Wstrzymanie dostarczania paliw gazowych energii
advertisement
Wstrzymanie dostarczania paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła przez przedsiębiorstwo energetyczne Autor: Tomasz Gawarecki, aplikant adwokacki - Kaczor Klimczyk Pucher Wypiór Adwokaci Spółka Partnerska („Energetyka” – nr 3/2013) Przedsiębiorstwo energetyczne, a więc podmiot prowadzący działalność gospodarczą m.in. w zakresie magazynowania, przesyłania i dystrybucji paliw albo energii lub obrotu nimi posiada często dominującą pozycję nad odbiorcą swoich usług. W szczególności wyraża się to w możliwości wstrzymania dostarczania paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła, co stanowi na tyle doniosłe zagadnienie, bo wiążące się ze znaczną dolegliwością ze strony odbiorcy, że ustawodawca uregulował je precyzyjnie w przepisach ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U.2012.1059 j.t., dalej także: pr.en.). Oznacza to, że jedynie w przypadkach precyzyjnie wskazanych w ustawie (art. 6 ust. 3 i 3a pr. en. oraz art. 6a ust. 3 pr. en.) dojść może do wstrzymania dostaw. Wymienione przepisy stanowią zatem zamknięty katalog przypadków wstrzymania dostaw, co oznacza, że tylko w sytuacjach tam wskazanych może dojść do uzasadnionego wstrzymania dostaw. Wskazać trzeba, że niedopuszczalne jest np. poprzez postanowienia umowy cywilnoprawnej na dostawę paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła dodawanie nowych przypadków wstrzymania dostaw. Zapisy takiej umowy będą nieważne z mocy prawa na podstawie art. 58 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U.1964.16.93), zgodnie z którym czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna. Omawiając katalog przypadków uzasadniających wstrzymanie dostaw, po pierwsze wskazać trzeba na sytuację, gdy stwierdzone zostanie, że instalacja znajdująca się u odbiorcy stwarza bezpośrednie zagrożenie dla życia, zdrowia albo środowiska. Sytuacja taka wystąpić może, gdy mamy na przykład do czynienia z nieszczelnością instalacji gazowej, niesprawnymi przewodami kominowymi czy zagrożeniem porażenia prądem poprzez niezaizolowane przewody. Pomimo, iż ustawa w wspomnianym wyżej przypadku posługuje się zwrotem „może”, to stwierdzić trzeba, że przynajmniej w sytuacji, gdy instalacja znajdująca się u odbiorcy stwarza bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia, przedsiębiorca nie dysponuje uznaniem, lecz zawsze musi wstrzymać dostawy. Powyższe wnika z prymatu zasady ochrony najwyższych dóbr osobistych człowieka (jak życie i zdrowie), które muszą mieć pierwszeństwo nad względami ekonomicznymi. Wskazać trzeba, że stwierdzenie czy instalacja znajdująca się u odbiorcy stwarza bezpośrednie zagrożenie dla życia, zdrowia albo środowiska nie może nastąpić w dowolny sposób, a tylko w trybie specjalnej kontroli prowadzonej zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 11 sierpnia 2000 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez przedsiębiorstwa energetyczne (Dz. U. z 2000 r., Nr 75, poz. 866). Drugą przesłanką dającą możliwość wstrzymania dostarczania paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła jest to, że dany odbiorca dokonał nielegalnego poboru. Zgodnie z definicją wyrażoną w art. 3 pkt 18 pr. en., nielegalny pobór to "pobieranie paliw lub energii bez zawarcia umowy, z całkowitym albo częściowym pominięciem układu pomiarowo-rozliczeniowego lub poprzez ingerencję w ten układ, mającą wpływ na zafałszowanie pomiarów dokonywanych przez układ pomiarowo-rozliczeniowy". Stwierdzenie nielegalnego poboru także odbywać musi się w toku procedury specjalnej kontrolnej i powinno zostać udokumentowane. Do wstrzymania dostaw na omawianej podstawie nie jest przy tym konieczne wystąpienie winy po stronie odbiorcy (odpowiedzialność nie ma charakteru karnego, lecz quasi-administracyjny), chociażby nielegalny pobór spowodowany był nieumyślnie, przez niedbalstwo lub z lekkomyślności. W takiej sytuacji przedsiębiorca może jednak odstąpić od odłączenia odbiorcy od dostaw, a ponadto zaniechać nałożenia opłaty sankcyjnej za nielegalny pobór na podstawie zatwierdzonej taryfy (do czego zawsze ma prawo przy stwierdzeniu każdego nielegalnego poboru). W efekcie przerwania dostawy wobec stwierdzenia nielegalnego poboru uniemożliwione zostanie dalsze bezprawne korzystanie z energii, paliw lub ciepła. Jedną z najczęstszych sytuacji, w której zgodnie z prawem może dojść do wstrzymania dostaw jest natomiast zwłoka odbiorcy z zapłatą za pobrane paliwo gazowe, energię elektryczną lub ciepło albo inne świadczone usługi przez przedsiębiorcę energetycznego (przesłanka wskazana w art. 6 ust. 3a pr.en.). Aby mogło dojść do wstrzymania dostaw na tej podstawie konieczne jest spełnienie się następujących warunków: 1. odbiorca zwleka z zapłatą za pobrane paliwo gazowe, energię elektryczną lub ciepło co najmniej miesiąc od upływu terminu płatności, 2. uprzednio odbiorca został powiadomiony już na piśmie o zamiarze wypowiedzenia przez przedsiębiorstwo energetyczne umowy, 3. przedsiębiorstwo energetyczne wyznaczyło odbiorcy dodatkowy, dwutygodniowy termin do zapłaty zaległych i bieżących należności. Wstrzymanie dostaw zawsze powinno być więc poprzedzone stosowną procedurą, której naruszenie lub niedochowanie skutkuje bezprawnością działań przedsiębiorstwa energetycznego i tym samym uznaniem wstrzymania dostaw za nieuzasadnione. Istotne jest, że zgodnie z prawem właściwe powiadomienie odbiorcy o zamiarze wypowiedzenia przez przedsiębiorstwo energetyczne umowy, powinno zawierać co najmniej: pouczenie o treści art. 6 ust. 3a pr.en., informację o upływie miesięcznego terminu zwłoki w realizacji płatności, wskazanie dodatkowego dwutygodniowego terminu do zapłaty oraz informację o skutkach nieuregulowania tych należności, a więc możliwości wstrzymania dostaw. Wskazać należy, że możliwość wstrzymania dostaw uzależniona jest od skutecznego doręczenia odbiorcy pisma o zamiarze wypowiedzenia umowy wraz z wyznaczeniem dodatkowego terminu zapłaty. Przepisy pr.en. nie określają, w jakiej formie ma zostać doręczone to powiadomienie, choć to później w ewentualnym postępowaniu sądowym na przedsiębiorcy spoczywać będzie ciężar dowodowy wykazania faktu doręczenia pisma. W praktyce przyjęło się więc, ze doręczane jest ono listem poleconym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Natomiast jeżeli idzie o dwutygodniowy dodatkowy termin na zapłatę, to zawsze powinien on być wyznaczany przez przedsiębiorstwo energetyczne tak, aby odbiorca miał faktycznie te dodatkowe dwa tygodnie na uregulowanie należności. Ewentualne zapisy powiadomienia, które są mniej korzystne dla odbiorcy spowodują brak należytego uzasadnienie we wstrzymaniu dostawy. Nadmienić trzeba, że przed każdym planowanym przez przedsiębiorstwo energetyczne wstrzymaniem dostaw istnieje obowiązek wyczerpania opisanego wyżej trybu z art. 6 ust. 3a pr.en., a więc każde wstrzymanie powinno być oceniane odrębnie. Przedsiębiorstwo energetyczne nie musi zawsze wstrzymywać dostaw, gdy powstaną zaległości płatnicze, lecz jest to jedynie jego uprawnienie. Może więc ono korzystać z innych, mniej drastycznych w skutkach form wyegzekwowania zaległych należności, w szczególności zawarte może zostać porozumienie w sprawie spłaty zadłużenia rozkładające powstałą wierzytelność na raty. Omawiając przypadek wstrzymania dostaw ze względu na powstałe zadłużenie, wskazać trzeba jeszcze na mogącą się zdarzyć w praktyce sytuację, w której odbiorca nie kwestionując faktu poboru paliwa gazowego, energii elektrycznej lub ciepła, podważa jedynie wysokość wystawionej mu faktury (poddając w wątpliwość np. ilość zużycia nośników energii i prawidłowość dokonanych obliczeń). W takiej sytuacji wszczęcie procedury reklamacyjnej nie wstrzymuje jednak biegu terminu płatności na rzecz przedsiębiorstwa energetycznego, a poprzez istnienie zwłoki z zapłatą bieżących należności, odbiorca będzie narażony na zgodne z prawem wstrzymanie dostaw. Ostatnią przesłanką prawną dającą podstawę wstrzymania dostaw paliwa gazowego, energii elektrycznej lub ciepła jest brak zgody odbiorcy na zainstalowanie układu pomiarowo - rozliczeniowego, czyli tzw. licznika przedpłatowego. Sytuacja taka, gdy odbiorca nie godzi się na pomiar dostarczanego nośnika energii stanowi oczywiste uzasadnienie możliwości wstrzymania dostaw, a więc nie ma konieczności szczegółowego jej omawiania. Pisząc o wstrzymywaniu dostaw nadmienić trzeba jednak jeszcze koniecznie, że przedsiębiorstwo energetyczne jest zawsze obowiązane do bezzwłocznego wznowienia dostarczania paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła, które zostało wstrzymane, jeżeli ustaną przyczyny uzasadniające to wstrzymanie. Zwykle czas realizacji obowiązku wznowienia dostaw zależy od przyczyny wstrzymania i czynności koniecznych do dokonania wznowienia, może to być więc np. konieczność dokonania niezbędnego remontu instalacji, zawarcie nowej umowy itd. W wykonaniu niezbędnych czynności przedsiębiorstwo energetyczne współpracować powinno z odbiorcą. Podsumowując powyższe ustalenia wskazać można, że ustawa Prawo energetycznie precyzyjnie wskazuje przypadki, gdy legalnie dopuszczalne jest wstrzymanie dostarczania paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła. W każdym przypadku wstrzymanie dostaw poprzedzone musi być procedurą kontrolną, a ponadto w razie odłączenia z uwagi na zaległości płatnicze - przeprowadzeniem dodatkowej szczególnej procedury. Ponadto przedsiębiorstwo energetyczne jest zawsze obowiązane do bezzwłocznego wznowienia dostarczania paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła, jeżeli ustaną przyczyny uzasadniające wstrzymanie dostaw.
