Układ okresowy pierwiastków

PLAN METODYCZNY
Przedmiot: Chemia kl I Gimnazjum.
Dział programu: Atom i cząsteczka.
Temat: Układ okresowy pierwiastków.
Cele operacyjne:
Uczeń:
1. Wyjaśni co to jest układ okresowy pierwiastków.
2. Wyjaśni w jaki sposób powstał układ okresowy pierwiastków, poda
nazwisko twórcy układu okresowego pierwiastków.
3. Omówi budowę układu okresowego pierwiastków (grupy główne i
poboczne oraz okresy),
4. Zdefiniuje prawo okresowości.
5. Określi, czy dany pierwiastek jest metalem czy niemetalem na podstawie
położenia w układzie okresowym pierwiastków.
6. Określi dla wskazanego pierwiastka nr grupy i nr okresu.
7. Potrafi korzystać z różnych źródeł wiedzy (np. układu okresowego).
8. Oceni swoją pracę w czasie lekcji.
Metoda: problemowa, słowna, praca w grupach .
Środki dydaktyczne: układ okresowy pierwiastków chemicznych, podręcznik,
kserokopie zadania domowego, przygotowane karty z pierwiastkami.
Przewidywany przebieg lekcji:
1. Część wstępna:




Przywitanie uczniów;
Zaprowadzenie porządku;
Sprawdzenie obecności;
Przypomnienie wiadomości
- Co to są izotopy?
- (Co to jest promieniotwórczość, pierwiastek promieniotwórczy, okres
półtrwania? – treści wykraczające poza podstawę programową)
 Podanie tematu lekcji: (rozwiązanie przez uczniów rebusu)
„Układ okresowy pierwiastków”
1
2. Część główna:
 Sformułowanie problemu przez nauczyciela, np.:
Układ okresowy pierwiastków jest sposobem uporządkowania informacji
o właściwościach pierwiastków. Znamy wiele pierwiastków. W jaki sposób
można je uporządkować?
 Uczniowie proponują sposoby uporządkowania (uszeregowanie według masy
atomowej lub liczby atomowej, podział na metale i niemetale)
 Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy. Rozdaje grupom karty z pierwiastkami
(H, Na, Cl, C, Ca, K, N, O, F, S, Mg, na karcie obok symbolu są podane: liczba
atomowa i masowa ). Poleca trzem grupom uporządkować pierwiastki:
Grupie 1. według wzrastającej masy atomowej,
Grupie 2. według wzrastającej liczby atomowej,
Grupie 3. według podziału na metale i niemetale,
Grupa 4. z pomocą nauczyciela, układa pierwiastki w pionowe kolumny
zgodnie z numeracją w układzie okresowym.
 Wyniki pracy przedstawiciele każdej grupy zapisują na tablicy i w zeszytach:
Grupa 1.: H, C, N, O, F, Na, Mg, S, Cl, K, Ca;
Grupa 2.: 1H, 6C, 7N, 8O, 9F, 11Na, 12Mg, 16S, 17Cl, 19K, 20Ca;
Grupa 3.: metale – Na, Mg, K, Ca; niemetale – H, C, N, O, F, S, Cl;
Grupa 4.:
1
2
14
15
16
17
H
Na
Mg C
N
O
F
K
Ca
P
S
Cl
 Uczniowie porównują swoją pracę z układem okresowym pierwiastków,
wyciągają wnioski i zapisują je do zeszytu:
Po lewej stronie układu okresowego są metale, po prawej stronie niemetale.
Kolejność pierwiastków ułożonych według masy atomowej i liczby atomowej jest
taka sama. Pierwiastki, których liczby atomowe różnią się o 8, znajdują się w tej
samej kolumnie.
 Nauczyciel krótko przedstawia historię powstania układu okresowego
pierwiastków:
- Anglik, John Newlands, uszeregował pierwiastki według wzrastającej liczby
atomowej i zauważył, że podobne właściwości ma co ósmy pierwiastek;
- Niemiec, Johan Wolfgang Dobereiner, zauważył, że masa pierwiastka jest
średnią arytmetyczną mas atomów sąsiednich pierwiastków (prawo triad,
1829r.);
- Rosjanin, Dmitrij Mendelejew, stwierdził, że istnieje okresowa zależność
między właściwościami pierwiastków a ich masą atomową (prawo
okresowości, 1869r). Mendelejew jest twórcą układu okresowego.
Przewidział istnienie 118 pierwiastków (w 1869r. znano tylko 63
pierwiastki), obliczył ich przybliżone masy atomowe i określił właściwości.
2
 Odpowiadając na pytania nauczyciela, uczniowie przypominają, że cechy
charakterystyczne atomu to: liczba protonów, neutronów i elektronów, a liczba
protonów i elektronów jest związana z liczbą atomową. Nauczyciel zwraca
uwagę na to, że dzisiaj punktem odniesienia jest liczba atomowa, a nie masa
atomowa, jak przypuszczał Mendelejew, i podaje współczesne prawo
okresowości:
Istnieje okresowa zależność między właściwościami pierwiastków, a ich liczbą
atomową.
 Nauczyciel wyjaśnia oznaczenie grup i okresów w układzie okresowym,
uczniowie zapisują:
Układ okresowy pierwiastków składa się z pionowych kolumn zwanych grupami – jest
18 grup. Grupy 1. i 2. oraz grupy od 13 do 18 to grupy główne, a od 3 do 12 to grupy
poboczne (podgrupy). Pierwiastki ułożone są również w poziome szeregi zwane
okresami – jest 7 okresów.
 Uczniowie sprawdzają zależność właściwości pierwiastków od ich położenia w
układzie okresowym:
Grupy 1. i 2. to metale aktywne ( z wyjątkiem wodoru), grupy od 3 do 12 to metale, od
13 do 17 to niemetale, w grupie 18 znajdują się gazy szlachetne.
2. Część podsumowująca:
 Krótkie podsumowanie w formie odpowiedzi na pytania nauczyciela
(np. o nazwisko twórcy układu okresowego, brzmienie współczesnego prawa
okresowości, zasady budowy układu okresowego pierwiastków, określenie
w której grupie i w którym okresie leży dany pierwiastek).
 Praca domowa:
Uzupełnij zdania:
Właściwości pierwiastków uporządkowanych według wzrastającej liczby
................................zmieniają się okresowo. Stwierdzenie to nosi nazwę
....................................................................................... . Pierwiastki uporządkowane
w ten sposób tworzą .......................................................... , czyli kolumny pionowe
i ..................................., czyli rzędy poziome. W układzie okresowym
jest.......................grup.
Nazwy grup tworzy się od ...............................................................................................
(z wyjątkiem wodoru) Grupy 1. i 2. oraz od 13. do 18 nazywane są ..............................

Ocena pracy uczniów na lekcji.
3
1
1
H
23
11
Na
35
17
Cl
12
8
C
40
20
39
19
K
14
7
N
16
8
19
9
F
32
16
S
Ca
O
24
12
Mg
4