wakuola – jej budowa i funkcje

WAKUOLA –
JEJ BUDOWA I FUNKCJE
Co to jest wakuola?
Komórka roślinna
Co to jest wakuola?
 wakuola (wodniczka) w j. łacińskim
oznacza próżnię, pustkę
 występuje w komórkach większości
roślin, protistów i grzybów
 jest ograniczona pojedynczą, gładką
błoną wakuolarną (tonoplastem)
 wakuole są zwykle duże i nieliczne
pojedyncza wakuola może zajmować
nawet 90% objętości komórki
Co to jest wakuola?
wodniczka występuje u niektórych
pierwotniaków oraz w komórkach
zwierzęcych
w komórkach zwierzęcych występuje wiele
małych wodniczek (wakuol)
u pierwotniaków występują:
- wodniczki tętniące
- wodniczki trawiące
Budowa pantofelka
Budowa wakuoli
 wnętrze wakuoli wypełnia płyn
(nieplazmatyczny składnik komórki)
– sok komórkowy
 może zawierać substancje zapasowe
organiczne, sole mineralne,
metabolity wtórne
 może zawierać ciała stałe
Sok komórkowy
 Może zawierać:
 związki nieorganiczne
 woda (ok. 90% całości składu)
 sole mineralne (jony potasowe, sodowe, wapniowe,
magnezowe, cynkowe, siarczanowe, fosforowe,
chlorkowe)
 kryształy szczawianu wapnia (rafidy, druzy, styloidy)
oraz węglanu wapnia (cystolity)
 związki organiczne
 substancje zapasowe organiczne:
- białka
- cukry
 wolne aminokwasy
 rozpuszczalne kwasy organiczne (szczawiowy,
cytrynowy, winny, jabłkowy, octowy, mrówkowy)
 tzw. metabolity wtórne:
- glikozydy
- alkaloidy
- garbniki
Sole wapniowe –
kryształy szczawianu wapnia
a) kryształy
pojedyncze
b) druzy
c) pęczki igieł
(rafidy)
Komórki kryształonośne w łyku sosny Pinus sp. z licznymi kryształami
szczawianu wapnia. Pow. mikroskopu 50 x
Kryształy szczawianu wapnia w
komórkach ogonka liściowego begonii Begonia sp. przyjmują dwie formy:
piramid oraz druz. Pow. mikroskopu 100x
Kryształy szczawianu wapnia – pojedyncze i bliźniacze
(tzw. krzyżaki) w komórkach suchej łuski cebuli - Allium cepa.
Kontrast Nomarskiego, DIC. Pow. mikroskopu 50x
Szczawian wapnia w formie igieł krystalicznych (rafidów)
ułożonych w wiązki w komórkach zalążka palmy
Chamaedorea sp. Preparat trwały, barwiony hematoksyliną
Ehrlicha. Pow. mikroskopu 100x
Druza (kompleks zrośniętych kryształów szczawianu wapnia)
w liściu Hoya sp. Kontrast Nomarskiego (DIC). Pow. mikroskopu
100x
Sole wapniowe –
kryształy węglanu
wapnia
Cystolit w komórce skórki na
przekroju poprzecznym blaszki
liściowej fikusa - Ficus sp. Bryłowata
struktura osadzona na wyrostku
ściany skierowanym do wnętrza
komórki to węglan wapnia, którego
nadmiar komórka odkłada w takiej
postaci. Pow. mikroskopu 100x
Białka
Rącznik pospolity
Ricinus
Ziarna aleuronowe w komórkach
nasion Ricinus sp.
Cukry
Kuliste kryształy inuliny (polisacharydu zapasowego) wytrącone
alkoholem w komórkach korzenia dalii - Dalia sp. W żywych
komórkach inulina występuje w postaci koloidu w wakuoli i jest
niewidoczna na preparacie. Kontrast Nomarskiego (DIC).
Pow. mikroskopu 100x
Cukry
Materiały zapasowe z bulwy ziemniaka - Solanum tuberosum
widziane w kontraście Nomarskiego (DIC). Skrobia (polimer
glukozy) ma postać owalnych ziaren, a białko spichrzowe –
drobnych, sześciennych kryształów (strzałka). Pow. mikroskopu 100x
Metabolity wtórne
 GLIKOZYDY – są nimi
m.in. barwniki:
- antocjany –
zabarwienie czerwone
w kwaśnym pH,
- flawony
zabarwienie niebieskie
zabarwienie żółte
w zasadowym pH
Antocyjany
Komórki miękiszowe dojrzałego owocu ligustra Ligustrum vulgare. Dzięki obecności barwnych
antocyjanów rozpuszczonych w soku
komórkowym widać jak znaczne rozmiary
przyjmuje wakuola w komórce roślinnej. Pow.
mikroskopu: 200x
Przekrój poprzeczny przez blaszkę liściową reo - Rhoeo discolor. Skórka górna
liścia jest bezbarwna, dolna zawiera antocyjany. Wielowarstwowa skórka, poza
ochroną, pełni dodatkowo funkcję gromadzenia wody. Pow. mikroskopu 50x
Metabolity wtórne
 ALKALOIDY - związki bezbarwne zwykle
trucizny (np. nikotyna, kofeina, kokaina,
morfina, teofilina, teobromina, chinina,
kolchicyna, skopolamina, atropina,
strychnina)
Difenbachia
Bieluń dziędzierzawa
Metabolity wtórne
 GARBNIKI– występują w organach roślin
w postaci żółtych i brunatnych skupień,
wywierają działanie garbujące oraz
toksyczne
Choina kanadyjska
Malina właściwa
Funkcje wakuoli
odpowiada za turgor (jędrność)
komórki
magazynuje wodę, substancje
odżywcze (zapasowe) i związki
swoiste, składniki energetyczne
przechowuje zbędne produkty
przemiany materii
gromadzi substancje toksyczne
nadaje barwę częściom roślin
niekiedy wakuole roślinne zawierają
enzymy trawiące
Funkcje wodniczek zwierzęcych
 liczne i drobne
 funkcje głównie trawienne
 wodniczki tętniące – u pierwotniaków
słodkowodnych biorą udział
w osmoregulacji i wydalaniu; nazwa
"tętniąca" pochodzi od jej nieustannego
kurczenia się, spowodowanego
wyrzucaniem poza obręb komórki
nadmiaru wody
 wodniczki trawiące – u pierwotniaków
reguluje poziom płynów w organizmie i
wypuszcza soki trawienne w celu trawienia
pokarmu
Co przedstawia fotografia?
Co przedstawia fotografia?
Bibliografia
 Biologia 2, E. Holak, W. Lewiński i in., Operon,
Gdynia 2005.
 Mikrofotografia botaniczna - fotografie Joanny
Leśniewskiej dostępne na
http://uwb.edu.pl/uniwersytet.php?p=1282
 http://www.naukowy.pl
 http://portalwiedzy.onet.pl
 http://pl.wikipedia.org/wiki
 http://zadane.pl/zadanie/259364
 http://www.zmirr.info
Przygotowała: Małgorzata Puda
styczeń 2011