Etyka (grec. etos – stałe miejsce zamieszkania, zwyczaj, obyczaj

Etyka (grec. etos – stałe miejsce zamieszkania, zwyczaj, obyczaj) - dyscyplina filozoficzna
obejmująca zespół zagadnień związanych z określeniem istoty powinności moralnej (dobra, zła
moralnego) z determinacją jej szczególnej treści (słuszności) z ostatecznym wyjaśnieniem faktu
powinności moralnej działania oraz genezy zła moralnego i sposobu jego przezwyciężania.
Podział etyki:
1. Etyka normatywna (właściwa, filozofia praktyczna):
Zbiór mniej lub bardziej usystematyzowanych doktryn moralnych wskazujących jakie oceny albo jakie
normy moralne powinno się przyjmować a tym samym jak należy rozstrzygać problemy moralne oraz
jak należy zachowywać się w sytuacjach moralnie doniosłych.
Cel:
-formułowanie norm, zasad, reguł postępowania wraz z ich uzasadnieniem
Podział etyki normatywnej:
a) etyka ogólna
b) etyki szczegółowe, zawodowe (np. bioetyka, prawnicza, administratywisty, biznesu, dziennikarska)
2. Etyka opisowa (nauka o moralności, etologia):
Ma za swój przedmiot rzeczywiście przyjmowane przez grupy, środowiska normy, oceny
postępowania oraz treść poszczególnych norm moralnych z ich uzasadnieniem.
3. Metaetyka (teoria etyki, nauka o etyce):
Dokonywanie analizy sądów i terminów wartościujących, klasyfikuje sądy i terminy, podejmuje
kwestie metodologiczne. Próbuje uzyskać uzasadnienie dobra, zła, słuszności i sprawiedliwości.
Nurty etyczne w filozofii według Rudolfa Campa:
1. Źródło pochodzenia, geneza norm moralnych:
a) naturalizm
Normy moralne z nauk przyrodniczych, społecznych.
b) antynaturalizm
Musiało istnieć „coś” lub „ktoś” co dało oceny moralne (np. Bóg)
c) emotywizm
Oceny moralne, normy są wynikiem ludzkich emocji, przeżyć. Człowiek jest źródłem.
2. Ze względu na ocenę ludzkiego postępowania:
a) motywizm
Głównym krytykiem oceny moralnej jest motyw działania.
b) konsekwencjonalizm (efektywizm)
Ocenę zachowania należy przenieść przez pryzmat końcowy, nie przez motyw, cel.
c) nominalizm
Nie liczy się cel, motyw, efekt, liczy się czy zachowanie jest zgodnie z danym systemem moralnym.
3. Ze względu na zasięg obowiązywania norm moralnych:
a) teorie obiektywistyczne
Głoszą, że poszczególne normy moralne obowiązują każdego, zawsze i wszędzie, bezwyjątkowo.
b) teorie subiektywistyczne
Głoszą, że poszczególne normy moralne są wytworem samego człowieka.
Rodzaje wypowiedzi językowej:
1. Wypowiedzi opisowe (zdania).
Składają relację z istnienia bądź nieistnienia jakiegoś faktu, rzeczywistości. Zdania w sensie logicznym
(możemy je weryfikować w kategoriach prawdy i fałszu).
Podział wypowiedzi opisowych:
a) analityczne
Prawdziwe lub fałszywe ze względu na znaczenie użytych wyrazów.
b) syntetyczne
Prawdziwe jeśli są zgodne z pozajęzykową rzeczywistością. Mogą dotyczyć faktów nagich lub
instytucjonalnych.
2. Wypowiedzi wartościujące, oceniające (oceny).
Są językowym narzędziem wyrażającym przeżycia, oceny (aprobaty, dezaprobaty) wobec określonego
stanu rzeczy żywiącego przez mówiącego:
a) właściwe (zasadnicze)
Coś jest dobre lub złe samo przez się.
b) instrumentalne (techniczne)
Aprobujemy lub dezaprobujemy jakiś przedmiot ze względu na jego bycie środkiem do realizacji
jakiegoś celu.
3. Wypowiedzi powinnościowe (dyrektywy).
Pełni funkcję sugestywną (ukierunkowuje ludzkie zachowanie, wskazują jak należy się zachowywać.
Norma postępowania – dyrektywa, która w sposób względnie jednoznacznie wskazuje kto, kiedy i jak
ma się zachować.
Dyrektywy:
1. Stanowcze:
- rozkaz, polecenie
2. Niestanowcze:
- prośby, życzenia, propozycje
3. Celowościowe:
Wskazuje środek do celu ale konieczność podjęcia tego zachowania zależy od tego czy adresat przyjął
ten cel czy nie.
4. Normy programowe (np. wg Konstytucji):
Wskazuje obowiązkowy cel ale nie podaje środków do tego celu prowadzących.
Przedmiotem ocen mogą być zachowania, zdarzenia, przeszłe, teraźniejsze, przyszłe, natomiast
normy dotyczą tylko przyszłości.
Oceny są wyrazem emocji, natomiast dyrektywy są wyrażeniem czyjejś woli.
Oceny pełnią funkcję ekspresyjną, natomiast dyrektywy sugestywną.
Dyrektywom może przysługiwać przymiot obowiązywania, ważności. Ocenom ten przymiot nie
przysługuje.