Jakub Szymczyk Demokracja Ateńska Ateny o wschodzie słońca

Ateny o wschodzie słońca
Ateny
Powstały w XI w p.n.e.
Były głównym ośrodkiem Attyki.
Życie polityczne Aten podczas epoki
starożytnej skupiało się wokół wzgórza
Akropolu, gdzie najpierw swą siedzibę mieli
królowie, a następnie zbudowano tam
świątynię patronki miasta Ateny.
Po obaleniu władzy królewskiej w Atenach
wprowadzono demokrację (rządy ludu).
Mapa Attyki z epoki starożytnej
Pierwszym reformatorem ateńskiej
demokracji był Drakon. Ułożył on kodeks będący
spisem istniejących już dużo wcześniej praw
zwyczajowych, który słynął z surowości (stąd też
do dziś tzw. "drakońskie prawa", "drakońskie
kary" są synonimem bardzo surowego
prawodawstwa) i z tego też powodu Ateńczycy
w 594 roku p.n.e. polecili Solonowi ułożenie
nowego kodeksu.
Równolegle z Drakonem działał w Atenach,
jeden z siedmiu mędrców i poeta Solon.
W 594 p.n.e. został on wybrany na
pierwszego archonta. Był to najwyższy urzędnik
państwowy, jego tytuł - archont eponymus podkreślał pierwszeństwo w zgromadzeniu
9 archontów.
Główną zasługą Solona jako archonta były:
• zmiany ustrojowe Aten,
• podział obywateli na cztery klasy według
cenzusu majątkowego,
• ustanowienie tzw. Rady Czterystu,
• sądu przysięgłych,
• ujednolicenie systemu miar i wag,
• nadanie praw obywatelskich metojkom,
• poszerzenie uprawnień eklezji-zgromadzenia
pełnoprawnych obywateli Aten, którzy
ukończyli 20 lat.
Główne z tych reform to:
1.Podział na fratrie i rody (gene) został
zastąpiony podziałem terytorialnym.
2.Attyka podzielona została na 10 okręgów
(fyle) a te z kolei na jeszcze mniejsze rejony
(demy).
3.Metojkowie (cudzoziemcy osiedleni na stałe
w Attyce) zyskali prawa obywatelskie.
4.Utworzono Radę Pięciuset (boule) (po 50
obywateli z każdej z 10 fyl).
5.Wprowadzono ostracyzm oraz urząd 10
strategów (wybieralnych dowódców armii).
Podstawą demokracji ateńskiej były rządy
większości, rotacyjność urzędów i masowe
uczestnictwo. Na zgromadzeniach wszyscy
pełnoprawni obywatele płci męskiej brali udział
w głosowaniu. Łącznie uprawnionych było ok.
30 tys. osób. Kobiety, dzieci, niewolnicy oraz
obcokrajowcy, których wielu zamieszkiwało w
Atenach, nie mieli prawa głosu. Prawem głosu
nie dysponowali metojkowie.
Zgromadzenie ludowe zajmowało się wszystkimi
sprawami kluczowymi dla polis. Rocznie odbywało się 30-40 zgromadzeń (sesji). Sesje mogły
być zwyczajne, czyli zaplanowane w kalendarzu,
lub też zwoływane w trybie nagłym. Aby móc
jako dwudziestolatek obradować w zgromadzeniach ludowych należało odbyć 2 letni
kurs(od 18 lat). Szkolenie to było warunkiem
uzyskania praw do uczestnictwa w obradach.
Przed uzyskaniem takich praw uczestnictwo w
zgromadzeniach było zakazane. Bezprawny
udział groził sądem, a nawet śmiercią.
W Atenach obowiązywało prawo pozwalające
wygnać z miasta człowieka uważanego za wroga
demokracji. Podczas obrad zgromadzenia
ludowego każdy obywatel mógł wydrapać na
glinianych skorupkach imię Ateńczyka, którego
uznał za niebezpiecznego dla polis. Ten, kto
otrzymał najwięcej głosów, musiał opuścić
Ateny na 10 lat. Ten rodzaj głosowania
pochodził od greckiego słowa „ostrakon”,
oznaczającego skorupę.
Wszyscy uprawnieni obywatele mogli brać
udział w debacie i w głosowaniach.
Zgromadzenia odbywały się na Agorze, w
pobliżu posągów Harmodiosa i Aristogejtona zamachowców, tyranobójców.
Potem obrady przeniesiono na Pnyks, który
mógł pomieścić ok. 6000 obywateli, po
rozbudowie (I poł. IV w p.n.e.) 8000.
Najważniejsze decyzje wymagały quorum,
minimum 6000 i jednego obywatela. Pozostałe
uchwały wymagały większości głosów spośród
oddanych. Głosowano najczęściej przez
podniesienie rąk. W sprawach mniejszej wagi
czasem decydowała większość optyczna. Za
udział w Zgromadzeniu obywatel pobierał
niewielkie wynagrodzenie pieniężne. Wysokość
tego wynagrodzenia była wyznaczona tak, by
choć częściowo zrekompensować opuszczony
dzień w pracy.
Bardzo ważnym organem w demokracji
ateńskiej była Rada Pięciuset. Rada ta (Boule)
nadawała rytm wszystkim oficjalnym działaniom
ateńskiej demokracji.
Na zgromadzeniach w każdym ze 139 demów
zgłaszali się kandydaci do Rady. Wiek kandydata
minimum 30 lat. W centralnym losowaniu
wyłaniano 1000 osób. Spośród nich losowano
500 radnych (bouleutes), pozostali byli jako
zmiennicy.
W Radzie każda z fyl była reprezentowana po
równo, każdy dem był reprezentowany
proporcjonalnie do liczby jego obywateli.
Kadencja Rady trwała rok.
Ogólną zasadą obsadzania ateńskich
urzędów było to, że nie można było dwa razy
być na tym samym stanowisku,ale czasami
bywały wyjątki. Rada była podzielona na 10
prytanii, po 50 osób każda. Rok urzędowego
kalendarza dzielił się na 12 miesięcy.
Prytania kalendarzowa to okres sprawowania
przewodnictwa w Radzie przez jedną prytanię.
1 - Partenon 3 - Erechtejon 5 - Propyleje 6 - Świątynia Ateny-Nike 15 - Teatr Herodosa 19 - Teatr
Dionizosa
Rada obradowała codziennie, z wyjątkiem
większości świąt i tzw. dni zakazanych. Tematem
obrad Rady były finanse i polityka zewnętrzna.
W Radzie mógł wystąpić każdy obywatel za
zgodą prytanów, lecz bez formalnego prawa
wniesienia wniosku.
Zadaniem Rady było: wyznaczać porządek
obrad Zgromadzenia, ustalać hierarchię spraw
do debaty, czuwć nad wykonaniem uchwał.
Szczególne uprawnienia miała w sferze:
finansów, polityki zagranicznej, nadzoru
administracji, sądzenia obywateli.
Ateński system sądowy cechował wysoki poziom
demokracji i całkowity brak profesjonalizmu.
Sądzić obywateli mogli jedynie sędziowie ludu.
Nie było sędziów zawodowych. Sędziami byli
wyłonieni w drodze losowania obywatele.
Wszystkich sędziów było 6000 . Trzymano się
proporcji, żeby reprezentowana była po równo
każda z 10 fyl. Dolny limit wieku sędziego
wynosił 30 lat. Wyłonieni sędziowie składali
obwarowaną klątwą "przysięgę heliestów".
Przysięgano na Zeusa, Demeter i Apollona. Dieta
sędziego wynosiła 3 obole dziennie.
Nie było stałego miejsca odbywania sądów.
Zbierano się w budynkach publicznych, które
były w stanie pomieścić obrady. Nie było
oskarżyciela publicznego, a każda ze stron
musiała występować we własnym imieniu.
Samo sądownictwo było zupełnie
nieprofesjonalne, ale pobocznie funkcjonowali
profesjonaliści, którzy mogli odpłatnie lub po
przyjacielsku świadczyć stronom usługi sądowe,
byli to pisarze mów (logograf), współmówcy
(synegoros), czy doradcy.