczenie bliższe i dalsze firmy. Omówić
koszty zapasów. Scharakteryzować typy
produkcji, ocenić je. Omówić znaczenie handlu
hurtowego, detalicznego oraz rolę agentów w
handlu. Podzielić podmioty gospodarcze pod
względem form własności. Podać zalety i wady
przedsiębiorstwa jednoosobowego. Podać różnice
między spółkami osobowymi kapitałowymi.
Omówić przyczyny rozwiązywania spółek.
Wymienić główne organy spółki zoo i akcyjnej.
Omówić zasady tworzenia i organy spółdzielni.
Bardzo dobry
Podać w jaki sposób państwo tworzy korzystne
warunki do rozwoju małych firm, wyjaśnić jaki
ma w tym interes. Powiązać działalność firmy z
otoczeniem bliższym i dalszym. Podać i uzasadnić
jakie zapasy w firmie są dopuszczalne. Biegle
omówić legalizację działalności gospodarczej.
Przedstawić prawidłowy przebieg przetargu.
Biegle charakteryzować wszystkie formy prawne
spółek. Porównać cenę ziemi w różnych rejonach
Polski, wyciągnąć wnioski. Porównać cenę ziemi
w Polsce z ceną w UE, wyjaśnić ten problem.
Ocenić siłę roboczą w polskich gospodarstwach
rolnych.
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
Niedostateczny nie opanował wymaganych na
ocenę dopuszczającą treści
Dopuszczający
329
12.
ekonomicznej.
85. Analiza otoczenia i analiza
ekonomiczna.
86. Rodzaje porównań w analizie
ekonomicznej.
87. Ogólne wiadomości na temat oceny
sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.
88. Bilans majątkowy przedsiębiorstwa
i jego analiza.
89. Struktura majątkowa
przedsiębiorstwa.
90. Wskaźniki wyposażenia
przedsiębiorstwa w majątek.
91. Struktura kapitałowa
przedsiębiorstwa.
92. Wskaźniki wyposażenia
firmy w kapitały własne i obciążenia
kapitałami obcymi.
93. Rachunek zysków i strat.
94. Przepływy pieniężne.
95 Informacje ogólne na temat analizy
wskaźnikowej
95. Analiza płynności.
96. Analiza zadłużenia.
97. Analiza sprawności działania.
98. Analiza rentowności.
Analiza kosztów firmy.
99. Koszty a nakłady w
przedsiębiorstwie.
100. Podział kosztów w
przedsiębiorstwie
według różnych kryteriów.
101. Układ rodzajowy kosztów.
102. Układ kalkulacyjny i funkcyjny
kosztów,
103. Koszty stałe i zmienne.
-Podzielić mierniki i wskaźniki.
-Wyjaśnić pojęcie analiza wskaźnikowa.
-przeprowadzić analizę wstępną bilansu
majątkowego, rachunku zysków i strat,
oraz przepływów pieniężnych
-podać różnice między analizą wstępną i
wskaźnikową.
-Wyjaśnić na czym polega analiza
wskaźnikową w ujęciu dynamicznym.
-Wymienić i interpretować główne
wskaźniki , płynności, zadłużenia,
sprawności działania, rentowności.
-Obliczać i interpretować poszczególne
wskaźniki w analizie ekonomicznej.
-Definiować pojęcia i podstawowe
struktury kosztów w firmie
-Rozróżniać metody wyodrębniania
kosztów stałych i kosztów zmiennych.
-Objaśniać przyczyny wzrostu kosztów
stałych.
-Charakteryzować systemy rachunku
kosztów.
Wyjaśnić pojęcia: mierniki , wskaźniki, analiza.
Podać zakres analizy ekonomicznej. Definiować
pojęcia: bilans majątkowy, rachunek zysków i
strat, przepływy pieniężne. Podać różnice między
analizą wstępną i wskaźnikową
Dostateczny
Podać kto zainteresowany jest wynikami analizy
finansowej. Rozróżniać analizę w układzie
pionowym i poziomym. Wymienić główne
wskaźniki w analizie wskaźnikowej.
Dobry
Podać znaczenie analizy wstępnej i wskaźnikowej.
Wyliczać główne wskaźniki, stosując
odpowiednie wzory.
Bardzo dobry.
Biegle przeprowadzić analizę wstępną bilansu
majątkowego, rachunku zysków i strat. Oceniać
płynność finansową przedsiębiorstwa za pomocą
wskaźników. Wyliczać i interpretować wyliczone
wielkości poszczególnych wskaźników w analizie
wskaźnikowej danego przedsiębiorstwa i na tej
podstawie ocenić kondycję ekonomiczną
przedsiębiorstwa.
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
Niedostateczny nie opanował wymaganych na
ocenę dopuszczającą treści
Dopuszczający
Definiować pojęcia: koszt społeczny, koszt
produkcji, straty nadzwyczajne, wydatki, nakłady,
koszty działalności operacyjnej, inwestycyjnej i
finansowej, koszty niematerialne i materialne,
bezpośrednie i pośrednie, koszty stałe i zmienne,
koszt alternatywny.
Dostateczny
Dokonać podziału kosztów w układzie
330
104. Koszty zapasów.
105. Optymalna wielkość zamówienia.
106. Metody wyodrębniania kosztów
stałych
i zmiennych.
107. Systemy rachunku kosztów.
13.
XIII. Procesy decyzyjne
108.Istota procesu decyzyjnego.
109. Rodzaje decyzji.
110. Grupowe i indywidualne
podejmowanie
decyzji.
111. zdefiniowanie problemu.
112. Poznanie faktów.
113. Konsultowanie się z ludźmi.
114. Ocena czynników zewnętrznych
115. Szukanie alternatyw i wariantów.
116. Określanie wariantów.
117. Porównywanie wyników.
118. Podejmowanie decyzji.
119. Metody ilościowe stosowane
podczas
podejmowania decyzji.
120. Drzewko decyzyjne.
rodzajowym i kalkulacyjnym, Rozróżniać koszty
stałe i zmienne. Podać przykłady kosztów
działalności operacyjnej i inwestycyjnej, i
finansowej.
Dobry
Charakteryzować i podać przykłady kosztów w
układzie rodzajowym i kalkulacyjnym. Uzasadnić
znaczenie kosztów stałych w przedsiębiorstwie.
Przeprowadzić analizę kosztów zapasów.
Bardzo dobry
Podać zastosowanie kosztów wyliczonych w
układzie rodzajowym i kalkulacyjnym. Wyliczać i
interpretować koszty zapasów. Omówić metody
wyodrębniania kosztów stałych i zmiennych.
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
-wymieniać fazy procesu podejmowania Niedostateczny nie opanował wymaganych na
decyzji
ocenę dopuszczającą treści
-Wyjaśnić różnice między decyzjami
Dopuszczający
zasadniczymi i rutynowymi.
Definiować pojęcia związane z procesem
-Określać silne i słabe strony grupowego i decyzyjnym. Wymienić techniki i narzędzia
indywidualnego podejmowania decyzji.
podejmowania decyzji. Wymienić techniki
-Wymienić sposoby porządkowania
twórczego myślenia. Podać sposoby określania
informacji.
wartości kapitału w czasie. Podać sposoby
Wymienić i ocenić techniki i narzędzia
pozyskiwania kapitału.
podejmowania decyzji.
Dostateczny
-Określić wartość kapitału w czasie.
Podać na czym polega grupowe i indywidualne
-Przeprowadzić dyskontowanie.
podejmowanie decyzji. Omówić kryteria, którymi
-podać klasyfikację przedsięwzięć
można posługiwać się przy dokonywaniu wyboru.
inwestycyjnych.
Ogólnie omówić techniki twórczego myślenia.
-Wymienić metody oceny finansowej
Podać czynniki wpływające na wielkość stopy
przedsięwzięć rozwojowych.
procentowej. Wymienić sposoby podwyższania
-Wyliczyć prostą stopę zwrotu.
potencjału produkcyjnego przedsiębiorstwa.
Charakteryzować : fuzję, leasing,
Wymienić bariery w procesie podejmowania
faktoring.
decyzji.
-Wymienić i analizować bariery w
Dobry
331
14.
121. Macierz decyzji.
podejmowaniu decyzji.
122. Programowanie liniowe, modele
i symulacja.
123. Techniki twórczego myślenia.
124. Wartość kapitału w czasie.
125. Inwestowanie.
126. Podział przedsięwzięć
rozwojowych.
127. Nakłady kapitałowe.
128. Proste metody oceny finansowej
przedsięwzięć rozwojowych.
129. Metody dyskontowe.
130. Fuzje.
131. Leasing.
132. Faktoring.
133. bariery podejmowania racjonalnych
decyzji.
Strategia firmy na rynku.
-Omówić elementy procesu
strategicznego zarządzania firmą.
134. Wiadomości wstępne na temat
-Podać znaczenie biznesplanu w
strategii
zarządzaniu strategicznym.
przedsiębiorstwa.
-Sporządzić prosty biznesplan.
135. Analiza otoczenia.
-Wyjaśniać określenie strategia
136. Bilans słabych i mocnych stron
przedsiębiorstwa.
przedsiębiorstwa.
-Podać zasady przeprowadzania analizy
137. Sformułowanie opcji
otoczenia.
strategicznych.
-Opracować bilans słabych i mocnych
138. Metody analizy strategicznej.
stron przedsiębiorstwa i na tej podstawie
139. Czynniki istotne przy formułowaniu określić przewagę strategiczną.
strategii.
-Wymienić i omówić czynniki istotne
przy formułowaniu strategii.
140. Rodzaje strategii.
-Charakteryzować rodzaje strategii.
141. Zarządzanie strategiczne.
142. Biznesplan jako narzędzie
zarządzania
strategicznego.
143. Budowa biznesplanu.
Przeprowadzić podział przedsięwzięć
inwestycyjnych i nakładów kapitałowych.
Omówić fuzję , leasing, faktoring.
Bardzo dobry
Ocenić swoje słabe i mocne strony w procesie
podejmowania decyzji. Narysować drzewko
decyzyjne. Zastosować macierz decyzji.
Zastosować odpowiednie techniki twórczego
myślenia do rozwiązywania konkretnych
problemów. Przeprowadzić dyskontowanie i
kapitalizację odsetek. Wyliczyć stopę zwrotu.
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
Niedostateczny nie opanował wymaganych na
ocenę dopuszczającą treści
Dopuszczający
Podać definicję analizy otoczenia oraz analizy
SWOT. Zdefiniować pojęcie strategii
przedsiębiorstwa, wymienić jej rodzaje.
Zdefiniować pojęcie biznesplanu i podać
zastosowanie.
Dostateczny.
Wymienić rodzaje strategii marketingowej
przedsiębiorstwa, oraz czynniki istotne przy jej
opracowaniu. Wymienić elementy procesu
strategicznego zarządzania firmą. Podać elementy
składowe budowy biznesplanu.
Dobry
Omówić pięć czynników kształtujących
atrakcyjność otoczenia , oraz omówić świadczące
o sile konkurentów i dostawców. Omówić
strategie marketingowe w przedsiębiorstwie i
ocenić je. Zaproponować elementy strategii
332
144. Opracowanie biznesplanu.
przedsiębiorstwa.
Bardzo dobry
Przeprowadzić analizę SWOT i na jej podstawie
podjąć właściwe decyzje. Przeprowadzić analizę
produktów firmy stosując macierz BCG.
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
LITERATURA
1. Kożuch A., Mirończuk A.: Podstawy ekonomiki agrobiznesu. WsiP, Warszawa 2000
2. Wrzosek W.: Funkcjonowanie rynku. Warszawa PWE 1994
3. Woś A., Zegar J.: Gospodarka Zywnościowa. Problemy ekonomiki i sterowania. PWE, Warszawa 1983
4. Woś A. Podstawy agrobiznesu. Wydawnictwo Prywatnej Wyższej Szkoły Businesu i Administracji, Warszawa 1996
5. Sznajder M.,Trębacz A., Adamczyk G. Rynek rolny. Top Druk s.c., Poznań
6. Nasiłowski M.: System rynkowy. Wydawnictwo Key Text Warszawa 1996
7. Kapusta F.: Teoria agrobiznesu. Wydawnictwo AE Wrocław
333
RYNEK ROLNY
1.
Szczegółowy zakres egzaminu
eksternistycznego
Wiadomości wstępne
2.
Rolnożywnościowa polityka państwa.
L.P.
Wymagania egzaminacyjne
Kryteria oceniania
Słuchacz umie:
definiować pojęcia: potrzeby, dobra,
usługi, przedmioty pracy, środki
produkcji, działalność gospodarcza,
podmioty gospodarcze, popyt, podaż,cena
równowagi rynkowej, prawo Engla.
Charakteryzuje grupy potrzeb,
Klasyfikować przedsiębiorstwa
według różnych kryteriów,
Charakteryzować i określać różnice
między przedsięborstwem państwowym,
komunalnym, spółdzielnią a spółką,
Określać zależności między prawem
podaży i popytu na artykuły rolne,
Rozumie mechanizmy
funkcjonowania rynku,
Określać znaczenie elastyczności przy
podejmowaniu decyzji gospodarczych
Niedostateczny: w stopniu niezadawalającym
opanował znajomość podstawowych pojęć z
zakresu działu i nie może się nimi posługiwać,
Dopuszczający: definiuje podstawowe pojęcia:
potrzeby, dobra, usługi, przedmioty pracy, środki
produkcji, działalność gospodarcza, podmioty
gospodarcze, popyt, podaż,cena równowagi
rynkowej, prawo Engla.
Dostateczny: j. w. Oraz zna klasyfikację potrzeb
przedsiębiorstw według różnych kryteriów,
korzysta samodzielnie z wyżej wymienionych
pojęć przy charakteryzowaniu przedsiębiorstw.
Dobry j. w. Określa różnice między
przedsiębiorstwami państwowymi, komunalnymi,
spółdzielnią a spółką i podawać przykłady,
wykorzystuje mechanizmy funkcjonowania rynku
w działalności gospodarczej.
Bardzo dobry j. w. Oraz wykorzystuje znaczenie
wyodrębnienia prawnego, ekonomicznego i
organizacyjnego przedsiębiorstw w procesie
podejmowania decyzji.
celujący j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
Niedostateczny: w stopniu niezadawalającym
opanował znajomość podstawowych pojęć z
zakresu działu i nie może się nimi posługiwać,
Dopuszczający: definiuje podstawowe pojęcia z
zakresu działu, określa cele, zadania i narzędzia
polityki rolno - żywnościowej
Dostateczny: j. w. Oraz omawia rolę samorządu
Słuchacz umie:
Omawiać społeczno ekonomiczne
uwarunkowania rozwoju rolnictwa,
Charakteryzować regionalne
uwarunkowania warunków
gospodarowania w rolnictwie,
Charakteryzować pojęcia z zakresu
334
działu,
Wskazywać główne kierunki
przekształceń strukturalnych w rolnictwie,
Wymieniać i charakteryzować
instrumenty instrumenty regulowania
rynku rolnego i żywnościowego,
Omawiać znaczenie kreatorów
polityki rolnej
Omawiać znaczenie Izb Rolniczych,
ARR, ARMR.
III.
Prawne podstawy działalności
przedsiębiorstw obrotu rolnego.
IV.
Wiejski obrót towarowy.
lokalnego, zadania Izb Rolniczych, ARR, ARMR
w zakresie modernizacji polskiego rolnictwa,
Dobry: j. w. Oraz określa kierunki rozwoju
infrastruktury wsi i rolnictwa, określa cechy
rolnictwa i ich wpływ na organizację rynku
rolnego, określa związek rolnictwa z gospodarką
narodową,
Bardzo dobry: j. w. Oraz potrafi ocenić
skuteczność instrumentów polityki rolno –
żywnościowej oraz ich wpływ na rozwój
rolnictwa polskiego,
Celujący: j. w. Oraz posiada wiadomości
wykraczające poza ramowy program działu.
Słuchacz umie:
Niedostateczny: w stopniu niezadawalającym
Omawiać rolę spółdzielni i grup
opanował znajomość podstawowych pojęć z
marketingowych w zakresie produkcji i
zakresu działu i nie może się nimi posługiwać,
sprzedaży produktów rolnych
Dopuszczający: umie podstawowe pojęcia z
Wymienić rodzaje i zasady, znaczenie zakresu działu,
prywatyzacji,
Dostateczny: j. w. Oraz umie posługiwać się
Omawiać rodzaje spółek i ich
przepisami prawa spółdzielczego, omawiać
klasyfikację,
charakter grup marketingowych, dokonywać
Omówić zakres swobody działalności podziału prywatyzacji, klasyfikacji spółek i ich
gospodarczej osób fizycznych,
charakterystyki.
Omawiać zasady i zakres
Dobry: j. w. Oraz omawia funkcje gospodarcze
funkcjonowania punktów sprzedaży i
spółek, zna zasady i procedury podejmowania
skupu.
działalności gospodarczej przez osoby fizyczne,
omawia zakres i zasady funkcjonowania punktów
sprzedaży i usług.
Bardzo dobry: j. w. Oraz rozróżnia rodzaje masy
towarowej, standaryzację oraz ich wpływ na
wzrost wydajności i obniżenie kosztów produkcji,
dokonuje prawidłowego organizowania punktów
sprzedaży i skupu, usprawnia obsługę klienta.
Celujący: j. w. Oraz posiada wiadomości
wykraczające poza ramowy program działu.
Słuchacz umie:
Niedostateczny: w stopniu niezadawalającym
Definiować podstawowe pojęcia z
opanował znajomość podstawowych pojęć z
335
zakresu działu wpływające na wiejski
obrót towarowy,
Omówić szczeble obrotu towarowego,
Omówić funkcje handlu, określić
różnice między handlem a rynkiem,
Omówić zasady kształtowania sieci
handlowej obsługi,
Omawia wyniki i zasady
kształtowania przebiegu towarów,
określić rolę i miejsce hurtu i detalu w
różnych sektorach agrobiznesu.
V.
Dystrybucja i promocja.
Słuchacz umie:
Definiować podstawowe pojęcia z
zakresu działu,
Omawiać znaczenie segmentacji
rynku dla podejmowania decyzji,
Oceniać narzędzia promocji na
aktywizację i skuteczność działalności
promocyjnej.
zakresu działu i nie może się nimi posługiwać,
Dopuszczający: definiuje pojęcia z zakresu obrotu
towarowego,
Dostateczny: j. w. Oraz umie posługiwać się
pojęciami dotyczącymi obrotu towarowego,
omawia zadania, funkcje handlu, omawia szczeble
i ogniwa obrotu towarowego, omawia formy
handlowej obsługi, zna zasady podziału bazy
magazynowej handlu rolnego,
Dobry: j. w. Oraz omawia kierunki i rodzaje
przebiegów towarowych kształtujące rodzaj
towarów oraz ogniwa pośredniczących i
końcowych nabywców, omawia związki i swery
handlu z rolnicwem,
Bardzo dobry: j. w. Oraz dokonuje oceny
efektowności gospodarki magazynowej w
wiejskim obrocie towarowym, wykorzystuje
sposoby aktywizacji sprzedaży w podejmowaniu
decyzji
Celujący: j. w. Oraz posiada wiadomości
wykraczające poza ramowy program działu.
Niedostateczny: w stopniu niezadawalającym
opanował znajomość podstawowych pojęć z
zakresu działu i nie może się nimi posługiwać,
Dopuszczający: potrafi definiować pojęcia:
dystrybucja, kanały dystrybucji, segmentacja,
promocja sprzedaży, sponsoring, reklama,
sprzedaż osobista, public relations, targi, wystawy,
Dostateczny: j. w. Oraz posługuje się
wymienionymi pojęciami, omawia funkcje
dystrybucji towarów, omawia kryteria podziału
kanałów dystrybucji, etapy segmentacji rynku,
cele promocji, formy aktywizacji sprzedaży,
Dobry: j. w. Oraz wie od czego zależy wybór
kanału dystrybucji, jakie są skutki segmentacji
rynku, omawia metody aktywizacji sprzedaży,
Bardzo dobry: j. w. Oraz ocenia skuteczność
336
VI.
Organizacja obrotu towarowego
produktami rolnymi.
VII.
Organizacja sklepu z artykułami do
produkcji rolnej.
wyboru kanału dystrybucji i działalności
promocyjnej na rynku rolnym,
Celujący: j. w. Oraz posiada wiadomości
wykraczające poza ramowy program działu.
Słuchacz umie:
Niedostateczny: w stopniu niezadawalającym
Definiować podstawowe pojęcia z
opanował znajomość podstawowych pojęć z
zakresu działu,
zakresu działu i nie może się nimi posługiwać,
Omawiać czynniki kształtujące rynek Dopuszczający: definiuje podstawowe pojęcia:
targowiskowy,
rynek niezorganizowany, giełda, rachunek
Omawiać zasady i organizację giełdy, ekonomiczny, koszty, rachunek kosztów,
Charakteryzować produkcję towarową kalkulacje, przetarg, wskaźnik oceny działalności
i rozmiary sprzedaży,
firmy, aukcja,
Definiować i omawiać rolę rachunku Dostateczny: j. w. Oraz posługuje się
ekonomicznego,
wymienionymi pojęciami, charakteryzuje
Wyjaśniać metody, zasady i
produkcję towarową gospodarstw, omawia
zastosowanie kalkulacji.
czynniki kształtujące rynek targowiskowy, zna
zasady funkcjonowania giełdy towarowej i
dokonywanych transakcji, omawia układy
klasyfikacji kosztów, dokonuje klasyfikacji metod
kalkulacji,
Dobry: j. w. Oraz dokonuje kalkulacji, oblicza
wskaźniki efektywności ekonomicznej, zna
przepisy prawne regulujące prowadzenie
przetargów,
Bardzo dobry: j. w. Oraz wykorzystuje kalkulację
i wskaźniki efektywności do oceny opłacalnośc
działalności obrotu towarowego produktami
rolnymi,
Celujący: j. w. Oraz posiada wiadomości
wykraczające poza ramowy program działu.
Słuchacz umie:
Niedostateczny: w stopniu niezadawalającym
Definiować podstawowe pojęcia z
opanował znajomość podstawowych pojęć z
zakresu działu,
zakresu działu i nie może się nimi posługiwać,
Scharakteryzować czynniki lokalizacji Dopuszczający: definiuje pojęcia: punkt sprzedaży
sklepu,
detalicznej, zasada opłacalności, zasada
Omówić zasady ilościowego i
grupowania, zasada konkurencji, zasada
jakościowego odbioru towarów.
równomiernego rozmieszczenia, zasada
337
VIII.
optymalnego nasycenia, asortymentacja, odbiór
ilościowy, odbiór jakościowy,
Dostateczny: j. w. Oraz zna schematy i zasady
urządzania sal sprzedażowych i potrafi
scharakteryzowć je, określa czynności składające
się na zaopatrzenie sklepu, dokonuje podziału
asortymentu, zna metody obsługi,
Dobry: j. w. Oraz potrafi omówić wady i zalety
różnych sposobów urządzania sal sprzedażowych
oraz wykorzystywania różnych metod obsługi
klienta, wykorzystuje zasady rozmieszczenia
asortymentu do prawidłowego urządzenia sal,
charakteryzuje usługi posprzedażowe,
Bardzo dobry: j. w. Oraz rozplanowuje
powierzchnię sklepu i rozmieszczenia towarów w
sposób najbardziej ekonomiczny, określa jak
cechy sprzedawcy wpływają na obsługę klienta,
dokonuje planowania procesu technologicznego
sprzedaży,
Celujący: j. w. Oraz posiada wiadomości
wykraczające poza ramowy program działu.
Handel zagraniczny produktami rolnymi. Słuchacz umie:
Niedostateczny: w stopniu niezadawalającym
Wyjaśniać rolę wymiany
opanował znajomość podstawowych pojęć z
międzynarodowej w rozwoju
zakresu działu i nie może się nimi posługiwać,
gospodarczym kraju,
Dopuszczający: definiuje pojęcia: handel
Omówić uwarunkowanua wewnętrzne zagraniczny, międzynarodowe stosunki
i zewnętrzne handlu zagranicznego,
ekonomiczne, cła, interwencjonizm, eksport,
Omówić znaczenie integracji Polski z import, opłaty wyrównawcze, subwencje,
Unią Europejską,
koncesja na import,
Wyjaśnić na czym polega
Dostateczny: j. w. Oraz potrafi omówić
interwencjonizm w gospodarce
wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania handlu
żywnościowej.
zagranicznego produktami rolnymi, wyjaśnia
naczym polega interwencjonizm w gospodarce
żywnościowej,
Dobry: j. w. Oraz określa oddziaływanie handlu
zgranicznego artykułami rolno – spożywczymi na
inne działy gospodarki (wzrost zatrudnienia,
338
IX.
X.
dochodów, lepsze wykorzystanie potencjału kraju)
Bardzo dobry: j. w. Oraz wyjaśnić konsekwencje
przynależności Polski do międzynarodowych
organizacji gospodarczych i finansowych,
Celujący: j. w. Oraz posiada wiadomości
wykraczające poza ramowy program działu.
Formy opodatkowania i sposoby
Słuchacz umie:
Niedostateczny: w stopniu niezadawalającym
rozliczania się z Urzędem Skarbowym. Definiować i klasyfikować podatki,
opanował znajomość podstawowych pojęć z
Scharakteryzować zasady
zakresu działu i nie może się nimi posługiwać,
opodatkowania osób fizycznych i
Dopuszczający: potrafi wymienić podatki i formy
prawnych,
opodatkowania,
Posługuje się dokumentacją księgową. Dostateczny: j. w. Oraz definiuje podatki i formy
opodatkowania osób fizycznych i prawnych,
Dobry: j. w. Oraz zna dokumentację wymaganą
przy różnych formach opodatkowania,
Bardzo dobry: j. w. Oraz potrafi posługiwać się
dokumentacją stosowaną w różnych formach
opodatkowania,
Celujący: j. w. Oraz posiada wiadomości
wykraczające poza ramowy program działu.
Aktualne fundusze pomocowe i sposoby Słuchacz umie:
Niedostateczny: w stopniu niezadawalającym
ubiegania się o nie.
Określić formy funduszy
opanował znajomość podstawowych pojęć z
pomocowych dla rolnictwa,
zakresu działu i nie może się nimi posługiwać,
Zna sposoby i dokumentację
Dopuszczający: zna formy funduszy pomocowych
ubiegania się o fundusze pomocowe.
i potrafi je wymienić,
Dostateczny: j. w. Oraz umie omówić fundusze
pomocowe,
Dobry: j. w. Oraz umie określić sposoby ubiegania
się o fundusze pomocowe,
Bardzo dobry: j. w. Oraz potrafi posługiwać się
dokumentacją stosowaną do ubiegania się o
fundusze pomocowe.
Celujący: j. w. Oraz posiada wiadomości
wykraczające poza ramowy program działu.
339
LITERATURA
1. Kożuch A. Ekonomika i organizacja obrotu rolnego, WSiP Warszawa 1997
2. Grabowski S. Ekonomika gospodarki żywnościowej PWSBiA, Warszawa 1995
3. Komosa A. Szkolny słownik ekonomiczny Ekonomic, Warszawa 1998
4. Aktualne broszury informacyjne ARR
5. Strony internetowe ARR
6. Instrukcje do wypełniania wniosków o dopłaty bezpośrednie
340
MARKETING PRODUKTÓW ROLNYCH
Lp.
I.
II.
Szczegółowy zakres egzaminu
eksternistycznego
Pojęcie marketingu
Czynniki wytwórcze.
Ekonomia pozytywna i
normatywna.
Systemy ekonomiczne.
Pojęcie i rodzaje rynku.
Elementy i funkcje rynku.
Popyt i jego atrybuty.
Prawo popytu i krzywa popytu.
Podaż i jej atrybuty.
Prawo podaży i krzywa podaży.
Równowaga na rynku.
Elastyczność cenowa popytu.
Elastyczność dochodowa popytu.
Elastyczność cenowa podaży.
Elastyczność a przychody
przedsiębiorstw.
Wymagania egzaminacyjne
Kryteria oceniania
Słuchacz potrafi:
definjować pojęcia: rynek, popyt, podaż
odróżnić rynek producenta od rynku
konsumenta
określać czynniki kształtujące popyt i
podaż
podać i zinterpretować prawa popytu i
podaży
przedstawić graficznie i zinterpretować
krzywą popytu i podaży
wyjaśnić pojęcie elastyczności cenowej
popytu i podaży oraz podać jej znaczenie
dla producenta
Konsument jako podmiot gospodarczy.
Miary użyteczności.
Krzywa obojętności konsumenta.
Słuchacz potrafi:
definjować pojęcie- konsument
rozróżniać użyteczność całkowitą i
Ocena niedostateczna:
Słuchacz w stopniu niezadowalającym opanował
znajomość podstaw marketingu
Ocena dopuszczająca:
Słuchacz potrafi zdefiniować pojęcia: rynek,
popyt, podaż. Poda prawo popytu i podaży oraz
wymieni elementy rynku
Ocena dostateczna:
Słuchacz podzieli rynek wg różnych kryteriów,
wymieni atrybuty popytu i podaży. Wyjaśni
pojęcie równowagi rynkowej.
Ocena dobra:
Omówi wpływ poszczególnych czynników na
wielkość popytu i podaży. Wyjaśni
funkcjonowanie mechanizmów rynkowych. Poda
definicję elastyczności i zinterpretuje
współczynnik cenowej i dochodowej
elastyczności popytu.
Ocena bardzo dobra:
Przedstawi graficznie i zinterpretuje przesunięcie
krzywej popytu i podaży. Wyliczy i interpretuje
wynik współczynnika elastyczności. Wyjaśni
związek między elastycznością a dochodami
producenta
Ocena celująca j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
Ocena niedostateczna:
Słuchacz w stopniu niezadowalającym opanował
znajomość podstaw działu
341
III.
Ograniczenia budżetowe.
Efekt substytucyjny dochodowy.
Prawo Engla.
krańcową
zdefinjować krzywą obojętności, ścieżkę
cen, narysować wykres i omówić
podać i objaśnić prawo Engla
Producent jako podmiot gospodarczy.
Zasoby ekonomiczne- czynniki
wytwórcze.
Wybór i koszt alternatywny.
Granice możliwości produkcyjnych.
Zasada racjonalnego gospodarowania.
Towar i jego ceny.
Cena i jej funkcje.
Podstawowe struktury rynkowe.
Producent na rynku konkurencji
doskonałej.
Producent na rynku monopolu.
Producent na rynku konkurencji
monopolistycznej.
Słuchacz potrafi:
*wymienić zasoby ekonomiczne.
*wyjaśnić zjawisko rzadkości w
ekonomice.
*wyjaśnić pojęcie koszt alternatywny,
*narysować i zinterpretować krzywą
możliwości produkcyjnych.
*podać cechy towaru.
*wymienić funkcje ceny.
*podać zasady tworzenia ceny.
*scharakteryzować rynek konkurencji
doskonałej
*scharakteryzować rynek czystego
monopolu
*scharakteryzować rynek konkurencji
Ocena dopuszczająca:
Zdefiniować pojęcie konsument, gospodarstwo
domowe. Wymienić czynniki decydujące o
zachowaniu konsumenta na rynku. Podać definicję
użyteczności oraz prawo Engla
Ocena dostateczna:
Odróżnić użyteczność całkowitą i krańcową.
Wyjaśnić prawo Engla
Ocena dobra:
Narysować i zinterpretować krzywą użyteczności
całkowitej i krańcowej oraz krzywą obojętności i
linię budżetową konsumenta.
Ocena bardzo dobra:
Narysuje i zinterpretuje przesunięcia linii
budżetowej. Wyjaśni efekt substytucyjny i
dochodowy (przykłady). Zinterpretuje mapę
krzywych obojętności. Przenieść w polskie realia
prawo Engla.
Ocena celująca j. w. oraz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza wymagania do
przedmiotu
Ocena niedostateczna:
Słuchacz w stopniu niezadowalającym opanował
znajomość podstaw działu
Ocena dopuszczająca:
Wymienić zasoby ekonomiczne, podać definicję
rzadkości, kosztu alternatywnego, towaru, ceny.
Wymienić struktury rynkowe.
Ocena dostateczna:
Scharakteryzować zasoby ekonomiczne. Podać
strukturę ceny i jej funkcje. Wyjaśnić znaczenie
konkurencji. Podać i uzasadnić w jakiej strukturze
rynkowej najłatwiej jest producentom a w jakiej
konsumentom.
Ocena dobra:
Narysować i zinterpretować granicę możliwości
produkcyjnych. Podać zasady tworzenia ceny.
342
monopolistycznej
*podać znaczenie konkurencji rynkowej
*podać i uzasadnić w jakiej strukturze
rynkowej najłatwiej jest producentom a w
jakiej konsumentom
Charakteryzować struktury rynkowe, podając
różnice między nimi
Ocena bardzo dobra:
Scharakteryzować porozumienie
monopolistyczne, podając przykłady ze
współczesnej gospodarki Polski i świata. Odnieść
struktury rynkowe we współczesnej gospodarki
Polski
Ocena celująca:
j. w. oraz wiadomości wykraczające poza zakres
wymagań egzaminacyjnych.
LITERATURA
1. Praca zbiorowa pod redakcją M. Duczkowskiej – Piaseckiej Marketing w agrobiznesie. Format AB, Warszawa 1996
2. Altkorn J.: Podstawy marketingu. JM, Kraków 1992
3. Barker J.: Marketing rolniczy. Wydawnictwo Akademia Ekonomiczna, Poznań 1994
4. Sztucki T.: Marketing. Agencja Wydawnicza, Warszawa 1992
5. Strużycki M.: Przedsiębiorstwo a rynek. PWE Warszawa 1992
6. Nasiłowski M.: System rynkowy. Wydawnictwo Key Text Warszawa 1996
343
WARZYWNICTWO I OGRODNICTWO
Lp.
I.
Szczegółowy zakres egzaminu
Wymagania egzaminacyjne
eksternistycznego
WARZYWNICTWO
Słuchacz umie:
Znaczenie biologiczne, odżywcze i
Podać znaczenie gospodarcze i
gospodarcze warzyw.
odżywcze warzyw,
Wymagania klimatyczne i glebowe
Podać sposoby produkcji warzyw,
warzyw.
Omówić budowę inspektu
Nawożenie roślin warzywnych.
ogrzewanego biologicznie i jego
Zakładanie inspektu ogrzewanego
zakładanie,
biologicznie.
Wymienić sposoby produkcji
Sposoby produkcji oraz zabiegi
rozsady i jej pielęgnację,
pielęgnacyjne przy uprawie rozsady.
Omówić wymagania klimatyczne i
Zasady sadzenia rozsady do gruntu.
glebowe poszczególnych grup
Zabiegi pielęgnacyjne w uprawie
roślin warzywnych,
warzyw.
Wykonać pikowanie i sadzenie
Choroby i szkodniki roślin warzywnych.
rozsady z omówieniem,
Zbiór i przechowywanie roślin
Wymienić choroby i szkodniki
warzywnych.
występujące w roślinach
Technologia uprawy wybranej rośliny
warzywnych,
warzywnej.
Omówić zbiór i przechowywanie
poszczególnych warzyw,
Przedstawić technologię wybranej
rośliny warzywnej,
Kryteria oceniania
Ocena niedostateczna - w stopniu
niezadowalającym zna podstawowe pojęcia z
zakresu tego przedmiotu i nie umie się nimi
posługiwać.
Ocena dopuszczająca – słuchacz umie podać
znaczenie gospodarcze i odżywcze warzyw i
owoców, podać sposoby produkcji warzyw,
wymienić choroby i szkodniki występujące w
roślinach warzywnych i sadowniczych, wymienić
i sposoby szczepienia drzew .
Ocena dostateczna - j.w. i ponadto wymienić
sposoby produkcji rozsady i jej pielęgnację ,
omówić wymagania klimatyczne i glebowe
poszczególnych grup roślin warzywnych i
sadowniczych, omówić zbiór i przechowywanie
poszczególnych warzyw i owoców.
Ocena dobra - j.w. i ponadto omówić budowę
inspektu ogrzewanego biologicznie i jego
zakładanie, wymienić sposoby produkcji rozsady i
jej pielęgnację, wykonać pikowanie i sadzenie
rozsady , podać zasady doboru gatunków i
odmian oraz organizację zakładania sadu.
Ocena bardzo dobra - j.w. i ponadto potrafi
przedstawić technologię wybranej rośliny
warzywnej, omówić znaczenia i sposoby cięcia
drzew owocujących zaplanować , dobrać wielkość
i rodzaje nawozów dla drzewek owocujących,
Ocena celująca – posiada wiadomości
wykraczające poza ramowy .
344
II.
Słuchacz umie:
Podać znaczenie gospodarcze i
odżywcze owoców,
Podać zasady doboru gatunków i
odmian oraz organizację
zakładania sadu.
Wymienić i omówić utrzymanie
gleby w młodym sadzie,
Omówić znaczenia i sposoby
cięcia drzew owocujących,
Wymienić i omówić sposoby
szczepienia drzew
omówić wymagania klimatyczne i
Choroby i szkodniki roślin warzywnych.
glebowe poszczególnych grup
Uszkodzenia mrozowe i zabezpieczenie
roślin sadowniczych,
drzew przed przemarzaniem.
zaplanować , dobrać wielkość i
Zbiór i przechowywanie roślin
rodzaje nawozów dla drzewek
warzywnych.
owocujących,
Technologia uprawy wybranej rośliny
Wymienić choroby i szkodniki
warzywnej.
występujące w roślinach
sadowniczych,
Omówić zbiór i przechowywanie
poszczególnych owoców
SADOWNICTWO
Znaczenie odżywcze i stan spożycia
owoców w Polsce.
Wymagania klimatyczne i glebowe
roślin sadowniczych
Przygotowanie terenu pod sad.
Dobór gatunków oraz sadzenie drzew
owocowych.
Pielęgnacja młodego sadu oraz jego
nawożenie .
Cięcie drzew owocujących
Sposoby przeszczepiania drzew.
LITERATURA
1. S. Pieniążek; Sadownictwo.
2. G. Klimek; Sadownictwo.
3. Z. Legańska, J. Balcerzak; Warzywnictwo.
345
PRAKTYKA ZAWODOWA
I
Szczegółowy zakres egzaminu
eksternistycznego
Produkcja roślinna
Przygotowanie pola do orki.
Wykonanie orki i ocena jej jakości.
Przygotowanie roli do siewu.
Stosowanie nawozów organicznych
i mineralnych w gospodarstwie.
Zwalczanie chorób, szkodników
i chwastów roślin uprawnych.
Przygotowanie materiału siewnego.
wykonanie siewu.
Sadzenie ziemniaków.
Zbiór i przechowywanie roślin
uprawnych.
Wykonywanie zabiegów
pielęgnacyjnych na użytkach
zielonych.
Koszenie, suszenie i kiszenie roślin
uprawnych.
Wymagania egzaminacyjne
Kryteria oceniania
Słuchacz powinien umieć:
- przygotować pole do orki, dobrać pług,
wykonać orkę i ocenić jej jakość,
- dobrać i przygotować narzędzia do
uprawy roli,
- wykonać zabiegi doprawiające rolę,
- przygotować materiał siewny i
sadzeniaki,
- dobrać maszyny i narzędzia do siewu i
sadzenia,
- wysiać nasiona i zasadzić rośliny
uprawne,
- ustalić dawki oraz dobrać maszyny i
urządzenia do nawożenia,
- wykonać nawożenie organiczne i
mineralne,
- wykonać mechaniczne zabiegi
pielęgnacyjne,
dobrać metody i środki ochrony roślin,
- przygotować opryskiwacz, sporządzić
ciecz roboczą i wykonać zabieg
chemicznej ochrony roślin,
- zorganizować zbiór i wykonać prace
związane z przechowywaniem
zbiorów roślin uprawnych,
- dobrać sprzęt i wykonać zabiegi
pielęgnacyjne na użytkach zielonych.
- zorganizować i wykonać zbiór oraz
suszenie siana,
- przeprowadzić dezynfekcję
Ocena niedostateczna: słuchacz nie posiada
wiadomości i umiejętności wymaganych w
dziale
Ocena dopuszczająca: przygotować się do
wykonywania czynności praktycznych: ubranie
robocze, przygotowanie i utrzymanie w
porządku stanowiska pracy, przestrzeganie
przepisów bhp podczas wykonywania czynności
praktycznych,
Ocena dostateczna: j. w. oraz prawidłowa
organizacja stanowiska pracy w zależności od
wykonywanego zadania, niewielkie
zaangażowanie w realizację zadania, liczne
błędy techniczne,
Ocena dobra: j. w. oraz zaangażowanie w
realizację zadania, sporadyczne błędy
techniczne, poprawne wykonanie zadania w
całości,
Ocena bardzo dobra: j. w. oraz duże
zaangażowanie w realizację zadania, brak
błędów technicznych, poprawne wykonanie
zadania w całości, przestrzeganie przepisów
bhp, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska.
Ocena celująca: słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza program działu
346
II.
pomieszczeń gospodarskich oraz
wykonać prace porządkowe w budynkach
inwentarskich i w obejściu gospodarstwa,
- zorganizować proces zakiszania roślin
Produkcja zwierzęca
pastewnych,
Porządkowanie pomieszczeń
- zaplanować zapłodnienie zwierząt,
inwentarskich dla zwierząt.
- udzielić pomocy zwierzętom przy
Sporządzanie kiszonek i sianokiszonek porodzie,
dla zwierząt.
- zorganizować i wykonać prace
Dekornizacja rogów i korekcja racic u
związane z dojem zwierząt,
bydła i u owiec.
- zorganizować strzyżenie owiec,
Udzielanie pomocy przy porodzie u
- przygotować wełnę do przechowywania
bydła.
i transportu,
Całodzienna obsługa bydła.
- zorganizować prace w stajni oraz
Całodzienna obsługa owiec w owczarni. osiodłać konia,
Obsługa, żywienie i kierowanie
- dokonać przeglądu wiosennego pasieki,
rozrodem kóz.
- wykonać podkarmianie i miodobranie,
Przygotowanie kojca do
- przygotować pasiekę do zimowli
porodu i opieka nad noworodkami.
pszczół,
Całodzienna obsługa trzody chlewnej.
- dokonać znakowana zwierząt
Całodzienna obsługa koni, żywienie i
gospodarskich,
pielęgnacja.
- zorganizować i wykonać prace
Całodzienna obsługa drobiu, żywienie i związane z całodzienną obsługą
selekcja jaj.
bydła, owiec, kóz. trzody, koni i drobiu,
Wykonywanie zabiegów
- zorganizować i wykonać prace
pielęgnacyjnych w pasiece.
związane z hodowlą wybranego gatunku
Wykonywanie miodobrania.
zwierząt,
Rozróżnianie rodzajów miodu i
- ocenić stan techniczny agregatów
produktów pszczelich.
ciągnikowych stosowanych w
Wykonywanie prac przy hodowli
podstawowych pracach polowych,
wybranych gatunków zwierząt.
- wykonać prace związane z
Ocena niedostateczna: słuchacz nie posiada
wiadomości i umiejętności wymaganych w
dziale
Ocena dopuszczająca: przygotować się do
wykonania zadań praktycznych: ubranie
robocze, przygotowanie i utrzymanie w
porządku stanowiska pracy, przestrzeganie
przepisów bhp podczas wykonywania czynności
praktycznych,
Ocena dostateczna: j. w. oraz prawidłowa
organizacja stanowiska pracy w zależności od
wykonywanego zadania, niewielkie
zaangażowanie w realizację zadania, liczne
błędy techniczne,
Ocena dobra: j. w. oraz zaangażowanie w
realizację zadania, sporadyczne błędy
techniczne, poprawne wykonanie zadania w
całości,
Ocena bardzo dobra: j. w. oraz duże
zaangażowanie w realizację zadania, brak
błędów technicznych, poprawne wykonanie
zadania w całości, przestrzeganie przepisów
bhp, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska.
Ocena celująca: słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza program działu
347
III.
Mechanizacja rolnictwa
Wykonywanie prac ślusarskich i
spawalniczych.
Ocena stanu technicznego, usuwanie
usterek w pojazdach rolniczych.
Organizacja pracy agregatami
ciągnikowymi w gospodarstwie
Wykonywanie prac
maszynami samojezdnymi: siekaczami
polowymi, kombajnami zbożowymi,
kombajnami ziemniaczanymi,
kombajnami do zbioru buraków.
Ocena stanu technicznego oraz usuwanie
usterek w narzędziach maszynach
rolniczych.
Obsługa urządzeń do mechanizacji prac
w produkcji zwierzęcej.
Ocena stanu technicznego, usuwanie
usterek w maszynach i urządzeniach
stosowanych w produkcji zwierzęcej.
Ocena jakości i efektów prac
wykonanych sprzętem rolniczym.
IV.
Ekonomika i zarządzanie
przedsiębiorstwem
Organizacja produkcji w gospodarstwie
rolnym.
Stosowanie standardów UE w zakresie
jakości i bezpieczeństwa zdrowotnego
produktów oraz ochrony środowiska.
Organizacja pracy w gospodarstwie
rolnym.
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i
mechanizacją procesów produkcyjnych
w rolnictwie,
- dobrać narzędzia, maszyny i urządzenia
do wykonania określonej pracy oraz
ocenić jakość jej wykonania.
- zorganizować i wykonać mechaniczne
prace pielęgnacyjne na plantacjach roślin
uprawnych,
- ocenić makro- i mikrootoczenie
gospodarstwa rolnego oraz określić
jego mocne i słabe strony,
- ocenić organizację produkcji w
gospodarstwie rolnym, pod względem
dostosowania do standardów UE w
zakresie jakości i bezpieczeństwa
zdrowotnego produktów oraz ochrony
środowiska,
- ocenić organizację pracy w
gospodarstwie rolnym pod kątem
przestrzegania przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz
ochrony przeciwpożarowej,
- zgromadzić informacje potrzebne do
sporządzenia biznesplanu
gospodarstwa rolnego.
Ocena niedostateczna: słuchacz nie posiada
wiadomości i umiejętności wymaganych w
dziale
Ocena dopuszczająca: przygotować się do
wykonania zadań praktycznych: ubranie
robocze, przygotowanie i utrzymanie w
porządku stanowiska pracy, przestrzeganie
przepisów bhp podczas wykonywania czynności
praktycznych,
Ocena dostateczna: j. w. oraz prawidłowa
organizacja stanowiska pracy w zależności od
wykonywanego zadania, niewielkie
zaangażowanie w realizację zadania, liczne
błędy techniczne,
Ocena dobra: j. w. oraz zaangażowanie w
realizację zadania, sporadyczne błędy
techniczne, poprawne wykonanie zadania w
całości,
Ocena bardzo dobra: j. w. oraz duże
zaangażowanie w realizację zadania, brak
błędów technicznych, poprawne wykonanie
zadania w całości, przestrzeganie przepisów
bhp, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska.
Ocena celująca: słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza program działu
Ocena niedostateczna: słuchacz nie posiada
wiadomości i umiejętności wymaganych w
dziale
Ocena dopuszczająca: wykona podstawowe
czynności związane z zaprezentowaniem
przykładowego gospodarstwa rolnego z
uwzględnieniem mocnych i słabych jego stron,
Ocena dostateczna: j. w. oraz oceni mikro- i
makrootoczenie przykładowego gospodarstwa
rolnego i organizację jego produkcji,
348
higieny pracy oraz ochrony
przeciwpożarowej.
Stosowanie instrumentów marketingu i
promocji w działalności rolniczej.
Sprzedaż produktów rolniczych.
Dokumentowanie prowadzenia
działalności rolniczej: podatki,
ubezpieczenia, dopłaty bezpośrednie,
zakupy, sprzedaż.
Ocena dobra: j. w. oraz oceni dostosowanie
gospodarstwa do standardów krajowych i
europejskich w zakresie bezpieczeństwa
zdrowotnego produktów i ochrony środowiska,
Ocena bardzo dobra: j. w. oraz zgromadzi
informacje do sporządzenia biznesplanu i
wykona prosty biznesplan.
Ocena celująca: słuchacz posiada wiadomości i
umiejętności wykraczające poza program działu
LITERATURA
1. Produkcja roślinna. PWRiL; 1995
2. Hodowla zwierząt. PWRiL; 1996
3. Kozłowska D.: Podstawy mechanizacji. Wiadomości ogólne. Hortpress. Warszawa 1995
349
ZAJĘCIA PRAKTYCZNE
I.
II.
Szczegółowy zakres egzaminu
eksternistycznego
Produkcja roślinna
Badania terenowe gleby.
Użytkowanie i konserwacja urządzeń
melioracyjnych w terenie.
Przechowywanie nawozów
organicznych.
Przechowywanie nawozów mineralnych
i środków ochrony roślin w
gospodarstwie.
Rozpoznawanie chorób, szkodników i
chwastów roślin
uprawnych.
Ocena przezimowania roślin uprawnych.
Magazynowanie ziarna zbóż i innych
nasion roślin uprawnych.
Rozpoznawanie roślin i ocena składu
botanicznego użytków zielonych.
Produkcja zwierzęca
Zoohigieniczna ocena budynków i
pomieszczeń inwentarskich.
Porządkowanie pomieszczeń
inwentarskich.
Pielęgnacja zwierząt i inne zabiegi.
Ocenianie pokroju zwierząt.
Ocena wydajności pastwiska.
Wymagania egzaminacyjne
Kryteria oceniania
Słuchacz powinien umieć:
- wykonać odkrywkę glebową, określić
typ i właściwości gleby oraz jej
przydatność rolniczą,
- zastosować urządzenia melioracyjne i
wykonać ich konserwację,
- wykonać prace związane z
przechowywaniem nawozów
organicznych, nawozów mineralnych i
środków ochrony roślin,
- rozpoznać choroby, szkodniki i chwasty
roślin uprawnych,
- ocenić stopień przezimowania roślin
uprawnych,
- przygotować pomieszczenia, nasiona
oraz inne ziemiopłody do
przechowywania,
- rozpoznać rośliny i ocenić skład
botaniczny użytków zielonych,
Ocena dopuszczająca: przygotować się do
wykonania zadań praktycznych: ubranie
robocze, przygotowanie i utrzymanie w
porządku stanowiska pracy, przestrzeganie
przepisów bhp podczas wykonywania czynności
praktycznych,
Ocena dostateczna: j. w. oraz prawidłowa
organizacja stanowiska pracy w zależności od
wykonywanego zadania, niewielkie
zaangażowanie w realizację zadania, liczne
błędy techniczne,
Ocena dobra: j. w. oraz zaangażowanie w
realizację zadania, sporadyczne błędy
techniczne, poprawne wykonanie zadania ze
szczególnym uwzględnieniem kolejności
wykonania prac,
Ocena bardzo dobra: j. w. oraz duże
zaangażowanie w realizację zadania, brak
błędów technicznych, poprawne wykonanie
zadania ze szczególnym uwzględnieniem
kolejności wykonania pracy i dokładności,
przestrzeganie przepisów bhp, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska.
Ocena dopuszczająca: przygotować się do
wykonania zadań praktycznych: ubranie
robocze, przygotowanie i utrzymanie w
porządku stanowiska pracy, przestrzeganie
przepisów bhp podczas wykonywania czynności
praktycznych,
Ocena dostateczna: j. w. oraz prawidłowa
organizacja stanowiska pracy w zależności od
- ocenić lokalizację budynków
inwentarskich oraz warunki
zoohigienicze i wyposażenie w
urządzenia techniczne pomieszczeń
inwentarskich,
- uporządkować pomieszczenia
inwentarskie,
- wykonać zabiegi pielęgnacyjne na
350
zwierzętach gospodarskich,
- ocenić pokrój zwierząt gospodarskich,
-, ocenić wartość i wydajność pastwiska
oraz zaprojektować organizację wypasu
bydła,
- ocenić organoleptycznie, przygotować i
zadać pasze zwierzętom gospodarskim,
- rozpoznać i zapobiec chorobom
zwierząt oraz udzielić zwierzętom
pomocy w nagłych wypadkach,
- rozpoznać objawy rui i ciąży u zwierząt,
- wykonać dój ręczny i mechaniczny oraz
zastosować zasady postępowania z
mlekiem po udoju,
- zważyć zwierzęta i obliczyć dzienny
przyrost wagi,
- ocenić stopień umięśnienia zwierząt,
ocenić jakość produktów zwierzęcych,
Mechanizacja rolnictwa
- wykonać podstawowe prace
Podstawy techniki rolniczej.
warsztatowe,
Organizacja stanowiska pracy w
- naprawić i wykonać konserwację
warsztacie zgodnie z przepisami
urządzeń wentylacyjnych oraz
bezpieczeństwa i higieny pracy.
kanalizacyjnych w pomieszczeniach
Wykonywanie prac ślusarskich:
inwentarskich,
trasowanie, cięcie, wycinanie,
- obsłużyć, wykonać konserwację oraz
prostowanie i gięcie blach, prętów i rur, przygotować do przechowywania sprzęt
piłowanie płaszczyzn i powierzchni
rolniczy stosowany w produkcji roślinnej
kształtowych, wiercenie, pogłębianie
i zwierzęcej,
i rozwiercanie; gwintowanie i nitowanie, wykonać prace agregatami ciągnikowymi
łączenie łańcuchów i lin.
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i
Obróbka ręczna drewna: przecinanie,
higieny pracy, ochrony
dłutowanie i struganie oraz
przeciwpożarowej, ochrony środowiska,
wykonywanie prostych połączeń.
dobrostanu zwierząt i bezpieczeństwa
Spawanie łukowe.
żywnościowego podczas wykonywania
Ostrzenie narzędzi do obróbki metali i
prac związanych z produkcją roślinną i
drewna.
zwierzęcą.
Pojazdy rolnicze.
Projektowanie kwaterowego
użytkowania pastwisk.
Ocena organoleptyczna i zadawanie
pasz.
Ocena stanu zdrowia zwierząt.
Obserwowanie rui, pokaz unasieniania
krowy.
Dój ręczny i mechaniczny.
Kontrolowanie dziennych przyrostów
zwierząt gospodarskich.
Ocena jakości produktów zwierzęcych.
III.
wykonywanego zadania, niewielkie
zaangażowanie w realizację zadania, liczne
błędy techniczne,
Ocena dobra: j. w. oraz zaangażowanie w
realizację zadania, sporadyczne błędy
techniczne, poprawne wykonanie zadania ze
szczególnym uwzględnieniem kolejności
wykonania prac,
Ocena bardzo dobra: j. w. oraz duże
zaangażowanie w realizację zadania, brak
błędów technicznych, poprawne wykonanie
zadania ze szczególnym uwzględnieniem
kolejności wykonania pracy i dokładności,
przestrzeganie przepisów bhp, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska.
Ocena dopuszczająca: przygotować się do
wykonania zadań praktycznych: ubranie
robocze, przygotowanie i utrzymanie w
porządku stanowiska pracy, przestrzeganie
przepisów bhp podczas wykonywania czynności
praktycznych,
Ocena dostateczna: j. w. oraz prawidłowa
organizacja stanowiska pracy w zależności od
wykonywanego zadania, niewielkie
zaangażowanie w realizację zadania, liczne
błędy techniczne,
Ocena dobra: j. w. oraz zaangażowanie w
realizację zadania, sporadyczne błędy
techniczne, użytkowanie materiałów i urządzeń
zgodnie z wymaganiami technologii rolniczej,
Ocena bardzo dobra: j. w. oraz duże
zaangażowanie w realizację zadania, brak
błędów technicznych, poprawne wykonanie
zadania w całości, przestrzeganie przepisów
351
Organizacja stanowiska pracy do obsługi
pojazdów rolniczych zgodnie
z przepisami bezpieczeństwa i higieny
pracy.
Obsługa i konserwacja poszczególnych
układów silnika spalinowego.
Obsługa i konserwacja poszczególnych
mechanizmów wchodzących w skład
podwozi i nadwozi pojazdów rolniczych.
Przegląd techniczny P l i P II w
ciągnikach rolniczych.
Diagnoza i ocena stanu technicznego
pojazdów rolniczych.
Usuwanie drobnych usterek w pojazdach
rolniczych.
Przechowywanie pojazdów rolniczych.
Maszyny rolnicze.
Ocena stanu technicznego narzędzi,
maszyn i urządzeń stosowanych
w produkcji roślinnej i zwierzęcej
Wymiana elementów roboczych
w narzędziach i maszynach rolniczych.
Agregatownie maszyn i narzędzi z
ciągnikiem.
Próbna praca i regulacje narzędzi,
maszyn i urządzeń rolniczych.
Usuwanie drobnych usterek w
maszynach i urządzeniach rolniczych.
Wykonywanie podstawowych prac
agregatami ciągnikowymi.
Wykonywanie podstawowych prac
maszynami samojezdnymi.
Konserwacja i przechowywanie
sprzętu rolniczego. Obsługa
i konserwacja podstawowych urządzeń
elektrycznych stosowanych
w gospodarstwach rolnych. Obsługa,
bhp, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska.
352
konserwacja i przechowywanie
środków transportowych stosowanych w
rolnictwie
LITERATURA
1. Produkcja roślinna. PWRiL; 1995
2. Hodowla zwierząt. PWRiL; 1996
3. Kozłowska D.: Podstawy mechanizacji. Wiadomości ogólne. Hortpress. Warszawa 1995
353
