Inflacja

Inflacja
cel
Przedstawienie problemu inflacji
Plan
Na czym polega inflacja
–
Przyczyny inflacji
Miary inflacji
–
–
–
–
Stopa inflacji
CPI
Deflator GNP
PPI
Rodzaje inflacji
Poziom stopy inflacji
–
–
–
–
Inflacja pełzająca
Inflacja krocząca
Inflacja galopująca
Hiperinflacja
Rodzaje inflacji wg przyczyn
–
–
–
–
Inflacja popytowa
Inflacja kosztowa
Inflacja strukturalna
Inflacja pieniężna
•
•
•
Inflacja budżetowa
Inflacja kredytowa
Inflacja płacowa
Plan
Rodzaje inflacji wg przyczyn
• Inflacja egzogeniczna
• Inflacja endogeniczna
• Inflacja defensywna
Sposoby zwalczania inflacji
Społeczno-ekonomiczne następstwa inflacji
Teorie inflacji
•
•
•
Tradycyjna teoria Fishera
Istota krzywej Philipsa
Neoilościowa teoria inflacji
Inflacja w Polsce
Podstawowe pojęcia
INFLACJA – wzrost przeciętnego poziomu cen określonego koszyka dóbr w jakimś
okresie.
- obniżenie się siły nabywczej pieniądza (jego wartości rynkowej)
Warto zauważyć, że inflacja to proces ciągły, a nie jednorazowy, ma miejsce jedynie w
gospodarce opartej na pieniądzu, nie występuje w gospodarce towarowej. Inflacja
jest zjawiskiem stosunkowo niedawnym, tj. od 1950.
Stopień nasilenia inflacji określa stopa inflacji –
wyraża w procentach wzrost poziomu cen w okresie badanym do okresu przyjętego
przez ustawę.
Stopa inflacji 
= poziom cen w roku bieżącym - poziom cen w roku poprzednim
x 100%
poziom cen w roku poprzednim
Realna stopa procentowa = (nominalna stopa procentowa) - (stopa inflacji)
R= r – 
Przeciwieństwem inflacji jest deflacja czyli ogólny spadek cen i kosztów.
Przyczyny inflacji
przyczyny
• wzrost kosztów produkcji, który prowadzi do
ograniczenia zagregowanej podaży
• wzrost zagregowanego popytu w gospodarce
• niezrównoważony budżet państwa
• przeinwestowanie gospodarki
• interwencja państwa w politykę emisyjną banku
centralnego
• wadliwa struktura gospodarki
• import inflacji
• długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego
• recesja gospodarcza
• monopolizacja gospodarki
Wskaźniki (miary) inflacji
Indeks wzrostu cen
konsumpcyjnych
CPI
Podczas inflacji nie wszystkie ceny i koszty rosną w tej samej proporcji.
Niektóre z nich rosną szybciej niektóre w wolniejszym tempie.
Wpływa to na koszty utrzymania społeczeństwa.
Dla ustalenia kosztów utrzymania należy prócz:
• struktury wydatków określić
• wskaźnik wzrostu cen w poszczególnych grupach towarowych.
W tym celu GUS ustalił koszyk 1700 – 2000 reprezentantów różnych
konsumpcyjnych dóbr i usług przeznaczonych dla mężczyzn, kobiet,
dzieci. I prowadzi dokładną rejestracje zmiany ich poziomu cen w
ciągu roku (miesięcznie, kwartalnie, półrocznie, rocznie). Nie
obejmuje on wszystkich dóbr i usług a jedynie podstawowe grupy
towarów i usług.
Struktura wydatków konsumpcyjnych
przedstawia się następująco
Rodzaje wydatków:
w 1994r.
w 2002 r.
Żywność
39.9%
20.3%
utrzymanie i wyposażenie mieszkania
20.3%
29.1%
transport i łączność
9.2%
13.8%
odzież i obuwie
7.1%
4.5%
zdrowie i higiena osobista
6,6%
4.7%
kultura i wypoczynek
5.3%
7.0%
alkohol i wyroby tytoniowe
3.7%
6.5%
nauka
1.8%
1.5%
pozostałe
6.1%
x
CPI
wskaźnik przeciętnego wzrostu kosztów
utrzymania =
= wskaźnik wzrostu cen grup I x jej udział w
wydatkach +
+ wskaźnik wzrostu cen grup II x jej udział w
wydatkach
wskaźnik wzrostu cen grupy = Pt / P t-1 x 100
t rok badany
t – 1 rok bazowy
CPI
Wskaźnik zmian cen detalicznych indeks cen konsumpcyjnych (CPI)
informuje o ruch wszystkich cen dóbr konsumpcyjnych. Polega ona
na długotrwałym badaniu teoretycznym i statystycznym. Uwzględnia
on prócz cen poszczególnych dóbr również strukturę wydatków na
te dobra. Jednakże jeśli ktoś przyjmie inne założenia niż GUS jego
odczucia co do inflacji liczonej metodą CPI będą się różniły.
Przykład:
Do grupy żywności zaliczamy: chleb mieszany zwykły, makaron
jajeczny, ziemniaki, cebula, mięso wieprzowe z kością, kiełbasa
Toruńska, karp świeży, śledź solony odłowiony, smalec, margaryna
deserowa Palma, mleko krowie spożywcze, jaja kurze świeże,
cukier biały kryształ, herbata Madras, kawa matruralna mielona
Tchibo Familly (do 1995r. Ekstra Selekt), dżem truskawkowy,
galaretka o smaku różnym, pieprz naturalny.
Odczucia zatem się różnią jak jesteśmy wegetarianami, używamy
innych produktów.
Deflator
Do wyznaczenia inflacji możemy zastosować
DEFLATOR GNP = (GNP nominalny / GNP realny) x 100
W przeciwieństwie do CPI obejmuje on ceny wszystkich
dóbr i usług wchodzących do GNP (m.in. czołgi,
tramwaje, szynka, piwo). CPI tylko uwzględnia produkty
nabywane przez konsumentów.
Techniki obliczeń są różne. W CPI koszyk jest stały (w
90%) ceny różne. W deflatorze ceny są stałe a ilości
różne. Jest ponadto związany z GNP.
Wskaźnik zmiany cen produkcji
przemysłowej
Indeks cen produkcyjnych (PPI) inaczej
wskaźnik cen produkcji sprzedanej
przemysłu. Liczymy indeks jako stosunek
cen niedetalicznych w danym roku do cen
niedetalicznych w roku bazowym.
Opracowuje się go na podstawie
miesięcznych cen reprezentatywnych
wyrobów i usług.
PPI = Pt / P t-1 x 100 X waga w wydatkach
Wskaźniki ogłaszane przez
prezesa GUS:
–
–
–
–
–
–
–
średnia cena sprzedaży drewna
średnia krajowa cena skupu pszenicy
średnia krajowa cena skupu żyta
wskaźnik cen dóbr inwestycyjnych
wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej
wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych
wskaźnik cen towarów nieżywnościowych trwałego
użytku
– wskaźnik wzrostu cen towarowej produkcji rolniczej
– wskaźnik wzrostu cen skupu podstawowych produktów
rolnych
Rodzaje inflacji
Według kryterium tempa
•
•
•
•
Pełzająca
Krocząca
Galopująca
Hiperinflacja
Rodzaje inflacji
Inflacja pełzająca
•
jest to kilka procent w skali roku, co
•
nie powoduje zakłóceń przebiegu procesów gospodarczych
•
i poddaje się kontroli
Inflacja krocząca
•
jest to kilkanaście procent w skali roku, gdy
•
oczekiwana inflacja wywołuje określone zachowania podmiotów gospodarczych
•
przy czym zaczyna wymykać się to spod kontroli
Inflacja galopująca
•
Wynosi powyżej 20%
•
Powoduje narastanie zakłóceń w przebiegu procesów gospodarczych
•
Osłabia motywacje
•
W rezultacie hamuje rozwój gospodarczy
Hiperinflacja
•
okres, w którym stopa inflacji jest bardzo wysoka (powyżej 100%) i ponadto ma tendencję
rosnącą oraz powoduje spadek wartości pieniądza
•
uniemożliwia to racjonalne gospodarowanie z powodu niemożliwości przeprowadzenia rachunku
ekonomicznego
•
nie pozwala planować działań gospodarczych
•
nie skutkują procesy motywacyjne
•
prowadzi to do anarchizacji życia społecznego
Według kryterium przyczyn
• Popytowa
• Kosztowa
• Pieniężna
– Budżetowa
– Kredytowa
– Płacowa
Inflacja pieniężna
Źródła:
•
nadmierne wydatki państwa, które nie znajdują pokrycia w dochodach – inflacja
budżetowa
•
nadmierna kreacja pieniądza kredytowego – inflacja kredytowa
•
nadmierny w stosunku do wzrostu produkcji wzrost płac – inflacja płacowa
Ludzie chcą kupić więcej niż gospodarka wytwarza przy pełnym zatrudnieniu lub
wykorzystaniu mocy produkcyjnych. Pojawia się zatem nadwyżka popytu na
pieniądz. Ograniczony zasób dóbr i usług ciągnie ceny w górę.
Nadwyżka popytu pieniężnego jest rezultatem walki w społeczeństwie o korzystny
podział Dochodu Narodowego między różne grupy społeczne (np. zwiększone
dochody obywateli w sferze budżetowej, wzrost świadczeń emerytalnych, zasiłków
socjalnych, itp.)
Walka z tego typu inflacją powinna polegać na:
•
łagodzeniu konfliktów społecznych na tle DN
•
kontroli tempa wzrostu wynagrodzeń w gospodarce
•
powadzenie odpowiedniej polityki fiskalnej i pieniężnej
•
propagowania mody w zakresie oszczędzania
Inflacja popytowa
• Inflacja popytowa tzw. inflacja
nabywców, inflacja ciągniona przez popyt występuje wówczas, gdy globalny popyt
wzrasta szybciej niż wielkość produkcji
inflacja kosztowa
inflacja kosztowa, dostawców, leży po stronie
podaży. Jest wynikiem kosztów produkcji.
Występuje gdy nałożone są ograniczenia na jeden
lub więcej zasobów, lub też ceny tych zasobów
rosną, co powoduje wzrost kosztów produkcji.
Produkcja zatem jest ograniczana fizycznie lub
wyższe ceny powodują zmniejszony popyt na
dane dobro. Najczęściej jest to wynik działań
monopolistycznych.
Może być również wywołana wzrostem płac na
skutek działań związków zawodowych, czyli
wzrostu kosztów produkcji.
Inflacja strukturalna
Inflacja strukturalna, występuje gdy producenci
nie mogą sprawnie zmienić struktury produkcji w
odpowiedzi na zmiany struktury gospodarki.
Mogą ją zatem wywołać zmiany popytu na
produkt, zmiany technologii wytwarzania, zmiany
konkurencji, innowacyjność.
Strukturalną łagodzimy przez dążenie do eliminacji
problemów, które pracownicy napotykają przy
przemieszczaniu się do innych gałęzi przemysłu.
Według kryterium przyczyn
• Wewnętrzna
• Importowa
• Endogeniczna
• Egzogeniczna
Według kryterium przejawiania się
oraz skutków
• Otwarta
• Tłumiona
• Jawna
• Ukryta – przy trwałej nadwyżce popytu nad podażą
przy względnie stałym i administracyjnie regulowanym
poziomie cen rynkowych.
Według kryterium całokształtu
stosunków ekonomicznych w kraju
• Cywilizowana
• Barbarzyńska
Według kryterium zależności od
innych kategorii
makroekonomicznych
• Stagflacja - okres współwystępowania
wysokiej inflacji i wysokiego bezrobocia.
• Slumpflacja- okres współwystępowania
wysokiej inflacji i recesji
Według kryterium czynnika czasu
• Sekularna
• Okresowa
Skutki inflacji
Koszty inflacji
Wywołuje ona dwa różnego rodzaju skutki:
•
redystrybucji dochodów od tracących na rzecz
zyskujących. Element ten nie niesie za sobą
potencjalnie żadnych szkód dla gospodarki jako
całości.
•
Wywołuje niewłaściwą alokację zasobów. Wpływ ten
powoduje zniekształcenie zagregowanego popytu i
podaży.
Szkody ponadto zależą od tego czy:
•
inflacja jest przewidziana czy nie,
•
oraz jak jest wysoka (czy pełzająca czy już galopująca)
Negatywne skutki inflacji
• Realny spadek wartości zobowiązań i
wierzytelności
• Koszty zdartych zelówek
• Koszty zmiennych jadłospisów
• Siła nabywcza pieniądza spada
• Kupowanie tańszych zamienników
• Trudność w porównywaniu cen
Negatywne skutki inflacji
(przy nieprzewidzianej inflacji):
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Tracą wszyscy bo ceny przestają wykonywać swą funkcję informacyjną. Zmieniają
się w różnych proporcjach.
dezinformacja płynie z rynku zarówno dla konsumentów jak i dla producentów
banki bo spada skłonność do oszczędzania a przejawem tego jest ucieczka od
pieniądza
ludzie posiadający gotówkę w kieszeni oraz oszczędności płatne na żądanie
wierzyciele tacy jak: banki, instytucje finansowe tracą bo realna wartość pieniądza
pożyczonego będzie mniejsza niż wartość zaciągniętej pożyczki.
Podobnie nabywcy obligacji rządu i firm są wierzycielami, bo kupując obligacje
pożyczają pieniądze ich emitentom.
Dla producentów może oznaczać wzrost kosztów oraz mniejsze niż oczekiwane
zyski.
Płace zmieniają się w różnym stopniu, czasami mogą nie dotrzymać kroku inflacji.
Ponadto płace mogą wynikać z kontraktu, który nie uwzględnia inflacji.
System podatkowy (procent od dochodu) powoduje, że przy wzroście dochodu
nominalnego (niekoniecznie oznacza to wzrost realny) płacimy większe podatki.
Spadek dochodów grup o stałym charakterze – rent, emerytur oraz lokat o stałym
oprocentowaniu. Straty wynikają z opóźnień w dostosowaniu do poziomu inflacji.
Korzyści z inflacji
(przy nieprzewidzianej inflacji):
•
•
•
•
•
Ci którzy przewidzieli wzrost cen, mogli kupić
po niższych cenach a później odsprzedać po
wyższych.
Dłużnicy, którzy winni są pieniądze.
Właściciele domów, którzy spłacają kredyt
hipoteczny o stałym oprocentowani.
Ci których płace i ceny dostosowują się szybko
doznają przejściowych korzyści.
Otrzymuje rząd.
Dlaczego inflacja jest zjawiskiem
negatywnym w skali makroekonomicznej?
• powoduje niekontrolowane i nieakceptowane
społecznie zmiany podziału dochodu
narodowego
• komplikuje rachunek ekonomiczny
• pojawia się problem z planowaniem równowagi
rynkowej
• osłabia skłonność do oszczędzania (wysoka
stopa procentowa nominalna)
• wysoka stopa procentowa hamuje inwestycje
• ma wpływ na redystrybucję dochodów
• powoduje spadek wartości pieniądza krajowego
Teorie inflacji
TRADYCYJNA TEORIA ILOŚCIOWA
PIENIĄDZA
równanie Irvinga Fishera
zakładał, że ceny (a także płace) zmieniają się wprost proporcjonalnie
do ilości pieniądza w obiegu (nominalnej podaży pieniądza)
Hipoteza Fishera brzmi:
wzrostowi inflacji o 1% towarzyszy zwykle wzrost stopy procentowej
także o 1%.
równanie obiegu pieniądza
MV = PY
M/P=Y/V
V = PY / M
zał. V const., Y const.
Wyjaśnienie symboli:
Y lub Q
poziom realnego dochodu lub produkcji
M/P
realna podaż pieniądza
Y/V
realny popyt na pieniądz
PY = GNP
nominalny dochód narodowy
WSPÓŁCZESNA WERSJA
MONETARYSTYCZNA TEORII INFLACJI
przedstawiciel Milton Fridman, twierdzi, że inflacja jest spowodowana
nadmiarem pieniędzy w stosunku do ilości towarów na rynku,
zakłada również, że nie tylko ilość pieniądza w obiegu, ale i popyt
na pieniądz determinuje inflację.
M = k PY równanie Cambridge,
gdzie k = 1/v – część dochodu, którą społeczeństwo jest skłonne
utrzymać w formie sald gotówkowych.
Szybkość obiegu pieniądza nie jest stała, ponadto brak ścisłej korelacji
miedzy podażą pieniądza i poziomem cen w występowaniu
bezrobocia i wolnych mocy wytwórczych. Ponadto Fridman zał. że Y
i k są stabilne lub zmiany ich są znane. Zatem to podaż pieniądza M
determinuje P czyli inflacje, więc dla Fridmana: inflacja jest zawsze i
wszędzie zjawiskiem pieniężnym.
Monetrayści zakładają, że polityka monetarna, która stabilizuję
gospodarkę i walczy z inflacją, powinna zastosować zwiększanie
coroczne podaży pieniądza o 3 – 4 %.
Krzywa Philipsa
Rozszerzona interpretacja problemu inflacji w wersji monetarystycznej prezentowana jest
przez długookresową krzywą Philipsa. A.W. Phillips wykazał silną zależność
pomiędzy roczną stopą inflacji a roczną stopą bezrobocia. Zależność ta (krzywa
Philipsa) pokazuje, że wyższej stopie inflacji towarzyszy niższa stopa bezrobocia (i
na odwrót). Przy stopie bezrobocia 5.5% stopa wzrostu płac stabilizuje się. Według
Philipsa niższe bezrobocie można uzyskać poprzez wzrost popytu, jednak to kosztuję
bo podwyższa to stopę inflacji. Jeśli zaś celem polityki gospodarczej jest niska
inflacja, to gospodarkę musi charakteryzować wyższe bezrobocie i niższa produkcja.
Czyli krzywa ta pokazywała poziom inflacji, który byłby wynikiem takiego wyboru, iż:
wyższy poziom globalnego popytu wywierał presję na wzrost płac i cen i prowadził do
wyższej inflacji, dając w zamian niższe bezrobocie. Można inflację tę wyjaśnić na
gruncie teorii podażowej inflacji. Zakładamy, że wzrost kosztów wytwarzania zależy
od np. wzrostu płac szybszego od wzrostu wydajności pracy, wzrostu cen
monopolowych, wzrostu cen importowanych surowców, paliw i innych materiałów,
wzrostu stawek podatku obrotowego, stopy procentowej, pogarszania się terms of
trade, czy podwyższenia przez firmę marży z zysku. Jest to nazywane mechanizmem
spirali inflacji kosztowej.
podsumowanie
Przyczyny inflacji mogą być różne, mogą
tkwić w:
polityce pieniężnej, kredytowej, budżetowej,
inwestycyjnej, spadku wartości waluty
krajowej w stosunku do waluty
zagranicznej, we wzroście cen surowców
czy paliwa i energii na rynku światowym.
Dziękuję za uwagę