opis i standard kwalifikacji dla zawodu
advertisement
Załącznik 7b Zadanie 2.1: Opracowanie standardów kwalifikacji zawodowych dla specjalności zawodowych występujących w PSZ STANDARD KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH ZAWÓD DORADCA ZAWODOWY – 241 303 maj 2005 SPIS TREŚCI INFORMACJA O AUTORACH ......................................................................................................................... 3 WPROWADZENIE ............................................................................................................................................... 4 ZAKRES WERYFIKACJI STANDARDU DLA ZAWODU „DORADCA ZAWODOWY” ......................... 5 SŁOWNIK POJĘĆ ............................................................................................................................................... 6 1. PODSTAWY PRAWNE WYKONYWANIA ZAWODU ......................................................................... 8 2. SYNTETYCZNY OPIS ZAWODU ......................................................................................................... 10 3. STANOWISKA PRACY ........................................................................................................................... 12 4. ZADANIA ZAWODOWE ......................................................................................................................... 13 5. SKŁADOWE KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH ............................................................................... 13 6. KORELACJA MIĘDZY ZADANIAMI ZAWODOWYMI A SKŁADOWYMI KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH ..................................................................... 14 7. KWALIFIKACJE PONADZAWODOWE .............................................................................................. 15 8. SPECYFIKACJA KWALIFIKACJI OGÓLNOZAWODOWYCH, PODSTAWOWYCH I SPECJALISTYCZNYCH DLA ZAWODU ...................................................... 17 2 Informacja o AUTORACH Pierwsza wersja projektu standardu kwalifikacji zawodowych Projekt pierwszej wersji standardu kwalifikacji zawodowych dla zawodu „Doradca zawodowy” został opracowany przez Ekspercki Zespół Wykonawczy w składzie: prof. dr hab. Henryk Bednarczyk – Instytut Technologii Eksploatacji w Radomiu dr inż. Urszula Jeruszka – Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie mgr inż. Dorota Koprowska – Instytut Technologii Eksploatacji w Radomiu mgr inż. Mirosław Żurek – Instytut Technologii Eksploatacji w Radomiu KONSULTANCI: dr Krystyna Lelińska – Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej, Pracownia Orientacji i Poradnictwa Zawodowego w Warszawie mgr Iwona Barszcz – Wojewódzki Urząd Pracy w Radomiu mgr Julian Żołyniak – Powiatowy Urząd Pracy w Radomiu mgr Anna Wierzchowska-Szymanek – Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Radomiu, Stowarzyszenie Doradców Szkolnych i Zawodowych Rzeczpospolitej Polskiej RECENZENT: prof. dr hab. Wanda Rachalska – Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Zakład Poradnictwa Zawodowego w Częstochowie ZESPÓŁ EWALUACYJNY: Bogumiła Ławniczak – Miejski Zespół ds. Orzecznictwa o Stopniu Niepełnosprawności w Białymstoku Małgorzata Maicka-Jeżewska – Centrum Informacji Zawodowej w Wałbrzychu Włodzimierz Trzeciak – Krajowy Urząd Pracy, Centrum Metodyczne Informacji i Poradnictwa Pracy w Warszawie Cecylia Pielok – Krajowy Urząd Pracy, Departament Standaryzacji Usług Rynku Pracy w Warszawie Druga wersja projektu standardu kwalifikacji zawodowych Projekt drugiej wersji standardu kwalifikacji zawodowych dla zawodu „Doradca zawodowy” został opracowany przez Ekspercki Zespół Wykonawczy w składzie: Zofia Sepkowska – Ekspert Kluczowy Projektu – Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego dr inż. Krzysztof Symela – Zakład Badań Edukacji Zawodowej, Instytut Technologii Eksploatacji PIB w Radomiu dr inż. Janusz Figurski – Zakład Badań Edukacji Zawodowej, Instytut Technologii Eksploatacji PIB w Radomiu KONSULTANCI: mgr Iwona Barszcz – Komenda Główna OHP w Warszawie mgr Anna Kicior-Tchernev – Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej WUP Oddział w Radomiu mgr inż. Mirosław Żurek – Instytut Technologii Eksploatacji PIB w Radomiu OPINIA ZEWNĘTRZNA: Departament Rynku Pracy w MGiP, mgr Grażyna Bohdziewicz – Powiatowy Urząd Pracy Nr 1 w Łodzi 3 WPROWADZENIE Członkostwo Polski w Unii Europejskiej oraz nowe regulacje prawne wynikające z ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz zmiany w strukturze administracji rządowej sprawiły, że Polskie Służby Zatrudnienia (PSZ) stanęły w obliczu nowych wyzwań i uwarunkowań na drodze właściwej realizacji zadań. Również złożona sytuacja na rynku pracy powoduje, że wzrasta zarówno liczba osób objętych usługami PSZ, jak też liczba i zróżnicowanie zadań poszczególnych grup pracowników tych służb. Zmienia się też zakres świadczonych usług, gdyż główne kierunki krajowej polityki zatrudnienia w dużej mierze podporządkowane są założeniom Europejskiej Strategii Zatrudnienia. Te i wiele innych przesłanek stawiają wymóg wypracowania systemowych rozwiązań w celu podnoszenia jakości usług świadczonych przez PSZ oraz rozwijania kompetencji pracowników, niezbędnych do zapewnienia tej jakości w wymiarze co najmniej europejskim. Podstawę do stworzenia odpowiedniego systemu rozwoju zasobów ludzkich w PSZ, tak jak i w innych obszarach zawodowych, stanowią standardy kwalifikacji zawodowych. Pozwalają one na lepsze powiązanie celów i treści kształcenia oraz szkolenia zawodowego z pracą zawodową, a także zachowanie określonej jakości oferowanych form szkolenia, niezależnie od miejsca jego realizacji. Wprowadzenie standardów kwalifikacji zawodowych do systemu prawnego i organizacyjnego sprzyja również podniesieniu przejrzystości i jakości przygotowania zawodowego oraz porównywalności świadectw i dyplomów na europejskim, wspólnym rynku pracy. Standardy kwalifikacji zawodowych mogą być również wykorzystywane przez samych pracodawców chociażby w zakresie wartościowania pracy lub w procesie dobierania odpowiednich pracowników do powierzanych zadań na poszczególnych stanowiskach pracy. W Polsce proces tworzenia systemu budowy standardów kwalifikacji zawodowych rozpoczął się w 1998 r. i w okresie do końca 2003 r. opracowano łącznie 48 standardów kwalifikacji zawodowych, w tym dwa z obszaru PSZ: dla pośrednika pracy oraz dla doradcy zawodowego. Podkreślić jednak należy, że były to prace pilotażowe, a wypracowane standardy odnosiły się do prac wykonywanych w wymienionych zawodach, tak w służbach publicznych, jak i prywatnych agencjach pośrednictwa pracy oraz doradztwa personalnego. Biorąc pod uwagę zmiany, o których wspomniano powyżej, a szczególnie nowe podstawy prawne funkcjonowania PSZ, zdecydowano o potrzebie zweryfikowania wcześniej opracowanych standardów oraz opracowania nowych – dla pozostałych czterech grup pracowniczych, wyszczególnionych w rozdziale 17 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, to znaczy: specjalisty ds. rozwoju zawodowego, specjalisty ds. programów, lidera klubu pracy, pracownika krajowej sieci EURES. Opracowany opis standardu kwalifikacji zawodowych dla zawodu „doradca zawodowy” stanowi uaktualnienie pierwszej wersji projektu standardu z uwzględnieniem przyjętego przez MGiP modelu i struktury Krajowego Standardu Kwalifikacji Zawodowych. 4 ZAKRES WERYFIKACJI STANDARDU DLA ZAWODU „DORADCA ZAWODOWY” RÓŻNICE MIĘDZY PIERWSZĄ I DRUGĄ WERSJĄ PROJEKTU STANDARDU 1. Opis standardu został dostosowany do obowiązującego modelu krajowego standardu kwalifikacji zawodowych. 2. Zostały zaktualizowane podstawy prawne. Przepisy występujące w pierwszej wersji straciły moc prawną. 3. W nowej wersji projektu standardu „syntetyczny opis zawodu” uległ zmianie, co wynika z zapisów wprowadzonych w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. Nr 99 z dnia 1 maja 2004 r., poz. 1001 i Nr 273, poz. 2703). Dotyczy to również nazw „stanowisk pracy”, jakie przewidziano dla doradcy zawodowego zatrudnionego w publicznych służbach zatrudnienia. 4. Modyfikacji uległy nazwy wszystkich zadań zawodowych. W nowej wersji standardu wydzielono zadania dotyczące „udzielania indywidualnych i grupowych porad” oraz „udzielania indywidualnych i grupowych informacji”. Dlatego też, w pierwszej wersji jest wydzielonych 8 zadań zawodowych, a w nowej wersji 9 zadań zawodowych. Należy zauważyć, że wszystkie zadania zawodowe zostały w 100% zaakceptowane w badaniach przez respondentów z urzędów pracy. 5. W nowej wersji pojawiły się nazwy składowych kwalifikacji (nie było ich w pierwszej wersji standardu), które nawiązują do nazw zakresów pracy doradcy zawodowego i mogą (aczkolwiek nie muszą) być przedmiotem oferowanych kursów i studiów podyplomowych dla doskonalenia lub uzyskania kwalifikacji doradcy zawodowego. 6. Modyfikacji uległy „kwalifikacje ponadzawodowe”, które zostały dostosowane do grupy zawodów pokrewnych, właściwych dla „publicznych służb zatrudnienia”. Przy projektowaniu pierwszej wersji standardu nie było wykazu zawodów właściwych dla publicznych służb zatrudnienia. 7. Modyfikacji uległy i specjalistycznych dla zapisy kwalifikacji zawodu (dotyczy ogólnozawodowych, to wiedzy, podstawowych umiejętności i cech psychofizycznych), co wynika z uzyskanych wyników badań oraz przeprowadzonych konsultacji z ekspertami uczestniczącymi w opracowaniu pierwszej wersji standardu. SŁOWNIK POJĘĆ STANDARD KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH – ZAWÓD – ZADANIE ZAWODOWE – Logiczny wycinek lub etap pracy w ramach zawodu o wyraźnie określonym początku i końcu. Układ czynności zawodowych powiązany jednym celem działania, kończący się określonym wytworem, usługą lub istotną decyzją. ZADANIA TECHNOLOGICZNE (WYKONAWCZE) – Dotyczą metod stosowanych na stanowisku pracy i/lub związane są z określona procedurą. Mogą odnosić się zarówno do procesu technologicznego (technologii wytwarzania), jak też do sposobu (technologii) świadczenia usług, postępowania według określonych zasad i procedur. ZADANIA ORGANIZACYJNE – Dotyczą organizacji i planowania pracy na własnym stanowisku, w relacji ze stanowiskami współpracującymi. Łączą zakresy prac z zakresami odpowiedzialności. ZADANIA KIEROWANIA I WSPÓŁPRACY – Dotyczą współpracy w zespole pracowniczym, kierowania zespołem, organizowania pracy zespołu, współpracy z przełożonymi, kooperantami i otoczeniem przedsiębiorstwa. ZADANIA KONTROLI I OCENY JAKOŚCI – Dotyczą samokontroli wykonanych prac lub świadczonych usług, kontrolowania pracy podległych pracowników, oceny jakości wyrobów i usług, obowiązków związanych z procedurami systemu zapewniania jakości w jednostce organizacyjnej. KWALIFIKACJE ZAWODOWE – Układ umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych niezbędnych do wykonywania zestawu zadań zawodowych. PEŁNE KWALIFIKACJE ZAWODOWE SKŁADOWE KWALIFIKACJE ZAWODOWE – Zbiór składowych kwalifikacji zawodowych. – Jeden obszar kwalifikacji wchodzących w skład zbioru pełnych kwalifikacji zawodowych. Układ umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych niezbędnych do wykonywania wycinka zawodu, czyli jednego lub kilku pokrewnych zadań zawodowych wchodzących w skład zawodu. Potwierdzenie posiadania wszystkich kwalifikacji składowych w zawodzie jest podstawą do uznania prawa pracownika do wykonywania zawodu. KWALIFIKACJE – Układ umiejętności, wiadomości i cechy psychofizycznych wspólnych dla branży gospodarki, do której należy zawód poddany standaryzacji. Są to te kwalifikacje, które tworzą podstawę mobilności zatrudnieniowej pracownika na rynku pracy w najbliższym obszarze zawodowym, zdefiniowanym jako zbiór zawodów pokrewnych. – KWALIFIKACJE OGÓLNOZAWODOWE Układ umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych, który warunkuje wykonywanie typowych zadań zawodowych w określonym zawodzie. Układ ten jest wspólny dla wszystkich kwalifikacji składowych wyodrębnionych w standardzie dla zawodu. PONADZAWODOWE (WSPÓLNE DLA KWALIFIKACJI SKŁADOWYCH) Norma minimalnych wymagań kwalifikacyjnych dla zawodu określonego w klasyfikacji zawodów i specjalności, akceptowana przez przedstawicieli kluczowych partnerów społecznych partycypujących w gospodarce i rynku pracy, zatwierdzona przez ministra ds. pracy, podana w układzie pięciu poziomów kwalifikacji, z wyodrębnieniem typowych zadań zawodowych i typowych stanowisk pracy. Standard zawiera wyszczególnienie: kwalifikacji składowych, kwalifikacji ponadzawodowych, kwalifikacji wspólnych dla zawodu (ogólnozawodowych), kwalifikacji podstawowych dla zawodu, kwalifikacji specjalistycznych dla zawodu. Zbiór zadań zawodowych wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wymagających od pracownika odpowiednich kwalifikacji zawodowych. Towarzyszy im zbiór składowych kwalifikacji zawodowych, które razem dają pełne kwalifikacje uprawniające do wykonywania zawodu. 6 KWALIFIKACJE PODSTAWOWE DLA ZAWODU – Układ umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych, który umożliwia efektywne wykonywanie zadań zawodowych charakterystycznych dla jednej lub kilku kwalifikacji składowych wyodrębnionych dla zawodu. KWALIFIKACJE SPECJALISTYCZNE – Specyficzne, rzadziej występujące wymagania w zakresie umiejętności, wiadomości i cech psychofizycznych umożliwiających wykonywanie wyspecjalizowanych zadań i pełnienie nietypowych funkcji zawodowych. POZIOMY KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH – Są hierarchicznym układem kwalifikacji odzwierciedlającym stopień złożoności, odpowiedzialności i trudności zadań zawodowych i związanych z nimi wymagań kwalifikacyjnych. Mogą służyć do wartościowania pracy, budowania hierarchii pracowników, określania zakresów odpowiedzialności, definiowania poziomów kształcenia itp. Poziom 1 – Kwalifikacje niezbędne do wykonywania prostych, rutynowych zadań wykonywanych pod kierunkiem przełożonego, stanowiących podstawę do dalszych, bardziej specjalistycznych działań. Poziom 2 – Kwalifikacje niezbędne do wykonywania zadań w sytuacjach typowych. Niektóre zadania mogą być bardziej złożone i wymagać działań samodzielnych charakteryzujących się indywidualną odpowiedzialnością. Wymagana może być również umiejętność pracy w zespole. Poziom 3 – Kwalifikacje niezbędne do wykonywania zadań złożonych, zarówno w warunkach typowych jak i problemowych. Zadania charakteryzują się różnorodnością wykonywanych czynności, wymagają samodzielności i odpowiedzialności. Dotyczyć mogą również umiejętności kierowania pracą innych osób. Poziom 4 – Kwalifikacje niezbędne do wykonywania wielu różnorodnych, skomplikowanych zadań o charakterze technicznym, organizacyjnym lub specjalistycznym dla danego obszaru działalności zawodowej. Zadania wymagają wysokiej, osobistej odpowiedzialności i samodzielności, jak również umiejętności kierowania zespołem pracowników. Poziom 5 – Kwalifikacje niezbędne do wykonywania złożonych zadań, często w sytuacjach problemowych, wymagających podejmowania decyzji o znaczeniu strategicznym dla organizacji. Zadanie te związane są z pełną odpowiedzialnością za pracę i rozwój innych osób, a także wymagają umiejętności diagnozowania, analizowania, prognozowania, planowania oraz wdrażania nowych pomysłów do praktyki gospodarczej i społecznej. UMIEJĘTNOŚĆ ZAWODOWA – Zdolność do wykonania czynności prowadzących do zrealizowania zadania lub fragmentu zadania zawodowego. CZYNNOŚCI ZAWODOWE – Działania podejmowane w ramach zadania zawodowego i dające efekt w postaci realizacji celu przewidzianego w zadaniu zawodowym. Czynności mogą mieć charakter motoryczny lub intelektualny. WIADOMOŚCI – Zestaw informacji i procedur działania niezbędnych do wykonywania określonych czynności zawodowych. Stanowią niezbędny element kształtowania umiejętności zawodowych i są jednym z podstawowych składników wiedzy zawodowej. 7 1. PODSTAWY PRAWNE WYKONYWANIA ZAWODU Przepisy ogólne – Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. Nr 99 z dnia 1 maja 2004 r., poz. 1001). – Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 20 października 2004 r. w sprawie trybu nadawania licencji zawodowych pośrednika pracy i doradcy zawodowego (Dz. U. Nr 238, poz. 2391, 2392 i 2393). Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresie jej stosowania (Dz. U. Nr 265 poz. 2643 i 2644). Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. Nr 222 z 2002 r., poz. 1868). Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 26 listopada 2004 r. w sprawie rejestracji bezrobotnych i poszukujących pracy (Dz. U. Nr 262, Poz. 2607). Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 kwietnia 2004r. w sprawie środków budżetu państwa przeznaczonych na aktywizację zawodową na rynku pracy (Dz. U. Nr 82, Poz. 755). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 września 2004 r. w sprawie algorytmu ustalania kwot środków Funduszu Pracy na finansowanie zadań w województwie (Dz. U. Nr 224, Poz. 2273). Ustawa z dnia 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o pomocy publicznej dla przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu dla rynku pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 229, poz. 2271). Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie rejestru agencji zatrudnienia (Dz. U. Nr 262, Poz. 2608). Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 31 sierpnia 2004 r. w sprawie refundowania ze środków Funduszu Pracy wynagrodzeń wypłacanych młodocianym pracownikom (Dz. U. Nr 190, Poz. 1951). Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 13 lipca 2004 r. w sprawie szczegółowego sposobu i trybu organizowania prac interwencyjnych i robót publicznych oraz jednorazowej refundacji kosztów z tytułu opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne (Dz. U. Nr. 161, Poz. 1683). Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz. U. Nr 120, Poz. 1252). Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 czerwca 2004 r., z wyjątkiem art. 2-12, 14, 16,18, 20, 21, 23, 25 ust. 1-4 i 6 oraz art. 26-28, które wchodzą w życie z dniem 1 sierpnia 2004 r. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 listopada 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zwrotu kosztów dojazdu do pracy i zakwaterowania osobom, które podjęły zatrudnienie, staż lub szkolenie poza miejscem stałego zamieszkania (Dz. U. Nr 209, poz. 2031). 8 Ustawa z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz. U. nr 166, poz. 1608). Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, Poz. 1807). Art. 10 i art. 103-110 wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2005 r., art. 16 oraz art. 23-45 wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2007 r. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. Przepisy wprowadzające ustawę o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, Poz. 1808). Art. 27 pkt 2 wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2005 r., art. 15 pkt 2, art. 23 pkt 1-4, art. 69 i art. 70 wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2007 r. Ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, Poz. 1178). Ustawa z dnia 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy Prawo działalności gospodarczej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 217, Poz. 2125). Rozporządzenie MPiPS z dnia 9 lutego 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego, organizowania szkoleń bezrobotnych, tworzenia zaplecza metodycznego dla potrzeb informacji zawodowej i poradnictwa zawodowego oraz organizowania i finansowania klubów pracy (Dz.U. Nr 12, poz. 146). Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 1997 r. Nr 133, póz. 883). Ustawa z dnia 22 stycznia 1999 r. (Dz.U. Nr 11 z dnia 8 lutego 1999 r. poz. 95). Rozporządzenie Rady Ministrów (z dn. 21 marca 2005 r.) w sprawie wysokości oraz trybu przyznawania i wypłacania dodatków do wynagrodzenia dla pracowników zatrudnionych w publicznych służbach zatrudnienia (Dz.U. Nr 53, poz. 471). o ochronie informacji niejawnych. Inne podstawy Standard usługi „Poradnictwo zawodowe". Standardy usług rynku pracy. Improving Quality of Employment Promotion Services Phare Project. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2004. 9 2. SYNTETYCZNY OPIS ZAWODU Doradca zawodowy jest pracownikiem publicznych służb zatrudnienia, które tworzą organy zatrudnienia wraz z powiatowymi i wojewódzkimi urzędami pracy, urzędem obsługującym ministra właściwego do spraw pracy oraz urzędami wojewódzkimi, realizującymi zadania określone w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Praca doradcy zawodowego polega na udzielaniu pomocy bezrobotnym i poszukującym pracy w wyborze odpowiedniego zawodu i miejsca zatrudnienia oraz pracodawcom w doborze kandydatów do pracy. Pomoc dla bezrobotnych i poszukujących pracy polega szczególnie na: – udzielaniu informacji o zawodach, rynku pracy oraz możliwościach szkolenia i kształcenia; – udzielaniu porad z wykorzystaniem standaryzowanych metod ułatwiających wybór zawodu, zmianę kwalifikacji, podjęcie lub zmianę zatrudnienia, w tym badaniu zainteresowań i uzdolnień zawodowych; – kierowaniu na specjalistyczne badania psychologiczne i lekarskie umożliwiające wydawanie opinii o przydatności zawodowej do pracy i zawodu albo kierunku szkolenia; – inicjowaniu, organizowaniu i prowadzeniu grupowych porad zawodowych dla bezrobotnych i poszukujących pracy; Natomiast pomoc dla pracodawców polega na udzielaniu informacji i doradztwie w zakresie doboru kandydatów do pracy na stanowiska wymagające szczególnych predyspozycji psychofizycznych. W pracy doradcy zawodowego dominuje układ człowiek-człowiek, dlatego też znaczenia nabierają jego umiejętności i predyspozycje współdziałania z ludźmi. Usługi poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej świadczone są przez doradcę zawodowego w formie indywidualnej i grupowej, zgodnie z zasadami: – dostępności usług poradnictwa zawodowego dla bezrobotnych i poszukujących pracy oraz dla pracodawców; – dobrowolności korzystania z usług poradnictwa zawodowego; – równości w korzystaniu z usług poradnictwa zawodowego, bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, orientację seksualną, przekonania polityczne i wyznanie religijne lub przynależność związkową; – swobody wyboru zawodu i miejsca zatrudnienia; – bezpłatności usługi; – poufności i ochrony danych osobowych bezrobotnych i poszukujących pracy korzystających z usług poradnictwa zawodowego. W rozwoju kariery doradcy zawodowego wyróżnić należy cztery poziomy awansu: – doradca zawodowy – stażysta, – doradca zawodowy, – doradca zawodowy I stopnia, – doradca zawodowy II stopnia. Doradcy zawodowi zatrudniani są najczęściej w jednostkach administracji samorządowej w powiatowych urzędach pracy oraz centrach informacji i planowania kariery zawodowej. Ponadto, mogą być zatrudnieni w specjalistycznych poradniach psychologicznopedagogicznych, w zespołach ds. orzecznictwa o stopniu niepełnosprawności, centrach pomocy rodzinie, Ochotniczych Hufcach Pracy (w wyspecjalizowanych jednostkach – 10 Mobilne Centra Informacji Zawodowej) oraz placówkach kształcenia i doskonalenia nauczycieli w specjalnościach pedagogika pracy i doradztwo zawodowe. Poza jednostkami publicznymi możliwości zatrudnienia i samozatrudnienia dają doradcom zawodowym agencje poradnictwa zawodowego, agencje doradztwa personalnego oraz agencje pośrednictwa pracy. 11 3. STANOWISKA PRACY Tabela 1. Przyporządkowanie stanowisk pracy do poziomów kwalifikacji zawodowych Poziom kwalifikacji zawodowych Typowe stanowiska pracy Uwagi 1 - Nie występują 2 - j.w. Doradca zawodowy – stażysta Określa ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001) oraz Rozporządzenie MGiP z dnia 20 października 2004r. ws. trybu nadawania licencji pośrednika pracy i doradcy zawodowego (Dz. U. Nr 238, Poz. 2393). 3 Doradca zawodowy Doradca zawodowy I stopnia 4 Doradca zawodowy II stopnia Starszy doradca zawodowy Kierownik referatu/wydziału poradnictwa zawodowego 5 Dyrektor/kierownik centrum informacji i planowania kariery zawodowej 12 Wskazane są dodatkowe kompetencje z zakresu zarządzania zasobami ludzkimi 4. ZADANIA ZAWODOWE A-1. Udzielanie bezrobotnym i osobom poszukującym pracy indywidualnych i grupowych porad ułatwiających wybór zawodu, zmianę kwalifikacji, podjęcie lub zmianę zatrudnienia. A-2. Udzielanie indywidualnych i grupowych informacji o zawodach, rynku pracy, możliwościach szkolenia i kształcenia. A-3. Wykonywanie badań zainteresowań i uzdolnień zawodowych z wykorzystaniem standaryzowanych metod. A-4. Opracowanie diagnoz przydatności zawodowej na podstawie zebranego materiału badawczego. A-5. Gromadzenie, opracowywanie i aktualizacja informacji o zawodach (stanowiskach pracy), możliwościach uzyskania kwalifikacji zawodowych oraz potrzebach rynku pracy. A-6. Prowadzenie dokumentacji osób zgłaszających się po poradę do doradcy zawodowego. A-7. Utrzymywanie stałej współpracy z publicznymi służbami zatrudnienia, innymi instytucjami rynku pracy oraz organizatorami kształcenia i szkolenia zawodowego. A-8. Udzielanie informacji i doradztwo pracodawcom w zakresie doboru kandydatów do pracy na stanowiska wymagające szczególnych predyspozycji psychofizycznych oraz dotyczących restrukturyzacji zatrudnienia. A-9. Badanie jakości i kontrola skuteczności wykonania usług doradczych. 5. SKŁADOWE KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH K-1. Udzielanie porad ułatwiających wybór zawodu, zmianę kwalifikacji oraz podjęcie lub zmianę zatrudnienia. K-2. Udzielanie informacji o zawodach, rynku pracy oraz możliwościach szkolenia i kształcenia. K-3. Udzielanie pracodawcom pomocy w doborze kandydatów do pracy. K-4. Organizowanie systemu informacji o zawodach, rynku pracy oraz rynku usług edukacyjnych. K-5. Prowadzenie systematycznej oceny i doskonalenie jakości usług poradnictwa zawodowego. 13 6. KORELACJA MIĘDZY ZADANIAMI ZAWODOWYMI A SKŁADOWYMI KWALIFIKACJI ZAWODWYCH Tabela 2. Korelacja między zadaniami zawodowymi a składowymi kwalifikacji zawodowych Składowe kwalifikacji zawodowych Zadania zawodowe K-1 A-1 K-2 K-3 K-4 X K-5 X A-2 X X A-3 X X X A-4 X X X A-5 X X X A-6 X X X A-7 X X X A-8 A-9 X X 14 X X X X X X X X X X 7. KWALIFIKACJE PONADZAWODOWE Tabela 3. Przyporządkowanie kwalifikacji ponadzawodowych do poziomów kwalifikacji Poziom kwalifikacji zawodowych Kwalifikacje ponadzawodowe UMIEJĘTNOŚCI – 1 – 2 – – – 3 – – – – – – Przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy Udziela pierwszej pomocy przedlekarskiej poszkodowanym Rozróżnia podstawowe prawa pracodawcy i pracobiorcy Komunikuje się ze współpracownikami i klientami Przestrzega zasady współżycia społecznego Interpretuje mechanizmy funkcjonowania grup społecznych Sporządza podstawowe pisma i dokumenty Stosuje metody pozyskiwania, wyszukiwania, przetwarza i gromadzie informacji Planuje własną ścieżkę rozwoju zawodowego Dostosowuje się do zmian Przeprowadza samoocenę własnej pracy 4 – 5 Nie zidentyfikowano – WIADOMOŚCI – 1 – 2 – – – – – 3 – – – – – – 4 5 Ogólne przepisy bhp i ochrony środowiska Przepisy ochrony przeciwpożarowej Zasady i metody udzielania pomocy przedlekarskiej Zasady organizacji stanowiska pracy Regulaminy pracy i zakresy obowiązków Zasady komunikowania się Zasady pracy w zespole Wybrane zagadnienia psychologii i socjologii pracy Zasady i cechy funkcjonowania grup społecznych w środowisku pracy Praca z edytorem tekstu, arkuszem kalkulacyjnym, bazami danych Sposoby korzystania z zasobów sieci Internet Elementy planowania kariery zawodowej Przełamywanie barier w procesie zdobywania wiedzy i doskonalenia zawodowego Metody samooceny i oceny jakości pracy Nie zidentyfikowano CECHY PSYCHOFIZYCZNE - 1 2 3 – – – – Komunikatywność Zdolność logicznego myślenia Łatwość nawiązywania kontaktu z ludźmi, wypowiadania się w mowie i piśmie Predyspozycje do współdziałania w zespole 15 4 5 – – – – – Umiejętność postępowania z ludźmi Odporność emocjonalna Tolerancja, szacunek dla innych, cierpliwość, życzliwość Samokontrola Skłonność do samokształcenia – – – – Umiejętność planowania Elastyczność w działaniu Zdolności organizacyjne Odpowiedzialność Nie zidentyfikowano 16 8. |SPECYFIKACJA KWALIFIKACJI OGÓLNOZAWODOWYCH, PODSTAWOWYCH I SPECJALISTYCZNYCH DLA ZAWODU Kwalifikacje na poziomie wyższym zawierają kwalifikacje z poziomów niższych I POZIOM KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH Tabela 4. Wymagania kwalifikacyjne Umiejętności Wiadomości Cechy psychofizyczne Rodzaj kwalifikacji zawodowych Podstawowe dla zawodu Ogólnozawodowe * *) *) Specjalistyczne dla zawodu *) *) *) *) *) *) II POZIOM KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH Tabela 5. Wymagania k-walifikacyjne Umiejętności Wiadomości Cechy psychofizyczne Rodzaj kwalifikacji zawodowych Podstawowe dla zawodu Ogólnozawodowe *) *) *) Specjalistyczne dla zawodu *) *) *) *) *) *) Nie zidentyfikowano w badaniach. 17 III POZIOM KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH Tabela 6 Wymagania kwalifikacyjne – – – – – – Umiejętności Rodzaj kwalifikacji zawodowych Podstawowe dla zawodu Ogólnozawodowe – – – – – – – – – Rozróżnia zadania wykonywane przez poszczególne komórki w ramach obowiązującej struktury organizacyjnej. Aktualizuje wiedzę w zakresie obowiązujących przepisów prawnych. Planuje i organizuje w sposób racjonalny własną działalność zawodową. Organizuje i dostosowuje zajmowane stanowisko (miejsce) pracy do wymogów bezpieczeństwa i ergonomii. Nawiązuje współpracę i umacnia więzi z innymi komórkami organizacyjnymi uczestniczącymi świadczeniu usług dla klientów. Tworzy klimat zaufania i bezpieczeństwa podczas współpracy w zespole. Zapewnia przyjazną atmosferę zaufania i szacunku w trakcie kontaktów z klientami. Prezentuje i uzasadnia własne zdanie/lub propozycje. Wykorzystuje techniki i zasady pozytywnego myślenia w dążeniu do wytyczonych celów. Interpretuje fizyczne, emocjonalne i umysłowe procesy rozwoju, jakim podlega człowiek. Identyfikuje postawy i zachowania ludzkie w sytuacjach stresu i zagrożenia. Stosuje techniki pokonywania stresu. Informuje klientów o możliwościach skorzystania z różnych zbiorów informacji zawodowej. Odnotowuje istotne fakty przy kontaktowaniu się z klientami. Przestrzega zasady etyki zawodowej, zgodnie z obowiązującym prawem i przepisami. – – – – – – – – – – – – Planuje działania związane z poradnictwem i informacją zawodową dla klientów indywidualnych i grupowych (K-1, K-2, K-3, K-4, K-5). Rozróżnia podstawowe metody, techniki i narzędzia wspierające indywidualne oraz grupowe poradnictwo zawodowe (K-1, K-2). Ocenia zasadność usługi doradczej dla klientów indywidualnych i grupowych (K-1, K-2). Analizuje dane o kliencie oraz informacje na temat jego dotychczasowej aktywności edukacyjnej i zawodowej (K-1, K-2). Prowadzi konsultacje z instytucją/komórką kierującą klienta do doradcy zawodowego (K-1, K-2). Definiuje cele porady z punktu widzenia klienta i doradcy zawodowego (K-1, K-2, K-3). Dokonuje samooceny własnych kompetencji pod kątem rozwiązania problemów klienta/klientów (K-1, K-2, K-3). Prowadzi indywidualne rozmowy doradcze z uwzględnieniem trzech faz rozmowy: zidentyfikowanie problemu, zbieranie danych, podejmowanie decyzji (K-1, K-2, K-3). Formułuje i zadaje odpowiednio dobrane pytania dla ustalenia hierarchii problemów i określenia głównego problemu klienta (K-1, K-2, K-3). Analizuje zachowania klienta oraz zapewnia przyjazny klimat podczas rozmowy (K-1, K-2, K-3). Analizuje i ocenia posiadane i potencjalne kwalifikacje klienta w odniesieniu do wymagań pracy (K-1, K-2, K-3). Udziela pomocy klientom bezrobotnym i poszukującym pracy, po zdefiniowaniu ich problemów zawodowych (K-1, K-2). 18 Specjalistyczne dla zawodu – – – – – – – – – – Określa silne i słabe strony potencjału kwalifikacyjnego klienta (K-1, K-2). Pomaga klientowi w sporządzaniu indywidualnego planu działania związanego z rozwojem zawodowym (K-1). Monitoruje przebieg realizacji uzgodnionego z klientem planu działania (K-1, K-5). Posługuje się podstawowymi metodami oraz narzędziami umożliwiającymi sporządzanie diagnoz przydatności zawodowej (K-1, K-3). Analizuje przykłady dobrych praktyk w zakresie badania przydatności zawodowej do pracy i do zawodu (K-1, K-3). Sporządza diagnozy przydatności zawodowej z wykorzystaniem standardowych metod i technik pomiaru psychologicznego i pedagogicznego (K-1, K-3). Wykonuje przeglądy i ocenia potencjał kwalifikacji klienta w odniesieniu do wymagań środowiska i stanowisk pracy (K-1, K-3). Sporządza diagnozy przydatności zawodowej dla potrzeb instytucji kierującej klienta (K-1, K-3). Interpretuje wyniki badań przydatności do pracy i do wykonywania różnych zawodów (K-1, K-2, K-3). Pozyskuje z wiarygodnych źródeł informacje o przydatności zawodowej absolwentów różnych poziomów, – – – – – – – – – – Przestrzega przepisy odnoszące się do poufności i tajności informacji oraz danych. Wyszukuje, gromadzi i aktualizuje informacje o rynku pracy i rynku usług edukacyjnych. Tworzy i aktualizuje listy współpracujących lokalnych instytucji i agencji. Analizuje przemiany ekonomiczne oraz określa ich znaczenie dla wyboru, przygotowania się do zawodu i znalezienia zatrudnienia w odpowiedniej dziedzinie zawodowej. Realizuje typowe prace biurowe, w tym redaguje i sporządza pisma z wykorzystaniem techniki komputerowej. Posługuje się urządzeniami audiowizualnymi wykorzystywanymi w kontaktach indywidualnych i grupowych z klientami. Posługuje się językiem obcym w różnych sytuacjach zawodowych. Samokształci się oraz korzysta z różnych form dokształcania i doskonalenia zawodowego. – – – – – – – – Ocenia skuteczność własnych działań. Komunikuje się w wybranym języku obcym – z wykorzystaniem słownictwa ogólnego i pojęć – fachowych. – – – – – – Pozyskuje klienta/klientów do współpracy przy podejmowaniu decyzji w trakcie rozpatrywania jego/ich problemów zawodowych (K-1, K-2). – Kieruje klienta do odpowiednich specjalistów, jeśli wymagana jest ich pomoc (K-1, K-2, K-3). Identyfikuje potrzeby związane z grupowym – poradnictwem zawodowym (K-1). Dobiera uczestników zajęć w ramach poradnictwa grupowego w zależności od przyjętych celów porady (K-1, K-2). Zabezpiecza niezbędne zasoby do realizacji usługi – poradnictwa grupowego (materiały do realizacji programu, harmonogram zajęć, pomieszczenia i wyposażenie, materiały dla uczestników) (K-1, K-2, K-3). Ustala termin oraz miejsce spotkania oraz rozpowszechnia informacje dla klientów grupowych (K-1, K-2). Realizuje program zajęć w zależności od przyjętej metody poradnictwa grupowego (K-1). Przeprowadza proces integracji grupy (K-1, K-2). Udziela porad ułatwiających wybór zawodu, zmianę kwalifikacji lub zmianę zatrudnienia (K-1, K-2). Uzgadnia z klientem zakres jego potrzeb informacyjnych, w zależności od zidentyfikowanego problemu zawodowego (K-2, K-3). Dostarcza klientowi aktualne informacje o rynku pracy i możliwościach zatrudnienia (K-2, K-4). Umożliwia klientowi samodzielne korzystanie ze zbiorów informacji zawodowej oraz udziela pomocy w tym zakresie (K-2, K-4). Korzysta z zasobów Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej (K-1, K-2, K-3, K-4). Udziela pomocy klientom w korzystaniu ze zbiorów zawodoznawczych (K-2, K-4). Ustala potrzeby klientów w zakresie grupowej informacji zawodowej (K-2). Określa tematykę grupowych spotkań informacyjnych (K-2, K-4). 19 kierunków, typów i form kształcenia (K-1, K-2, K-3, K-4). Rozwiązuje pojawiające się konflikty w ramach prowadzonych usług doradczych i informacyjnych (K-1,K-2, K-3). Inicjuje wprowadzanie rozwiązań technicznych i organizacyjnych umożliwiających poprawę warunków i jakości wykonania własnej pracy (K-1, K-2, K3, K-4, K-5). Doskonali kompetencje w zakresie posługiwania się technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi oraz oprogramowaniem stosowanym w poradnictwie i informacji zawodowej (K-1, K2, K-3, K-4, K-5). – – – – – – – – – – Wiadomości – – – – – – – – – Organizacja i działalność publicznych służb zatrudnienia i innych instytucji rynku pracy. Problemy współczesnego rynku pracy. Regulacje prawne dotyczące rynku pracy. Przepisy prawa cywilnego i prawa pracy. Elementy kodeksu pracy. – Człowiek jako podmiot oddziaływań doradczych. Zasady postępowania podczas kontaktu z klientem. Elementy teorii komunikacji oraz zasady skutecznego komunikowania się. Style kierowania pracą zespołu. – – – – – – – – Opracowuje materiały popularyzujące i promujące grupowe spotkania informacyjne (K-2, K-4). Przeprowadza nabór klientów zainteresowanych spotkaniem grupowym (K-2, K-4). Przygotowuje miejsce do organizacji spotkania grupowego i zapewnia niezbędne wyposażenie (K-1, K-2, K-3). Przeprowadza spotkania dla klientów grupowych oraz udziela im niezbędnych informacji (K-2, K-4). Dostarcza klientom indywidualnym i grupowym ogólnodostępne materiały informacyjne i promocyjne (K-2, K-4). Prowadzi ewidencje i wypełnia niezbędne dokumenty podczas rozmowy lub bezpośrednio po rozmowie doradczej (kartoteki udzielanych porad indywidualnych i grupowych) (K-1, K-2, K-3, K-5). Prowadzi rejestr udzielanych informacji zawodowych indywidualnych i grupowych (K-1, K-2, K-5). Przestrzega procedury poradnictwa zawodowego zgodnie z obowiązującymi standardami usług rynku pracy (K-1, K-2, K-3, K-4, K-5). Pozyskuje od klientów opinie (ustne i pisemne) dotyczące poziomu zadowolenia z usług poradnictwa i informacji zawodowej (K-1, K-2, K-3 K-5). Elementy psychologii i socjologii pracy (K-1, K-2, K-3). Podstawy zawodoznawstwa (K-1, K-2, K-3). Modele poradnictwa zawodowego (K-1). Poradnictwo indywidualne i grupowe (K-1). Podstawowe zachowania grupy i przewodzenia grupie (K-1, K-2). Struktura i dynamika grupy (K-1, K-2). Proces integracji grupy – metody i narzędzia (K-1, K-2, K-3). Konsekwencje długotrwałego bezrobocia dla jednostki (K-1, K-2). Techniki i sposoby aktywizacji zawodowej w procesie poszukiwania pracy (K-1, K-2). 20 – – – – – – – – Indywidualne cechy ułatwiające zdobycie zatrudnienia (K-1, K-2, K-3). Planowanie kariery zawodowej (K-1, K-2, K-4). Indywidualny plan działania (K-1). Psychospołeczne aspekty zachowania człowieka dorosłego (K-1, K-2). Podstawy andragogiki (K-1, K-2, K-3, K-4). Metody rozwiązywania konfliktów (K-1, K-2, K-3). Zasady negocjacji (K-1, K-2, K-3). Wybrane teorie motywacji (K-1, K-2, K3, K-4, K-5). – – – – – – – – – – – – – – – – – Postawy asertywne i metody ich kształtowania. Metody pokonywania stresu. Znajomość i przestrzeganie zasad etyki zawodowej. Sposoby przechowywania, ewidencjonowania i ochrony informacji niejawnych i danych osobowych. Podstawy pedagogiki pracy i zawodoznawstwa. Lokalny rynek pracy i podmioty świadczące usługi edukacyjne. Prognozy zatrudnienia, rozwoju zawodów i kwalifikacji. System kształcenia i szkolenia zawodowego w Polsce. System uznawania i potwierdzania kwalifikacji zawodowych. Technika sporządzania notatek. Zasady redagowania oraz sporządzania pism i dokumentów. Technika obsługi komputera PC. Możliwości i technika wykorzystywania informatycznego oprogramowania biurowego. Zasady korzystania z internetowych źródeł informacji. Zasady obsługi typowych maszyn i urządzeń biurowych oraz urządzeń audiowizualnych. Metody i techniki samokształcenia oraz oferty doskonalenia kompetencji dla doradców zawodowych. Mierzenie i ocena efektywności pracy. – – – – – – – – – – – – – – – Zasady samooceny i autoprezentacji (K-1, K-2). Metody analizy potrzeb i oczekiwań klienta (K-1, K-2, K-5). Zasady podejmowania decyzji związanych z wyborem zawodu oraz przygotowaniem do podjęcia pracy dotyczące charakteru pracy i statusu pracownika (K-1, K-2, K-3). Sytuacja na rynku pracy i możliwości zatrudnienia (K-1, K-2, K-3, K-4). Prognozy rozwoju kwalifikacji i kompetencji (K-1, K-2, K-3, K-4). Strategie rozwoju lokalnego i regionalnego rynku pracy (K-1, K-2, K-3, K-4). Źródła informacji zawodoznawczych: klasyfikacja zawodów i specjalności, charakterystyki zawodów, teczki informacji o zawodach, opisy standardów kwalifikacji zawodowych, raporty, ekspertyzy, prognozy, filmy o zawodach, programy komputerowe, bazy danych, raporty, prognozy, ekspertyzy i inne) (K-1, K-2, K-3, K-4). Zasoby „Centrów Informacji i Planowania Kariery Zawodowej” (K-2, K-4). Metody, techniki i narzędzia gromadzenia, opracowywania i aktualizacji informacji (K-4,). Metody i narzędzia wykorzystywane w udzielaniu indywidualnych i grupowych informacji o zawodach (K-1, K-2, K-3). Metody oceny posiadanych i potencjalnych kwalifikacji osób zwracających się o paradę (K-1, K-2, K-3). Zasady organizacji spotkań indywidualnych i grupowych (K-1, K-2, K-3). Rodzaje dokumentów z zakresu doradztwa zawodowego: karta usług doradczych, skierowanie na badania, wyniki badań, karta ewidencyjna osoby korzystającej z porady, skierowanie do specjalisty i inne (K-1, K-2, K-3, K-5). Dokumentacja porady grupowej: harmonogram, lista uczestników, uwagi o realizacji (K-1, K-2, K-3, K-5) Elementy marketingu i promocji w poradnictwie oraz 21 – – – – – – – – – – – Istota przydatności zawodowej (K-1, K-2, K-3). Narzędzia do badania przydatności zawodowej (testy psychologiczne i pedagogiczne, autotesty) (K-1, K-2, K-3, K-4). Dobre praktyki w zakresie badania przydatności zawodowej do pracy i do zawodu (K-1, K-2, K-3, K-4). Wyniki badań w zakresie oceny przydatności zawodowej kandydatów do pracy oraz ich interpretacja (K-1, K-2, K-3). Posługiwanie się arkuszami odpowiedzi oraz kluczami do obliczenia wyników przydatności zawodowej (K-1, K-2, K-3). Standardy kwalifikacji zawodowych i możliwości ich wykorzystania do określania przydatności zawodowej kandydatów do pracy (K-1, K-2, K-3, K-4). Formy zabezpieczenia materiałów z przeprowadzanych badań (K-1, K-2, K-3). Poufność i ochrona danych osobowych (K-1, K-2, K-3, K-4, K-5). Metody archiwizacji danych i informacji (K-1, K-2, K-4, K-5). Nowoczesne rozwiązania techniczne, technologiczne i organizacyjne poprawiające efektywność i jakość pracy (K-1, K-2, K-3, K-4, K-5). Korzystanie ze specjalistycznego oprogramowania, baz danych i zasobów sieci Internet (K-1, K-2, K-3, K-4, K-5). – – – – – – – – – – – – – Cechy psychofizyczne Ostrość słuchu. Zmysł równowagi. Koordynacja wzrokowo-ruchowa. Zręczność kończyn górnych. Predyspozycje do kontaktów człowiek-człowiek Łatwość wypowiadania się w mowie i piśmie. Spostrzegawczość. Obiektywizm. Miła aparycja. Dobra pamięć. Zamiłowanie do dokładności, ładu i porządku. – – – – – – – – – – – – – – – – informacji zawodowej (K-1, K-2, K-3, K-4). Standard usługi „Poradnictwo zawodowe” (K-1, K-2, K-3, K-4, K-5). Metody i techniki zbierania informacji zwrotnych od klientów dotyczące jakości świadczonych usług (K-1, K-2, K-3, K-4, K-5). Okazywanie szacunku dla wartości, indywidualności – i godności klienta. – Koncentracja uwagi na problemie klienta. – Motywowanie klientów do aktywnego współdziałania. Umiejętność tworzenia atmosfery zaufania i akceptacji. Umiejętność słuchania i obserwacji. Otwartość. Wiarygodność. Elastyczne podejście do rozwiązywania problemów. Inicjatywność. Dyspozycyjność. Samodzielność. Łatwość przerzucania się z jednej czynności na drugą. Wytrzymałość na długotrwały wysiłek intelektualny. Dojrzałość emocjonalna. Empatia. Niezależność poglądów. 22 Ciekawość poznawcza. Zainteresowania społeczne i naukowe. Wyobraźnia i myślenie twórcze. IV POZIOM KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH Tabela 7. Wymagania kwalifikacyjne Rodzaj kwalifikacji zawodowych Podstawowe dla zawodu Ogólnozawodowe – – – – Umiejętności – – – – Planuje, organizuje, prowadzi i umacnia współpracę z pracodawcami funkcjonującymi na lokalnym rynku pracy. Prowadzi współpracę z instytucjami zajmującymi się poradnictwem i orientacją zawodową, kształceniem zawodowym, opieką zdrowotną i społeczną oraz ośrodkami ds. zatrudnienia i rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Wymienia informacje z publicznymi służbami zatrudnienia oraz innymi instytucjami rynku pracy w zakresie posiadanych kompetencji. Prowadzi systematyczną analizę sytuacji na rynku pracy z wykorzystaniem dostępnych i wiarygodnych źródeł informacji. Gromadzi, aktualizuje i udostępnia zainteresowanym klientom informacje (w wersji drukowanej lub elektronicznej), dotyczące rynku pracy, kształcenia, zatrudnienia, kwalifikacji zawodowych, prognoz, itp. Udziela wsparcia i pomocy placówkom edukacyjnym oraz szkolnym doradcom zawodowym. Zbiera informacje na temat organizowanych szkoleń, kryteriów doboru kandydatów na szkolenia oraz programów szkoleń. Inspiruje do tworzenia sieci powiązań partnerów lokalnego rynku pracy wokół – – – – – – – – – – – Stosuje sprawdzone lub autorskie metody poradnictwa grupowego (np. kurs inspiracji, metoda edukacyjna, gotowość do zmian i inne) (K-1, K-2). Udziela wyjaśnień w zakresie konkretnych sfer zainteresowania klienta (wybór zawodu, miejsca pracy i innych) (K-1, K-2). Pomaga klientowi/klientom w przeprowadzaniu samooceny i dostrzeżeniu własnych umiejętności i zainteresowań (K-1, K-2, K-3). Współpracuje z innymi pracownikami publicznych służb zatrudnienia w zakresie udzielania pomocy klientom wymagającym innych form usług (K-1, K-2, K-3, K-4). W zależności od potrzeb, ustala udział innych specjalistów w spotkaniu grupowym (K-1, K-2). Dostarcza istotnych i pomocnych informacji innym osobom zawodowo pomagającym klientowi (K-1, K-2, K-3, K-4). Zbiera i gromadzi informacje o potrzebach pracodawców (K-3, K-4). Tworzy i aktualizuje listę współpracujących lokalnych instytucji i agencji (K-3, K-4). Identyfikuje potrzeby pracodawcy oraz rodzaje stanowiska pracy wymagającego specyficznych predyspozycji psychofizycznych (K-3). Ustala profil pracodawcy: zakres działalności, specyfika produkcji lub usług, warunki pracy, zależności wewnętrzne, stan zatrudnienia, katalog zawodów (K-3). Identyfikuje rodzaj działalności pracodawcy i jej specyfiki: specyfika pracy, kontakty z ludźmi, obsługiwane urządzenia, zakres pracy, zakres odpowiedzialności, otrzymywane dane, dystrybuowane 23 Specjalistyczne dla zawodu – – – – – – – – – Identyfikuje czynniki wpływające na jakość świadczonych usług przez doradcę zawodowego (K-1, K-2, K-3, K-4, K-5). Stosuje w praktyce sprawdzone metody i sposoby pomiaru jakości świadczonych usług w zakresie doradztwa zawodowego (K-1, K-2, K-3, K-4, K-5). Koryguje zakres usług doradztwa zawodowego z uwzględnieniem wyników informacji zwrotnych od klientów i samooceny własnej pracy (K-1, K-2, K-3, K-5). Reaguje asertywnie na konflikty interesów pracowników w danej strukturze organizacyjnej (K-1, K-2, K-3) Wyszukuje i korzysta z różnych (ale wiarygodnych) źródeł informacji, które pomogą rozwiązywać specyficzne problemy klientów (K-4). Bada stopień akceptacji usługi (poziom zadowolenia klienta) z wykorzystaniem odpowiedniej ankiety (K-1, K-2, K-3, K-5). Identyfikuje symptomy świadczące o potrzebie udzielenia porady oraz informacji (K-1, K-2, K-3). Wykorzystuje w działalności doradczej i informacyjnej wyniki badań w zakresie oczekiwań pracodawców odnośnie wymaganej wiedzy, umiejętności i cech psychofizycznych kandydatów do pracy (K-1, K-2, K-3). Gromadzi informacje o metodach i narzędziach do przeprowadzenia badań psycho- – – problemów poradnictwa zawodowego. Inicjuje przedsięwzięcia związane z przeciwdziałaniem bezrobociu i służące promocji poradnictwa zawodowego na lokalnym rynku pracy. – Udziela porad i wsparcia klientom zainteresowanym „samozatrudnieniem”. – – – – – – – – – Wiadomości – Statystyka rynku pracy w wymiarze – dane, procesy, czynności, procedury jakości, standardy jakości, posiadane przez pracodawcę certyfikaty, wdrożone systemy motywacyjne, propozycje zatrudnienia i inne (K-3). Ustala szczegółowe informacje o stanowisku pracy wymagającym specyficznych predyspozycji (K-3, K-4). Korzysta z pomocy specjalistów przy określaniu szczególnych predyspozycji psychofizycznych kandydatów do pacy (K-1, K-2, K-3). Analizuje cechy osobowości i predyspozycje psychofizyczne niezbędne i pożądane do wykonywania pracy na opiniowanym stanowisku (K-1, K-2, K-3). Sporządza opis modelowej sylwetki pracownika z wykorzystaniem opisu standardów kwalifikacji zawodowych (jeśli taki opis jest dostępny w bazie danych MGiP) (K-3, K-4). Prezentuje pracodawcy modelowe sylwetki pracowników oraz wprowadza niezbędne korekty w zależności od potrzeb i oczekiwań ze strony pracodawcy (K-3, K-4). Konfrontuje kwalifikacje osoby bezrobotnej, poszukującej pracy z potrzebami zgłaszanymi przez pracodawców w zakresie pożądanych kwalifikacji i doświadczenia zawodowego (K-1, K-2, K-3). Udziela pracodawcy pomocy w doborze kandydatów na wolne miejsca pracy wymagające szczególnych predyspozycji psychofizycznych (K-3, K-4). Określa, z udziałem pracodawcy, zakres i formy pomocy w obszarze poradnictwa zawodowego dla zwalnianych pracowników w ramach tzw. „zwolnień monitorowanych” (K-3, K-4). Prowadzi ewaluację usług świadczonych na rzecz pracodawców (K-3, K-5). – – – – – Doskonali warsztat pracy w zakresie metod wykorzystywanych do prowadzenia badań treści pracy i cech psychofizycznych pracowników (K-3, K-4). Człowiek jako podmiot oddziaływań doradczych (K-1, – 24 logicznych i pedagogicznych (K-1, K-2, K-3, K-4). Interpretuje wyniki przeprowadzonych badań psychologicznych i pedagogicznych (K-1, K-2, K-3). Nawiązuje współpracę z placówkami naukowymi, towarzystwami i instytucjami specjalistycznymi, zajmującymi się opracowywaniem metod i narzędzi stosowanych w badaniach psychologicznych i pedagogicznych (K-4). Tworzy własne bazy danych i prezentacje multimedialne na użytek świadczenia usług poradnictwa i informacji zawodowej (K-4). Projektuje własne narzędzia przydatne do pomiaru jakości świadczonych usług (ankiety diagnostyczne, kwestionariusze obserwacji, wywiady, ankiety ewaluacyjne i inne) (K-5). Dokonali system samooceny własnej pracy (K-1, K-2, K-3, K-4, K-5). Zarządzanie wiedzą w pracy doradcy – – – – – – lokalnym, regionalnym, krajowym oraz europejskim. Działalność instytucji zajmujących się poradnictwem i orientacją zawodową, kształceniem zawodowym, opieką zdrowotną i społeczną oraz ośrodkami ds. zatrudnienia i rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Sieć szkół i placówek edukacyjnych na lokalnym i regionalnym rynku pracy. Problem niepełnosprawności w poradnictwie zawodowym. Diagnozowanie potrzeb edukacyjnych na lokalnym rynku pracy – oferta szkoleń dla bezrobotnych. Inicjatywy przeciwdziałania skutkom bezrobocia (np. targi pracy, targi edukacyjne, seminaria, konferencje i inne). Podstawy prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek. – – – – – – – – – – – – – – Cechy psychofizyczne – – – Zdolność przekonywania. Poczucie odpowiedzialności moralnospołecznej. Podzielność uwagi. – – K-2, K-3). Analiza metod: kurs inspiracji, metoda edukacyjna, gotowość do zmian. Metody badań zdolności, zainteresowań, uzdolnień, inteligencji, osobowości i temperamentu (K-1, K-2, K-3). Standardowe techniki psychologicznego i pedagogicznego pomiaru (K-1, K-2). Narzędzia stosowane w badaniach zainteresowań i uzdolnień (K-1, K-2, K-3). Pracodawcy na lokalnym rynku pracy oraz dokumentacja dotycząca konkretnego pracodawcy (K-1, K-2, K-3, K-4). Analiza treści stanowisk pracy (K-3). Tworzenie opisu modelowej sylwetki kandydata do pracy (K-3). Cechy psychofizyczne kandydatów do pracy (K-1, K2, K-3). Prognozy rozwoju kwalifikacji i kompetencji (K-1, K-2, K-3, K-4). Wyniki badań i raporty w zakresie oceny przydatności zawodowej kandydatów do pracy (K-1, K-2, K-3, K-4). Analiza dobrych praktyk w zakresie badania przydatności zawodowej do pracy i do zawodu (K-1, K-2, K-3, K-4) Zasady tworzenia programów łagodzenia skutków zwolnień monitorowanych (K-1, K-2, K-3). Metody i narzędzia oceny efektów działalności doradczej dla pracodawców (K-1, K-2, K-3, K-5). – – – – – – – – – Zasady korzystania z bazy danych MGiP dotyczącej Krajowych Standardów Kwalifikacji Zawodowych (K-4). Myślenie analityczne i syntetyczne. – Świadomość własnych możliwości oraz ograniczeń. – 25 zawodowego (K-4). Obiektywne i subiektywne metody oceny skuteczności działań doradcy zawodowego (K-4). Zachowania asertywne (K-1, K-2, K-3). Sposoby dokumentowania samooceny jakości pracy doradcy zawodowego (K-1, K-2, K-3, K-4, K-5). Procedury usługi „poradnictwo zawodowe” (K-1, K-2, K-3, K-4, K-5). Doskonalenie jakości usług świadczonych przez doradcę zawodowego (K-1, K-2, K3, K-4, K-5). Narodowe Centrum Zasobów Poradnictwa Zawodowego (K-4). Zasady tworzenia baz danych i prezentacji multimedialnych (K-4). Internetowe portale wspierające pracę doradcy zawodowego (K-1, K-2, K-4). Przykłady testów psychologicznych (testy badające zainteresowania i zdolności zawodowe, testy badające zdolności ogólne i cechy osobowościowe) (K-1, K-2, K-3, K-4). Gotowość do wprowadzania zmian. Elastyczność. V POZIOM KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH Tabela 8. Wymagania kwalifikacyjne – – Umiejętności – – – – – – – Wiadomości – – – Cechy psychofizyczne Rodzaj kwalifikacji zawodowych Podstawowe dla zawodu Ogólnozawodowe – – Motywuje siebie i podległych *) pracowników do efektywnej oraz bezpiecznej pracy. Rozwiązuje problemy i podejmuje optymalne decyzje. Koordynuje pracę zespołu. Organizuje i kieruje pracami zespołów pracowniczych. Ocenia jakość pracy podległych pracowników. Inicjuje i monitoruje rozwój zawodowy podległych pracowników. Specjalistyczne dla zawodu *) *) Zasady zarządzania w gospodarce rynkowej. Teorie motywacji. Techniki i narzędzia podejmowania decyzji. Rola menedżera w podejmowaniu decyzji. Organizacja ucząca się. Kształcenie ustawiczne pracowników. *) Umiejętności kierownicze. Umiejętność podejmowania szybkich i trafnych decyzji. *) *) *) – nie stwierdzono w badaniach 26
