Oświecenie - Freehost.pl

Oświecenie
„Wiek rozumu”;
„Wiek Filozofów”
Okres oświecenia w Polsce można
podzielić na trzy fazy:
Faza wczesna
od lat 40. XVII w. do roku 1764;
są to tzw. czasy saskie (wielka nietolerancja)
Faza dojrzała
zwaną też czasami stanisławowskimi
lata 1764-1795;
1 rozbiór Polski-1772,
2 rozbiór-1793,
3 rozbiór-1795
Faza schyłkowa
zwaną też późnym oświeceniem lub oświeceniem
postanisławowskim
lata 1795-1822;
1882 data wydania ballad i romansów A. Mickiewicza. W latach
20 XIX w. Rozwijał się sentymentalizm, który jest przejściem
do romantyzmu.
Klasycyzm
►
Klasycyzm:
CEL :pokazanie prawdy i piękna
- Narodził się we Francji w połowie XVII w.
- Klasyczni twórcy literaturę obarczyli obowiązkiem dydaktyzmu.
- Nastąpił powrót do tzw. „czystych” gatunków rodem z antyku jak: oda,
satyra, pieśń, hymn, bajka.
- Podstawową wartością według tego stylu jest piękno.
- Przedstawiciele: Alexander Pope, Ignacy Potocki, Stanisław Trembecki.
Sentymentalizm
Sentymentalizm:
CEL: Podkreślenie uczucia w życiu człowieka
- Narodził się w dojrzałym oświeceniu.
- Kluczowymi pojęciami stały się : serce, uczuciowość,
czułość i natura, którą otoczono prawdziwym kultem.
- Prekursorzy: Lourence Sterne („Podróż sentymentalna”)
, Samuel Richardson („Pamela”), Jan Jakub Rousseau
(„Julia czyli Nowa Heloiza”); W poezji: Franciszek
Karpiński („Laura i Filon”)
- Charakterystyczna dla sentymentalizmu staje się
sielanka.
Rokoko
styl charakterystyczny dla wytwornej
i subtelnej (rozrywkowej) twórczości
Koncepcja człowieka oświeconego
w drugiej połowie XVIII wieku.
Bez wątpienia na pierwszy plan wysuwa się koncepcja
człowieka oświeconego. Czym charakteryzował się ów
"człowiek oświecony"? Spośród licznych postaw wobec świata
wyróżnia go kult rozumu. Jest racjonalistą obejmującym swym
umysłem wszelkie problemy i zagadki rzeczywistości, istotę
człowieka. Dostrzega znaczenie wychowania i wykształcenia,
wartość osobistej i zbiorowej wolności oraz wartość życia
zgodnego z prawami przyrody.
Racjonalistę
► człowieka oświeconego, oceniającego świat
w kategoriach rozumu
Sentymentalnego
czułego kochanka
Zwolennika
czynu i społecznego postępu
Gatunki literackie
oświecenia:
► Bajka;
W Oświeceniu bajka cieszyła się ogromną
popularnością ze względu na dydaktyczny charakter,
ujęty w zwięzłej i atrakcyjnej formie.
► Satyra;
Satyra to utwór literacki ośmieszający lub
piętnujący ukazywane w nim zjawiska, wady
i przywary ludzkie, obyczaje, osoby, grupy, stosunki
społeczne, postawy światopoglądowe, orientacje
polityczne, instytucje życia publicznego, sposoby
zachowania i mówienia etc.
► Poemat heroikomiczny; Gatunek ten zapoczątkowany
w literaturze polskiej przez Pawła Zaborowskiego już
w XVI wieku, parodiował cechy poematu heroicznego
i wywoływał efekt humorystyczny kontrastem między
formą, zachowującą wszystkie zewnętrzne cechy epiki
heroicznej, a błahą treścią.
► Komedia
polityczna; Gatunek ten zachowywał
w zasadzie wszelkie cechy komedii antycznej.
Respektując zasadę trzech jedności prowadził zabawną
intrygę do szczęśliwego zakończenia.
► Sielanka;
Gatunek ten nazywany był również idyllą,
bukoliką, a w tradycji poezji staropolskiej: skotopaską,
wilanoską, pasterką czy pastuszką.
► Esej
(franc. essai=próba) wypowiedź o tematyce
literackiej
publicystycznej
lub
filozoficznej,
wyróżniająca się swobodnym, osobistym tonem oraz
dbałością o formę; od rozprawy (wypowiedzi naukowej
lub filozoficznej prezentującej wyczerpująco materiał
dowodowy) esej różni się większą elastycznością formy,
sięganiem po środki literackie (np. metaforę, obraz,
luźną kompozycję, tok skojarzeniowy) oraz tym, że nie
dąży do pełnej syntezy, lecz wyraża refleksje autora;
stwarza iluzję szczerości;
► Felieton
( franc. feuilleton=zeszycik, powieść
w odcinku) gatunek publicystyczny, podejmujący na
ogół aktualną problematykę w sposób swobodny,
impresyjny, posługujący się metaforą i skojarzeniem,
niekiedy fikcją literacką; felieton ma na celu budzenie
zaciekawienia, nawiązanie bezpośredniego kontaktu
z czytelnikiem;
► Oda
- utwór poetycki, który charakteryzuje wzniosłość
tematu i stylu, sławiący osobę, ideę, wydarzenie;
gatunek wykształcony w starożytności;.
Kierunki filozoficzne w XVIII
w.:
► Empiryzm
► Deizm
► Ateizm
Empiryzm
►Empiria
- doświadczenie; prekursorem był
angielski filozof Francis Bacon kładł nacisk
na rolę doświadczenia w procesie
poznawania świata, odrzucając to
wszystko, czego nie da się potwierdzić
praktycznie.
Deizm
►Owoc
racjonalizmu przeciwstawiającego się
wiedzy objawionej i dogmatom wiary; deiści
uznawali istnienie Boga jako stwórcy
świata, uznawali też wagę nakazów
moralnych płynących z religii, odrzucali
objawienie i wyznaniowe formy wiary;
deistami byli Diderot oraz Wolter, obaj
walczący z fanatyzmem religijnym;
Ateizm
► (Materializm)
pogląd odrzucający istnienie Boga;
pojawił się w pismach francuskiego filozofa przyrody
Paula Holbacha; irracjonalizm - pogląd filozoficzny,
głoszący, że rzeczywistość jest niedostępna poznaniu
rozumowemu i odwołujący się do przekonań
wyprowadzonych z intuicji, wiary, instynktu i tradycji.
Oświecenie na przykładzie
konkretnych państw:
ANGLIA
FRANCJA
POLSKA
Anglia
Dominującą tendencją w Anglii był EMPIRYZM DOŚWIADCZALNOŚĆ.
Zaś
we
Francji
RACJONALIZM = LOGIKA MYŚLENIA ( zdolność
racjonalnego myślenia). W Anglii wybijają się dwa
nazwiska Isaak Newton ( opis zjawisk fizycznych
w j. matematyki) , John Lock.
Francja
W połowie XVlll w. Francja dominowała w dziedzinie
kultury. Z jednej strony przyswajali sobie osiągnięcia
angielskie, z drugiej na twórczo je przekształcali. Do
osób najbardziej znanych z tego okresu zaliczamy
WOLTERA - nowatorskie opisywanie.
Polska
W Polsce oświecenie zaczęło się około roku 1740, kiedy to
założono Collegium Nobilum. Właściwy rozwój przypada na
lata 1764-1795. W 1747 roku Załuscy założyli bibliotekę
publiczną. W 1749 Stanisław Leszczyński napisał dzieło pt.
"Głos wolny wolność ubezpieczający", dotyczące liberum veto.
Domagał się poprawy bytu ludzi, wzmocnienia administracji.
Stanisław Konarski napisał "O skutecznym rad sposobie",
w którym prowadzi rozważania o Sejmie. Proponuje usunięcie
liberum veto i wprowadzenie zasady większości głosów.
W roku 1765 założono Teatr Publiczny w Warszawie.
Powstała też Szkoła Rycerska, która miała przygotować
młodych ludzi do służby wojskowej .
Projekt
przygotowali
Patryk Marzec
i
Kamil Piróg