Doktoraty dla Mazowsza: analiza sądownictwa w demokracji

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Doktoraty dla Mazowsza: analiza sądownictwa w demokracji
Ile rządów ludu, a ile rządów prawa w demokracji? - odpowiedzi na to pytanie poszukuje w swoich badaniach
Krzysztof J. Kaleta z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Jego projekt doktorski został
wyróżniony w programie stypendialnym "Doktoraty dla Mazowsza". Jak tłumaczy w rozmowie z PAP laureat
konkursu, centralną instytucją współczesnych systemów politycznych są sądy konstytucyjne nazywane niekiedy
"stolicami prawa". Tu dochodzi do rozstrzygania najistotniejszych spraw publicznych, zarówno tych dotyczących
wartości, jak i związanych z konkretnymi interesami. Rodzi to naturalne napięcia na linii parlament-sąd
konstytucyjny. "Spory te stają się coraz bardziej zauważalne. Tymczasem obie instytucje reprezentują
nieredukowalne wartości w demokracji. Z jednej strony demokratycznie kreowana polityka w parlamencie
stanowi wyraz naszej wolności, autonomii prawodawczej, szansę politycznej ekspresji. Z drugiej zaś prawo, w
szczególności konstytucja, stanowi ramy, w których polityka ta może się realizować, dając gwarancję równego
poszanowania praw wszystkich członków wspólnoty" - ocenia Krzysztof J. Kaleta. Badacz zastanawia się, jak
powinny wyglądać relacje instytucjonalne między parlamentem a sądem konstytucyjnym. Chce m.in. znaleźć
odpowiedź na pytanie, jakich sędziów potrzebujemy - kontrolerów procedur składających się na zasadę podziału
władzy, strażników praw podstawowych czy moderatorów publicznego dyskursu. Jego zdaniem, pytanie o
uzasadnienie funkcjonowania sądownictwa konstytucyjnego w warunkach ustroju demokratycznego nie ma
jedynie wymiaru teoretycznego. Jest to istotny problem ustrojowy. Przekłada się on na funkcjonalność i
operatywność współczesnych systemów rządów, które przewidują kontrolę konstytucyjności prawa. "Badania,
które prowadzę, stawiają otwarcie jeden z najistotniejszych, ale i najbardziej kontrowersyjnych problemów
współczesnych demokracji. Chodzi o poszukiwania modelu władzy sądowniczej odpowiadającego wyzwaniom
współczesności" - mówi rozmówca PAP. Dodaje, że dla zrozumienia zachodzących współcześnie procesów
transformacyjnych istotne jest pojęcie dialogu. Dialog może stanowić ważny element konstytucyjnej kultury
prawnej rozumianej jako sfera regulacji dotyczących konstytucyjnych praw podstawowych. W opinii Krzysztofa J.
Kalety, warto inwestować w badania nad teorią i praktyką demokracji oraz najlepszym kształtem rozwiązań
instytucjonalnych. "Potrzebujemy refleksji nad państwem, by projektować takie rozwiązania instytucjonalne,
które w najbardziej efektywny sposób absorbowałyby potencjał społeczeństwa obywatelskiego. Dotyczy to także
sfery nauki i gospodarki. Sądy konstytucyjne mogą stanowić istotny element dobrego zarządzania w sferze
publicznej. To zaś, choćby w odniesieniu do gospodarki, obniża koszty funkcjonowania podmiotów na rynku" uzasadnia doktorant. Naukowiec obserwuje powszechne rozczarowanie polityką, nieufność wobec struktur
państwa, w tym tych najistotniejszych tzn. sądowych. Jego zdaniem, nie istnieje coś tak cennego z punktu
widzenia łączności między państwem a społeczeństwem, jak dyskurs publiczny. Uważa też, że obniżają się
standardy kultury politycznej, a wszystko to prowadzi do obniżenia autorytetu władzy, która przestaje być
wiarygodnym partnerem dla społeczeństwa obywatelskiego czy sektora gospodarczego. "Konstytucja nie
powinna stanowić martwego decorum, ale żywy projekt, który rozwijamy w drodze dialogu społecznego.
Promowana w pracy idea dialogu konstytucyjnego może stać się instrumentem gwarantującym pogłębienie
współdziałania władz publicznych oraz integrację władzy z instytucjami społeczeństwa obywatelskiego,
przyczyniając się tym samym do podniesienia jakości demokracji" - postuluje laureat programu "Doktoraty dla
Mazowsza". W tym kontekście głównym zadaniem sędziów konstytucyjnych powinna być, według Kalety, troska
o utrzymanie odpowiedniego poziomu dyskursu prawnego wokół najistotniejszych kwestii konstytucyjnych.
Sędziowie nie mogą być monopolistami w tym dyskursie, muszą natomiast uwzględniać racje formułowane
przez parlament, opinię publiczną i instytucje społeczeństwa obywatelskiego. Krzysztof J. Kaleta bardzo ceni
sobie stypendium otrzymane w ramach "Doktoratów dla Mazowsza". Podkreśla, że nauka, w szczególności dobra
humanistyka, może powstawać tylko wówczas, gdy badacz dużo więcej czyta niż pisze. A to wymaga czasu i
zaangażowania. "Stypendium pozwoliło mi skoncentrować wysiłki na przygotowaniu pracy, co sprawiło, że dziś
jest ona na ukończeniu. Po drodze mogłem zaangażować się w wiele interesujących projektów, zobaczyć, jak na
sprawy, którymi się zajmuję, patrzą uczeni za granicą. Tego typu stypendia to przede wszystkim czytelny
sygnał, że warto postawić na naukę, że nauka nie musi oznaczać wyrzeczeń w życiu osobistym. To ważny impuls
do zmian systemowych w szkolnictwie wyższym" - ocenia. Projekt "Doktoraty dla Mazowsza" jest realizowany
przez Centrum Otwartej i Multimedialnej Edukacji UW i współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w
ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. PAP - Nauka w Polsce, Karolina Olszewska
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)