EKONOMIA - POJĘCIA Akcja- papier własnościowy, stanowiący o własności. Akumulacja /skala mikro/-to środki na powiększenie kapitału. Akumulacja- to kategoria ekonomiczna związana z odważaniem procesu wytwarzania. W skali makro- może być rozpatrywana jako element szeroko rozumianych oszczędności. Akumulacja w skali makro-część dochodu narodowego przeznaczona na przyrost majątku narodowego. Akumulacja- to środki na powiększenie kapitału. Analiza kosztów ekonomicznych w przeds. za okres krótki uważamy- okres, w którym przynajmniej jeden z czynników wytwórczych nie ulegnie zmianie (zużyciu). Bank centralny- ważny element systemu bankowego państwa pełniący funkcję m.in. nadzoru bankowego. Funkcje BC- jako bank emisyjny-monopol w zakresie emisji pieniądza; jest bankiem obsługującym budżet państwa; jest bankiem banków-prowadzi rachunki innych banków. (s.14) Instrumenty-jak limity kredytowe, plafony kredytowe. BC. odpow.jest za ilość pieniądza będąca w obiegu. Instrumenty o charak.rynkowym to: składanie ofert innym bankom(korzystnych kredytów refinansowych); operacje na otwartym rynku papierami wartościowymi przede wszystkim obligacjami państwowymi. (s.14). Bank-to instytucja centralizująca popyt i podaż na pieniądz. Bezrobocie- ludzie chcący pracować, nie mogą znaleźć pr. w krótkim okresie, oznacza to straconą produkcję, trudną sytuację osobistą tych bez pr., wyższe wydatki budżetowe napędzające inflację. Sytuacja, w której popyt na siłę roboczą jest mniejszy od jej podaży,czyli na rynku pracy występuje wolna siła robocza nie znajdująca możliwości zatrudnienia. (s.21) Funkcje-frykcyjne, sezonowe, strukturalne, cykliczne. Bilans płatniczy- zestawienie wydatków państwa dla pozyskiwania dóbr za granicą i wpływów z eksportu. Budżet to-podst.plan finansowy sfery produkcji material. Budżet państwa- to podst. plan finansowania państwa. Całkowity koszt alternatywny- suma kosztów jawnych i kosztów ukrytych. TC= TEC+TIC Całkowite koszty stałe firmy to- koszty, które nie ulegają zmianie wraz ze wzrostem produkcji. Krzywa- pozostaje niezmienna ,niezależna od rozmiarów prod. Całkowite koszty zmienne-koszty które wrastają wraz ze wzrostem produkcji. Cena- wartość towaru wyrażona w pieniądzu, watrość tworzona jest przez pracę. Funkcje-dochodowa, informacyjna, redystrybucyjna, rozdzielcza. (s. ) Cena równowagi rynkowej- co do tendencji- rezultat działania mechanizmu rynkowego. Centralizacja kapitału- wynik tworzenia się spółek. Cykl gospod.obejmuje 4 fazy występujące w określon. sekwencji- kryzys, depresja, ożywienie rozkwit. Deflacja- (proces odwrotny od inflancji)-to utrzymujący się przez dłuższy czas spadek poziomu cen. Deprecjacja pieniądza-spadek siły nabywczej pieniądza prowadzący do inflacji. Długookresowa krzywa kosztów przeciętnych- wskazuje minimum przeciętnych kosztów całkowitych dla każdej skali produkcji przy danej technologii i niezmienności zasobów. Do najczęściej wymienianych przyczyn wystąpienia niekorzyści skali działania przeds.zalicza się- trudności w zarządzaniu. Do podstawowych przyczyn korzyści skali działania przeds. zaliczamyspecjalizację pracowników i maszyn. Do wad metodologii SNA należy- nie uwzględnianie produkcji nierynkowej. Nie uwzględnia się: szarej strefy; wartości czasu wolnego; produkcji antydóbrodpadów; transakcji towarami wytworzonymi w latach wcześniejszych (sprzedaż z drugiej ręki). Dobra konsumpcyjne-przeznacz.bezpośrednio na zaspokojenie potrzeb. Dobra inwestycyjne-bezpośr. niezasppokajają potrzeb służą do wykonywania d.konsumpcyjnych. Dobra substytucyjne A i B to- gdy cena A rośnie, to popyt na B rośnie. Dobra wolne to- dobra występujące w przyrodzie nie wymagające pracy ludzi. Dobro A i B są względem siebie komplementarne bo- cena A maleje, to popyt na B rośnie. Dochód narodowy= PNN- podatki pośrednie (tkwią w cenach-Vat,akcyza) Gdyby nie było podatków (państwa) to DN= dochód osobist., dochód dyspozycyjny. Dochód narodowy brutto /MPS/- wskaźnik makroekon. uwzględniający wartość przeniesioną i nowowytworzoną. Większy jest o wartość amortyz.acji w całej gospodarce = wart.nowowyt.+w.przeniesiona. Db=Dn+amortyz. Dochód narodowy netto- wartość nowo wytworzona w skali makro-. Suma wartości nowowytworzonych w skali całej gospodarki w ciągu roku. Dochód- dyspozycyjne dochody osobiste= Dochód osobisty (PI) – podatki pośrednie. Dzielą się na konsumpcję i oszczędności osobiste. Dochód odobisty(PI)=Dn- opłaty na ubezp.społ. – podatki dochodowe przeds.– nierozdzielone zyski przeds.(akcje,dywidendy) + płatności transferowe, rządowe, przed. (zasiłek dla bezrobotnych,f.socjalny) Dylematem ostatecznego podziału dochodu narodowegojest m.in.redystrybucja dochodów na finansowanie sfery nieprodukcyjnej. Dysekonomia skali-niekorzyści skali- powiększeniu wszystkich zasobów towarzyszą znacznie mniejsze przyrosty prod,następuje spadek efektywności wraz ze wzrostem skali działania. Przyczyny: trudności w zarządzaniu; rozmiar przeds, rozbudowana struktura organizacyjna powoduje brak identyfikacji pracow. Z przeds. Dywidenda to- udział w zyskach spółki w związku z posiadaniem akcji. Efekt dochodowy- przy obniżce ceny tego dobra siła nabywcza konsumpvji rośnie. Efekt substytucyjny zmiany ceny dobra X polega na tym, że- przy obniżce jego ceny /ceteris paribus/staje się ono względnie tańsze i konsumenci mogą zastąpić nim inne dobra. Ekonomia normatywna- formułuje sądy wartościujące, np. jaka powinna być wielkość produkcji. Ekonomia pozytywn. to przede wszystkim- opisywanie zjawisk gospod. bez wyrażania sądów wartościujących. Ekonomia skali-korzyści skali- krzywa spada, następuje obniżenie kosztu ze wzg.na wzrost skali działania, większa skala działania= większa efektywnośc. Zwieksz.wszystkich zasobów towarzyszy wzrost opłacalności produkcji.Przycz:specjaliz.pracow,większy poziom ich wykształcenia, wzrost wydajności pr; spec.maszyn i urządzeń i ich wyższy poziom tech; duży kapitał powoduje możliwość rezerwowania niepodzielności zasobów prod. Ekonomiczne zagadnienie można zdefiniować następująco- rozdział ograniczonych środków między współzawodniczące cele. Eksport- sprzedaż za granicą Elastyczność popytu- popyt proporcjonalny- procentowa zmiana popytu jest taka sama jak procentowa zmiana ceny. Ewolucja pieniądza polega m.in. na- jego dematerializacji. Fetyszyzacja towarowa- jeżeli cena maleje jest to bodziec dla producenta, żeby zmniejszyć produkcję. Fetyszyzacja-bliższa wolnej konkurencji niż czystemu monopolowi, twierdzenie że towar rządzi producentem. Gospodarka naturalna- to wytwarzanie dla zaspokojenia potrzeb wytwórcy. Gospodarka rynkowa to- produkcja regulowana mechanizmem popytu i podaży. Import-zakup za granicą. Indeks cen (IC)-cena towaru X w danym roku do ceny towaru X w czasie roku bazowego.IC= cena towaru X (t)/ cena towaru X (t0) * 100.. IC-nie może być zwykłą średnią, musi uwzgl.wagę (udział) poszczególnych dóbr w PNB,gdyż zmiana cen nie występują jednakowo. Pozwala na ustaleniu rzeczyw.wzrostuPNBpowyelimin. Deformacyjnego ruchu cen. Indeks cen konsumpcyjnych (CPI)- jest to najczęściej stosowana miara inflancji. To stosunek kosztów określon. dóbr konsumpcyjnych do kosztów tych dóbr w roku bazowym, czyli iloraz wartości koszyka rynkowego w roku badanym do wartości tego koszyka w rok bazowym. Inflacja przejawia się głównie- długotrwałym wzrostem ogólnego poziomu cen przy uwzględnieniu zmian jakości. Inflacja przejawia się przede wszystkim- wzrostem ogólnego poziomu cen. Interwencjonizm państwa- (państwo kapital.włącza się aktywnie w mechanizm gospodarczy). Cele: regulowanie koniuktury; zwiększenie tempa rozwoju gospod.; konieczność uruchomienia czynników popytowych(danie pracy-roboty publ.,militaryzacja gospodarki)aby nie wzrosła produkcja. Narzędzia: polityka fiskalna; polityka handlu zagranicznego; polityka inwestycji nieprodukcyjnych. (s.13) Istota analizy ekonomiczne-to system badań i ocen efektywności działania jednostki gospodarczej. Istotą spółek kapitałowych jest- ograniczenie odpowiedzialności ich właścicieli do wysokości ich pierwotnego nakładu kapitałowego. Izokwanta- krzywa ilustrująca różne minimalne kombinacje nakładów niezbędnych do wytwarzania danej wielkości produkcji. Koncentracja kapitału, to skutek- akumulacji zysku przeds. Koncentracja kapitału to- rezultat akumulacji zysków. Konsumpcja indywidualna to- zaspokajanie indywidualnych potrzeb z własnych dochodów. Konsumpcja zbiorowa- nie jest bezpośrednio odpłatna, finansowana z budżetu pństwa. Koszt alternatywny-to koszt utraconych korzyści. Jest to wartość najlepszej z możliwych korzyści utraconych w wyniku dokonanego wyrobu. Koszty całkowite- suma całkow.kosztów stałych i całkow.kosztów zmiennych. TC=TFC+TVC Krzywa-rozpoczyna się zawsze w pkt krzywej TFC,w którym wielk=0,następnie TC rośnie identycznie jak TVC. Koszt krańcowy to- przyrost kosztów przeds. wywołany zwiększeniem produkcji o jednostkę. Koszty jawne przeds. to- wydatki rejestrowane przez system księgowy. Koszty produkcji-są to nakłady pieniężne poniesione na czynniki produk. zaangażowane w procesie wytwarzania produktów i usług w danym okresie czasie. Koszty ukryte to- np. procent, jaki zyskałby właściciel kapitału o lokaty bankowej. Kooperacja prosta-wytworzenie od początku do końca samodzielnie przez pracownika najemnego. Kooperacja złożona- wytwarzanie z zastosowaniem podziału pracy. Manufaktura, proces produkcji podzielony na operacje, zatrudnieni nie wykonują samodzielnie od początku do końca, zastosowano podział pr. co przynosi korzyści w postaci wzrostu wydajności pr, możliwość zatrudnienia pracow.z niższymi kwalifikacjami, wzrasta wydajność pr., wzrasta skala produkcji, wzrasta zysk. Krańcowa stopa substytucji- ilość dobra Y niezbędna do rekompensaty straty konsumpcji dobra X. MRS= Zmiana kY/ Zmiana KX. Pokazuje preferencje konsumentów w stosunku do dóbr substyutucyjnych. Kredyt- odłożone oszczędzanie ,czyli odłożona konsumpcja. Kryzys ekonomiczny- (Kryzys nadprodukcji)-przewyżka podaży nad popytem ,nadmiar produkcji w stosunku do efektywnego popytu.Może być wywołany szybszym wzrostem podaży niż popytu. Cechy: Nadprodukcja– powszec.trudności sprzedaży- spadek cen; zmniejszenie rozmiarów produkcji; powiększenie rozmiarów bezrobocia; spadek płac; zmniejszanie PN. Krzywa obojętności-ilustruje różne kombinacje 2dóbr dające ten sam poziom użyteczności całkowitej. Konsument zastępuje jedno dobro drugim,zachowując taki sam poziom zadowolenia ze spożycia tych samych różnych kombinacji dóbr. Kształt krzywej obojętności-wskazuje,że dodatkową ilość jednego dobra uzyskuje się kosztem coraz mniejszych ilości drugiego dobra. Krzywa Philipsa- pokazuje zależność między stopą bezrobocia a wzrostem płac. Krzywa popytu- pokazuje odwrotną relację między ceną dobra, a ich ilością, którą konsumenci są skłonni i są w stanie nabyć /ceteris paribus/. Krzywa popytu przedstawia- zależność popytu względem ceny. Krzywa transformacji ilustruje- kombinacje dóbr, które mogą być wykorzystane, gdy zasoby są w pełni wykorzystane. Kurs walut- relacje wymienna jednego pieniądza na drugi, za politykę kursową odpow. BC. Linia budżetu(K-L)-obrazuje graficznie możliwości kombinacji 2dóbr,które można nabyć dysponując danym poziomem dochodu przy danych cenach. (s.17). Mechanizm rynkowy-proces ciągłego dopasowania się do siebie podaży i popytu w dążeniu do osiągnięcia równowagi. Metodologia MPS- oparta jest o kryterium pracy produkcyjnej, uwzględnia się wartości produkcji materialnej. Metodologia obliczania dochodu narodowego SNA opiera się- o kryterium pracy przynoszącej dochód. Międzynarodowy podział pr.-poszczególne kraje specjalizują się w wytwarzaniu określonych dóbr. Nadprodukcja względna to- przewyżka podaży nad popytem przy istniejących cenach i dochodach. Najczęściej stosowaną miarą inflacji jest-indeks cen konsumpcyjnych. Obliczanie produktu globalnego metodą zakładową pozwala na- analizę wzajemnych powiązań występujących pomiędzy gałęziami i działami gospodarki narodowej. Obligacje to- papiery wartościowe potwierdzające powstanie długu. Obsolescencja- zużycie ekon., moralne, spadek wartości śr.trwałego w związku z zjawiskiem postępu techniczneg nazywamy obsolescencją. Ogólna równowaga rynkowa- oznacza tym samym występowanie równowag cząstkowych. Ogólna równowaga rynkowa- równowaga popytu i podaży w ujęciu ex ante. Optimum konsumenta- racjonalnie działający konsume zmaksymalizuje swą satysfakcję wybierając taki pkt na lini budżetu, w którym styka się z najwyższą osiągalną krzywa użytecznośći. Oszczędności- część nieskonsumowana, stawiane do dyspozycji przedsiębiorcom bezpośrednio lub pośrednictwem instytucji finansowych (banków) w zamian za procenty, dywidedy. (s.10) Pewność posiadania kontrolnego pakietu akcji to- 50% + 1 akcja. Pieniądz w gospodarce naturalnej- jest zbędny. Pierwotny podział dochodu narodowego dokonuje się- w sferze zatrudnienia produkcyjnego. PNB to- strumień produktu, str.dochodu, pieniężny odpowied.strum.d.finalnych i usł.wytworzonych w ciągu roku. Podejście wydatkowe-sumowanie wartości d.finalnych. Podejście oparte na kosztachzasobów i dochodów-wynik sumowania wszystkich płatności za wykorzystanie zasobów. PNB to- suma wszystkich płatności za wykorzystanie zasobów PNB/GNP/ to- wartość rynkowa wszystkich dóbr i usług finansowych wytworzonych w gospodarce w danym okresie PNB-jest pieniężnym odpowiednikiem płatności, strumień płatności PNB= C+G+IB+(x-m),obejmuje płatności:C- osobiste wydatki ludności)konsumpcyjne); G-rządowe wydatki na dobra i usługi; IB-krajowe inwest.prywatne brutto; (x-m)-eksport netto. IB=IN+IOIN-Inwest.netto; IO-inwest.odtwqorzeniowe(amortyzacja) PNN to- wartość pieniężna produktów finalnych pomniejszona o restytucję. PNN=C+G+IN+(x-m)=PNB-amortyzacja, Wartość PNREALNY-fiz.rozmiar PN wyrażone w cenach, uwzględnia zmianę ceny. NOMINALNY-to są wielkości określone wg cen w których ruch miał miejsce(stałe). Polityka fiskalna-podatki jako podst. źródło dochodu państwa, niższe podatki dochodowe zachęcają do aktywności gospodarczej.(s.13) Polityka kredytowa- stopa oprocentowania kredytu musi uwzględniać:inflancję,koszty kredytu; zysk banku; Podatek-narzędzie redystrybucji dochodów. Podstawową wadą metodologii MPS jest- nieuwzględnianie sfery usług niematerialnych. Podwójne opodatkowanie zysku to waga- spółki akcyjnej. Podział pracy to- proces polegający na tym, że poszczególne jednostki specjalizują się w pewnych rodzajach pracy. Popyt elastyczny- to względna zmiana popytu jest większa od względnej zmiany ceny. Prakseologiczna zasada największego efektu / wydajności/ to- działanie takie, aby przy danym nakładzie środków otrzymać maksymalny stopień realizacji celu. Prakseologiczna zasada oszczędności środków- to działanie takie, aby przy danym stopniu realizacji celu użyć minimalnego nakładu środków. Prawo Fishera-wartość sprzedana = wart. nabytej. MxV=PxT Prawo malejących przychodów krańcowych mówi, że- zwiększenie czynników zmiennych przy niezmiennej ilości czynników stałych wywołuje coraz mniejszy wzrost produkcji. Produkt czysty /wartość dodatnia/- różnica wartości wytworzonej i przeniesionej. Wn=W-Wp (wart.rezul.pr.żywej) Produkt globalny to- strumień (struktura) produktów finalnych wytworzonych w skali makro (całej gospodar). -suma wart.d.mater,fin,wytw.w ciągu r.w ramach c.gos