Inwentaryzacja i badanie wpływu składowisk przeterminowanych
advertisement
Inwentaryzacja i badanie wpływu składowisk przeterminowanych środków ochrony roślin na terenie województwa łódzkiego Realizację zadania sfinansowano ze środków NARODOWEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ Opracowali: dr Stanisław Wołkowicz mgr Dariusz Choromański mgr Wojciech Wołkowicz Warszawa, maj 2003 SPIS TREŚCI 1. Wstęp___________________________________________________________________ 4 2. Składowisko przeterminowanych ś.o.r. w Bogumiłowie (gmina i powiat Sieradz)___ 5 2.1. Ogólna charakterystyka mogilnika ______________________________________ 5 2.1.1. Położenie geograficzne obiektu _______________________________________ 5 2.1.2. Morfologia________________________________________________________ 5 2.1.3. Hydrografia _______________________________________________________ 5 2.1.4 Budowa geologiczna ________________________________________________ 5 2.1.5. Warunki hydrogeologiczne ___________________________________________ 6 2.1.6. Zagospodarowanie terenu ___________________________________________ 7 2.2. Badania wpływu mogilnika na środowisko ________________________________ 7 2.2.1. Prace terenowe ____________________________________________________ 7 2.2.2. Prace laboratoryjne _________________________________________________ 8 2.3. Wnioski _____________________________________________________________ 9 3. Składowiska przeterminowanych ś.o.r. w Julkowie (gmina i powiat Skierniewice)_ 10 3.1. Ogólna charakterystyka mogilnika _____________________________________ 10 3.1.1. Położenie geograficzne obiektu ______________________________________ 10 3.1.2. Morfologia_______________________________________________________ 10 3.1.3. Hydrografia ______________________________________________________ 10 3.1.4 Budowa geologiczna _______________________________________________ 10 3.1.5. Warunki hydrogeologiczne __________________________________________ 11 3.1.6. Zagospodarowanie terenu __________________________________________ 11 3.2. Badania wpływu mogilnika na środowisko _______________________________ 12 3.2.1. Prace terenowe ___________________________________________________ 12 3.2.2. Prace laboratoryjne ________________________________________________ 13 3.3. Wnioski ____________________________________________________________ 14 4. Składowisko przeterminowanych ś.o.r. w Sepnie - Radoni (gmina Sławno, powiat Opoczno) _________________________________________________________________ 15 4.1. Ogólna charakterystyka mogilnika _____________________________________ 15 4.1.1. Położenie geograficzne obiektu ______________________________________ 15 4.1.2. Morfologia_______________________________________________________ 15 4.1.3. Hydrografia ______________________________________________________ 15 4.1.4 Budowa geologiczna _______________________________________________ 15 4.1.5. Warunki hydrogeologiczne __________________________________________ 16 4.1.6. Zagospodarowanie terenu __________________________________________ 16 4.2. Badania wpływu mogilnika na środowisko _______________________________ 17 4.2.1. Prace terenowe ___________________________________________________ 17 4.2.2. Prace laboratoryjne ________________________________________________ 18 4.3. Wnioski ____________________________________________________________ 19 5. Inwentaryzacja miejsc składowania przeterminowanych środków ochrony roślin w województwie łódzkim_______________________________________________________ 20 5.1. Obiekt: BUJNY SZLACHECKIE ______________________________________ 20 5.2. Obiekt: CHORZYNA ________________________________________________ 22 2 5.3. Obiekt: CMENTARZYK _____________________________________________ 23 5.4 Obiekt: CZERNIEWICE _____________________________________________ 24 5.5 Obiekt: DOBKÓW ___________________________________________________ 25 5.6. Obiekt: JADWINÓWKA _____________________________________________ 27 5.7. Obiekt: KSIĘŻA WÓLKA ____________________________________________ 28 5.8. Obiekt: KURNOS II__________________________________________________ 29 5.9. Obiekt: ŁADZICE ___________________________________________________ 31 5.10. Obiekt: MODLNA __________________________________________________ 32 5.11. Obiekt: NOWY ŚWIAT______________________________________________ 33 5.12. Obiekt: OCHOTNIK ________________________________________________ 35 5.13. Obiekt: PAWŁÓWEK_______________________________________________ 36 5.14. Obiekt: PIOTRKÓW TRYBUNALSKI_________________________________ 38 5.15. Obiekt: RADOMSKO _______________________________________________ 39 5.16. Obiekt: RUSIEC____________________________________________________ 40 5.17. Obiekty: SIERZCHÓW I i SIERZCHÓW II ____________________________ 41 5.18. Obiekt: STROBÓW _________________________________________________ 43 5.19. Obiekt: SULMIERZYCE ____________________________________________ 44 5.20. Obiekt: WIEGOMŁYNY ____________________________________________ 45 5.21. Obiekt: WOLA PRZERĘBSKA (PRZERĄB) ___________________________ 46 5.22. Obiekt: ZADZIM (KAZIMIERZEW) __________________________________ 48 6. Podsumowanie __________________________________________________________ 50 3 1. Wstęp Niniejsze opracowanie zostało wykonane w ramach realizacji III etapu zadania „Badanie wpływu składowisk przeterminowanych środków ochrony roślin (mogilników) na środowisko geologiczne”, które zostało wykonane przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie na zlecenie Departamentu Geologii Ministerstwa Środowiska. Praca została sfinansowana ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Opracowanie to jest fragmentem znacznie większej całości. Zawarte tu zostały jedynie dane dotyczące wyników prac inwentaryzacyjnych prowadzonych na terenie województwa łódzkiego oraz oceny oddziaływania trzech obiektów, które w wyniku przeprowadzonej wizji lokalnej oraz wstępnej analizie warunków hydrogeologicznych i budowy geologicznej obszaru, na którym zlokalizowane jest składowisko, uznano za najbardziej zagrażające środowisku naturalnemu. Szerszym badaniom poddano mogilniki w Bogumiłowie (gmina i powiat Sieradz), Julkowie (gmina i powiat Skierniewice) oraz w Sepnie - Radoni (gmina Sławno, powiat Opoczno). Pozostałe mogilniki znajdujące się na terenie województwa łódzkiego potraktowano bardziej ogólnie. 4 2. Składowisko przeterminowanych ś.o.r. w Bogumiłowie (gmina i powiat Sieradz) 2.1. Ogólna charakterystyka mogilnika 2.1.1. Położenie geograficzne obiektu Mogilnik przeterminowanych środków ochrony roślin położony jest na niewielkim wzniesieniu około 800 m na południowy wschód od wsi Bogumiłów, tuż przy drodze nr 480 Sieradz-Widawa (Zał. 2.1). Fizycznogeograficznie teren mogilnika w Bogumiłowie znajduje się na obszarze Podprowincji Niziny Środkowopolskie, Makroregionu Nizina Południowowielkopolska, Mezoregionu Kotlina Sieradzka. 2.1.2. Morfologia W bezpośrednim sąsiedztwie omawianego obiektu na zachód i południe teren jest pagórkowaty, z licznymi niewielkimi wzgórzami o wysokości względnej około 10 –15 m, natomiast na wschód teren wypłaszcza się i opada kierunku doliny Warty. Tereny wokół użytkowane są rolniczo. Rzędne obszaru w pobliżu składowiska wahają się około w przedziale 145 160 m n.p.m. 2.1.3. Hydrografia W najbliższej okolicy analizowanego mogilnika, w odległości około 300 m występują dwa niewielkie cieki, z których jeden płynie na północ i jest dopływem Żegliny, drugi na wschód i jest dopływem Kobylanki. W odległości około 4 km na wschód przepływa rzeka Warta. 2.1.4 Budowa geologiczna Budowę geologiczną podłoża w sąsiedztwie omawianego mogilnika określono na podstawie wstępnych analiz materiałów archiwalnych, badań geofizycznych (sondowań) oraz wierceń - sondy sozologicznej i piezometrów. Podczas prac geofizycznych, mających na celu rozpoznanie budowy geologicznej podłoża mogilnika, na obiekcie Bogumiłów wykonywano sondowania elektrooporowe (Zał. 2.2). Ilości wykonanych poszczególnych prac przedstawiają się następująco: 5 • sondowania geoelektryczne: 10 SGE o rozstawie - AB/2 = 100,0 m Badania te pozwoliły na określenie następującej charakterystyki opornościowej poszczególnych warstw geologicznych w podłożu badanego mogilnika: warstwa piaszczysta, przypowierzchniowa (częściowo antropogen) piaski suche 6 500 – 7 900 Ωm 530 – 647 Ωm kompleks piaszczysty, zawodniony (z przewarstwieniami pyłów w stropie) gliny zwałowe 55 – 159 Ωm 17 – 42 Ωm Sondowania geoelektryczne pozwoliły na opracowanie przekroju geoelektrycznego popartego interpretacją geologiczną (Zał. 2.3, Zał. 2,4). Przekrój ten pokazuje, że w podłożu mogilnika występują utwory dobrze przepuszczalne (piaski o różnej granulacji) podścielone na głębokości około 25 m glinami. Od głębokości około 1,8 m p.p.t. występuje kompleks piaszczysty zawodniony. 2.1.5. Warunki hydrogeologiczne Analiza map hydrogeologicznych oraz wykonane otwory piezometryczne pozwoliły na określenie lokalnych warunków hydrogeologicznych w sąsiedztwie mogilnika. Warstwę wodonośną pierwszego poziomu budują piaski różnoziarniste nawiercone w 4 wykonanych w sąsiedztwie obiektu piezometrach. Poziom ten posiada zwierciadło wody swobodne, stabilizujące się na głębokości około 1,8 m p.p.t. Składowisko pestycydów posadowione zostało w piaskach drobnoziarnistych i średnioziarnistych, które posiadają dobre własności filtracyjne. W takich utworach bez większych trudności mogą migrować wraz z wodami opadowymi wszelkie substancje niebezpieczne wydostające się z nieszczelnych komór. Teren mogilnika jest zlokalizowany na obszarze Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 312 - Zbiornik Sieradz (Cr3). 6 2.1.6. Zagospodarowanie terenu Analizowany mogilnik znajduje się koło miejscowości Bogumiłów, gmina Sieradz. Obiekt zlokalizowany jest na niewielkim wyniesieniu terenu. Obiekt jest ogrodzony drutem kolczastym rozciągniętym na metalowych słupkach. Ogrodzenie na wymiary 14 × 28 m. Teren wokół mogilnika jest nieużytkiem porośniętym młodymi brzozami, rzadziej akacjami i topolami. Sam obiekt nie jest zadrzewiony. Przeterminowane pestycydy złożone są w 14 komorach wykonanych z wysmołowanych kręgów betonowych. Ponadto w betonowym bunkrze z czasów II wojny światowej składowane są odpady pogalwaniczne. Ze względu na brak szczegółowej dokumentacji obiektu trudno jest ustalić jaka ilość pestycydów została złożona w mogilniku. Ze względu na występujące na głębokości 1,8 m zwierciadło wód podziemnych należy przypuszczać, iż zbiorniki powinny być płytsze niż 2,0 m. W przeciwnym razie dna zbiorników były by zanurzone w wodzie. Przy założeniu, że komór jest tylko 14 oraz że pestycydy nie były zakopywane w ziemi lub składane w bunkrze można szacować ich ilość na około 16 - 18 ton. 2.2. Badania wpływu mogilnika na środowisko 2.2.1. Prace terenowe Badania geofizyczne – profilowania elektrooporowe Na omawianym obiekcie wykonano łącznie 126 punktów profilowych o rozstawie elektrod - AB/2 = 10,0; 20,0 m; MN/2 = 3,0 m Wykorzystując profilowania elektrooporowe wykonane na mogilniku wykreślono mapy rozkładu oporów gruntu na głębokościach około 3,0 i około 6,0 m p.p.t. (Zał. 2.5 i 2.6). W pierwszej z nich stwierdzono występowanie strefy obniżonych oporów (poniżej 500 Ωm), która wydaje się być związana ze studniami zlokalizowanymi przy ogrodzeniu mogilnika. Możliwe jest również obniżenie oporu w tej strefie związane ze składowaniem na terenie pomiędzy obiektem a szosą odpadów (komunalne lub zbliżone do komunalnych) Anomalie oporowe (poniżej 80 Ωm) na głębokości ok. 6 m wystąpiły po północnej i wschodniej stronie obiektu. W ich obrębie zlokalizowane zostały otwory P-1 i P-3. Pomiary atmogeochemiczne Na terenie obiektu wykonano łącznie 150 atmogeochemicznych punktów 7 pomiarowych. W zdecydowanej większości pomiarów uzyskano zerową zawartość lotnych związków organicznych w powietrzu glebowym. Jedynie w 2 punktach wskazania aparatu były powyżej zera. Maksymalna oznaczona zawartość omawianych związków wyniosła 1,5 ppm. Świadczy to o istnieniu niewielkiego zanieczyszczenia powietrza glebowego, które może być wiązane z nieszczelnością komór. Jednakże tak niskich zawartości w tak niewielu punktach nie można jednoznacznie wiązać z mogilnikiem. Nie da się wykluczyć innej przyczyny np. niewielkiej plamy oleju lub benzyny. Pobór próbek wód i gruntów Na podstawie analizy badań geofizycznych, w sąsiedztwie badanego mogilnika wykonano 1 sondę sozologiczną o głębokości 20,0 mb (lokalizacja Zał. 2.7) oraz 4 otwory obserwacyjne (Zał. 2.8 a - d) (lokalizacja Zał. 2.7). W trakcie wykonywania wierceń pobrano 12 próbek gruntu z piezometrów i sondy sozologicznej. Ze wszystkich 4 piezometrów pobrano do analizy próbki wód. W każdej z próbek gruntu i wód wykonano oznaczenia pozostałości pestycydów chloroorganicznych i fosforoorganicznych. 2.2.2. Prace laboratoryjne Oznaczenia pozostałości pestycydów chloroorganicznych i fosforoorganicznych wykonane zostały w Centralnym Laboratorium Chemicznym PIG w Warszawie. Uzyskane wyniki analizy gruntu zestawiono w Tabelach 2.1, a wyniki analiz próbek wód zestawiono w Tabeli 2.2. Analizy chemiczne gruntu z rejonu mogilnika Oznaczenia pozostałości pestycydów chloroorganicznych i fosforoorganicznych wykonane zostały w Centralnym Laboratorium Chemicznym PIG w Warszawie. Uzyskane wyniki analizy gruntu zestawiono w Tabeli 2.1, a wyniki analiz próbek wód zestawiono w Tabeli 2.2. Analizy chemiczne wód wokół mogilnika Analizie na zawartość pozostałości pestycydów poddano wody z 4 piezometrów zlokalizowanych wokół mogilnika (Zał. 2.7). 8 We wszystkich badanych próbkach wód stwierdzono obecność licznych pestycydów. We wszystkich badanych próbkach stężenia związków chloroorganicznych przekraczają dopuszczalne zawartości dla wód pitnych, praktycznie nie wykryto natomiast związków fosforoorganicznych. Najbardziej zanieczyszczone są próbki P-3, w której oznaczono 1,53 µg/l alfa-HCH i 3,95 µg/l gamma-HCH oraz P-4, w której oznaczono 2,62 µg/l alfa HCH i 0,68 µg/l delta HCH. W pozostałych próbkach wód z piezometrów (P-1 i P-2) stężenia sumy związków chloroorganicznych przekraczają próg 0,5 µg/l, a zawartość pojedynczej substancji – metoksychloru przekracza zawartość 0,1 µg/l (Tabela 2.2). 2.3. Wnioski Na terenie obiektu w Bogumiłowie przeprowadzono kompleksowe prace geologiczno – geofizyczne mające na celu stwierdzenie w jakim stanie znajduje się mogilnik oraz czy emituje zgromadzone w nim substancje do środowiska. Wyniki pomiarów geofizycznych wskazują na anomalie elektrooporowe które można bezpośrednio wiązać z nieszczelnością komór. Również rezultaty analiz zawartości pozostałości pestycydów w wodach i gruntach wskazują, że mogilnik w Bogumiłowie jest nieszczelny i doprowadził do poważnego zanieczyszczenia środowiska w swoim sąsiedztwie. Ze względu na płytkie występowanie wód gruntowych obiekt spowodował degradację i zanieczyszczenie wód podziemnych pierwszego poziomu wodonośnego. Wraz z wodami podziemnymi zanieczyszczenia migrują bardzo głęboko, dochodząc do głębokości 20 m. Występowanie pestycydów w piezometrach zlokalizowanych w czterech kierunkach wokół składowiska wskazuje na rozprzestrzenianie się zanieczyszczenia na znacznym obszarze. Ze względu na stwierdzoną emisję szkodliwych środków oraz to, iż obiekt jest zlokalizowany na obszarze GZWP nr 312, mogilnik w Bogumiłowie należy bezwzględnie zlikwidować. 9 3. Składowiska przeterminowanych ś.o.r. w Julkowie (gmina i powiat Skierniewice) 3.1. Ogólna charakterystyka mogilnika 3.1.1. Położenie geograficzne obiektu Mogilnik przeterminowanych środków ochrony roślin (ś.o.r) położony jest na południe od Skierniewic, około 200 m na zachód od drogi Dębowa Góra – Rowiska – Żelazna – Borysław. Do mogilnika prowadzi droga gruntowa przebiegająca przez składowisko odpadów komunalnych dla miasta Skierniewice (Zał. 2.1). Fizycznogeograficznie teren mogilnika w Składowicach znajduje się na obszarze Podprowincji Wzniesienia Południowomazowieckie, Makroregionu Wyniesienia Łódzkie. 3.1.2. Morfologia W sąsiedztwie omawianego obiektu teren jest dość mocno pofałdowany. Występują tu lokalne wyniesienia i zagłębienia typowego krajobrazu poglacjalnego. W bliskim sąsiedztwie obiektu znajdują się tereny powyrobiskowe piasku i żwiru, które dość istotnie wpływają na lokalne ukształtowanie terenu. Generalnie teren w sąsiedztwie omawianego obiektu zapada w kierunku zachodnim i południowo – zachodnim. Rzędne obszaru w pobliżu mogilnika wynoszą około 165,0 m n.p.m. 3.1.3. Hydrografia Omawiany teren składowiska znajduje się w odległości około 1 km od niewielkich cieków płynących na południowy – zachód od mogilnika. Od południa i wschodu, w odległości około 2 km, otacza mogilnik przepływająca tam rzeka Łupia. 3.1.4 Budowa geologiczna Budowę geologiczną podłoża w sąsiedztwie omawianego mogilnika określono na podstawie wstępnych analiz materiałów archiwalnych (mapy geologiczne), badań geofizycznych oraz wierceń sond sozologicznych i piezometrów. Na omawianym obiekcie wykonano łącznie następującą ilość sondowań geoelektrycznych (Zał. 3.2.): o 5 SGE o rozstawie – AB/2 = 100,0 m 10 Charakterystyka oporowa rozpoznanych warstw geologicznych uzyskana na podstawie sondowań przedstawia się następująco: piaski przypowierzchniowe, suche 938 - 3871 Ωm strefa wód zawieszonych kapilarnie (piaski) 264 – 587 Ωm kompleks piaszczysty, zawodniony (z możliwością występowania mułków w spągu) 290 – 520 Ωm 64 – 143 Ωm gliny zwałowe Na przekroju wykonanym na podstawie badań geofizycznych oraz na podstawie wierceń sozologicznych uzyskano od powierzchni terenu warstwę suchych piasków o miąższości około 3,0 – 4,0 m, a pod nimi kilkumetrowa warstwa piasków zawilgoconych. Cały kompleks piaszczysty w sąsiedztwie mogilnika podścielają na głębokości około 25 m utwory nieprzepuszczalne lub słaboprzepuszczalne. (Zał. 3.3). 3.1.5. Warunki hydrogeologiczne Analiza map hydrogeologicznych oraz istniejące w sąsiedztwie archiwalne otwory studzienne pozwoliły na określenie lokalnych warunków hydrogeologicznych w sąsiedztwie mogilnika. W odległości kilkaset metrów od mogilnika istnieje archiwalny otwór wiertniczy, w którym napięte zwierciadło wody nawiercone zostało na głębokości 59,1 m p.p.t. Zwierciadło to ustabilizowało się na głębokości 36,2 m p.p.t. Informacje dotyczące poziomu zwierciadła wody pozwoliły na podjecie decyzji o nie odwiercaniu piezometrów w sąsiedztwie mogilnika. Głębokość projektowanego piezometru musiałaby dochodzić do około 70 m przebijając po drodze warstwy utworów nieprzepuszczalnych i półprzepuszczalnych. Sytuacja ta mogłaby spowodować zanieczyszczenie użytkowego poziomu wodonośnego. Teren mogilnika zlokalizowany jest na obszarze trzeciorzędowego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 215 Subniecka Warszawska. 3.1.6. Zagospodarowanie terenu Mogilnik w Julkowie położony jest w sąsiedztwie składowiska komunalnego dla 11 miejscowości Skierniewice. Jest to zabezpieczony obszar o wymiarach 22,7 x 20,0 m, otoczony ogrodzeniem wykonanym z siatki. Zabezpieczony teren posiada wejście w postaci bramy i jest oznakowany. Samo ogrodzenie usytuowane jest w bezpośrednim sąsiedztwie kilkumetrowej skarpy odpadów komunalnych złożonych na składowisku (Zał. 3.6). Na terenie mogilnika zlokalizowanych jest według danych archiwalnych 28 zbiorników z kręgów betonowych. Każdy ze zbiorników posiada głębokość około 1,5 m. Zbiorniki na odpady usytuowane zostały w kilku rzędach, po dwóch skrajnych bokach ogrodzonego terenu. Całkowita objętość komór nie jest do końca znana, jednak można ją oszacować na około 47 m3. Objętość taka może sugerować przy 100 % wypełnienia komór zawartość zdeponowanych przeterminowanych środków ochrony roślin na około 35 Mg. Dane archiwalne mówią o 30 Mg przeterminowanych środków ochrony roślin zdeponowanych w komorach mogilnika w Julkowie. Obecnym zarządzającym mogilnikiem w Julkowie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Skierniewicach. 3.2. Badania wpływu mogilnika na środowisko 3.2.1. Prace terenowe Badania geofizyczne – profilowania elektrooporowe W celu określenia aureoli rozprzestrzenienia się zanieczyszczeń od komór mogilnika wykonano 104 profilowania elektrooporowych o rozstawie elektrod AB/2 = 1,0 m i MN/2 = 0,15 m oraz 26 punktów profilowych o rozstawie elektrod AB/2 = 8,0 i MN/2 = 0,5 m na podstawie których wykonano mapy rozkładu oporów pozornych ρk dla strefy przypowierzchniowej terenu oraz dla głębokości około 2,5 m p.p.t. (Zał. 3.4. i 3.5). Na płytszej z wykonanych map stwierdzono wyraźną anomalię oporową (opór poniżej 150 Ωm) zaznaczająca się w północnej części obiektu. Na głębokości około 2,5 m (druga z map) wyraźne anomalie zaznaczają się na zewnątrz terenu mogilnika i mogą pochodzić od znajdującego się w sąsiedztwie krawędzi składowiska komunalnego. Niewielkie anomalie istniejące na terenie obiektu mogą sugerować istnienie zanieczyszczeń pochodzących bezpośrednio od mogilnika. 12 Pomiary atmogeochemiczne Na terenie mogilnika w Julkowie wykonano w regularnej siatce, łącznie 85 atmogeochemicznych punktów pomiarowych. W zdecydowanej większości punktów uzyskano zerowe wskazania zawartości w powietrzu glebowym lotnych związków organicznych. Jedynie w 3 punktach zlokalizowanych na terenie składowiska otrzymano wyniki powyżej 0 ppm. Uzyskane wielkości (maksymalnie 1,3 ppm) sugerują istnienie niewielkiego zanieczyszczenia powietrza glebowego, które może wskazywać na nieszczelność komór składowiska. Jednakże tak niskich zawartości w tak niewielu punktach nie można jednoznacznie wiązać z mogilnikiem. Nie da się wykluczyć innej przyczyny np. niewielkiej plamy oleju lub benzyny. Pobór próbek gruntów Na podstawie badań geofizycznych oraz pomiarów atmogeochemicznych, w sąsiedztwie badanego mogilnika wykonano 6 sond sozologiczne (Zał. 3.2) o łącznej głębokości 13,5 mb. W trakcie wykonywania wierceń pobrano 9 próbek gruntu z wykonanych na obiekcie sond . W każdej z próbek gruntu wykonano oznaczenia pozostałości pestycydów chloroorganicznych i fosforoorganicznych. 3.2.2. Prace laboratoryjne Oznaczenia pozostałości pestycydów chloroorganicznych i fosforoorganicznych wykonane zostały w Centralnym Laboratorium Chemicznym Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie. Uzyskane wyniki analizy gruntu zestawiono w Tabeli 3.1. Analizy chemiczne gruntu z rejonu mogilnika W badanych próbkach gruntu pochodzących z sond sozologicznych stwierdzono obecność 16 z 26 badanych związków chloroorganicznych i fosforoorganicznych (Tabela 3.1). Dla trzech wykonanych sond oznaczono pestycydy na dwóch różnych głębokościach, aby wykazać ewentualną migrację zanieczyszczenia pochodzącego od nieszczelnego mogilnika. Zawartości poszczególnych pestycydów w większości oznaczanych próbek gruntów 13 nie są wysokie, jednak świadczą jednoznacznie o nieszczelnościach mogilnika i emitowaniu do środowiska niebezpiecznych substancji. Najwyższą zawartość odnotowano dla następujących związków chloroorganicznych: p,p’ - DDT (120 µg/kg), p,p’ – DDD (25,6 µg/kg) i Endosulfanu (6,76 µg/kg) wykrytych w płytszej próbce z sondy S – 1. W sondzie S – 1 wykryto także niewielkie ilości związków fosforoorganicznych (dichlorfos i metyloparation). Także w sondzie S – 2 zanotowano dość duży inwentarz różnych związków chloroorganicznych oraz jeden związek fosforoorganiczny (dichlorfos). Były to zawartości dla związków chloroorganicznych rzędu: p,p’ - DDD (74,4 µg/kg), p,p’ – DDT (72,0 µg/kg), p,p’ – DDE (33,6 µg/kg) oraz dla związków fosforoorganicznych rzędu 0,14 µg/kg dla dichlorfosu. W pozostałych wykonanych sondach sozologicznych grunty posiadały także pewne zanieczyszczenia różnymi rodzajami związków chloroorganicznych jednak o zdecydowanie mniejszej ilości. Przytoczone zawartości świadczą zdecydowanie o nieszczelności komór mogilnika i zanieczyszczaniu środowiska w sąsiedztwie omawianego obiektu. Należy tu wspomnieć, że w większości oznaczone pestycydy nie są w chwili obecnej użytkowane, a zostały zakazane w latach 80 – tych. 3.3. Wnioski Na terenie składowiska przeterminowanych środków ochrony roślin w miejscowości Julków wykonano badania geologiczno – sozologiczne, których zadaniem było ustalenie stanu środowiska gruntowo – wodnego w rejonie mogilnika oraz wykazanie ewentualnych skażeń pochodzących od nieszczelnego obiektu. Zastosowane przy ocenie stanu środowiska badania geofizyczne, badania powietrza glebowego oraz wykonanie sond sozologicznych potwierdziło jednoznacznie, że mogilnik w Julkowie jest nieszczelny i emituje do środowiska naturalnego niebezpieczne substancje. Uzyskane anomalie geofizyczne, niewielkie zanieczyszczenie powietrza glebowego oraz zawartości związków pestycydowych w gruntach świadczą o ciągłej degradacji środowiska gruntowo – wodnego. Mimo, że na negatywny efekt mogilnika nakłada się oddziaływanie składowiska komunalnego, likwidacja składowiska z pestycydami w Julkowie poprawi znacznie stan środowiska naturalnego. 14 4. Składowisko przeterminowanych ś.o.r. w Sepnie - Radoni (gmina Sławno, powiat Opoczno) 4.1. Ogólna charakterystyka mogilnika 4.1.1. Położenie geograficzne obiektu Mogilnik przeterminowanych środków ochrony roślin położony jest we wsi Sepno Radonia, pomiędzy dwoma członami zabudowań stanowiącymi tę wieś. Mogilnik znajduje się nieopodal utwardzonej drogi, po jej południowej stronie (Zał. 4.1). Fizycznogeograficznie teren mogilnika w Sepnie – Radoni znajduje się na obszarze Podprowincji Wyżyna Środkowomałopolska, Makroregionu Wyżyna Przedborska Mezoregionu Wzgórza Opoczyńskie. 4.1.2. Morfologia Mogilnik zlokalizowany jest na płaskim terenie, lekko opadającym w kierunku południowo – zachodnim. Rzędne terenu w rejonie obiektu wahają się w granicach 245 – 250 m n.p.m. (Zał. 4.1). Sąsiadujące tereny wokół mogilnika częściowo są użytkowane rolniczo, częściowo stanowią nieużytki, a niewielkiej odległości w kierunku SE znajdują się niewielkie zagajniki. 4.1.3. Hydrografia W najbliższej okolicy opisywanego mogilnika nie znajdują się żadne powierzchniowe cieki wodne. W odległości około 3,5 kilometra na wschód przepływa niewielka rzeka – Słomianka, będąca dopływem Pilicy (Zał. 4.1). 4.1.4 Budowa geologiczna Budowę geologiczną podłoża w sąsiedztwie omawianego mogilnika określono na podstawie Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000 – arkusz Sławno, badań geofizycznych oraz profili wykonanych otworów badawczych (Zał. 4.8, 4.9). Podczas prac geofizycznych, mających na celu rozpoznanie budowy geologicznej podłoża mogilnika, na obiekcie Sepno – Radonia wykonywano 10 sondowań elektrooporowych o rozstawie – AB/2 = 63,0 m. Ich lokalizację przedstawiono na Zał. 4.2. Uzyskano następującą charakterystykę oporową warstw: • utwory piaszczyste, przypowierzchniowe, suche kilka tys. Ωm 15 • utwory piaszczyste, wilgotne • gliny zwietrzelinowe • piaskowce 208 - 832 Ωm 82 – 170 Ωm 431– 2953 Ωm Sondowania geoelektryczne pozwoliły na opracowanie przekrojów geoelektrycznych popartych interpretacją geologiczną (Zał. 4.3, 4.4). Przekroje te wskazują, że w podłożu mogilnika występują piaszczyste utwory czwartorzędowe o miąższości 1 – 2 m, poniżej których występują utwory zwietrzelinowe piaskowców kredy. Utwory kredowe reprezentowane są przez piaskowce glaukonitowe i gezy margliste albu. Zalegają one płasko na iłach i mułowcach z syderytami kredy dolnej oraz utworach węglanowych jury. Utwory mezozoiku są przecinane dość licznymi strefami uskokowymi. 4.1.5. Warunki hydrogeologiczne Analiza map hydrogeologicznych oraz wykonane otwory piezometryczne pozwoliły na określenie lokalnych warunków hydrogeologicznych w sąsiedztwie mogilnika. Pierwsza warstwa wodonośna związana jest z piaskowcami. W okolicy mogilnika poziom ten jest ujmowany chłopskimi studniami kopanymi. W najbliższym domostwie występuje on na głębokości około 18 m ppt. Otwory piezometryczne wykonane bezpośrednio przy mogilniku były suche, pomimo, że głębsze otwór osiągnął głębokość 46 m. Świadczy to o tym, że budowa geologiczna w tej okolicy jest typu blokowego, a część stref uskokowych ma charakter kompresyjny i nie ma dobrej łączności hydraulicznej. Dolnokredowa warstwa wodonośna stanowi Główny Zbiornik Wód Podziemnych (GZWP) nr 401. Poniżej występują utwory wodonośne jury górnej, wykształcone w postaci uszczelinowaconych węglanów. Utwory te stanowią GZWP nr 410 (Zbiornik Opoczno) Składowisko pestycydów posadowione zostało bezpośrednio na skałach. W takiej sytuacji geologicznej zanieczyszczenia mogą być wymywane ze składowiska przez wody opadowe i roztopowe i wprowadzane do wód podziemnych zanieczyszczając je. Najbardziej zagrożone są wody poziomu dolnokredowego, które nie są izolowane od powierzchni terenu. 4.1.6. Zagospodarowanie terenu Opisywany mogilnik znajduje się w miejscowości Sepno - Radonia, gmina Sławno, w odległości zaledwie kilkuset metrów od najbliższych zabudowań. Obiekt nie jest ogrodzony i jest łatwy do penetracji. Sam mogilnik jest porośnięty krzewami i drzewami. Nie wyróżnia się w terenie, tak że nie znając jego dokładnej lokalizacji nie sposób jest go odnaleźć. Brak 16 jest jakiejkolwiek dokumentacji o konstrukcji mogilnika. Według okolicznych mieszkańców ma on formę kilkukomorowego betonowego bunkra o wymiarach około 4 x 8 m i głębokości około 3 metry. Dodatkowo może istnieć kilka komór zbudowanych z kręgów betonowych. Całość jest najprawdopodobniej przykryta płytą betonową. Według danych archiwalnych w mogilnik jest w 100% wypełniony i zdeponowano około 20 ton przeterminowanych ś.o.r. Dane te wydają się być mało wiarygodne, zwłaszcza w nawiązaniu do informacji świadków, którzy mówili o licznych transportach chemikaliów. W oparciu o dane dotyczące konstrukcji i przypuszczalnej objętości mogilnika należy sądzić, że znajduje się w nim około 50 ton przeterminowanych ś.o.r. 4.2. Badania wpływu mogilnika na środowisko 4.2.1. Prace terenowe Badania geofizyczne – profilowania elektrooporowe Na omawianym obiekcie wykonano łącznie 84 punkty profilowe o rozstawie elektrod - AB/2 = 8,0; 16,0 m; MN/2 = 0,5 m Wykorzystując profilowania elektrooporowe wykonane na mogilniku wykreślono mapy rozkładu oporów gruntu na głębokościach około 2,5 i około 5,0 m p.p.t. (Zał. 4.5, 4.6). Na obu z nich stwierdzono wyraźną anomalię oporową (poniżej 140 Ωm) w centrum mogilnika. Anomalia ta jest najprawdopodobniej związana ze strefą emisji zanieczyszczeń z mogilnika. Obniżone wartości oporów wskazują na obecność gruntów zanieczyszczonych przeterminowanymi ś.o.r. Pomiary atmogeochemiczne Na terenie obiektu wykonano łącznie 100 atmogeochemicznych punktów pomiarowych. W pomiarach tych nie stwierdzono obecności par badanych związków organicznych w powietrzu glebowym. Warunkami niesprzyjającymi dla badań atmogeochemicznych na terenie obiektu Sepno – Radonia jest obecność gliniastej zwietrzeliny oraz zlokalizowanie mogilnika bezpośrednio na skałach, co powoduje infiltrację zanieczyszczeń pionowo w dół i nie powstawanie rozległych aureolii w strefie przypowierzchniowej. Pobór próbek wód i gruntów Na podstawie analizy map geologicznych i badań geofizycznych, w sąsiedztwie 17 badanego mogilnika wykonano 4 sondy sozologiczne o głębokości 20,0 mb (Zał. 4.2) oraz 2 otwory obserwacyjne - piezometry (Zał. 4.8, 4.9). W trakcie wykonywania wierceń pobrano 10 próbek gruntu z otworów obserwacyjnych i sond sozologicznych. Z uwagi na to, że wykonany otwory obserwacyjne są suche, do badań pobrano tylko jedną próbkę wody ze studni znajdującej się w najbliższym do mogilnika gospodarstwie rolnym (Zał. 4.7). W próbach gruntów i wody wykonano oznaczenia pozostałości pestycydów chloroorganicznych i fosforoorganicznych. 4.2.2. Prace laboratoryjne Oznaczenia pozostałości pestycydów chloroorganicznych i fosforoorganicznych wykonane zostały w Centralnym Laboratorium Chemicznym PIG w Warszawie. Uzyskane wyniki analizy gruntu zestawiono w Tabeli 4.1, a wyniki analiz próbki wody zestawiono w Tabeli 4.2. Analizy chemiczne gruntu z rejonu mogilnika We wszystkich badanych próbkach gruntu pochodzących zarówno z wykonanych sond sozologicznych jak i głębokiego otworu piezometrycznego stwierdzono obecność kilku związków chloroorganicznych, a w kilku przypadkach oznaczono również pestycydy fosforoorganiczne. Stwierdzone zawartości są dość zróżnicowane i dość niskie, chociaż należy podkreślić, że w kilku przypadkach przekraczają one zawartości normatywne. Dotyczy to zawartości izomeru gamma-HCH, którego zawartość w otworze piezometrycznym, w interwale głębokościowym poniżej 2 metry waha się w granicach od 0,48 do 1,6 µg/kg, przy dopuszczalnej wartości normatywnej wynoszącej 0,5 µg/kg. We wszystkich analizowanych próbkach gruntu często oznaczano obecność izomerów alfa, gamma i delta-HCH, sporadycznie również beta-HCH, zawsze stwierdzano obecność p,p’-DDT w ilościach wahających się od kilku do 126 µg/kg oraz p,p’-DDD i p,p’DDE. Stwierdzano również obecność endosulfanu I, endosulfanu II, aldrinu, dieldrinu i metoksychloru. W próbkach z płytkich sond geosozologicznych oznaczono również obecność pestycydów fosforoorganicznych: dichlorfosu i metyloparationu. Analizy chemiczne wód wokół mogilnika Analizie na zawartość pozostałości pestycydów poddano 1 próbkę wody pobraną ze studni gospodarskiej. W próbce tej nie wykryto obecności żadnych pozostałości pestycydów 18 chloroorganicznych i fosforoorganicznych. Trzeba jednak podkreślić fakt, że poziom wodonośny w studni występuje o wiele płycej (około 18 m ppt) niż w rejonie mogilnika, gdzie nie nawiercono poziomu wodonośnego do głębokości 46,0 m. Studnia gospodarska ujmuje wodę z zawieszonego poziomu wodonośnego nie będącego w kontakcie hydraulicznym z poziomem wodonośnym występującym w rejonie mogilnika. Związane jest to z blokową budową geologiczną opisywanego rejonu. 4.3. Wnioski Na terenie mogilnika w Sepnie – Radoni przeprowadzono kompleksowe badania geologiczne, geofizyczne i hydrogeologiczne, których celem było określenie budowy geologicznej w rejonie mogilnika i ocena jego wpływu na środowisko gruntowo – wodne. Stwierdzono, że obiekt ten zlokalizowany jest bezpośrednio na piaskowcach kredy dolnej, w których znajduje się poziom wodonośny stanowiący GZWP nr 401. Piaskowce podścielaną są iłami również wieku dolnokredowego. Poniżej występują utwory jury górnej wykształcone w postaci utworów węglanowych, w których znajduje się poziom wodonośny stanowiący GZWP nr 410. Tak więc w miejscu, w których znajduje się mogilnik występują dwa zbiorniki wód podziemnych podlegające szczególnej ochronie, z czego poziom kredowy nie jest izolowany od powierzchni terenu. Wyniki pomiarów geofizycznych wskazują na obecność anomalii elektrooporowych, które można bezpośrednio wiązać z nieszczelnością betonowych komór mogilnika. Również rezultaty analiz zawartości pozostałości pestycydów w gruntach wskazują, że mogilnik w Sepnie - Radoni jest nieszczelny i doprowadził do lokalnego zanieczyszczenia środowiska gruntowego. Obecność pozostałości pestycydów na głębokości około 20 metrów wskazuje że proces migracji zanieczyszczeń, choć powolny, ma charakter ciągły i zachodzi od wielu lat. Ze względu na stwierdzoną emisję szkodliwych środków oraz to, iż obiekt jest zlokalizowany na obszarze dwóch zbiorników GZWP (nr 401 i 410), mogilnik w Sepnie – Radoni należy bezwzględnie, możliwie jak najszybciej, zlikwidować. 19 5. Inwentaryzacja miejsc składowania przeterminowanych środków ochrony roślin w województwie łódzkim 5.1. Obiekt: BUJNY SZLACHECKIE I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Bełchatów Gmina: Zelów 1. Lokalizacja szczegółowa: Składowisko znajduje się przy leśnej drodze, w odległości 1 000 m na wschód od miejscowości Łobudzice Kolonia (Zał. 5.1.1). II. Właściciel: Informacji na temat mogilnika udzielić może Urząd Gminy w Zelowie. III. Opis obiektu: Według informacji pochodzących od pracowników Urzędu Gminy w Zelowie istnieje jedynie teoretyczna lokalizacja mogilnika. Nikt nie jest w stanie precyzyjnie wskazać miejsca lokalizacji składowiska. Pobliscy mieszkańcy twierdzą, że omawiany obiekt nie istnieje. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: w pobliżu mogilnika (około 500 m) istnieje sieć niewielkich cieków powierzchniowych z największym o nazwie Pilsia 2. Inne: Teren mogilnika znajduje się w odległości około 500 m od najbliższej zabudowy mieszkalnej V. Prace sozologiczne: W ramach prac sozologicznych w prawdopodobnym miejscu lokalizacji mogilnika odwiercona została sonda sozologiczna (głębokość 3,0 m). Pozwoliła ona na pobranie próbki gruntu w celu przeprowadzenia badania uziarnienia oraz w celu wykonania analizy laboratoryjnej na zawartość związków pestycydowych. Analiza granulometryczna pozwoliła określić grunt na głębokości 3,0 m jako pospółkę o współczynniku k = 8,67 x 10-5 m/s (wg wzoru USBSC). Jest to więc grunt o dość dobrych 20 właściwościach filtracyjnych. Daje to możliwość migracji niebezpiecznych związków, które mogą wydostawać się z ewentualnie nieszczelnego obiektu. Analiza laboratoryjna gruntu z głębokości 2,0 – 3,0 m na zawartość pestycydów potwierdziła istnienie pewnych zawartości pestycydów z grupy chloroorganicznych (Tabela 5.1.1). Uzyskane zawartości nie są wysokie. Rodzaje związków (nie są w tej chwili używane), na które natrafiono dają podstawę do stwierdzenia, że obiekt jest nieszczelny i emituje do środowiska niebezpieczne substancje. 21 5.2. Obiekt: CHORZYNA I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Wieluń Gmina: Osjaków 1. Lokalizacja szczegółowa: Składowisko znajduje się przy leśnej drodze, w odległości 300 m od szosy Rusiec – Chorzyna (Zał. 5.2.1). II. Właściciel: Właścicielem mogilnika jest Urząd Gminy w Osjakowie. III. Opis obiektu: Zajmuje powierzchnię 3,7 x 6,0 m. Jest to bunkier betonowy o głębokości 2 m, przykryty płytą. Po złożeniu w nim pestycydów w 1976 roku mogilnik został zaziemiony. Teren jest ogrodzony i oznakowany tablicą ostrzegawczą. Ogrodzenie jest uszkodzone. Zgodnie z protokołem kontroli mogilnika z 1983 roku, znajduje się w nim około 10 Mg przeterminowanych środków ochrony roślin. Są to: torrafun, agronex, fumatox, samatox, lindosep, pomionit, zaprawa nasienna KG i śnieciotox. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: w pobliżu mogilnika istnieje sieć rowów melioracyjnych 2. Inne: Teren mogilnika znajduje się w odległości około 800 m od najbliższej zabudowy mieszkalnej. 22 5.3. Obiekt: CMENTARZYK I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Radomsko Gmina: Kobiele Wielkie 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik znajduje się w sosnowym lesie niedaleko wsi Cmentarzyk, około 40 m od drogi Kobiele Wielkie – Żytno. (Zał. 5.3.1). II. Właściciel: Według danych uzyskanych w Starostwie Powiatowym właścicielem mogilnika jest Gminna Spółdzielnia w Kobielach Wielkich. Nie posiada ona jednak żadnych danych dotyczących mogilnika. III. Opis obiektu: Uzyskane informacje mówią o tym, że mogilnik tworzył dół ziemny o pojemności około 1 m3. Ze względu na brak precyzyjnych informacji nie istnieje możliwość zweryfikowania uzyskanych danych. Na podstawie objętości dołu ziemnego można przypuszczać, że mogło w nim zostać złożone około 1 Mg przeterminowanych środków ochrony roślin. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: Około 1 500 m na wschód od mogilnika istnieje sieć kanałów melioracyjnych oraz skupisko stawów 2. Studnie i ujęcia: Najbliższe zabudowania w sąsiedztwie mogilnika znajdują się w odległości około 1 km; najbliższe ujęcie wód podziemnych około 4 km. 3. Inne: Ze względu na brak precyzyjnych informacji na temat mogilnika jego istnienie w chwili obecnej można uznać za wątpliwe 23 5.4 Obiekt: CZERNIEWICE I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Tomaszów Mazowiecki Gmina: Czerniewice 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik zlokalizowany jest w miejscowości Czerniewice, na terenie miejscowej fabryki domów „Celdom – Gotowe Obiekty Konstrukcji Drewnianej Sp. z o.o.” Jest to teren starych zabudowań folwarcznych. Obiekt usytuowany jest na skraju działki wydzierżawianej przez fabrykę (Zał. 5.4.1). II. Właściciel: Teren mogilnika i sam obiekt podlega ze względu na umowę dzierżawy pod obecnego właściciela działki czyli fabrykę domów „Celdom”. Odnośnie ustalenia właściciela mogilnika w sądzie prowadzone jest postępowanie wyjaśniające. III. Opis obiektu: Mogilnik użytkowany był w latach 1965 – 1970. Tworzył go murowany magazynek o wymiarach 9,0 x 4,0 m zagłębiony częściowo w ziemi. Z biegiem lat magazyn ten uległ zniszczeniu i w latach 90 – tych powstała inicjatywa, aby wyjąć, posegregować i zabezpieczyć składowane w mogilniku środki. Środki te wyjęto i zabezpieczono w 107 szczelnie zamkniętych beczkach. Beczki te ustawiono następnie na drewnianych paletach w zamykanej na kłódkę, drewnianej wiacie. Na zewnątrz wiaty złożono w kilkudziesięciu beczkach najbardziej zanieczyszczony grunt oraz zanieczyszczone fragmenty konstrukcji. Miejsce, w którym zlokalizowany był mogilnik – magazynek zasypano, przykryto folią i zabezpieczono drewnianym zadaszeniem przykrytym folią (Zał. 5.4.2). Na podstawie ilości beczek w których złożone są obecnie przeterminowane środki można przypuszczać, że do likwidacji pozostaje około 5 Mg IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: Około 300 m od mogilnika znajdują się stawy 2. Inne: na terenie mogilnika prowadzone są co pewien czas badania gruntów i wody z pobliskiego stawu w celu kontroli stanu zanieczyszczenia środowiska gruntowo – wodnego. 24 5.5 Obiekt: DOBKÓW I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Łask Gmina: Wodzierady 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik znajduje się około 0,5 km od szosy Chorzeszów – Wodzierady przy drodze prowadzącej do Dobkowa. Zlokalizowany jest w starej żwirowni. (Zał. 5.5.1). II. Właściciel: Składowiskiem zarządza Urząd Gminy w Wozieradach. III. Opis obiektu: Mogilnik tworzy 7 studzienek betonowych, o średnicy 1,20 m i głębokości 4 m. Przykryte są one betonowymi pokrywami (w trzech studzienkach uległy uszkodzeniu). Teren jest ogrodzony i oznakowany. (Zał. 5.5.2). Na podstawie informacji o studniach tworzących mogilnik można szacować objętość obiektu na około 30 m3 co może oznaczać, że w mogilniku złożonych jest około 25 Mg przeterminowanych pestycydów. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: Około 500 m na północ od mogilnika przebiega rów melioracyjny 2. Studnie i ujęcia: najbliższe ujęcie znajduje się około 500 m od omawianego obiektu 3. Inne: Teren mogilnika znajduje się w odległości około 1 000 m od najbliższej zabudowy mieszkalnej. V. Prace sozologiczne: W ramach prac sozologicznych w bezpośrednim sąsiedztwie mogilnika odwiercona została sonda sozologiczna (głębokość 3,0 m). Pozwoliła ona na pobranie próbki gruntu w celu przeprowadzenia badania uziarnienia oraz w celu wykonania analizy laboratoryjnej na zawartość związków pestycydowych. Analiza granulometryczna pozwoliła określić grunt na głębokości 3,0 m jako pospółkę o współczynniku k = 4,48 x 10-4 m/s (wg wzoru USBSC). Jest to więc grunt o bardzo dobrych 25 właściwościach filtracyjnych. Daje to możliwość łatwej migracji niebezpiecznych związków, które mogą wydostawać się z ewentualnie nieszczelnego obiektu. Analiza laboratoryjna gruntu z głębokości 2,0 – 3,0 m na zawartość pestycydów potwierdziła istnienie pewnych zawartości pestycydów z grupy chloroorganicznych (Tabela 5.5.1). Uzyskane zawartości nie są wysokie. Rodzaje związków (nie są w tej chwili używane), na które natrafiono dają podstawę do stwierdzenia, że obiekt jest nieszczelny i emituje do środowiska niebezpieczne substancje. 26 5.6. Obiekt: JADWINÓWKA I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Radomsko Gmina: Radomsko 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik znajduje się w sąsiedztwie składowiska odpadów komunalnych prowadzonego przez Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Radomsku. (Zał. 5.6.1). II. Właściciel: Właścicielem mogilnika jest Gminna Spółdzielnia w Dobryszycach. III. Opis obiektu: Mogilnik to 11 komorowy zbiornik betonowy, całkowicie zaziemiony. Teren, na którym się on znajduje jest zadrzewiony, na powierzchni nie widać śladów konstrukcji (Zał. 5.6.2). Brak jest również ogrodzenia oraz tablic informacyjnych. Składowisko było eksploatowane w latach 1974 – 1976. Później, w roku 1988 przeniesiono tu zawartość mogilnika w Dobryszycach. Według uzyskanych informacji w składowisku złożono około 20 Mg przeterminowanych środków ochrony roślin. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: Około 500 m od mogilnika znajduje się staw 2. Studnie i ujęcia: najbliższe zabudowania i ujęcia wody znajdują się w odległości około 1,5 km od obiektu 3. Inne: Wokół wysypiska komunalnego istnieje sieć piezometrów obserwacyjnych 27 5.7. Obiekt: KSIĘŻA WÓLKA I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Poddębice Gmina: Pęczniew 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik zlokalizowany jest przy leśnej drodze prowadzącej do miejscowości Kraczynki, 400 m od szosy Pęczniew – Księża Wólka. (Zał. 5.7.1). II. Właściciel: Właścicielem mogilnika jest Gminna Spółdzielnia w Pęczniewie. III. Opis obiektu: Mogilnik zajmuje powierzchnię 2,9 x 4,8 m. Składowisko ogrodzone jest drewnianymi żerdziami i oznakowane tablicą ostrzegawczą Znajdują się tu studnie betonowe o łącznej pojemności około 10 m3, wypełnione w 70 % (według WIOŚ w Sieradzu). Studnie zostały zaziemione, na powierzchni nie uwidacznia się konstrukcja mogilnika (Zał. 5.7.2). Na podstawie informacji odnośnie objętości mogilnika można szacować, że złożone w nim zostało około 8 Mg przeterminowanych środków ochrony roślin IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: Około 5 km na południowy – wschód od mogilnika przepływa niewielka rzeka Urszulinka 2. Inne: Teren mogilnika znajduje się w odległości około 600 m od najbliższej zabudowy mieszkalnej. V. Prace sozologiczne: W ramach prac sozologicznych w bezpośrednim sąsiedztwie mogilnika odwiercona została sonda sozologiczna (głębokość 3,0 m). Pozwoliła ona na pobranie próbki gruntu w celu wykonania analizy laboratoryjnej na zawartość związków pestycydowych. Analiza laboratoryjna gruntu z głębokości 2,0 – 3,0 m na zawartość pestycydów potwierdziła istnienie pewnych zawartości pestycydów z grupy chloroorganicznych i jednego związku z grupy pestycydów fosforoorganicznych (Tabela 5.7.1). Uzyskane zawartości nie są wysokie. Rodzaje związków (nie są w tej chwili używane), na które natrafiono dają podstawę do stwierdzenia, że obiekt jest nieszczelny i emituje do środowiska niebezpieczne substancje. 28 5.8. Obiekt: KURNOS II I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Bełchatów Gmina: Bełchatów 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik znajduje się około 100 m od szosy Kurnos II – Kaszewice, w starej żwirowni. Prowadzi do niego droga gruntowa (Zał. 5.8.1). II. Właściciel: Właścicielem terenu jest pan Józef Long. III. Opis obiektu: Mogilnik tworzą trzy studnie (każda zbudowana z trzech kręgów). Aktualnie wszystkie studnie obiektu przykryte są niewielką warstwą gruntu. Informacje o ilości 3 studni tworzących mogilnik pozwalają przypuszczać, że może mieć on objętość około 6 m3, co daje możliwość złożenia około 5 Mg przeterminowanych pestycydów. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: Około 2,5 km na południe od mogilnika przepływa niewielka rzeczka Rakówka, w jej pobliżu znajdują się liczne podmokłości i niewielkie jeziorka 2. Inne: Teren mogilnika znajduje się w odległości około 400 m od najbliższej zabudowy mieszkalnej. V. Prace sozologiczne: W ramach prac sozologicznych w bezpośrednim sąsiedztwie mogilnika odwiercona została sonda sozologiczna (głębokość 3,0 m). Pozwoliła ona na pobranie próbki gruntu w celu przeprowadzenia badania uziarnienia oraz w celu wykonania analizy laboratoryjnej na zawartość związków pestycydowych. Analiza laboratoryjna gruntu z głębokości 2,0 – 3,0 m na zawartość pestycydów dała dowód istnienia olbrzymiego zanieczyszczenia pestycydami z grupy chloroorganicznych i z grupy pestycydów fosforoorganicznych (Tabela 5.8.1). Uzyskane zawartości pestycydów są na tyle wysokie, że jest duże prawdopodobieństwo występowania w sąsiedztwie komór 29 mogilnika także dołów ziemnych, w których deponowano przeterminowane środki ochrony roślin. Analiza granulometryczna (Zał. 5.8.3) pozwoliła określić grunt na głębokości 3,0 m w sąsiedztwie mogilnika jako piasek średnioziarnisty o współczynniku k = 1,34 x 10-4 m/s (wg wzoru USBSC). Jest to więc grunt o dobrych właściwościach filtracyjnych. Daje to możliwość łatwej migracji niebezpiecznych związków, które mogą wydostawać się z nieszczelnego obiektu. 30 5.9. Obiekt: ŁADZICE I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Radomsko Gmina: Ładzice 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik zlokalizowany jest przy leśnej drodze prowadzącej z Ładzic w kierunku Koziej Wody. (Zał. 5.9.1). II. Właściciel: Teren mogilnika należy do Nadleśnictwa Radomsko III. Opis obiektu: Mogilnik jest najprawdopodobniej dołem ziemnym o nieznanej pojemności. Na powierzchni terenu w miejscu domniemanej lokalizacji nie widać żadnych śladów świadczących o jego umiejscowieniu. Jedynym widocznym elementem świadczącym o obecności mogilnika jest tablica ostrzegawcza, stojąca przy drodze. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: Około 600 m od mogilnika istnieje sieć rowów melioracyjnych 2. Inne: Najbliższe zabudowania znajdują się w odległości około 300 m od obiektu V. Prace sozologiczne: W ramach prac sozologicznych w miejscu domniemanej lokalizacji mogilnika odwiercona została sonda sozologiczna (głębokość 3,0 m). Pozwoliła ona na pobranie próbki gruntu w celu wykonania analizy laboratoryjnej na zawartość związków pestycydowych. Analiza laboratoryjna gruntu z głębokości 2,0 – 3,0 m na zawartość pestycydów potwierdziła istnienie pewnych ilości pestycydów z grupy chloroorganicznych (Tabela 5.9.1). Uzyskane zawartości nie są wysokie. Rodzaje związków (nie są w tej chwili używane), na które natrafiono dają podstawę do stwierdzenia, że w sąsiedztwie wykonanej sondy sozologicznej istnieje najprawdopodobniej nieszczelny obiekt, który emituje do środowiska niebezpieczne substancje. 31 5.10. Obiekt: MODLNA I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Ozorków Gmina: Ozorków 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik znajduje się na terenie składowiska komunalnego w miejscowości Modlna, około 4 km na wschód od Ozorkowa (Zał. 5.10.1). II. Właściciel: Do 1990 r właścicielem mogilnika był Zakład Obrotu Rolnego Wojewódzkiego Związku Gminnych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”. Aktualnie brak jest ostatecznych uregulowań prawnych odnośnie właściciela obiektu. III. Opis obiektu: Mogilnik tworzy 6 komór – studni po 3 m głębokości każda, usytuowanych w 2 rzędach. Teren mogilnika jest ogrodzony 4 słupkami betonowymi. W chwili obecnej mogilnik jest przysypany kilkumetrową warstwą nasypu (Zał. 5.10.2). Przed zasypaniem przeprowadzone zostały prace zabezpieczające polegające na położeniu izolacji, obmurowaniu studni cegłą i zasypaniu mogilnika warstwą gliniastą. Na podstawie ilości komór można szacować, że w obiekcie zdeponowanych jest około 15 Mg przeterminowanych pestycydów i opakowań. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: Około 1000 m od mogilnika istnieje sieć rowów melioracyjnych, 2. Studnie i ujęcia: Najbliższe ujęcie wody znajduje się w odległości 700 m od mogilnika 3. Inne: Teren mogilnika znajduje się w odległości około 500 m od najbliższej zabudowy mieszkalnej. 32 5.11. Obiekt: NOWY ŚWIAT I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Bełchatów Gmina: Bełchatów 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik znajduje się w młodniku sosnowym, 180 m od szosy Bełchatów – Szczerców. Prowadzi do niego leśna droga (Zał. 5.11.1). II. Właściciel: Właścicielem terenu jest Wspólnota Leśna wsi Grocholice III. Opis obiektu: Mogilnik tworzą 3 studnie zbudowane z trzech kręgów każda. Dna poszczególnych zbiorników są wybetonowane. (Zał. 5.11.2). Uzyskane informacje pozwalają szacować, że w mogilniku złożonych zostało około 7 Mg przeterminowanych środków i opakowań. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: Około 1 500 m od mogilnika znajdują się podmokłości i niewielkie stawy 2. Ujęcia i studnie: Najbliższe ujęcia wody znajdują się w odległości około 800 m. 3. Inne: Teren mogilnika znajduje się w odległości około 1000 m od najbliższej zabudowy mieszkalnej. V. Prace sozologiczne: W ramach prac sozologicznych w bezpośrednim sąsiedztwie mogilnika odwiercona została sonda sozologiczna (głębokość 3,0 m). Pozwoliła ona na pobranie próbki gruntu w celu przeprowadzenia badania uziarnienia oraz w celu wykonania analizy laboratoryjnej na zawartość związków pestycydowych. Analiza laboratoryjna gruntu z głębokości 2,0 – 3,0 m na zawartość pestycydów potwierdziła istnienie pewnych ilości pestycydów z grupy chloroorganicznych (Tabela 5.11.1). Uzyskane zawartości nie są wysokie. Rodzaje związków (nie są w tej chwili używane), 33 na które natrafiono dają jednak podstawę do stwierdzenia, że obiekt jest nieszczelny i emituje do środowiska niebezpieczne substancje. Analiza granulometryczna (5.11.3) pozwoliła określić grunt na głębokości 3,0 m w sąsiedztwie mogilnika jako piasek średnioziarnisty o współczynniku k = 1,02 x 10-4 m/s (wg wzoru USBSC). Jest to więc grunt o dobrych właściwościach filtracyjnych. Daje to możliwość łatwej migracji niebezpiecznych związków, które mogą wydostawać się z nieszczelnego obiektu. 34 5.12. Obiekt: OCHOTNIK I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Radomsko Gmina: Masłowice 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik prawdopodobnie zlokalizowany jest przy leśnej drodze prowadzącej z Ochotnika do Dobrenic. Od strony wsi, na południe rozciągają się tu użytki rolne (Zał. 5.12.1). II. Właściciel: Właścicielem terenu mogilnika jest Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska w Masłowicach. III. Opis obiektu: Z informacji uzyskanych w Starostwie Powiatowym w Radomsku wynika, że mogilnik jest dołem ziemnym zapełnionym w 1968 roku. Trafiły do niego pestycydy pochodzące z Gminnej Spółdzielni z Masłowic. Po zdeponowaniu środków, całość została przysypana warstwą ziemi. Nie jest znana ilość zdeponowanych w mogilniku środków. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: kilkaset m od mogilnika istnieje sieć rowów melioracyjnych; około 1,5 km na północ od obiektu znajdują się niewielkie podmokłości oraz stawy 2. Inne: Teren mogilnika znajduje się w odległości około 1 000 m od najbliższej zabudowy mieszkalnej. 35 5.13. Obiekt: PAWŁÓWEK I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Pabianice Gmina: Dłutów 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik jest zlokalizowany około 30 m od szosy Dłutów – Pabianice, w sosnowym lesie. Prowadzi do niego gruntowa droga. (Zał. 5.13.1). II. Właściciel: Właścicielem terenu mogilnika jest nadleśnictwo Kolumna III. Opis obiektu: Mogilnik tworzą 3 studnie zbudowane z trzech kręgów betonowych każda. Dna wszystkich zbiorników są wybetonowane. Całość została przykryta 1,5 metrową warstwą ziemi (Zał. 5.13.2). Informacje na temat budowy mogilnika pozwalają przypuszczać, że w mogilniku mogło zostać zdeponowane około 5 Mg różnego rodzaju przeterminowanych środków i opakowań. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: Około 400 m na wschód od mogilnika znajduje się dość mocno rozbudowana sieć rowów melioracyjnych i niewielkich cieków powierzchniowych 2. Inne: Teren mogilnika znajduje się w odległości około 500 m od najbliższej zabudowy mieszkalnej. V. Prace sozologiczne: W ramach prac sozologicznych w bezpośrednim sąsiedztwie mogilnika odwiercona została sonda sozologiczna (głębokość 3,0 m). Pozwoliła ona na pobranie próbki gruntu w celu przeprowadzenia badania uziarnienia oraz w celu wykonania analizy laboratoryjnej na zawartość związków pestycydowych. Analiza laboratoryjna gruntu z głębokości 2,0 – 3,0 m na zawartość pestycydów potwierdziła istnienie pewnych ilości pestycydów z grupy chloroorganicznych oraz jednego związku z grupy pestycydów fosforoorganicznych (Tabela 5.13.1). Ilość różnych, 36 oznaczonych pestycydów oraz uzyskane zawartości, na które natrafiono, dają podstawę do stwierdzenia, że obiekt jest nieszczelny i emituje do środowiska niebezpieczne substancje. Analiza granulometryczna (Zał. 5.13.3) pozwoliła określić grunt na głębokości 3,0 m w sąsiedztwie mogilnika jako piasek pylasty o współczynniku k = 1,39 x 10-6 m/s (wg wzoru USBSC). Mimo, że jest to grunt o nienajlepszych właściwościach filtracyjnych, uzyskane wyniki badań laboratoryjnych wskazują, że istnieje możliwość migracji niebezpiecznych związków wydostających się z nieszczelnego obiektu. 37 5.14. Obiekt: PIOTRKÓW TRYBUNALSKI I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Piotrków Trybunalski Gmina: Piotrków Trybunalski 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik znajduje się przy szosie prowadzącej z Piotrkowa do Moszczenicy, w starej żwirowni. (Zał. 5.14.1). II. Właściciel: Właścicielem terenu jest Nadleśnictwo Piotrków Trybunalski. III. Opis obiektu: Mogilnik tworzy 11 betonowych studni. Brak jest danych na temat ich rozmiarów. Teren, na którym znajduje się mogilnik jest obecnie zasypany gruzem. Dane odnośnie ilości studni tworzących mogilnik pozwalają przypuszczać, że ma on objętość około 25 m3, co daje możliwość natrafienia na około 20 Mg różnego rodzaju przeterminowanych środków ochrony roślin IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: Około 1,3 km od mogilnika przepływa rzeka Wierzejka 2. Ujęcia i studnie: najbliższe ujęcie znajduje się w odległości około 700 m od mogilnika 38 5.15. Obiekt: RADOMSKO I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Radomsko Gmina: Radomsko 1. Lokalizacja szczegółowa: Istniejące jedynie prawdopodobnie dwa mogilniki z przeterminowanymi środkami ochrony roślin zlokalizowane są przy ulicy Ciepłej w Radomsku. Jeden z obiektów znajduje się na terenie ogródków działkowych, drugi na terenie należącym do przedszkola. Szczegółowa lokalizacja miejsc składowania jest jednak niemożliwa. Na terenie ogródków działkowych oraz przedszkola brak jest jakichkolwiek śladów fizycznego istnienia mogilników (Zał. 5.15.1). II. Właściciel: Brak jest danych odnośnie właściciela ewentualnie istniejących składowisk III. Opis obiektu: Uzyskane informacje na temat mogilników mówią, że są to wyrobiska w dawnych gliniankach. Po zakończeniu eksploatacji były one wykorzystywane jako wysypiska śmieci. Według informacji uzyskanych w Starostwie Powiatowym środki ochrony roślin złożone w mogilnikach są wymieszane ze śmieciami i jest ich prawdopodobnie około 1 Mg. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Studnie i ujęcia: W pobliżu prawdopodobnych lokalizacji mogilników znajdują się ujęcia wody dla Radomska 2. Inne: Teren mogilnika znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy mieszkalnej. 39 5.16. Obiekt: RUSIEC I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Bełchatów Gmina: Rusiec 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik zlokalizowany jest w lesie, w sąsiedztwie czynnego wysypiska śmieci. Prowadzi doń gruntowa droga (1 300 m od szosy Rusiec – Bełchatów) (Zał. 5.16.1). II. Właściciel: Według informacji uzyskanych w Starostwie Powiatowym w Poddębicach właścicielem mogilnika jest gminna spółdzielnia w Ruścu. III. Opis obiektu: Składowisko powstało w 1969 roku. Jest to zbiornik o pojemności 15 m3, przykryty płytą. W całości został wykonany z betonu. Na powierzchni nie uwidacznia się konstrukcja (Zał. 5.16.2), brak jest ogrodzenia i tablic ostrzegawczych. Szacowaną ilość zdeponowanych w mogilniku środków można przyjąć na poziomie około 12 Mg. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: najbliższy ciek znajduje się w odległości około 700 m od obiektu, jest to rzeka Krasowa, 2. Ujęcia i studnie: najbliższe zabudowania znajdują się 1 300 m od obiektu V. Prace sozologiczne: W ramach prac sozologicznych w bezpośrednim sąsiedztwie mogilnika odwiercona została sonda sozologiczna (głębokość 3,0 m). Pozwoliła ona na pobranie próbki gruntu w celu wykonania analizy laboratoryjnej na zawartość związków pestycydowych. Analiza laboratoryjna gruntu z głębokości 2,0 – 3,0 m na zawartość pestycydów potwierdziła istnienie pewnych ilości pestycydów z grupy chloroorganicznych (Tabela 5.16.1). Uzyskane zawartości nie są wysokie. Rodzaje związków (nie są w tej chwili używane), na które natrafiono dają jednak podstawę do stwierdzenia, że obiekt jest nieszczelny i emituje do środowiska niebezpieczne substancje. 40 5.17. Obiekty: SIERZCHÓW I i SIERZCHÓW II I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Skierniewice Gmina: Bolimów 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik Sierzchów I zlokalizowany jest około 300 m na wschód od północnych obrzeży wsi Sierzchów , przy asfaltowej drodze, w niewielkim sosnowym zagajniku. Mogilnik Sierzchów II położony jest w centrum wsi Sierzchów, na terenie nieużytków, około 300 m na schód od remizy strażackiej (Zał. 5.17.1). II. Właściciel: Obiekty podlegają pod Spółdzielnię Handlową „Samopomoc Chłopska” w Skierniewicach. III. Opis obiektu: Mogilnik Sierzchów I to wojskowy bunkier żelbetonowo-betonowy o wymiarach na powierzchni terenu, około 7,0x 10,0 x 2,5 m i nieznanej objętości całkowitej. Podobną konstrukcję posiada mogilnik Sierzchów II. Ten jednak obiekt to bunkier o wymiarach 7,0 x 10,0 x 2,2 m. Są to także wymiary bunkra na powierzchni terenu. Oba obiekty były fragmentem ciągu pochodzących z II wojny światowej umocnień rzeki Bzury (Zał. 5.17.2). Oba bunkry posiadają zamurowane i zabezpieczone wszelkie wejścia; brak jest możliwości jakiejkolwiek penetracji obiektów. Oba bunkry są opisane informacjami ostrzegającymi o ich zawartości. W obiekcie Sierzchów I zdeponowanych jest według danych archiwalnych około 15 Mg przeterminowanych pestycydów. Mogilnik Sierzchów II zawiera około 10 Mg przeterminowanych środków ochrony roślin IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: mogilniki zlokalizowane są około 500 m od rzeki Bzury 2. Inne: Oba mogilniki znajdują się w odległości około 300 m od najbliższych zabudowań V. Prace sozologiczne: W ramach prac sozologicznych w bezpośrednim sąsiedztwie obu mogilników 41 odwiercono po jednej sondzie sozologicznej (głębokość 3,0 m). Pozwoliło to na pobranie próbek gruntu w celu przeprowadzenia badania uziarnienia oraz w celu wykonania analiz laboratoryjnych na zawartość związków pestycydowych. Analizy laboratoryjne gruntu z głębokości 2,0 – 3,0 m na zawartość pestycydów dla obu mogilników potwierdziły istnienie pewnych ilości pestycydów z grupy chloroorganicznych oraz związku z grupy pestycydów fosforoorganicznych (Tabela 1). Ilości różnych, oznaczonych pestycydów oraz uzyskane dość wysokie zawartości, na które natrafiono, dają podstawę do stwierdzenia, że oba obiekty są nieszczelne i emitują do środowiska niebezpieczne substancje. Analiza granulometryczna (Zał. 5.17.3, Zał. 5.17.4) pozwoliła określić grunty w sąsiedztwie -4 k = 1,06 x 10 obu mogilnika jako piasek średnioziarnisty o współczynniku m/s (wg wzoru USBSC) dla mogilnika Sierzchów I oraz jako piasek drobnoziarnisty o współczynniku k = 1,74 x 10-5 m/s dla obiektu Sierzchów II. Oznaczone grunty posiadają więc dość dobre właściwości filtracyjnych, co potwierdzają także uzyskane wyniki badań laboratoryjnych, wskazujące na migrację niebezpiecznych związków wydostających się z nieszczelnych obiektów. 42 5.18. Obiekt: STROBÓW I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Skierniewice Gmina: Skierniewice 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik zlokalizowany jest na terenie nieużytków, w sąsiedztwie starej bazy maszynowej około 1,5 km na północ Strobowa. (Zał. 5.18.1). II. Właściciel: Według informacji archiwalnych właścicielem obiektu jest Spółdzielnia Ogrodniczo – Mleczarska w Skierniewicach w likwidacji z/s w Strobowie, 96 – 116 Dębowa Góra III. Opis obiektu: Mogilnik zbudowany był z kontenerów metalowych, w których złożono przeterminowane środki ochrony roślin. Kontenery te z biegiem lat uległy korozji i zostały zniszczone. W chwili obecnej jedynym po nich śladem są dwie betonowe podłogi, częściowo zabezpieczone papą. Teren nie jest w żaden sposób ogrodzony ani oznakowany. Zgromadzone w kontenerach środki zostały przełożone do beczek plastikowych o pojemności 120 l i ustawione na drewnianych paletach. Łącznie na terenie obiektu znajduje się 96 beczek. Obok beczek, bezpośrednio na ziemi znajdują się zniszczone worki foliowe, z których wysypują się niezabezpieczone substancje, najprawdopodobniej środki ochrony roślin. Na podstawie ilości istniejących beczek można szacować, że do likwidacji przeznaczonych jest około 12 Mg przeterminowanych pestycydów. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: około 800 m od obiektu przepływa rzeka Łupia, 2. Ujęcia i studnie: najbliższe zabudowania i studnie znajdują się kilkaset m od obiektu 3. Inne: ze względu na brak jakiegokolwiek zabezpieczenia beczek z przeterminowanymi środkami ochrony roślin obiekt ten należy bezwzględnie zlikwidować 43 5.19. Obiekt: SULMIERZYCE I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Pajęczno Gmina: Sulmierzyce 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik znajduje się w lesie przy drodze prowadzącej z Sulmierzyc do Stanisławowa. Jest to teren dawnego żydowskiego cmentarza. (Zał. 5.19.1). II. Właściciel: Według informacji uzyskanych w Terenowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Pajęcznie właścicielem mogilnika jest Gminna Spółdzielnia w Sulmierzycach. Wiceprezes spółdzielni zaprzecza jednak jakoby GS był właścicielem składowiska. III. Opis obiektu: Mogilnik jest umiejscowiony w betonowym bunkrze. Po wypełnieniu został on zamurowany i zaziemiony. Na powierzchni można zauważyć jedynie fragment konstrukcji. Widoczne są resztki ogrodzenia, jest tu również tablica ostrzegawcza. (Zał. 5.19.2). Wiceprezes Gminnej Spółdzielni twierdzi, że w mogilniku nie ma żadnych środków ochrony roślin, gdyż wszelkie przeterminowane pestycydy zostały przez Spółdzielnię bezpłatnie rozdane rolnikom. Nie ma danych, na podstawie których można by wnioskować o zawartości bunkra. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: Około 700 m od mogilnika przepływa ciek tworzący lokalne zagłębienia i podmokłości 2. Inne: Teren mogilnika znajduje się w odległości około 600 m od najbliższej zabudowy mieszkalnej. 44 5.20. Obiekt: WIEGOMŁYNY I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Radomsko Gmina: Wielgomłyny 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik znajduje się w pobliżu żwirowni po zachodniej stronie Wielgomłynów. Dokładna lokalizacja nie jest możliwa, gdyż nie ma tam żadnych oznaczeń ani ogrodzenia (Zał. 5.20.1). II. Właściciel: Właścicielem mogilnika była Gminna Spółdzielnia w Wielgomłynach. Jednakże według pisma z Ministerstwa Ochrony Środowiska, posiadanego przez Spółdzielnię aktualnie nie jest ona już właścicielem obiektu. III. Opis obiektu: Według danych archiwalnych mogilnik jest dołem ziemnym o pojemności około 4 m3. Oznacza to, że w mogilniku mogło być złożone około 3 Mg przeterminowanych pestycydów i opakowań. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: Około 600 m od mogilnika przepływa rzeka Struga oraz jej niewielkie dopływy 2. Inne: Najbliższe zabudowania oraz ujęcie wody znajdują się w odległości około 300 m od obiektu 45 5.21. Obiekt: WOLA PRZERĘBSKA (PRZERĄB) I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Radomsko Gmina: Masłowice 1. Lokalizacja szczegółowa: Znajduje się on przy leśnej drodze, 250 metrów od szosy Wola Przerębska – Rzejowice (Zał. 5.21.1). II. Właściciel: Właścicielem mogilnika jest Gminna Spółdzielnia w Masłowicach. Teren ten jest własnością rodziny państwa Krogulców. III. Opis obiektu: Składowisko powstało w 1968 roku. Jednorazowo zostały w nim złożone przeterminowane środki ochrony roślin pochodzące z Gminnej Spółdzielni w Masłowicach. Według informacji udzielonych przez ówczesnego właściciela działki pestycydy zostały umieszczone w betonowym zbiorniku o wymiarach 1,5 x 1,5 m, posadowionym na głębokości 2 m. Całość została przykryta płytą betonową i przysypana około 1,5 metrową warstwą ziemi. Aktualnie na powierzchni nie są widoczne żadne ślady świadczące o obecności mogilnika. Brak jest tablic ostrzegawczych oraz ogrodzenia. Analizując dane odnośnie wielkości mogilnika można szacować, że złożono w nim około 3 Mg przeterminowanych środków ochrony roślin. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: Najbliższe stawy są zlokalizowane około 600 metrów od mogilnika. 2. Inne: Odległość od najbliższych zabudowań i ujęć wody wynosi około 500 m. V. Prace sozologiczne: W ramach prac sozologicznych w bezpośrednim sąsiedztwie obu mogilnika odwiercono sondę sozologiczną (głębokość 3,0 m). Pozwoliło to na pobranie próbki gruntu w celu wykonania analizy laboratoryjnej na zawartość związków pestycydowych. 46 Analizy laboratoryjne gruntu z głębokości 2,0 – 3,0 m na zawartość pestycydów dla obu mogilników potwierdziły istnienie pewnych ilości pestycydów z grupy chloroorganicznych (Tabela 5.21.1). Ilości różnych, oznaczonych pestycydów (wycofanych od lat 80 – tych) oraz uzyskane zawartości, na które natrafiono, dają podstawę do stwierdzenia, że obiekt może być nieszczelny i emituje do środowiska niebezpieczne substancje. 47 5.22. Obiekt: ZADZIM (KAZIMIERZEW) I. Lokalizacja mogilnika: Powiat: Poddębice Gmina: Zadzim 1. Lokalizacja szczegółowa: Mogilnik jest zlokalizowany w lesie, na skarpie przy brzegu nieczynnej piaskowni, około 50 metrów od drogi Pęczniew – Zadzim. (Zał. 5.22.1). II. Właściciel: Według informacji uzyskanych w Starostwie Powiatowym w Poddębicach właścicielem mogilnika jest Gminna Spółdzielnia w Zadzimiu. III. Opis obiektu: Składowisko wybudowane zostało w 1975 roku. Gminna Spółdzielnia wykonała trzy betonowe studnie głębokości 2 m, średnicy zewnętrznej 1,2 m (według informacji uzyskanych w Urzędzie Gminy powstały cztery studnie). Następnie mogilnik zacementowano i przykryto izolacyjną półmetrową warstwą ziemi. Całość zajmuje powierzchnię 6,6 x 6,4 m i jest ogrodzona betonowym płotem. Ogrodzenie jest częściowo uszkodzone, co umożliwia penetrację obiektu. Jedna ze studni jest widoczna na powierzchni. Ze względu na istniejące obok nieczynne wyrobisko piasku istnieje niebezpieczeństwo obsunięcia się mogilnika. Według danych archiwalnych w mogilniku zostało złożonych 1 368 kg przeterminowanych środków ochrony roślin (wg protokołu kontroli mogilnika z 1983 r), m. in. chwastox, owadofos i zatrute ziarno. Dane dotyczące wielkości obiektu pozwalają szacować pojemność komór na około 9 m3, co daje ilość około 7 Mg złożonych w mogilniku środków. IV. Charakterystyka terenu otaczającego obiekt: 1. Cieki i zbiorniki wodne: Około 70 m od mogilnika przepływa niewielki strumień 2. Inne: Najbliższe zabudowania znajdują się w odległości około 500 m od obiektu 48 V. Prace sozologiczne: W ramach prac sozologicznych w bezpośrednim sąsiedztwie obu mogilnika odwiercono sondę sozologiczną (głębokość 3,0 m). Pozwoliło to na pobranie próbki gruntu w celu wykonania analizy laboratoryjnej na zawartość związków pestycydowych. Analizy laboratoryjne gruntu z głębokości 2,0 – 3,0 m na zawartość pestycydów dla obu mogilników potwierdziły istnienie pewnych ilości pestycydów z grupy chloroorganicznych (Tabela 5.22.1). Ilości różnych, oznaczonych pestycydów oraz uzyskane zawartości, na które natrafiono, dają podstawę do stwierdzenia, że obiekt jest nieszczelny i emituje do środowiska niebezpieczne substancje. 49 6. Podsumowanie Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji na terenie województwa łódzkiego zlokalizowanych zostało 25 mogilników z przeterminowanymi środkami ochrony roślin. Według danych archiwalnych wiadomo, że istnieją także obiekty – mogilniki, których lokalizacja jest nieznana. Takimi obiektami są mogilniki: Bąki, Niewiesz, Poddębice, Wartkowice, Ptaszkowice i Rochówek. Wizje lokalne poszczególnych obiektów, prace sozologiczne oraz analizy danych archiwalnych pozwoliły na uzyskanie informacji, które mogą posłużyć do określenia pewnej strategii działań związanych z likwidacją mogilników z przeterminowanymi środkami ochrony roślin na terenie województwa łódzkiego. Pomocnymi przy wypracowaniu pewnych priorytetów okazały się wykonane mapy. Pierwsza z nich to Położenie mogilników w województwie łódzkim na tle GZWP i obszarów chronionego krajobrazu, natomiast druga to Mapa lokalizacji mogilników na obszarze woj. łódzkim wraz z ujęciami wód podziemnych znajdującymi się w odległości do 1 km od poszczególnych obiektów wraz z wykazem studni (Zał. 6.1, Zał. 6.2). Głównym kryterium przy typowaniu kolejności obiektów do likwidacji było ich ewentualne położenie w obrębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych. W województwie łódzkim okazało się, że w obrębie zbiorników GZWP leży łącznie 15 mogilników. Kolejnym ważnym kryterium było położenie mogilników w sąsiedztwie ujęć wód podziemnych. W tym przypadku obiektami najbardziej zagrażającymi dużej ilości ujęć okazały się być: Czerniewice, Strobów, Pawłówek, Radomsko, Dobków, Zadzim. Innym elementem argumentującym konieczność likwidacji danego mogilnika było także jego położenie w obrębie Obszaru Chronionego Krajobrazu. Przy typowaniu kolejności likwidacji poszczególnych obiektów brano także pod uwagę budowę geologiczną w podłożu analizowanych mogilników. Tak przeprowadzona analiza poparta wykonanymi na trzech mogilnikach szczegółowymi badaniami środowiskowymi (Bogumiłów, Sepno - Radonia i Julków) oraz analizą istniejących danych odnośnie ilości i sposobie zdeponowania w poszczególnych mogilnikach przeterminowanych środków ochrony roślin pozwoliła na wytypowanie kolejności mogilników przewidzianych do likwidacji. 50 Lista ta potrzebna będzie w przypadku braku wystarczających środków finansowych do kompleksowej likwidacji wszystkich obiektów na terenie województwa łódzkiego. Dane archiwalne mówią o łącznej szacowanej ilości zdeponowanych w województwie łódzkim środków na około 780 Mg. Lista typowanych do likwidacji mogilników w I ETAPIE przedstawia się następująco: 1. Strobów 2. Sepno - Radonia 3. Jadwinówka 4. Rusiec 5. Pawłówek 6. Wola Przerębska 7. Wielgomłyny 8. Dobków 9. Bogumiłów 10. Kurnos II Przed kolejnym etapem likwidacji należy podjąć ostateczną decyzję odnośnie mogilników, których lokalizacja jest nieznana. 51
