KOMUNIKACJA, AKTYWNE SŁUCHANIE, ASERTYWNOŚĆ






Adam Mickiewicz: „Nic pożądańszego a nic trudniejszego
na ziemi, jak prawdziwa rozmowa”.
Emil Cioran: Mowa i milczenie. „Czujemy się
bezpieczniejsi z szaleńcem, który mówi, niż z takim, który
nie potrafi otworzyć ust”.
Carlos Ruiz Zafon „Mówienie jest rzeczą głupców,
milczenie - tchórzy, a słuchanie rzeczą mędrców”.
Jean Paul Sartre „Mędrzec nie mówi nigdy, co robi, ale też
nie robi nigdy niczego, o czym nie mógłby mówić”.
Ambrose Bierce „Człowiek uciążliwy to taki, który mówi,
kiedy chce, abyś słuchał”.
Człowiek w kontakcie osobistym komunikuje się za pomocą trzech głównych
kanałów komunikacji:
 Kanał werbalny- merytoryczny (słowa)
- 7 % przekazu




Kanał werbalny- tonalny (ekspresja foniczna) - 38 % przekazu
tembr, brzmienie głosu, akcentowanie, tonacja, modulacja
poziom faktyczny- poziom, w którym rozmawiamy tylko na bezpieczne
tematy, nie wymagające od nas zaangażowania emocjonalnego
poziom instrumentalny- poziom, w którym porozumiewamy się
„instrukcjami” tzn. oczekujemy od odbiorcy komunikatu konkretnych
zachowań;
poziom afektywny- poziom, w którym w trwający proces komunikacji
jesteśmy zaangażowani emocjonalnie, ujawniamy nasze wartości i
poglądy.
Kanał niewerbalny (ekspresja ciała)
- 55% przekazu
Mimika, gestykulacja, postawa, wyraz twarzy, kontakt wzrokowy.
 Inne- ubiór, dokumenty, wzory, foldery

Komunikacja werbalna to przekazywanie informacji
za pomocą wyrazów.
Dużą rolę odgrywają tu takie czynniki, jak:
• akcent (badania dowiodły, że jest ważniejszy niż treść
wiadomości!)
• stopień płynności mowy (świadczy o kompetencji
i odpowiedzialności)
• zawartość (treść) wypowiedzi; jest uzależniona od
władzy oraz związków międzyludzkich, uzależnionych
od przyjętego systemu kulturowego.
Służy przede wszystkim do określania stosunków międzyludzkich,
wyrażania stanów emocjonalnych i postaw.
Główne formy:
 Wyraz twarzy(mimika, wyrażająca emocje- szczęście, zdziwienie,
strach, smutek, złość, pogarda, zainteresowanie)
 Kontakt wzrokowy (wpatrywanie się)
 Postawa ciała
 Gesty i inne ruchy ciała
 Ubiór i powierzchowność
 Kontakt dotykowy
 Zachowanie przestrzenne
Wyróżnia się cztery strefy używane przez nas
nieświadomie podczas interakcji z innymi ludźmi.
Są to:
•
•
•
•
strefa intymna (0-45cm),
strefa osobista (45-120 cm),
strefa społeczna (1,2-3,6 m),
strefa publiczna (3,6-6m).
Bliskość przestrzenna jest wskaźnikiem lubienia,
sympatii. Im mniejszy dystans, tym bliższa relacja.

Komunikaty krytyczne
Mają na celu wzbudzanie poczucia winy, przekazanie komuś, że nie jest
w porządku

Komunikaty strukturalne
Dają przepis na postępowanie, pouczają jak ktoś powinien się zachować, co zrobić

Komunikaty opiekuńcze
Przekazujący dany komunikat włącza się w rozwiązanie problemu, udziela
pomocy, wyręcza, przejmuje inicjatywę na siebie

Komunikaty wspierające
Dają przestrzeń do działania drugiej osobie, traktując ją jako pełnowartościową
jednostkę, która jest w stanie samodzielnie rozwiązywać problemy. Te komunikaty
składają się z trzech elementów:
› Odzwierciedlenie uczuć drugiej osoby
› Wyrażenie przekonania, że osoba, do której mówimy podejmie dobrą decyzję
› Zadeklarowanie swojej gotowości do udzielania wsparcia w momencie, kiedy
druga osoba będzie tego potrzebowała










proponowanie („proszę spróbować..”, „myślę, że..”, „ najkorzystniej byłoby...”)
odwołanie się do argumentów („fakty przemawiają za...”, „z analizy wynika..”,
„przyjrzyjmy się argumentom”)
uspakajanie („proszę się nie martwić..”, „nic nie szkodzi..”, „z pewnością uda się nam
znaleźć rozwiązanie”)
parafrazowanie streszczenie wypowiedzi rozmówcy w celu upewnienia się co do
właściwego zrozumienia („jeśli dobrze rozumiem..” „więc mówi Pan, „reasumując…)
odzwierciedlanie uczuć głębsze badanie postaw i opinii („Czuje Pan, że..?”)
„odbicie pytania” („nie lubię tej pracy / mówi Pan, że ta praca nie jest
odpowiednia?”, „jest nudna / nudzi Pana?”)
pytania rozpoznawcze wyodrębniają informacje i fakty („o jakie wyniki Panu chodzi?)
pytania rozszerzające pozyskują dodatkowe informacje („proszę sprecyzować pytanie?..)
stwierdzenia zachęcają do dalszej rozmowy („rozumiem..”, „to ciekawe..”)
konfrontacja ułatwia wykryć niezgodność („a czy zastanawiał się Pan co by było,
gdyby..?”)
W celu dobrego i sprawnego porozumiewania się w sytuacjach
trudnych, tak, aby móc powiedzieć o swoich uczuciach, potrzebach
a jednocześnie zostać wysłuchanym, powinniśmy posłużyć się
komunikatem typu JA.
Mówimy o sobie , nie oceniając rozmówcy
Komunikat “ja” składa się z trzech części:
1.
Ja czuję (jestem)...
2.
kiedy ty ...
3.
ponieważ...
ad. 1. Wskazuje na konkretne uczucia w danej chwili (jestem zły, smutny,
zdenerwowany, jest mi przykro, czuje się niepewnie...)
ad. 2. Przedstawia konkretne zachowanie drugiej osoby, które wywołało
w nas wcześniejsze emocje.
Ad. 3. Opisujemy, jaki wpływ ma na nas przedstawione wcześniej
zachowanie, dlaczego wywołuje ono opisane poprzednio emocje.












Wysłuchaj uważnie do końca, patrz w oczy
Nie rozpoczynaj po cichu przygotowań do odrzucenia krytyki, usprawiedliwiania
się, ataku
Staraj się zrozumieć, o co krytykującemu chodzi-nie broń się
Nie przypisuj rozmówcy pobudek wrogich względem Ciebie
Nie krytykuj osoby, która krytykuje Twoje postępowanie
Nie mów krytykującej Cię osobie, że jest przewrażliwiona
Nie dowcipkuj, nie zmieniaj tematu
Nie przypisuj rozmówcy tego, czego nie powiedział
Uświadom sobie, że przekaz ukazuje osobisty punkt widzenia osoby informującej
i nie jest odpowiedzią na pytanie „jaki jesteś”
Wiedz, że informacje zwrotne zwiększają Twoją orientację na temat subiektywnego
odbioru Twojego postępowania przez innych
Skuteczność Twojego działania, Twój wpływ zależy od tego, jak jesteś odbierany
a nie od tego, co o sobie myślisz
Daj sobie czas na uspokojenie się, uporządkowanie myśli i rozważenie sensowności
zarzutów, zanim ewentualnie podejmiesz dyskusję na ten temat














Wypowiadaj zarzuty bezpośrednio do osoby zainteresowanej i tylko w cztery oczy
Mów o obserwacjach a nie o wnioskach(ocenianiu)- formułuj to co usłyszałeś zobaczyłeś
Gdy rozmówca przyjął zarzut do wiadomości, nie powtarzaj tego-to upokarza
Krytykuj tylko zachowania, które da się zmienić
Unikaj złośliwości oraz sarkazmu
Nie pytaj o motywy krytykowanego zachowania i nie próbuj ich odgadywać
Unikaj słów "nigdy" i "zawsze" -przesada nie sprzyja wiarygodności.
Opisuj to, co zobaczyłeś i usłyszałeś- nie oceniaj i pouczaj
Koncentruj się na obserwacjach i informacjach wartościowych dla rozmówcy
Skup się na przekazaniu takiej ilości obserwacji, które rozmówca będzie w stanie
wykorzystać
Bądź wrażliwy i taktowny, formułuj przekaz bez dyskryminacji
Szanuj siebie i osobę, której przekazujesz informacje
Kieruj informacje imienne do osoby, której zachowanie analizujesz
Jeśli nie chwalisz dużo i często, nie spodziewaj się przyjęcia twojej krytyki
do wiadomości. To nie tyle zasada, co warunek skuteczności krytyki.










Rozumienie siebie, wrażliwość, samoświadomość uczuć
i sfer podatnych na zranienie
Zaufanie do siebie, samoakceptacja
Autentyczność
Otwartość, mówienie o myślach i swoich uczuciach
Odróżnianie faktów od obronnych wyobrażeń
Budowanie klimatu bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania
Umiejętność „czytania między wierszami”, chęć zrozumienia
rozmówcy
Znajomość sygnałów mowy ciała
Używanie komunikatów „ja”, bez ocen i interpretacji
Umiejętność parafrazowania

Decydowanie za innych
›
›
›
›
Rozkazywanie: „wyjdź natychmiast…”
Grożenie: „jeśli tego nie zrobisz…”
Moralizowanie: „powinieneś zrobić…”
Nadmierne, niewłaściwe wypytywanie: „gdzie byłeś, z kim, co robiłeś…”

Osądzanie




Krytykowanie: „czy naprawdę tego nie rozumiesz?, jak mogłeś?...”
Obrażanie: „to dlatego, że jesteś leniwy…”
Orzekanie: „ciebie ten temat nie interesuje…:
Chwalenie, żeby oceniać: „gdybyś się postarał…”

Uciekanie od cudzych problemów
›
›
›
›
Doradzanie: „najlepiej byłoby, gdybyś…”
Zmienianie tematu
Logiczne argumentowanie
Pocieszanie

Nieostrożność (mówienie bez zastanowienia, nadmierna szczerość)

Nadmierne zaabsorbowanie sobą (skłonność do ciągłego mówienia
o sobie i słuchania siebie, brak zainteresowania komentarzami innych )

Nastawienie do nadawcy (zbyt negatywne lub zbyt pozytywne)

Zniekształcenie Motywu (potwierdzanie przekonań a nie faktów, wyciąganie
nieprawdziwych wniosków)
Przejaw zachowań obronnych (często w skutek braku przygotowania,
przyjmowanie negatywnych uwag jako ataku, brak pewności siebie)
 Różnice między nadawcą i odbiorcą (językowe, trudne słownictwo, poziom
intelektualny, doświadczenie)


Niezgodność przekazów (informacja może być taka, jaką ma na myśli
przekazujący, jaką interpretuje odbiorca)






komenderowanie(„Musi Pan..”, „W żadnym razie nie
może Pani tego zrobić..”)
zastraszanie(„Lepiej, żeby Pan to zrobił..”, „Proszę nawet
nie próbować tego..”,
„Uprzedzam, że konsekwencja Pańskich działań będzie
fatalna..”)
krytykowanie („Postępuje Pan nieracjonalnie”, „To co Pan
mówi jest bez sensu”)
obrażanie, zawstydzaniem(„Widzę, że jest Pan laikiem..”)
lekceważenie („przecież to co Pan robi
jest banalne..”, „ Proszę się już nie trudzić
nad tym…”)
Pełni bardzo ważne funkcje w relacjach międzyludzkich
 Słuchając, pozwalamy naszemu rozmówcy poczuć naszą
akceptację i chęć zrozumienia go.
 Aktywne słuchanie prowokuje drugą osobę do mówienia.
Pozwala jej mówić o tym, co czuje, jak widzi problem, jak
daną sytuację przeżywa.
 Właściwe słuchanie umożliwia mówiącemu samodzielne
odszukanie rozwiązania.
 Aktywne słuchanie zapobiega przedwczesnemu
wyciąganiu wniosków. Umożliwia nieudzielanie rad.
 Słuchając pozwalamy drugiej osobie się wygadać.
To często przynosi ulgę – i problemy, troski stają się
łatwiejsze do zniesienia.

•
•
•
•

•
•
•

•

Parafrazowanie- ujmujemy w inne słowa sens usłyszanej wypowiedzi, sprawdzając,
czy dobrze ją zrozumieliśmy:
O ile dobrze Cię zrozumiałem…
Chodzi o to, że…
Z tego, co mówisz rozumiem, że…
Chcesz powiedzieć, że…
Odzwierciedlanie- mówimy rozmówcy jakie, według nas są jego odczucia:
Zdaje się, że jesteś rozgniewany…
Wygląda na to, że Cię rozzłościłem…
Oczywiście jesteś zadowolony z tych planów…
Klaryfikacja- skupianie się na najważniejszym. Prosimy rozmówcę o
skoncentrowanie się na sprawie najważniejszej:
Która z tych spraw jest dla Ciebie najważniejsza
Zadawanie pytań- ważne jest, by unikać pytań tzw zamkniętych, na które udziela się
odpowiedzi: tak lub nie.
Pytania otwarte -„Kto?, Kiedy?”, „Gdzie?”, „Jak?”, Co?”, itd.
Dają one pytanemu sposobność do nieskrępowanej wypowiedzi i ujawnienia
wszystkich informacji związanych z pytaniem.
PAMIĘTAJ O PRZESTRZEGANIU NASTĘPUJĄCYCH ZASAD:














Mów płynnie i głośno,
Mów zwięźle i jasno,
Unikaj powtarzania słów: ,,prawda”, ,,no wiesz”, ,,właśnie”,
Nie rozpoczynaj swojej wypowiedzi od ,,a więc”,
Myśl o swoich słuchaczach, nie o sobie,
Patrz na nich i obserwuj, jak reagują na Twoje wypowiedzi,
Uśmiechaj się,
Staraj się mówić nie tylko o tym, co Ty uważasz za ważne, ale o tym, co interesuje
Twojego rozmówcę,
Angażuj jak najwięcej funkcji psychicznych swojego rozmówcy (lub słuchacza) –
mów z humorem, pobudzaj wyobraźnię,
Zachęcaj innych do wypowiadania się,
Korzystaj z modulacji własnego głosu,
Przyjmuj swobodną postawę – nie stój w bezruchu, ale nie poruszaj się zbyt szybko,
Jeżeli korzystasz z notatek – nie czytaj dokładnie wszystkiego,
Jeżeli korzystasz z plansz, nie odwracaj się tyłem do słuchaczy bądź rozmówców.
Poprawnie dokonane podsumowanie wytwarza poczucie zrozumienia.
Jak podsumowywać?
 Własnymi słowami, w taki sposób by nie brzmiało jak mechaniczne powtórzenie
wypowiedzi partnera. Nie powinno zawierać ani nowych informacji, ani różnych
od tych, które zostały już wyartykułowane.

Porzucić uprzedzenia. Słuchacz uprzedzony, jest pseudo słuchaczem. Należy zatem
odłożyć własne opinie i uwzględnić stanowisko innych. W poprawnym
podsumowaniu nie artykułujemy uprzedzeń, opinii czy interpretacji, za wyjątkiem
tych, które pochodzą od partnera rozmowy.

Podsumować krótko i wyczerpująco. Prezentować tylko właściwe informacje.
Podsumowanie powinno ograniczać się do treści, które obejmują dane
podsumowanie.

Okazać emocje. Obok informacji merytorycznych, podsumowanie powinno zawierać
również ujawnienie emocji. Zupełnie beznamiętne nie wzbudzi zaufania
u rozmówcy i może odebrać mu pewność, że faktycznie rozumiemy jego i jego
sytuację.

Forma pytania. Każde podsumowanie powinno zakończyć się znakiem zapytania,
np. „Świetnie nam dzisiaj poszło, prawda?” To wywoła reakcję u innych. Pozwoli
sprawdzić wzajemne zrozumienie i zaakceptować je.
Asertywność to w psychologii termin
oznaczający bezpośrednie wyrażanie emocji
(gniewu, strachu, zaangażowania, radości,
rozpaczy, oburzenia) i postaw w granicach
nie naruszających praw i psychicznego
terytorium innych osób oraz własnych,
bez zachowań agresywnych, a także obrona
własnych praw w sytuacjach społecznych.
Jest to umiejętność nabyta.
- wyrażania własnych myśli i opinii, nawet jeśli różnią się one od poglądów innych ludzi,
- wyrażania własnych uczuć i brania za nie odpowiedzialności
- mówienia "tak" bez poczucia winy
- mówienia "nie" bez poczucia winy
- mówienia "nie wiem" bez konieczności usprawiedliwiania się
- mówienia "nie rozumiem" bez konieczności usprawiedliwiania się
- zmiany zdania bez konieczności usprawiedliwiania się
- popełniania błędów i do ponoszenia za nie odpowiedzialności
- proszenia o to, czego się chce
- szacunku u innych ludzi oraz ich szanowania
- wysłuchania i poważnego potraktowania
- niezależności
- odnoszenia sukcesów
- odmówienia sobie i innym asertywnego zachowania
1.
2.
3.
4.
5.
Masz prawo do robienia tego, co chcesz — dopóki twoja
działalność nie rani kogoś innego.
Masz prawo do zachowania swojej godności poprzez
asertywne zachowanie — nawet jeśli rani to kogoś innego
— dopóki twoje intencje nie są agresywne, lecz
asertywne.
Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb —
dopóki uznajesz, że druga osoba ma prawo odmówić.
Istnieją takie sytuacje między ludźmi, w których prawa
nie są oczywiste. Zawsze jednak masz prawo do
przedyskutowania i wyjaśnienia problemu z drugą
osobą.
Masz prawo z korzystania ze swoich praw. Jeśli z nich
nie korzystasz, to godzisz się na odebranie ich sobie.






Umiejętność, dzięki której ludzie otwarcie wyrażają swoje myśli,
uczucia i przekonania, nie lekceważąc uczuć i poglądów swoich
rozmówców.
W sytuacjach konfliktowych pozwala osiągnąć kompromis bez
poświęcania własnej godności i rezygnacji z uznawanych wartości
Nie prowadzi do naruszenia praw innych
Zakłada działanie zgodnie z własnym interesem oraz stanowczą
obroną siebie i swoich praw
Jest umiejętnością kluczową, kiedy trzeba oprzeć się naciskom
Nie stanowi gwarancji sukcesu ale daje satysfakcję z wyrażania
własnych uczuć po to, by konflikt można było rozstrzygnąć bez
poczucia winy, czy nieszczerości.
Żeby być w porządku sami możemy przyjąć postawę asertywną:











mówmy tylko o sobie, własnych doświadczeniach, poglądach i przeżyciach
nie filozofujemy, nie krytykujmy i nie oceniajmy innych
nie ukrywamy się za innymi (my, wy, oni), pamiętając o własnej, niewątpliwej
przecież, wartości, szacunku i sympatii dla siebie
nie udzielajmy innym rad, nie ingerujemy w życie drugiego człowieka
pomożemy opowiadając o własnych przeżyciach i zachowaniach w podobnych
sytuacjach
nie przerywajmy innym i nie komentujmy ich słów.
nie musimy walczyć z czymkolwiek i kimkolwiek, mamy prawo do wolności
przyjmujemy postawę„ Jestem w porządku”, ocena innych nie jest jedyną
obiektywną prawdą czy wyrokiem, jest jedną z możliwych opinii.
dopuszczamy posiadanie przez innych odmiennego zdania. Opinia innych jest tylko
tą, z którą możemy się zgodzić lub nie.
jeśli ktoś nas ocenia krytycznie, zgodnie lub niezgodnie z prawdą, to potraktujmy tę
ocenę jak opinię i wyraźmy własne zdanie na ten temat.
jeżeli ktoś nas krytykuje na podstawie pojedynczych faktów, to należy sprowadzić
uogólnienie do konkretnego faktu, a potem ustosunkować się do tego faktu.
Powstał jako procedura leczenia pacjentów
o” zahamowanej osobowości” - Andrew Salter (pionier
treningu asertywności, autor pierwszej książki z tego
obszaru :Conditioned Reflex Theraphy 1949)
Wyróżnił 6 rodzajów umiejętności, których opanowanie może
pomóc człowiekowi w przezwyciężaniu zahamowań






Werbalna ekspresja uczuć
Niewerbalna ekspresja uczuć
Przeciwstawienie się komuś, z kim się nie zgadzamy i atak
Używanie zdań zaczynających się od „ja”
Akceptowanie pochwał i chwalenie samego siebie
Spontaniczność i zdolność do życia teraźniejszością
bez skrępowania, tremy, wstydu, zażenowania, unikania, zwodzenia,
fantazjowania, odraczania w czasie, lęku, przerażenia itd.











mówienia o sobie dobrze
mówienia o swoich wadach
przyznawania się do błędów i przepraszania
wyrażania uczuć jakie żywimy do innych
wyrażania czasowych stanów emocjonalnych jakie żywimy do innych
proszenia o coś co chcemy lub nam się należy
odmawiania czegoś komuś
przyjmowania komplementów
przyjmowania krytyki i negatywnych ocen
kończenia trudnych spraw, rozmów
reagowania na trudne sprawy innych
Zawiera 4 elementy:
 Początkiem wypowiedzi jest słowo NIE
 Określenie czego nie chcemy, czego nie
decydujemy się wykonać, na co się nie
zgadzamy
 Krótkie, ale prawdziwe uzasadnienie
odmowy, bez kłamstwa, wykrętów,
usprawiedliwień i pouczeń
 Podtrzymanie dobrych relacji






zdarta płyta - unikanie presji otoczenia, która polega na
konsekwentnym powtarzaniu tego samego argumentu do momentu,
gdy argumenty drugiej strony wyczerpią się
zasłona dymna - jest ona skuteczna w sytuacji agresji werbalnej
otoczenia. Polega na pozornym akceptowaniu kierowanej pod naszym
adresem krytyki bez kontratakowania partnera
asertywne uznanie błędu – metoda przydatna jest w sytuacji gdy
wina leży po naszej stronie. Wiąże się z gotowością akceptowania
własnych błędów jako faktu zupełnie naturalnego przy równoczesnym
niewystępowaniu nadmiernego poczucia winy
kompromis – najbardziej popularna strategia asertywna
umożliwiająca prowadzenie mediacji z partnerem. Mediacja ta ma na
celu wypracowanie obustronnych ustępstw
wypytywanie o strony ujemne – przydatne w sytuacji podejrzewania
partnera o ukrywanie prawdziwych przyczyn niezadowolenia
wypytywanie o strony dodatnie – pozwala uniknąć nadmiernej presji
ze strony partnera zmuszając go zarazem do udowodnienia
pozytywnych aspektów czynności, do której nas namawia.
ULEGŁOŚĆ- Ty jesteś w porządku- ja nie jestem w porządku
 polega na rezygnacji z respektowania swoich praw, podporządkowaniu się innym

ma ona miejsce kiedy ktoś nad nami dominuje (faktycznie lub tak się nam wydaje)
inni za ciebie decydują i im ulegasz, bo są lepsi, silniejsi, mają nad tobą
władzę, wiedzą coś lepiej
AGRESJA- ty nie jesteś w porządku- ja jestem w porządku
 dotyczy sytuacji kiedy to my sami dominujemy nad kimś i przejawia się
poprzez szantaż (np. emocjonalny), inwazję, rozkazywanie, pouczanie,
przemoc słowną (i niestety czasem fizyczną).


wykorzystujemy swoje wpływy, stanowisko, siłę
Zarówno uległość, jak i agresja to zachowania, które w dłuższej
perspektywie, ponawiane, powtarzane są zgubne dla obu stron.









boimy się, że nie dostaniemy tego, co chcemy
frustracja, życie w stresie
poczucie ciągłego napięcia
nie wierzymy w samych siebie (niska samoocena)
wcześniej okazywało się to skuteczne
chcemy zwrócić na siebie uwagę
chcemy zademonstrować swoją władzę
chcemy wyładować złość (będącą często wynikiem nierealnych oczekiwań)
chcemy manipulować innymi (zbyt wysokie mniemanie o sobie), uważanie się za
kogoś lepszego
Co ryzykujemy?
 konflikty w stosunkach z innymi ludźmi (czują się zagrożeni)
 utratę szacunku dla samego siebie
 utratę szacunku dla innych
 będziemy nie lubiani
 poważny stres
 dojdzie do przemocy
 rezultaty przeciwne do zamierzonych
mamy niską samoocenę
 boimy się utraty aprobaty ze strony innych
 obawa przed podejmowaniem decyzji
 boimy się reakcji innych, krytyki
 uważamy, że jest to właściwe, grzeczne zachowanie
 chcemy uniknąć konfliktów
 chcemy manipulować innymi
Co ryzykujemy?
 utratę poczucia własnej wartości
 poczucie krzywdy, złość, frustrację
 zachęcanie innych do dominacji
 wybuch agresji spowodowany kumulacją uczuć

Dlaczego kolekcjonujemy w sobie poczucie krzywdy, straty,
zgadzamy się na konieczność ograniczenia własnych
potrzeb? Albo też zgadzamy się, aby owładnęły nami
furie wściekłości i aby nasze relacje z ludźmi
przypominały manewry wojskowe?
Odpowiedź jest dość prosta:
 - bo nie umiemy inaczej
 - bo mamy taki, utrwalony wzorzec zachowania
 - bo nie chcemy kogoś urazić lub stracić czyjejś akceptacji,
przyjaźni, miłości,
 nie chcemy popsuć sobie stosunków koleżeńskich w pracy
lub relacji sąsiedzkich... i nie wiemy jak to robić inaczej!
jesteśmy zadowoleni z siebie i z innych
 mamy szacunek dla siebie i innych
 pomaga nam to w osiągnięciu celów i realizacji naszych potrzeb
 dzięki temu mniej ranimy innych
 dzięki temu rośnie wiara w siebie
 daje to poczucie kontroli nad własnym życiem
 jesteśmy uczciwi w stosunku do innych
 ułatwia sprawną komunikację w zespole,
 wzmacniają naszą pozycję w czasie negocjacji,
 polepszają atmosferę w miejscu pracy,
 zmniejszają poziom stresu i korzystnie wpływa na nasz (a przy okazji również
innych) stan zdrowia.
Co ryzykujemy?
 będziemy nie lubiani za to, że wyrażamy swoje odczucia
 etykietę człowieka idącego przez życie przebojem
 zmiany w naszych relacjach z innymi

- Postępowanie w sposób uczciwy - potrafisz
powiedzieć to, co myślisz tak, aby nikt nie
poczuł się urażony;
 - Nienaruszanie praw - korzystanie z praw
osobistych w taki sposób, aby równocześnie
szanować i przestrzegać prawa osób trzecich;
 - Dbanie o własny, dobrze pojęty, interes umiejętność słusznego oceniania, co jest dla
ciebie korzystne i czemu możesz poświęcić swój
czas i uwagę.





Etap pierwszy: powiedz- nie
Etap drugi: poinformuj jasno o tym, jak zamierzasz postąpić, odwołując się do
siebie, do swoich osobistych preferencji (wolę, chcę, wybieram, jest dla mnie
ważne) lub postanowień (mam zamiar, postanowiłem, zdecydowałem).
Etap trzeci: podaj krótkie wyjaśnienie, dzięki któremu rozmówca może lepiej
zrozumieć twoje postępowanie.
Etap czwarty: możesz dodać komentarz podtrzymujący relację.
Przykłady asertywnej odmowy:
 Nie, nie mogę dziś przyjść do ciebie, ponieważ wyjeżdżam poza miasto.
 Nie, nie zostanę dziś po lekcjach, gdyż mam do załatwienia ważną sprawę
rodzinną.
 Nie, nie napiszę tego sprawozdania na jutro, ponieważ dziś nie będę miał
czasu, ale za to chętnie zrobię to na poniedziałek.
Asertywna odmowa nie zawiera pretensji ani usprawiedliwień. Zwykle osoby
mające kłopoty z odmawianiem czują się nie w porządku – stąd przepraszanie,
usprawiedliwianie lub próba udowodnienia, że to rozmówca nie jest w porządku
skoro zgłasza prośbę, której trzeba odmówić – stąd pretensje.


Reakcja na pochwałę:
-grzeczne przyjęcie, np.
"Dziękuję, mam świadomość, że to dzięki mnie",
"Bardzo się cieszę, że to słyszę",
-odmowa przyjęcia, np.
"Pozwolę sobie zaprzeczyć",
"Uważam, że nie masz racji"
Przyjęcie krytyki:
-zgoda, np.
"Tak, jestem tego samego zdania"
"Zgadzam się z twoją opinią"
-zaprzeczenie, np.
"Moim zdaniem mylisz się"
"Niestety, nie zgadzam się z tym”







uświadom sobie swoje mocne i słabe strony
staraj się postrzegać popełniane błędy jako okazje do
nauki i lepszego działania w podobnych sytuacjach w
przyszłości
unikaj porównywania się z innymi
mierz swe sukcesy własnymi możliwościami
i potencjałami
zaakceptuj fakt, że nie każdy musi być wobec ciebie miły
i troskliwy
postaraj się właściwie korzystać z posiadanych przez
ciebie różnych sposobów zachowań
nie obawiaj się podejmować ryzyka w kontakcie
z innymi
To przede wszystkim:











jak najczęstsze uśmiechanie się,
mówienie mocnym, pewnym i jednostajnym głosem,
chodzenie z mocno podniesioną głową,
chodzenie sprężystym, zdecydowanym krokiem;
ubieranie się w sposób odpowiedni do okoliczności, wieku itp.,
dbanie, aby w głosie słychać było pewność siebie i przekonanie o słuszności
wypowiedzi,
zwracanie bacznej uwagi na mijane osoby - nie należy jednak przyglądać się
komuś zbyt długo;
podczas rozmowy lub innego kontaktu bezpośredniego należy zawsze patrzeć
drugiej osobie prosto w oczy;
podczas witania się lub żegnania należy mocno ściskać drugiej osobie dłoń;
zwracanie uwagi i rejestrowanie wszystkiego, co ma miejsce wokoło;
zachowywanie się w sposób zdradzający dużą czujność i brak całkowitego
zawierzenia.