makroekonomia - Politechnika Gdańska

Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
Makromat-ćwPG2014
Dr hab. Jerzy Cz. Ossowski,
MAKROEKONOMIA
MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ
KATEDRA NAUK EKONOMICZNYCH
Politechnika Gdańska 2013
Ćwiczenie 1
WPROWADZENIE DO MAKROEKONOMII
1. Przedmiot badań makroekonomii
2. Podstawowe problemy makroekonomiczne
•
•
•
inflacja – pojęcie, pomiar, rodzaje, przyczyny,
produkcja i wzrost gospodarczy – pojęcie, pomiar, czynniki produkcji i wzrostu gospodarczego
zatrudnienie i bezrobocie
3. Polityka makroekonomiczna państwa i jej cele wynikające z funkcji państwa
•
•
•
•
zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego obywatelom i podmiotom gospodarczym,
realizacja celów polityki społeczno-gospodarczej w zakresie oświaty, ochrony zdrowia, nauki, itp.,
regulacje prawne i ekonomiczne, w tym regulacje mające na celu ochronę interesów publicznych przed negatywnymi
skutkami mechanizmu rynkowego,
realizacja polityki makroekonomicznej dotycząca ograniczania inflacji, bezrobocia oraz pobudzania produkcji i wzrostu
gospodarczego kraju.
4. Narzędzia polityki makroekonomicznej
•
•
•
•
•
podatki i transfery, wydatki państwa – budżet państwa
zamówienia publiczne
podaż pieniądza,
stopy procentowe
kursy walut
5. Mechanizm rynkowy w gospodarce – cena równowagi
Problem 1
Przedyskutuj zmiany ceny równowagi rynkowej przedstawione na poniższym rysunku
p
Sytuacja A
p
Sytuacja B
S
S
pE0
pE1
pE0
E0
E1
pE1
E0
Q
QE1
D0
D1
D1
D0
QE0
E1
Q
QE0
QE1
Rysunek Zmiana cen równowagi rynkowej na skutek wzrostu (sytuacja A) i spadku (sytuacja B) popytu spowodowanego
zmianą czynników pozacenowych popytu
Problem 2
Przedyskutuj zmiany ceny równowagi rynkowej przedstawione na poniższym rysunku
p
Sytuacja C
p
S0
pE0
pE1
Sytuacja D
S1
S1
pE1
E0
E1
pE0
E1
S0
E0
S
D0
QE0 QE1
Q
QE1
QE0
Q
Rysunek Zmiana cen równowagi rynkowej na skutek wzrostu i spadku podaży spowodowanej zmianą czynników
pozacenowych podaży
1
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
Problem 3
3.1 Przedyskutuj zagadnienie dotyczące możliwości ingerencji władz administracyjnych (państwowych) na rynku czystego
monopolu przedstawione na rys. B.
3.2 Czy państwo powinno pozostawić rynkom pełną swobodę?
p
p
M
C
C
MC(Q)
MC(Q)
SS
pM
Gdzie:
pE < pA < pM
QE > QA > QM
M
Gdzie:
MC(Q) = ∑ MC(qi)
pE < pM
QE > QM
pM
pA
ME
ME
A
pE
pE
E
E
M
QM QA
QM
QE
DD
A’
DD
M
Q
QE
Q
MR(Q)
MR(Q)
Rys. A Rynek gałęzi produkcji przed
i po zmonopolizowaniu
Rys. B Ingerencja władz administracyjnych na rynku
monopolu za pomocą ceny administracyjnej pA
Ćwiczenie 2 i 3
INFLACJA - POJĘCIE, PRZYCZYNY I RODZAJE
1. Pojęcie inflacji i deflacji
Inflacja jest to wzrost przeciętnego poziomu cen.
Bezpośrednim skutkiem inflacji jest spadek siły nabywczej pieniądza.
Deflacja jest to spadek przeciętnego poziomu cen.
Bezpośrednim skutkiem deflacji jest wzrost siły nabywczej pieniądza. (Deflacji towarzyszy najczęściej
recesja gospodarcza – zahamowanie wzrostu gospodarczego i wzrost bezrobocia)
2. Sposoby pomiaru inflacji - podstawowe wskaźniki (indeksy) cen dóbr i usług konsumpcyjnych
(ICK-CPI)
A 1 Indeks cen Laspeyresa (PL):
Indeks cen Laspeyres’a definiowany jest, jako to stosunek wartości bazowego koszyka dóbr
mierzonego w cenach z okresu badanego (t) do wartość bazowego koszyka dóbr mierzonego w cenach z
okresu bazowego (t=0), co zapiszemy następująco:
ICK L (CPI L ) :
PtL =
C qt 0
C0
t = ...2001, 2002, 2003,.. - numer roku
t = 0 (lub b)
- numer okresu bazowego (okresu odniesienia),
Ctq0
- wartość bazowego koszyka dóbr w cenach roku t,
C0
- wartość bazowego koszyka dóbr w cenach roku bazowego (roku odniesienia).
Powyższy indeks wskazuje, ile razy koszt nabycia ustalonego koszyka dóbr w roku t jest wyższy od kosztu
nabycia tego koszyka w roku bazowym (t=0) (w roku odniesienia).
gdzie:
Zad.1
Ceny ustalonego koszyka dóbr z okresu bazowego (t=0) w kolejnych umownych latach: t=0,1,2 wynosiły odpowiednio:
C0 =1600 [zł/k], C1 = 1920 [zł/k], C2 = 2016 [zł/k].
Oblicz i zinterpretuj indeksy cenowe.
A 2 Indeks cen Paaschego (PP):
Indeks cen Paaschego definiowany jest, jako stosunek nominalnej wartości nabytych
(sprzedanych) dóbr w okresie badanym (t) do wartości tych dóbr mierzonych w cenach z okresu
bazowego, co zapisujemy następująco:
ICK P (CPI P ) :
gdzie:
PtP =
C nt
Ct
t = ...2001, 2002, 2003,.. - numer roku
t = 0 (lub b)
- numer okresu bazowego (okresu odniesienia),
C tn
- wartość koszyka dóbr z roku t w cenach roku t (wartość nominalna ),
2
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
Ct
- wartość koszyka dóbr z roku t w cenach roku bazowego (wartość realna).
Powyższy indeks wskazuje, jaki wpływ na zmianę kosztów nabycia dóbr z roku t miała zmiana cen
w tymże roku w relacji do cen roku bazowego (t=0)
Zad. 2
Nominalna wartość wydatków na dobra konsumpcyjne w roku t=2006 wynosiła: C2006n = 2090 [zł/kt]. Realna wartość
koszyka dóbr z roku t=2006 w cenach roku1995 - uznanego za bazowy - kosztował odpowiednio: C2005 = 1100 [zł/kt]. Oblicz
i zinterpretuj indeks cen typu Paaschego.
3. Urealnienie wartości nominalnych
Wartość realną (Mt) otrzymamy dzieląc nominalną kwotę pieniężną (Mtn) pieniężną przez indeks poziomu cen
(Pt) z roku t, co zapiszemy następująco:
M t = M nt / Pt ,
Zad. 3
Płaca nominalna (Wtn) pewnego pracownika w latach t=0,1,2 nie ulegała zmianie i wynosiła 1800 zł. Wykorzystując
informacje dotyczące inflacji z zadania1, określ realną wartość płacy pracownika w przeliczeniu na poziom cen roku
bazowego (t=0).
4. Dynamika wzrostu poziomu cen
Roczna stopa inflacji w ujęciu ułamkowym:
πt =

∆Pt Pt − Pt − 1  Pt
=
= 
− 1 
Pt
Pt − 1
 Pt − 1

Stopa inflacji w ujęciu procentowym:
π t (%) = π t ⋅ 100
Stopa inflacji wskazuje, o ile procent w ciągu roku wzrósł przeciętny poziom cen.
Zad. 4
Wykorzystując informacje z zadania 1, oblicz i zinterpretuj roczne stopy inflacji
Indeks poziomu cen a roczna stopa inflacji:
Pt = (1 + π t ) ⋅ Pt −1
Zad. 5
Wykorzystując dane z tabeli 1, na podstawie rocznych stóp inflacji z lat 2003 -2005 (πt) oraz znajomości indeksu cen dóbr
konsumpcyjnych z 2002 roku (P2002) wyznaczyć wielkości indeksu poziomu cen w latach 2003-2005.
Indeks poziomu cen a stopa inflacji w skali jednego roku:
P = (1 + π )
Urealniona wartość pieniądza w cenach roku poprzedniego:
M = M n / P = M n /(1 + π )
Zad. 6
Roczna stopa inflacji wynosiła 5%. Płaca nominalna w danym roku wynosiła Wn = 2650 zł. Wyraź płacę w cenach roku ubiegłego (urealnij
płacę).
5. Roczna dynamika zmian wielkości realnych i nominalnych (na przykładzie płac)
Urealniona wartość płacy w cenach roku poprzedniego w warunkach rocznej stopy inflacji (π):
W = Wn /(1 + π )
Roczna stopa wzrostu płac realnych:
SWW : rw =
∆W W − W− 1
=
W− 1
W− 1
Roczna stopa wzrostu płac nominalnych:
SWWn : rwn =
∆Wn Wn − W− 1
=
W− 1
W−1
Przybliżona ocena rocznej stopy wzrostu płac realnych:
rw ≅ rwn − π
3
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
Zad. 7
Płaca nominalna w dwu kolejnych latach (2006 i 2007)wynosiła odpowiednio:
Wn2006 = 2500 zł, Wn2007 = 2808 zł
Inflacja roczna w 2007 roku wynosiła 4% (tzn. π = 0,04). Powiemy, że:
a. Stopa wzrostu płacy nominalnej wynosiła :
b. Realna płaca w roku 2007 (wyrażona w cenach roku 2006) wynosiła:
c. Stopa wzrostu płacy realnej wynosiła :
d. Przybliżona stopa wzrostu płacy realnej wynosiła
6.
7.
8.
Rodzaje inflacji
dynamika wzrostu cen a rodzaj inflacji
inflacja antycypowana i nieantycypowana
inflacja równomierna i nierównomierna
inercyjność inflacji
Skutki inflacji
efekt dochodowy i redystrybucyjny
drenaż fiskalny ludności
zniekształcenia rachunku ekonomicznego (zniekształcenie relacji cenowo-płacowych)
Inflacja a siła nabywcza pieniądza w Polsce
Tabela 1 Poziom inflacji i poziom przeciętnych płac w Polsce w latach 1993-2005
Rok
Lp
t
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
rwn(2007) = ...............
W2007 =..................
rw(2007) = ...............
rw(2007) ≈ ...............
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Indeks cen
dóbr
konsumpc.
(defator
dóbr
konsumpc.)
(1993=1,00)
Pt =
ICKt1993
1,0000
1,3220
1,6895
2,0258
2,3276
2,6023
2,7923
3,0743
3,2434
3,3050
Roczna
stopa
inflacji
(w % )
πt 100%
35,30%
32,20%
27,80%
19,91%
14,90%
11,80%
7,30%
10,10%
5,50%
1,90%
0,83%
3,50%
2,11%
1,00%
2,50%
4,20%
3,50%
2,60%
4,30%
3,70%
Przeciętna
Przeciętna
Przeciętna
Indeks cen
miesięczna miesięczna
miesięczna
dóbr
nominalna realna płaca konsumpc. realna płaca
płaca brutto
brutto
brutto
(defator
w złotych
w złotych
w złotych
dóbr
(z korektą
(w cenach konsumpc.) (w cenach
roku 1993 (2002=1,00) roku 2002)
Wn(t)*)
480,13
645,77
849,83
1075,39
1310,88
1516,21
1697,12
1893,74
2045,11
2133,21
2185,57
2273,44
2360,62
2475,88
2672,58
2942,17
3102,96
3224,10
3403,50
3521,70
wt1993
480,13
488,48
503,01
530,85
563,19
582,64
607,79
615,99
630,55
645,45
ICKt2002
0,3026
0,4000
0,5112
0,6130
0,7043
0,7874
0,8448
0,9302
0,9814
1,0000
wt2002
1586,68
1614,43
1662,42
1754,31
1861,25
1925,60
2008,90
2035,84
2083,87
2133,21
Roczna
stopa
wzrostu
płac
realnych
w%
SWRWt
1,74%
2,97%
5,53%
6,09%
3,45%
4,32%
1,35%
2,36%
2,36%
*) od 1999 roku płaca brutto uwzględnia obligatoryjną składkę na ubezpieczenia społeczne. Korekta polega na powiększeniu płac brutto z lat
1993-1998 o hipotetyczną wielkość składki na ubezpieczenia społeczne.
Źródło: opracowanie i obliczenia własne na podstawie danych GUS
Zad. 8
Wykorzystując dane z Tabeli 1:
8.1. zinterpretuj indeks cen dóbr konsumpcyjnych
8.2. zinterpretuj roczne stopy inflacji i na ich podstawie określ rodzaje inflacji
8.3. zinterpretuj miesięczne nominalne i realne płace brutto
8.4. zinterpretuj roczne stopy wzrostu płac realnych
8.5. wykorzystując roczne stopy inflacji z lat 2003 – 2005 oblicz brakujące indeksy cen z tych lat (patrz zad.5)
8.6. wykorzystując powyżej uzyskane informacje oblicz płace realne dla lat 2003-2005 oraz ich dynamikę roczną
4
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
8.7. oblicz roczne stopy wzrostu płac nominalnych dla lat 2003-2005
8.8. wykorzystując roczne stopy płac nominalnych i stóp inflacji oblicz przybliżone miary stóp wzrostu płac realnych i
porównaj je z miarami dokładnymi.
Pytania i zadania do problematyki 2
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Co to jest inflacja i jakie są jej bezpośrednie skutki?
Co to jest deflacja i jakie są jej bezpośrednie skutki?
Czym są i co mierzą indeksy cen dóbr konsumpcyjnych (ICK – CPI –P)?
Jak scharakteryzował byś ogólną różnicę pomiędzy indeksami cenowymi typu Laspeyresa i Paaschego?
Co oznacza sytuacja w której indeks cenowy w danym roku (Pt) jest większy lub mniejszy od jedności?
Jak na podstawie indeksów cenowych (Pt) określimy zmianę siły nabywczej pieniądza?
Jak na podstawie ciągu rocznych indeksów cen (P) obliczymy i zinterpretujemy roczną stopę inflacji (π)?
W jaki sposób, posługując się indeksami cen (Pt), wyznaczymy wartość realną dochodów nominalnych (Mtn)?
W jaki sposób, znając roczną stopę inflacji (π) w danym roku, możemy urealnić dochody nominalne (Mn) z danego
roku, wyrażając je w cenach roku wcześniejszego?
Jak w sposób przybliżony, znając nominalną stopę dochodów oraz roczną stopę inflacji, możemy określić realną stopę
wzrostu dochodów?
Określ rodzaje inflacji na podstawie poziomu rocznych stóp inflacji.
Omów pojęcia inflacji antycypowanej i nieantycypowanej.
Jak należy rozumieć pojęcie inflacji równomiernej i nierównomiernej?
Co oznacza, że inflacja ma charakter inercyjny i czym jej inercyjność można uzasadnić?
Na czym polega efekt dochodowy i redystrybucyjny inflacji?
Na czym polega drenaż fiskalny ludności wynikający z wystąpienia inflacji?
Z czego wynika, na czym polega oraz do czego prowadzi - wynikające z inflacji - zniekształcenie wzajemnych relacji
płac i cen w gospodarce?
Zadanie testowe:
Poziomy cen dóbr konsumpcyjnych (Pt) oraz wynagrodzenia nominalne w złotych (Wnt) w kolejnych latach
t=0,1,2... przyjęły następujące wartości:
P0 = 1,000,
P1 = 1,200,
P2 = 1,2300
Pt :
Wnt:
Wn0 = 1500,00
Wn1=1890,00
Wn2 = 2014,74
Na podstawie powyższych informacji stwierdzam ,że :
1.1 10 zł z roku bazowego (t=0) miało siłę nabywczą ................. zł z roku t=1
oraz siłę nabywczą .................. zł z roku t=2,
1.2 roczna stopa inflacji w roku t=1 wynosiła: π1·100% =............., co oznacza, że przeciętny poziom cen dóbr
konsumpcyjnych w roku t=1 w porównaniu z rokiem t=0........ .................................................................
1.3 roczna stopa inflacji w roku t=2 wynosiła: π2·100% =............., co oznacza, że przeciętny poziom cen dóbr
konsumpcyjnych w roku t=2 w porównaniu z rokiem t=1........ .................................................................
1.4 Z punktu widzenia dynamiki zmian stwierdzamy, że w roku t=1 inflacja miała charakter inflacji..................,
natomiast w roku t=2 miała charakter inflacji...............................
1.5 Płaca realna w przeliczeniu na ceny roku bazowego wynosiła odpowiednio:
W1 = ................... w roku t=1,
W2 = ................... w roku t=2.
1.6 Dokładna roczna stopa wzrostu płac realnych wynosiła odpowiednio:
w roku t=1: rW1 100= ...............%
w roku t=2: rW2·100= ................%
Literatura: { Materiał uzupełniający do [P.1],[P.1] s.7-19},{[P.2] s.14-19,}, { [P.3] s.24-67, s.132-169, 79130},
Ćwiczenie 4
RACHUNEK PRODUKTU NARODOWEGO
1. Podstawowe podmioty w gospodarce rynkowej: Gospodarstwa domowe (GD), Przedsiębiorstwa, Państwo Instytucje Państwowe
2. Ruch okrężny pomiędzy przedsiębiorstwami i gospodarstwami domowymi - uproszczony obraz przepływów
3. Mierniki aktywności gospodarczej kraju
Trzy sposoby pomiaru aktywności gospodarcze (patrz: rys.4.1):
A. jako wartość wytworzonych i sprzedanych przez przedsiębiorstwa produktów finalnych, (metoda produktowa),
B. jako wartość wydatków gospodarstw domowych na zakup dóbr finalnych, (metoda popytowo-wydatkowa),
C. jako sumę dochodów gospodarstw domowych z tytułu świadczonych usług czynników produkcji (metoda
dochodowa). .
5
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
Strumień wydatków na zakup dóbr konsumpcyjnych (C)
Strumienie (wartości) dóbr konsumpcyjnych (C)
Strumienie produktów
pośrednich
Przedsiębiorstwa:
- producenci dóbr
ekonomicznych
- dysponenci czynników
produkcji
Wydatki na (I)
Inwestycje (I)
Oszczędności (S)
Inwestycje (I)
Zobowiązania
Gospodarstwa domowe:
- konsumenci dóbr
- właściciele czynników
produkcji
Tytuły własności
(Aktywa)
Strumienie usług czynników produkcji
Strumień dochodów za usługi czynników produkcji (Y) (przed opodatkowaniem)
Rys. 3.1 Ruch okrężny pomiędzy gospodarstwami domowymi i przedsiębiorstwami
bez udziału państwa w warunkach gospodarki zamkniętej
(schemat ideowy określenia warunków równowagi globalnej)
A. Metoda produktowa pomiaru aktywności gospodarczej kraju:
Istota PKB:
Produkt krajowy brutto (PKB) (ang.: GDP - Gross Domestic Product) jest to wartość dóbr finalnych
wytworzonych na terenie danego kraju w ciągu roku (względnie kwartału lub półrocza).
Dobra finalne, są to produkty nie podlegające dalszemu przekształceniu i trafiające do ostatecznego użytkownika.
Zaliczamy do nich:
• dobra konsumpcyjne, nabywane i konsumowane przez gospodarstwa domowe
• dobra inwestycyjne (kapitał rzeczowy), nabywane z oszczędności gospodarstw domowych i będące w dyspozycji
przedsiębiorstw
Pomiar PKB metodą produktową:
Produkt krajowy brutto (PKB) jest to suma wartości produkcji dodanej wytworzonej na terenie kraju w
ciągu roku
PKB:
Y = Y1+Y2+....+Yk = ΣYi
gdzie:
Produkcja dodana (Yi) jest to wartość produkcji sprzedanej (Ri) pomniejszona o wartość środków rzeczowych (
CMi - produktów pośrednich) wykorzystanych do produkcji w i-tym przedsiębiorstwie.:
Yi = Ri - MCi
Produkty pośrednie są to produkty podlegające dalszemu przetworzeniu w procesie produkcji.
PKB:
gdzie:
B. Metoda popytowo –wydatkowa pomiaru aktywności gospodarczej kraju
YAD = C+I + G +NX
YAD
- produkt krajowy jako efektywny popyt globalny mierzony sumą wydatków (zakupów efektywnych)
następujących pozycji:
C
- ekonomicznie uzasadnione wydatki na dobra konsumpcyjne,
I
- ekonomicznie uzasadnione wydatki inwestycyjne,
G
- wydatki rządowe
NX
- wartość eksportu netto: Eksport (EX) – Import (Im)
C. Metoda dochodowa pomiaru aktywności gospodarczej kraju
C.1 Z punktu widzenia pochodzenia właścicieli czynników produkcji
PKB:
Y = DGKkr + DGZkr
gdzie:
DGKkr – dochody gospodarstw krajowych uzyskane w kraju
DGZkr dochody gospodarstw zagranicznych w kraju
C.2 Z punktu widzenia rodzaju czynników produkcji
PKB:
Y = D(L) + D(K)
gdzie:
D(L)
- dochody gospodarstw domowych (krajowych i zagranicznych) z tytułu pracy
D(K)
- dochody gospodarstw domowych (krajowych i zagranicznych) z tytułu
zaangażowania kapitału własnego.
6
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
Wpływy z eksportu
Dochody netto z tytułu usług
czynników za granicą
Eksport (Ex)
Import (Im)
Wydatki na dobra
importowane
Zagranica
Strumienie netto usług
czynników za granicą
Strumień wydatków na zakup dóbr konsumpcyjnych (C)
Strumienie (wartości) dóbr konsumpcyjnych (C)
Strumienie produktów
pośrednich
Przedsiębiorstwa:
- producenci dóbr
ekonomicznych
- dysponenci czynników
produkcji
Wydatki na I
Inwestycje (I)
Gospodarstwa domowe:
- konsumenci dóbr
- właściciele czynników
produkcji
Oszczędności (S)
Inwestycje (I)
Zobowiązania
Tytuły własności
(Aktywa)
Strumienie usług czynników produkcji
Strumień dochodów za usługi czynników produkcji
(przed opodatkowaniem)
Realizacja zamówień
rządowych (G)
Wydatki rządowe (G)
Podatki (TA)
Rząd
Transfery (TR)
Rys. 3.2 Ruch okrężny pomiędzy gospodarstwami domowymi i przedsiębiorstwami
z udziałem państwa w warunkach gospodarki otwartej.
(schemat ideowy określenia warunków równowagi globalnej)
4. Realny i nominalny produkt krajowy brutto – pojęcie deflatora
5. Realna i nominalna stopa wzrostu PKB a stopa inflacji
6. Produkt Narodowy Brutto (PNB –GNP) – miernik aktywności gospodarczej narodu
7. Produkt Krajowy Netto i Produkt Narodowy Netto
•
•
•
Podstawowe pojęcia:
Amortyzacja kapitału (D) (ang.: Depreciation Capital)
Produkt krajowy netto (PKN) (ang.: NDP – Net Domestic Product)
Produkt narodowy netto (PNN) (ang.: NNP – Net National Product)
8. Prosty Model Gospodarki w równowadze
A) Model gospodarki zamkniętej bez udziału państwa (rządu)
Popyt globalny (planowane wydatki):
AD = C + I
Dochód dyspozycyjny:
YD = Y (bez udziału państwa dochód dyspozycyjny jest równy produktowi krajowemu)
YD = C + S (podział dochodu dyspozycyjnego)
Stan równowagi globalnej (popyt globalny równa się produktowi równemu dochodowi dyspozycyjnemu):
AD = Y => C+I =C+S => I = S
Wniosek:
w warunkach gospodarki zamkniętej bez udziału państwa równowaga globalna wystąpi, jeśli inwestycje globalne (I) będą równe
oszczędnościom (S).
B) model gospodarki z udziałem państwa (rządu)
Popyt globalny (planowane wydatki):
AD = C + I + G
Dochód dyspozycyjny:
YD = Y – TA + TR (tworzenie dochodu dyspozycyjnego)
YD = C + S ( podział dochodu dyspozycyjnego)
Y – NT = C + S => Y = (C + S) + NT, czyli: Y= C + S +NT,
gdzie: NT = TA – TR (podatki netto)
Stan równowagi globalnej:
AD = Y => C +I + G = C + S + NT => I + G = S + NT
7
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
Wniosek:
w warunkach gospodarki zamkniętej z udziałem państwa równowaga globalna wystąpi, jeśli:
•
wydatki rządowe będą równe podatkom netto (G=NT) to inwestycje będą równe oszczędnościom (I=S),
•
wydatki rządowe będą większe od podatków netto (G>NT) to inwestycje będą mniejsze od oszczędności (I<S), tym samym
deficyt wydatków rządowych pokrywany będzie z oszczędności gospodarstw domowych,
•
wydatki rządowe będą mniejsze od podatków netto (G<NT) to inwestycje będą większe od oszczędności (I>S).
C) prosty model gospodarki otwartej ( z udziałem handlu zagranicznego)
Popyt globalny (planowane wydatki):
AD = C + I + G + NX
Gdzie: NX = EX - IM
Dochód dyspozycyjny:
YD = Y – NT (tworzenie dochodu dyspozycyjnego)
YD = C + S ( podział dochodu dyspozycyjnego)
Y – NT = C + S => Y = C + S - NT
Stan równowagi globalnej:
AD = Y => C + I + G+ NX = C + S + NT => I + G+ NX = S + NT
Wniosek:
w warunkach gospodarki otwartej z udziałem państwa równowaga globalna wystąpi, jeśli:
•
wydatki rządowe będą równe podatkom netto (G=NT) to (I +NX) = S,
•
wydatki rządowe będą większe od podatków netto (G>NT) to (I +NX) < S,
•
wydatki rządowe będą mniejsze od podatków netto (G<NT) to (I +NX) > S,
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Pytania do problematyki 4.
Czym są i jaką funkcję spełniają gospodarstwa domowe w społecznym procesie gospodarowania?
Czym są i jaką funkcję spełniają przedsiębiorstwa w społecznym procesie gospodarowania?
Co należy do podstawowych funkcji państwa w społecznym procesie gospodarowania?
Za pomocą jakich podstawowych narzędzi państwo prowadzi politykę makroekonomiczną?
Omów trzy sposoby pomiaru aktywności gospodarczej kraju.
Na podstawie metody produktowej wyjaśnij istotę PKB
Co to jest produkt dodany i jak na jego podstawie obliczamy PKB
Jak zdefiniujemy produkt krajowy brutto (PKB) na gruncie metody popytowej?
Jak możemy zdefiniować PKB na gruncie metody dochodowej?
Wyjaśnij pojęcia nominalnego i realnego produktu krajowego (PKBn, PKB) oraz deflatora produktu krajowego.
Jaka jest zasadnicza różnica pomiędzy indeksem cen dóbr konsumpcyjnych (ICK-CPI) a deflatorem produktu krajowego?
Co to jest produkt narodowy brutto (PNB) i jak go obliczamy?
Wyjaśnij istotę produktu krajowego i narodowego netto (PKN, PNN).
Literatura: {[P1]s.21-33}, {[P.2]s.19-45}, {[P3]s.170-198}.
Ćwiczenie 5
PRODUKT KRAJOWY A ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE – PRODUKT POTENCJALNY
1. Długookresowa i krótkookresowa funkcja produktu krajowego
2. Krótkookresowa funkcja produktu krajowego a popyt na pracę
CN(N)
Y
YG
Y(L)
G
Wartościowa funkcja produkcji:
Y = Y(N),
gdzie:
Y – wartość produkcji dodanej,
N – nakłady pracy
Funkcja kosztów pracy:
CN = w·N
gdzie: w - płaca jednostki pracy.
Zysk:
Π = Y(N) - w·N
przedział
strat
YD
N0
D
ND
przedział zysku
N
NG
Założenie:
K = const.
Rys. 5.1 Krótkookresowa funkcja produkcji i kosztów pracy
a prawo malejących przychodów
Prawo malejących przychodów: W gospodarce rynkowej przedsiębiorstwa zatrudniają czynniki produkcji w takim
przedziale, w którym każdej dodatkowo zatrudnionej jednostce czynnika towarzyszy coraz mniejszy przyrost
produkcji.
Prawo opadającej krzywej popytu na pracę: ceteris paribus wzrost płac prowadzi do spadku popytu na pracę.
3. Makroekonomiczny rynek pracy – bezrobocie i jego charakter
Podaż pracy jest to ekonomicznie uzasadniona oferta podjęcia pracy.
Prawo rosnącej krzywej podażypracy: ceteris paribus, wzrost wynagrodzeń prowadzi do wzrostu podaży pracy
(wzrostu gotowości podjęcia pracy przez pracobiorców)
8
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
w 3N
Y
w 1N
w 2N
Y(N)
gdzie:
Y = Y(N) – funkcja produkcji,
N - nakłady pracy,
wi – płaca jednostkowa,
CNi = wiN – koszty pracy,
Y1
Y2
Y3
- max. zysk
N
w
Wzrost płac (w) prowadzi do spadku
poziomu zatrudnienia (N) przy którym
przedsiębiorstwa osiągają maksymalny
zysk. Obrazem graficznym tego
rodzaju zmian jest opadająca krzywa
popytu na pracę (LD).
w3
w2
w1
LD
N3
N2
N
N3
Rys. 5.2 Graficzna metoda wyznaczania krzywej popytu na pracę
w
AJ
wZ
A
B
E
wE
LF
gdzie:
Y(N):
LD:
LF:
C
F
LD
NA
Y
YP
YA
NE
NB
NF NC N
AJ:
wE:
NE:
YP:
NA:
YA:
Krótkookresowa funkcja produkcji (K, A = const)
Krzywa popytu na pracę
Krzywa podaży siły roboczej (aktywnych
zawodowo)
Krzywa podaży mogących i chcących pracować
Płaca równoważąca popyt na pracę (LD) z podażą
osób chcących i mogących pracować (AJ)
Zatrudnienie w warunkach równowagi
Produkt potencjalny, tzn. YP(E)=Y(NE)
Zatrudnienie w warunkach płacy wZ
Produkt rzeczywisty, tzn. YA=Y(NA)
Y(N)
Bezrobocie naturalne:
Stopa bezrobocia naturalnego:
Bezrobocie całkowite:
Stopa bezrobocia całkowitego:
Bezrobocie przymusowe:
Bezrobocie dobrowolne:
Un=NF-NE
un=Un/NF
U = NC-NA
u = U/NC
UB= NB-NA
UC= NC-NB
NE
NA
Rys. 5.3 Produkt rzeczywisty i potencjalny a charakter bezrobocia – analiza krótkookresowa
Problemy do omówienia:
Pr.1. Pojęcie stopy bezrobocia oraz stopy aktywności zawodowej
Pr.2.Istota krzywych podaży pracy LF i AJ
Pr.3. Charakter bezrobocia i jego podstawowe mierniki (równowaga na rynku pracy a stopa bezrobocia
naturalnego oraz pojęcie produktu potencjalnego, bezrobocie całkowite a bezrobocie przymusowe i dobrowolne,
produkt rzeczywisty a potencjalny – patrz rys.5.3)
9
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
Zad. 1.
Wykorzystując rysunek 3 oraz wiedząc, że:
NE - 12,25 mln, NB - 13,5 mln,
NF - 14 mln.
NC - 15,5 mln
NA - 10 mln. ,
określ:
•
W warunkach wolnorynkowych zatrudnienie wyniesie .....................mln. osób, bezrobocie naturalne...............mln. osób
natomiast stopa bezrobocia naturalnego będzie równa .................%.
•
Wiedząc, że agregatowa funkcja produktu krajowego mierzonego w mld złotych jest równa: Y=105N0,5 produkt
potencjalny (YP ) wyniesie ..................mld złotych.
•
Podniesienie płac do poziomu WZ spowoduje, iż bezrobocie całkowite wyniesie ...............mln. osób a stopa bezrobocia
całkowitego będzie równa .........................%
•
W warunkach płacy WZ bezrobocie przymusowe wyniesie..............mln. osób, natomiast bezrobocie naturalne wyniesie
.............mln. osób, z kolei stopa bezrobocia naturalnego będzie wynosiła................%.
•
W warunkach płacy WZ produkt rzeczywisty YR osiągnie poziom .....................mld. złotych i w porównaniu z
produktem potencjalnym będzie niższy o .................. mld. złotych.
Zad. 2
Dane są funkcje podaży pracy i popytu na pracę:
AJ = 10 000 + 12w
LD = 20 000 - 8w
Przy danej technologii i zasobie kapitału funkcja produkcji przyjmuje postać:
Y= 3N0,5
1) Wykreśl funkcje popytu i podaży w odwrotnym układzie współrzędnych
2) Znajdź poziom równowagi zatrudnienia i płacy
3) Określ poziom produkcji potencjalnej dla gospodarki .
4) Załóż, że płaca w danych warunkach techniczno-ekonomicznych wzrośnie o 5% ponad poziom równowagi.
Wyznacz wielkość bezrobocia przymusowego.
5) Jaki będzie poziom produkcji w nowych warunkach?
4. Rodzaje bezrobocia
• bezrobocie frykcyjne
• bezrobocie strukturalne
• bezrobocie koniunnkturalne
• bezrobocie klasyczne
5. Ekonomiczne skutki bezrobocia – prawo Okuna
Skutki ekonomiczne wynikają z następującego ciągu zależności:
•
im większe jest bezrobocie, tym mniejsze jest zatrudnienie,
•
im mniejsze jest zatrudnienie, tym mniejszy jest produkt rzeczywisty,
•
im mniejszy jest produkt rzeczywisty, tym większa jest różnica pomiędzy produktem rzeczywistym a potencjalnym,
•
im większa jest różnica pomiędzy produktem rzeczywistym a potencjalnym tym mniejsze są dochody realne ludności.
Prawo Okuna:
Spadek stopy bezrobocia (u) w stosunku do naturalnej stopy bezrobocia (un) o jeden punkt procentowy wymaga
wzrostu realnego produktu krajowego (Y) w stosunku do produktu potencjalnego (Yp) o (a = 3) punkty procentowe.
Zapis formalny prawa Okuna
(Y-Yp)/Yp = -a (u – un), gdzie stopy bezrobocia ujęte są w postaci ułamkowej.
Zad 3
Załóżmy, że naturalna stopa bezrobocia w Polsce wynosi 6%, tzn. że w ujęciu ułamkowym un=0,06. Rzeczywista stopa
bezrobocia wynosi 18%, tzn., że u=0,18. Niech wartość parametru a=2,5. Określi i zinterpretuj:
a) stopień niewykorzystania czynników mierzony procentowym odchyleniem produktu rzeczywistego od produktu
potencjalnego,
b) wielkość produktu potencjalnego wiedząc, że produkt rzeczywisty wynosi: Y=770 mld. złotych
6.
Społeczne skutki bezrobocia
7.
Metody walki z bezrobociem
Pytania do problematyki 5.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Omów czynniki podażowe produkcji i wyjaśnij o czym one decydują w tworzeniu produktu krajowego.
O czym decyduje popyt globalny w społecznym procesie tworzenia produktu krajowego?
Wyjaśnij różnicę pomiędzy długim i krótkim okresem w sensie ekonomicznym.
Co określa funkcja produkcji?
Czym charakteryzuje się krótkookresowa funkcja produkcji.
Jak brzmi prawo malejących przychodów?
Czym jest popyt na pracę?
Czym jest krzywa popytu na pracę?
Jak brzmi prawo opadającej krzywej popytu na pracę?
Czym jest podaż pracy?
Jak definiujemy stopę bezrobocia ?
Jak definiujemy stopę aktywności zawodowej?
Na podstawie rysunku 3 wyjaśnij następujące pojęcia: bezrobocie naturalne, bezrobocie całkowite, bezrobocie przymusowe, bezrobocie
dobrowolne.
14. Co to jest produkt potencjalny?
15. Czym charakteryzuje się bezrobocie frykcyjne?
10
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
Czym jest bezrobocie strukturalne?
Wyjaśnij istotę bezrobocia koniunkturalnego.
Omów pojęcie bezrobocia klasycznego.
Scharakteryzuj podstawowe skutki ekonomiczne bezrobocia.
Omów prawo Okuna.
Omów skutki społeczne bezrobocia.
Scharakteryzuj metody przeciwdziałania bezrobociu przez instytucje państwowe.
Literatura:{[P.1]s.35-41}, {[P.2]s. 223- 247, 194-198}, {[P.3]s.325-354}
Ćwiczenie. 6
KOLOKWIUM
Ćwiczenie 7
RÓWNOWAGA POMIĘDZY POPYTEM GLOBALNYM A DOCHODEM W WARUNKACH
GOSPODARKI ZAMKNIĘTEJ BEZ UDZIAŁU PAŃSTWA - POJĘCIE MNOŻNIKA.
1. Założenia do prostego modelu produktu zdeterminowanego przez popyt globalny - koncepcja Keynesa
2. Globalny (zagregowany) popyt konsumpcyjny a dochody ludności - krańcowa skłonność do konsumpcji
(KSK - MPC) i do oszczędzania (KSO – MPS).
3. Dochód dyspozycyjny w warunkach gospodarki zamkniętej z udziałem państwa:
Zauważ, że dochód dyspozycyjny (YD – rozporządzalny) gospodarstw domowych zdefiniujemy
następująco:
YD = Y – TA +TR = Y – NT,
gdzie:
Y:
TA:
TR:
NT:
Produkt Krajowy Brutto( PKB)
Podatki brutto
Transfery
Podatki netto
4. Liniowa funkcja konsumpcji:
C(YD): C = C + cYD
C
gdzie:
∆C = C2 - C1
∆YD = YD2 – YD1
0<c<1
C = C + cYD
C2
∆C
C2 = C + cYD2
Oznacza to, że:
∆C = c· ∆YD,
a stąd:
KSK = ∆C/∆YD = c
C1
∆YD
C
YD1
Liniowa funkcja konsumpcji [C(YD)]
wyznacza poziom konsumpcji w
zależności od poziomu dochodu (YD).
Stwierdzamy, że:
C1 = C + cYD1
YD2
YD
Rys. 7.1 Graficzna metoda wyznaczania krańcowej skłonności do konsumpcji (KSK)
Zad. 1
Dana jest następująca globalna funkcja popytu konsumpcyjnego:
C = 40 + 0,75·YD
Gdzie: C – wielkość globalnego popytu (planowanych wydatków) na dobra konsumpcyjne w mld złotych,
YD – wielkość dochodu dyspozycyjnego ludności w mld złotych
Wyznacz i zinterpretuj:
a) krańcową skłonność do konsumpcji (KSK),
b) autonomiczne wydatki konsumpcyjne
Zad 2
Wykorzystując informacje z zadania 1, wyznaczyć i zinterpretować krańcową skłonność do oszczędzania (KSO).
11
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
C
Ch=YD
I konsumpcja
S>0
C = C + cYD
Ĉ
C
S<0
450
ŶD
S
II Oszczędności
YD
S = − C + (1 − c)YD
0
ŶD
Hipotetyczna linia (Ch) 450 wyznacza
poziom konsumpcji równy dochodom
dyspozycyjnym (YD). Punkt przecięcia
funkcji konsumpcji [C(YD)] z linią Ch,
wyznacza taki poziom dochodu (ŶD),
przy którym konsumpcja (C) zrówna
się z dochodem (YD) a oszczędności
(S) będą równe zero. Zauważmy, że
jeśli:
a) YD > ŶD to C < YD i S > 0
b) YD < ŶD to C > YD i S < 0
W sytuacji (b) konsumpcja przewyższa
dochody. Tym samym społeczeństwo
na cele konsumpcyjne przeznacza
część
zgromadzonych
wcześniej
zasobów oszczędności. Są to tzw.
dezoszczędności.
YD
−C
Rys. 7.2 Globalna funkcja konsumpcji i oszczędności
5. Model popytu globalnego [AD(Y)] w warunkach gospodarki zamkniętej bez udziału państwa a długookresowe
ograniczenie podażowe poziomu równowagi globalnej (AD0 = Y0) na podstawie modelu globalnego popytu
Zauważ: w warunkach gospodarki zamkniętej bez udziału państwa dyspozycyjny (YD) jest równy produktowi
krajowemu (Y), jako że podatki i transfery nie występują, tym samym:
YD = Y – TA +TR = Y – NT = Y, jako że: NT=0
Problem 1
Zdefiniuj i zinterpretuj funkcję popytu globalnego w warunkach gospodarki zamkniętej bez udziału państwa na przykładzie
rys. 7.3
AD
ADh=Y
gdzie:
A=I+C
AD=Ā+cY
E0
AD0
Ā
Zauważmy, ze linia 450 jest zbiorem
wszystkich
możliwych
punktów
wyznaczających
stan
równowagi
pomiędzy popytem globalnym (AD) a
dowolnym poziomem produktu (Y), co
oznacza, że ADh=Y. Funkcja popytu
globalnego [AD(Y)] przecina linię 450
w punkcie E0. Tym samym, w
warunkach ustalonego poziomu popytu
autonomicznego Ā i występującej
skłonności do konsumpcji (c) poziom
produkcji Y0 zrównuje się z popytem
globalnym AD0.
450
Y0
Y
Rys. 3.Graficzna prezentacja stanu równowagi globalnej
Problem 2
Przedyskutuj problem funkcji popytu globalnego i krótkookresowego punktu równowagi (Y0) z uwzględnieniem
potencjalnych możliwości produkcji gospodarki krajowej (Yp) na przykładzie rys.4
Zad.3
Wykorzystując informacje z przykładu pierwszego oraz wiedząc, że autonomiczne wydatki inwestycyjne wynosiły: Ĭ = 160
mld. zł, określ:
a) funkcję popytu globalnego AD(Y) w warunkach gospodarki zamkniętej bez udziału państwa,
b) poziom produktu krajowego zrównoważonego z popytem globalnym,
12
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
AD
Y
Y(N)
EP
YP
A0
Y0
ADh
ADP
AD(Y)
AD0
Ā
450
NA
N
NE
Y0
YP
Y
Rys. 7.4 Funkcja popytu globalnego i krótkookresowy punkt równowagi (Y0)
a potencjalne możliwości produkcji gospodarki krajowej (Yp)
6. Stan równowagi i nierównowagi pomiędzy popytem globalnym a produktem krajowym
Problem 3
Na podstawie rysunku 5 przedyskutuj problem nierównowagi i równowagi globalnej
AD
gdzie:
ADh=Y
A=I+C
AD=Ā+cY
ADG
G
E0
AD0
ADD
D
Ā
Sytuacja D: Popyt globalny przewyższa
wartość produktu globalnego (ADD>YD).
W tej sytuacji przedsiębiorstwa, mając
niewykorzystane moce produkcyjne, będą
zwiększać produkcję, przybliżając poziom
produktu do poziomu równowagi (Y0).
Sytuacja G: Popyt globalny jest niższy od
produktu globalnego (ADG<YG)
W tej sytuacji w przedsiębiorstwach powstają nadmierne zapasy produkcji. Celem ich
likwidacji przedsiębiorstwa będą zmniejszać
produkcję, przybliżając poziom produktu do
poziomu równowagi (Y0).
450
YD
Y0
YG
Y
Rys. 7.5. Graficzna prezentacja stanu równowagi i nierównowagi
globalnej
6. Mnożnik wydatków autonomicznych (inwestycyjnych)
Problem 4
Wykorzystując rysunek 6 wyjaśnij istotę mnożnika wydatków autonomicznych (inwestycyjnych)
Zad. 4
Wykorzystując funkcję popytu globalnego z zadania 3 określ:
a) mnożnik wydatków autonomicznych,
b) przyrost produktu zrównoważonego, jeśli inwestycje wzrosną o 5 mld. zł i utrzymają się na nowym poziomie
c) sprawdź jaki będzie poziom produktu zrównoważonego, jeśli inwestycje wyniosą 165 mld. zł
Zad. 5
Model gospodarki zawiera następujące równania:
AD = C + I
C = 50 + 0,8Y
Inwestycje ( I ) mają charakter egzogeniczny i ich wartość wynosi 80 jednostek.
1) zinterpretuj KSK,
2) wyznacz poziom produktu zrównoważonego z popytem globalnym,
3) oblicz i zinterpretuj mnożnik inwestycyjny,
4) zakładając, że poziom inwestycji wzrośnie do 50 jednostek określ nowy poziom zrównoważonego z popytem globalnym
produktu,
5) zbadaj ile jednostek przyrostu zrównoważonego produktu przypadnie na jednostkę przyrostu inwestycji.
13
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
AD
ADh=Y
AD=Ā2+cY
AD=Ā1+cY
E02
AD02
∆Ā
∆Y0
E01
AD01
Ā2
∆Y0
∆Ā
Ā1
450
Y01
Y02
Na skutek wzrostu wydatków
autonomicznych z poziomu Ā1 do Ā2
zmienia
się
położenie
punktu
równoważącego popyt globalny z
produktem globalnym. W rezultacie
przyrostowi
wydatków
autonomicznych
towarzyszy
znacznie
wyższy przyrost zrównoważonego
produktu, tzn.:
∆Ā < ∆Y0
gdzie:
∆Ā = Ā2 – Ā1
∆Y0 =Y02 – Y01
Jest to tak zwany efekt mnożnikowy.
Y
Yp
Rys. 7.6.Graficzna prezentacja ostatecznych efektów działania mnożnika
inwestycyjnego w warunkach gospodarki zamkniętej bez udziału państwa
Literatura: {[P.1]s.43-49}, {[P.2]s.68-86, 90-93}, {[P.3]s.199-229, 241-262}
Ćwiczenie 8
POLITYKA FISKALNA PAŃSTWA A POPYT GLOBALNY
- MNOŻNIK WYDATKÓW AUTONOMICZNYCH W WARUNKACH GOSPODARKI OTWARTEJ
1. Pojęcie polityki fiskalnej państwa
• wydatki państwa i ich charakter
• podstawowe źródła dochodów
• budżet państwa – pojęcie i jego cele
2. Popyt globalny w warunkach gospodarki otwartej
• popyt globalny a wydatki rządowe i eksport netto:
AD = I + G + C +NX
• export netto:
NX = EX – IM
• dochód rozporządzalny (dyspozycyjny):
Yd = Y - TA + TR = (1 - t)Y
gdzie:
TA-TR = t Y - podatki netto
t = (TA-TR)/Y - stopa podatkowa netto
3. Popyt konsumpcyjny a produkt krajowy – KSK’ a stopa podatków netto
funkcja konsumpcji:
C = C + cYD = C + c(1 − t )Y
Problem 1
Wykorzystując rys. 81 zinterpretuj krańcową skłonność do konsumpcji ze względu na produkt krajowy w warunkach zmiany
stóp podatkowych
•
C
C = C + c(1 − t 1 )Y
C2(1)
C = C + c(1 − t 2 )Y
∆C1
C2(2)
∆C2
C1(1)
C1(2)
gdzie:
∆Ci(j) = Ci(j) – Ci
∆Y = Y2 – Y1
0<c<1
t1 < t2
C
Y1
Y2
Wzrost stopy podatkowej z
poziomu t1 do t2 zmienia
nachylenie funkcji globalnego
popytu
konsumpcyjnego.
W
rezultacie,
takiemu
samemu
przyrostowi produktu krajowego,
towarzyszy mniejszy przyrost
konsumpcji globalnej. Oznacza to,
że wzrost stopy podatkowej
prowadzi do spadku krańcowej
skłonności do konsumpcji.
Y
Rys. 8.1 Ocena krańcowej skłonności do konsumpcji w warunkach zmiany stopy podatków netto
Zad.1
Krańcowa skłonność do konsumpcji ze względu na dochody dyspozycyjne wynosi:
KSK = ∆C/∆YD =c =0,75
Wyznaczyć i zinterpretować krańcową skłonność do konsumpcji ze względu na produkt krajowy w przypadkach, gdy stopa
podatków netto wzrośnie z poziomu t1=0,2 do poziomu t2=0,3.
14
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
4. Stan równowagi i nierównowagi pomiędzy popytem globalnym a produktem krajowym
•
Funkcja popytu globalnego [AD(Y)] w warunkach gospodarki otwartej : AD = A + c(1 − t )Y
Autonomiczny popyt globalny:
A = I + G + NX + C
Problem 2
Na podstawie rys. 8.2 przedyskutuj problem wyznaczenia funkcji popytu globalnego
•
AD
Funkcja popytu globalnego:
AD = A + c(1 − t )Y
I + G + NX + C + c(1 − t )Y
gdzie:
I + G + C + c(1 − t )Y
I + C + c(1 − t )Y
A = I + G + NX + C
C + c(1 − t )Y
NX
G
I
Funkcja popytu globalnego AD(Y) jest funkcją
złożoną z funkcji popytu konsumpcyjnego C(Y,t)
oraz nakładów inwestycyjnych (I), wydatków
rządowych (G) oraz eksportu netto (NX).
C
Y
Rys. 2.Graficzna prezentacja wyznaczenia funkcji popytu globalnego
Problem 3
Przedyskutuj problem produktu globalnego zrównoważonego z popytem globalnym i przedstaw to na rysunku
wiedząc, że:
• Funkcja równowagi globalnej (AD0 = Y0):
Y0 = A + c(1 − t )Y0
•
Poziom produktu globalnego zrównoważonego z popytem globalnym:
Y0 =
1
A
1 − c(1 − t )
Zad.2.
Krańcowa skłonność do konsumpcji ze względu na dochody dyspozycyjne wynosi:
KSK = ∆C/∆YD =c =0,75
Stopa podatków netto jest równa :
t = 0,2
Wydatki autonomiczne inwestycyjne, rządowe, netto eksport oraz konsumpcyjne, mierzone w mld. złotych wynoszą
odpowiednio:
I = 150, G = 140,
NX = 30, C = 40
Określić:
a. funkcję globalnego popytu konsumpcyjnego,
b. funkcję popytu globalnego
c. poziom produktu globalnego zrównoważonego z popytem globalnym.
5. Zrównoważony produkt krajowy brutto w warunkach zmiany wydatków autonomicznych (rządowych)
•
Stan równowagi globalnej w warunkach, gdy wydatki rządowe wzrastają z poziomu G1 do poziomu G 2 :
1
1
A1 =
( G1 + I + N X + C )
1 − c(1 − t )
1 − c(1 − t )
1
1
Y02 =
A2 =
( G 2 + I + NX + C )
1 − c(1 − t )
1 − c(1 − t )
Y01 =
•
Przyrost produktu zrównoważonego:
∆Y0 =
gdzie:
•
1
∆G
1 − c(1 − t )
∆Y0 = Y02 − Y01 , ∆ G = G 2 − G1
Mnożnik wydatków rządowych:
∆Y0
1
>1
=
∆ G 1 − c(1 − t )
15
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
Problem 4
Zinterpretuj mnożnik wydatków rządowych w kontekście rysunku 8.3
AD
ADh=Y
AD=Ā2+c(1-t)Y
AD=Ā1+c(1-t)Y
E02
AD02
∆G
∆Y0
Efekt mnożnika wydatków rządowych:
∆A = ∆ G < ∆Y0
gdzie:
∆ A = ∆ G = G 2 − G1
∆Y0 =Y02 – Y01
E01
AD01
∆Y0
∆G
Ā2
Ā1
450
Y01
Y02
Y
Yp
Rys. 8.3.Graficzna prezentacja ostatecznych efektów działania
mnożnika wydatków rządowych
Zad. 3
Wykorzystując informacje z zad. 2 załóż, że wydatki rządowe wzrastają o 20 mld złotych i w nowych warunkach wynoszą 160 mld zł.
Określić:
a.
funkcję popytu globalnego w nowych w starych i nowych warunkach
b. poziom produktu zrównoważonego z popytem globalnym w starych i nowych warunkach,
c.
przyrost produktu zrównoważonego,
d. mnożnik wydatków rządowych
6. Zrównoważony produkt krajowy brutto w warunkach zmiany stopy podatkowej
Problem 5
W kontekście rysunku 4 przedyskutuj istotę wpływu zmiany stopy podatkowej na produkt krajowy zrównoważony z popytem globalnym
AD
gdzie:
ADh=Y
AD=Ā+c(1-t1)Y
A = G + I + C + NX
t1 < t2
AD01
AD=Ā+c(1-t2)Y
E01
AD02
Wzrost stopy podatkowej z poziomu t1 do
t2 prowadzi do tego, iż punkt
geometryczny stanu równowagi popytu
globalnego z produktem globalnym
przesuwa się z pozycji E01 do pozycji E02.
Oznacza to, że wzrost stopy podatkowej
wywołuje spadek produktu globalnego
zrównoważonego z popytem globalnym,
co oznacza, że Y01 > Y02.
E02
Ā
450
Y02
Y01
Y
Yp
Rys. 8.4.Graficzna prezentacja stanów równowagi globalnej
w warunkach zmiany stopy podatkowej
7. Mnożnik zrównoważonego budżetu
Problem 6
Na podstawie rysunku 5 wyjaśnij i przedyskutuj istotę mnożnika zrównoważonego budżetu.
AD
ADh=Y
Efekt zrównoważonego mnożnika
budżetowego:
∆ G = ∆Y0
gdzie:
∆A = ∆ G = G 2 − G1
E02
AD02
∆ Y0 = ∆ G
AD01
AD=Ā2+c(1-t1)Y
AD=Ā1+c(1-t1)Y
AD=Ā2+c(1-t2)Y
E01
∆ G = ∆NT
∆NT = NT2 − NT1 > 0
t 1 = ( NT1 / Y ) < t 2 = ( NT2 / Y )
Ā2
∆G
Ā1
∆Y0
∆G
45
0
Y01 Y02
Yp
Y
Rys. 8.5..Graficzna prezentacja efektów działania
mnożnika zrównoważonego budżetu
16
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
8. Prosty model budżetu państwa – nadwyżka i deficyt budżetowy
nadwyżka budżetowa:
BS = TA - (G + TR)
•
stopa podatków brutto:
TA/Yn=T \
•
podatki brutto:
TA = T*Yn
•
• deflator PKB:
Yn/Y = P
• produkt nominalny:
Yn = P*Y
• Funkcja nadwyżki budżetowej:
BS = - (G + TR) + (T·P)·Y
• współczynnik kierunkowy funkcji nadwyżki:
∆(BS)/∆Y = (T·P)
Problem . 7
Wykorzystując poniżej zamieszczony rysunek, będący obrazem graficznym funkcji nadwyżki budżetowej:
BS = - (G+TR) + (T*P) Y
przedyskutuj wielkość deficytu budżetowego w warunkach, gdy:
a) rzeczywisty produkt (Y0) będzie większy lub mniejszy od planowanego,
b) rzeczywisty poziom cen (P0) będzie większy lub mniejszy od planowanego (Ppl),
c) rzeczywista stopa podatkowa (T0) będzie większa lub mniejsza od planowanej (Tpl),
d) rzeczywiste wydatki rządowe (G0) będą większe lub mniejsze od planowanych (Gpl),
e) rzeczywiste transfery (TR0) będą większe lub mniejsze od planowanych (TRpl).
YE jest hipotetycznym poziomem
produktu krajowego, przy którym
planując wydatki rzędu (G+TR) oraz
ustalając stopę podatków na poziomie
T i zakładając poziom cen P, nie
wystąpiłby deficyt budżetowy.
BS
Ypl
0
BS=-(G+TR)+(P·T)·Y
YE
Y
Deficyt budżetowy
Ujemna wartość nadwyżki budżetowej
-(G+TR)
Rys.8.6 Obraz graficzny funkcji nadwyżki budżetowej
9. Krzywa Laffera
TA
E
0%
TE%
W przypadku, gdy stopa podatkowa ustalona zostanie
na poziomie 0% dochody z opodatkowania będą
zerowe. W miarę wzrostu stopy podatkowej dochody z
opodatkowania początkowo będą wzrastać. Po
przekroczeniu granicznej wielkości opodatkowania
(TE%), dalsze zwiększanie stopy podatkowej
prowadzi do spadku dochodów z opodatkowania. W
sensie teoretycznym, dochody z opodatkowania
spadną do zera w przypadku, gdy stopa podatkowa
wyniesie 100%.
T%·
100%
Rys. 8.7 Krzywa Laffera
10. Automatyczne stabilizatory i możliwości aktywnej polityki fiskalnej państwa
Pytania i zadania do problematyki 7 i 8
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Czynniki podażowe produkcji decydują o ............................................................................................
Popyt globalny decyduje o..........................................................................................................................................
W warunkach gospodarki otwartej z udziałem państwa popyt globalny jest sumą ...........................................
Polityka fiskalna państwa dotyczy .....................................................................................................................
Wydatki państwa przeznaczone są na:.....................................................................................................................
Wydatki pośrednie państwa (transfery) obejmują...................................................................................................
17
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Podatki dzielimy na:................................................................................................. .............................................
Budżet państwa jest to...................................................................................................................................
Dochód dyspozycyjny (YD) zdefiniujemy następująco..................................................................................
Krańcowa skłonność do konsumpcji (KSK) wskazuje..........................................................................................
Krańcowa skłonność do oszczędzania (KSO) wskazuje............................................................................
Podatki netto (NT) są różnicą pomiędzy.................................................................. .... co zapiszemy następująco: NT =
...................................... ..
Stopa podatków netto (t) jest równa: t = ..............................
Krańcowa skłonność do konsumpcji ze względu na produkt krajowy (KSK’) wskazuje....................................
Produkt zrównoważony jest taki produkt krajowy, który jest równy .............................................................
Jeżeli wydatki rządowe G wzrosną o wielkość ∆G, to popyt globalny AD (wzrośnie/zmaleje) i krzywa popytu
globalnego przesunie się w (górę/ dół), co w rezultacie spowoduje, że produkt zrównoważony Y01 (wzrośnie/zmaleje)
przesuwając się do wielkości Y02 . Sytuację tę przedstawić na rysunku D1.
Jeżeli stopa podatków netto (t) wzrośnie, to krańcowa skłonność do konsumpcji ze względu na produkt krajowy (KSK’)
(wzrośnie/zmaleje), co w rezultacie spowoduje, że produkt zrównoważony Y01 (wzrośnie/zmaleje) przesuwając się do
wielkości Y02 . Sytuację tę przedstawić na rysunku D2.
AD
AD
450
450
Rys. D1
Y
Rys. D2
Y
18. Wzrost rzeczywistego deficytu budżetowego w relacji do deficytu planowanego nastąpi, jeśli produkt rzeczywisty
będzie (wyższsy/niższy) od produktu planowanego lub jeśli inflacja rzeczywista będzie (wyższa/niższa ) od inflacji
planowanej.
19. Z krzywej Laffera wynika, że.........................................................................................................................
20. Automatyczne stabilizator, są to takie mechanizmy, które........................................................................
21. Do automatycznych stabilizatorów zaliczamy:...............................................................................................
22. Do najważniejszych elementów aktywnej polityki fiskalnej zaliczamy:.........................................................
Zadanie testowe
Dana jest następująca funkcja popytu globalnego [C(YD)]:
C = 45 + 0,85 YD
gdzie konsumpcja (C) i dochód dyspozycyjny (YD) mierzone są w mld. złotych.
1. Krańcowa skłonność do konsumpcji jest równa: KSK = ..................... ..
2. Na podstawie KSK powiemy, że............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
3. Jeżeli stopa podatków netto t = 0,2 to funkcja popytu konsumpcyjnego [C(Y)], wskazująca na związek pomiędzy
popytem konsumpcyjnym (C ) a produktem krajowym (Y), ma postać: C = ..........................................................
4.
w tej sytuacji krańcowa skłonność do konsumpcji ze względu na produkt krajowy będzie wynosić:
KSK’ = ........................... ....
5. Na podstawie powyższej krańcowej skłonności do konsumpcji powiemy, że ......................................................................
......................................................................................................................................................................................
6. Jeżeli autonomiczne wydatki rządowe (G), autonomiczne wydatki inwestycyjne (I) oraz autonomiczny export netto
(NX) wyniosą odpowiednio:....
G = 135 mld zł,
I = 90 mld zł,
NX = 10 mld zł,
to funkcja popytu
globalnego będzie równa: AD = .....................................................
7. W tych warunkach produkt krajowy zrównoważony z popytem globalnym wyniesie : Y0 = ..........................
8. Mnożnik wydatków autonomicznych jest równy:...............,
9. oznacza to, że jeśli wydatki autonomiczne wzrosną trwale o 1mld złotych, to..................................................
Literatura: {[P.1]s.51-61},
Ćwiczenie 9
PIENIĄDZ – POJĘCIE, WIELKOŚĆ JEGO ZASOBÓWI STOPY PROCENTOWE
1. Pieniądz i jego funkcje
Problem 1
Zdefiniuj pojęcie pieniądza i przedyskutuj jego funkcje
2. Stopień płynności pieniądza i miary zasobów pieniądza
Z punktu widzenia stopnia płynności, czyli łatwości zamiany jednego rodzaju aktywa w innego rodzaju aktywa,
wyróżniamy różne grupy zasobów pieniężnych. Są to:
18
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
A) Szeroka baza monetarna - zasób pieniądza wielkiej mocy (H) (ang.: high-powered money):
H = CU + RE
gdzie:
CU
- zasoby gotówki w obiegu (w rękach ludności – poza kasami banków)(ang: currency),
RE
- rezerwy bankowe (zasoby gotówki w kasach bankach).
B) Pieniądz transakcyjny (M1- podaż pieniądza w wąskim ujęciu):
M1 = CU + D1
gdzie: D1
- depozyty na żądanie, tzn. depozyty na rachunkach bieżących w bankach
(nieoprocentowane lub oprocentowane wkłady pieniężne ludności na żądanie).
C) szeroki pieniądz transakcyjny (M2):
M 2 = M 1 + D2
- oprocentowane depozyty na rachunkach terminowych.
gdzie: D2
3. Podstawowa struktura zasobów pieniądza w Polsce
Tabela 9.1 Podstawowe zasoby pieniądza transakcyjnego
na tle produktu krajowego brutto (PKB) w Polsce w latach 1995 -2009
Podaż pieniądza
Dynamika wzrostu:
Nominalny Szybkość
Roczny
(stan na koniec roku)
PKBN
przeciętny
obiegu
(w mld zł)
stan
w mld zł
pieniądza
Rok
t
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Zasoby
wąskiego
pieniądza
transakcyjnego
Zasoby
szerokiego
pieniądza
transakcyjnego
M1t
M2t
67,9
72,2
81,5
99,4
106,5
118,3
136,6
158,1
182,0
220,6
275,8
335,3
349,9
388,3
104,3
134,8
176,4
220,8
268,9
300,4
328,2
320,2
340,7
368,7
415,2
481,2
549,3
660,2
714,8
zasobu
M2
M3t
300,8
328,4
322,0
342,9
377,5
427,1
495,3
561,6
666,2
720,2
AMt
90,8
119,5
155,6
198,6
244,8
284,6
314,3
324,2
330,5
354,7
392,0
448,2
515,3
604,8
687,5
Yn(t)**)
337,2
422,4
515,4
600,9
665,7
744,4
779,6
808,6
843,2
924,5
983,3
1060,0
1176,7
1275,4
1343,7
zasobów
pieniądza
M2
(w %)
PKB
nominalnego
(w %)
SAMt***)
SPKBNt****
3,71
3,53
3,31
3,03
2,72
2,62
2,48
2,49
2,55
2,61
2,51
2,37
2,28
2,10
1,95
36,3
25,7
22,0
16,6
10,8
11,8
4,7
3,7
4,3
9,6
6,3
7,8
11,0
8,4
5,4
)
37,2
31,7
30,2
27,6
23,3
16,3
10,4
3,2
1,9
7,3
10,5
14,4
15,0
17,4
13,8
*) Nominalne wartości pieniądza transakcyjnego (M1) z lat1996-1997 skorygowane do poziomu porównywalnego z następnymi latami,
***) SAMt = [(AMt-AMt-1 )/AMt-1]100,
****) SPKBN,t = [(Yn,t-Yn,t-1 )/Yn,t-1]100
Źródło: opracowanie i obliczenia własne na podstawie danych GUS
Wykres 6.1 Nominalny produkt krajowy brutto (PKBN) i przeciętna roczna nominalna
podaż pieniądza transakcyjnego M2 (AM) w mld zł w latach 1995-2009 w Polsce
1400
1200
1000
PKBN
AM
800
600
400
200
0
1995r 1996r 1997r 1998r 1999r 2000r 2001r 2002r 2003r 2004r 2005r 2006r 2007r 2008r 2009r
19
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
Wykres 6.2 Przeciętna szybkość obiegu pieniądza (V)
w Polsce w latach 1995-2009
4
3,5
V
3
2,5
2
1,5
1
1995r 1996r 1997r 1998r 1999r 2000r 2001r 2002r 2003r 2004r 2005r 2006r 2007r 2008r 2009r
4. Nominalne i realne stopy procentowe
Założenia i podstawowe kategorie dotyczące stóp procentowych :
• numery kolejnych okresów:
t = 0, 1, 2, 3,...
• Okres inicjujący:
t=0
• Wielkość kapitału pieniężnego na koniec okresu inicjującego: K0
• Nominalne odsetki od kapitału pożyczonego na okres t=1:
y1
• Stan kapitału pieniężnego na koniec okresu t =1:
k1 = K0 + y1 = (1+i1)·K0
• nominalna stopa procentowa (oprocentowania kapitału):
i1 = y1/K0
Nominalna stopa procentowa (it) jest stosunkiem strumienia nominalnych dochodów uzyskanych w danym okresie do
nominalnej wartości zasobu kapitału pieniężnego, który został wypożyczony na dany okres. Jest więc ona ceną po jakiej
pożyczkodawca udostępnia jednostkę kapitału pieniężnego pożyczkobiorcy.
•
k1
= (1 + i1 )
K0
nominalny czynnik pomnażający:
Nominalny czynnik pomnażający wyznacza przyszłą nominalną wartość każdej jednostki kapitału po jednym okresie
wypożyczenia przy nominalnej stopie procentowej i1.
W warunkach rocznej inflacji ( π1) definiujemy:
• Indeks cen:
P = 1+π1
•
Urealniony kapitał po okresie odsetkowym:
•
Urealnione odsetki od kapitału:
k1
1 + π1
∆K 1 = K 1 − K 0
•
Urealniona stopa procentowa:
r1 =
K1 =
∆K 1
K0
Urealniony czynnik pomnażający:
K1/K0 = 1+r1
Przybliżona urealniona stopa procentowa:
r1 ≈ i1 - π1
Zad.1
Nominalna stopa procentowa depozytów w okresie pierwszym wynosiła 8%. Roczna stopa inflacji w tym samym okresie
wynosiła 4%. Pożyczkodawca oddał do depozytu w banku na rok czasu kwotę wynoszącą 20000 zł. Ustal:
1. Nominalną przyszłą wartość kapitału pieniężnego:.....................................................................................
2. Nominalną wartość uzyskanych w ciągu roku odsetek:..............................................................................
3. Realną przyszłą wartość kapitału:.................................................................................................................
4. Realny dochód (realne odsetki):...................................................................................................................
5. Realną stopę procentową (dokładną)...........................................................................................................
6. Przybliżoną realną stopę procentową ..........................................................................................................
5. Realna stopa procentowa ex post i ex anate
Podstawowe pojęcia:
•
analiza ex ante winna być stosowana przed podjęciem decyzji inwestycyjnych i służyć powinna ocenie oczekiwanej
efektywności z podjętych decyzji,
•
analiza ex post winna być stosowana po realizacji zadań inwestycyjnych służąc ocenie ich rzeczywistej efektywności.
•
oczekiwana na początku okresu t wielkość inflacji w okresie t,:
πte
•
•
•
oczekiwany urealniony czynnik pomnażający w okresie t:
•
przybliżona ocena urealnionej stopy procentowej:
1 + rte =
rte ≈ i t − π et
20
1 + it
1 + π et
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
Pytania i zadania do problematyki 9
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
W sensie funkcjonalnym pieniądz jest to ...............................................................................................................................
Fakt, że pieniądz jest środkiem rozrachunkowym oznacza, że............................................................................
Fakt, że pieniądz jest środkiem wymiany oznacza, że........................................................................................
Fakt, że pieniądz jest środkiem płatniczym oznacz, że........................................................................................
Fakt, że pieniądz jest środkiem tezauryzacji oznacza, że.....................................................................................
Pieniądz wielkiej mocy (H) obejmuje:.................................................................................................................
Pieniądz transakcyjny (M1)obejmuje:..................................................................................................................
Szeroki pieniądz transakcyjny (M2) obejmuje:....................................................................................................
Zadanie testowe
Nominalna stopa procentowa depozytów w okresie pierwszym wynosiła 15%. Roczna stopa inflacji w tym samym okresie
wynosiła 9%. Pożyczkodawca oddał do depozytu w banku na rok czasu kwotę wynoszącą 10000 zł. Ustal:
1. Nominalną przyszłą wartość kapitału pieniężnego:.....................................................................................
2. Nominalną wartość uzyskanych w ciągu roku odsetek:..............................................................................
3. Realną przyszłą wartość kapitału:.................................................................................................................
4. Realny dochód (realne odsetki):...................................................................................................................
5. Realną stopę procentową (dokładną)...........................................................................................................
6. Przybliżoną realną stopę procentową ..........................................................................................................
Literatura: {[P.1]s.63 - 89},
Ćwiczenie 10
SYSTEM BANKOWOŚCI I SYSTEM PIENIĘŻNY PAŃSTWA
1. Banki komercyjne i ich rola w kreacji pieniądza
Problem 1
Wyjaśnij rolę banków komercyjnych w kreacji pieniądza
2. Bank centralny i jego funkcje w systemie pieniężnym państwa
Problem 2
Omów podstawowe funkcje Banku Centralnego (BC):
3. Bank centralny a podaż pieniądza
Problem 3
Omów podstawowe narzędzia za pomocą których bank centralny kontroluje podaż pieniądza.
Problem 4.
Omów istotę mnożnik kreacji pieniądza (mm):
Zad. 1
Załóż, że udział gotówki w depozytach wynosi 30% a stopa rezerw obowiązkowych 20%.
a) obliczyć i zinterpretować mnożnik kreacji pieniądza,
b) obliczyć przyrost podaży pieniądza transakcyjnego jeśli bank centralny zwiększy podaż pieniądza wielkiej mocy o 25
mln złotych.
Przy obliczeniach korzystaj z następujących wielkości ułamkowych:
Udział gotówki w depozytach bankowych (30%) wynosi: cu = CU/D = 0,3
Stopa rezerw obowiązkowych (20%) wynosi:
re0 = 0,2
Problem 5
Omów istotę operacji otwartego rynku oraz sposób postępowania w przypadku zwiększaniu i zmniejszaniu podaży pieniądza.
Problem 6
Omów następujące centralne stopy procentowe:
• Stopa redyskontowa
• Stopa lombardowa
• Stopa depozytowa (centralna)
• Stopa referencyjna
Problem 7
Przedyskutuj wpływ zmiany centralnej stopy procentowej na:
a) popyt konsumpcyjny i inwestycyjny
b) oszczędności
4. Funkcja realnej podaży pieniądza (LS = M/P)
Przesunięcie funkcji podaży z pozycji LS0 na pozycję LS1
oznacza spadek realnej podaży pieniądza, który może
wynikać z:
•
podwyższenia stopy rezerw obowiązkowych,
•
sprzedaży papierów wartościowych przez BC,
•
wzrostu rezerw bankowych wynikających z
podwyższenia centralnej stopy procentowej,
•
wzrostu poziomu cen (inflacji).
Odwrotny kierunek zmian wyróżnionych czynników
prowadzi do przesunięcia funkcji podaży z pozycji LS0
na pozycję LS2.
i
LS1
LS0
LS2
L
Rys. 1 Obraz graficzny funkcji podaży realnego pieniądza
w warunkach zmian czynników podażowych
21
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
5. Popyt na pieniądz – motywy i czynniki
• Popyt na pieniądz transakcyjny jest to ekonomicznie uzasadnione zapotrzebowanie na ilość pieniądza przeznaczonego
na cele transakcyjne..
• Motywy popytu na pieniądz transakcyjny
Problem 8
Omów następujące motywy popytu na pieniądz transakcyjny:
a) Motyw transakcyjny,
b) Motyw przezorności,
c) Motyw portfelowy
• Czynniki kształtujące popyt na pieniądz transakcyjny
Podstawowe twierdzenia dotyczące popytu na pieniądz:
A) Ceteris paribus, wzrost dochodów realnych ludności powoduje wzrost popytu na pieniądz.
B) Ceteris paribus, wzrost stopy procentowej prowadzi do spadku popytu na pieniądz.
C) Ceteris paribus, wzrost cen powoduje wzrost popytu na pieniądz.
• Funkcja popytu na szeroki pieniądz transakcyjny :
MD = MD( Y , i ) ⋅ P
(+ ) (−)
MD
- wielkość nominalnego popytu na pieniądz transakcyjny,
P
- poziom cen (indeks)
Y
- realny produkt krajowy brutto (dochód)
i
- nominalna stopa procentowa,
Pierwotna funkcja popytu na realną wielkość pieniądza transakcyjnego:
LD = LD( Y , i ) )
gdzie:
•
(+ ) (−)
gdzie:
LD=MD/P - wielkość realnego zapotrzebowania na pieniądz transakcyjny.
i
D2
i2
D1
i1
W warunkach stałości produktu krajowego (Y=const)
wzrost stopy procentowej z poziomu i1 do poziomu i2
prowadzi do spadku popytu na realny pieniądz
transakcyjny z poziomu LD1 do poziomu LD2.
Obrazem graficznym tej zależności jest krzywa
popytu na pieniądz transakcyjny (LL).
LL
L
L
D2
D1
L
Rys. 2 Krzywa popytu na pieniądz transakcyjny
i
LL1
LL0
LL2
L
Rys. 3 Przesunięcia krzywych popytu na pieniądz transakcyjny
w warunkach zmian realnego produktu krajowego (dochodu realnego)
i
LL1
ic
LL2
LL3
D1
D2
W warunkach, gdy dochód realny
wzrasta przyjmując wartości: Y1, Y2
oraz Y3 a stopa procentowa nie
ulegnie zmianie, równając się ic,
popyt na pieniądz transakcyjny
będzie wzrastał przyjmując kolejno
wartości: LD1, LD2 oraz LD3.
D3
LD3
LD2
LD1
L
Rys. 4 Zmiana popytu na realny pieniądz transakcyjny przy ustalonej stopie procentowej w
przypadku wzrostu realnego produktu krajowego (dochodu realnego)
22
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
6. Równowaga i nierównowaga na rynku pieniądza
•
•
•
Rynkiem pieniądza nazywamy rynek na którym dochodzi do konfrontacji pomiędzy podażą pieniądza
transakcyjnego (LS) a popytem na pieniądz transakcyjny (LD).
Podaż pieniądza ustala bank centralny (BC). Bank centralny ustala jednocześnie centralną stopę procentową. Popyt na
pieniądz zgłaszają podmioty gospodarcze, tzn. gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa.
Stopą procentową równowagi rynkowej (iE) jest taka stopa procentowa, przy której następuje zrównanie podaży
pieniądza z popytem na pieniądz. W ujęciu graficznym stopę równowagi rynkowej (iE) wyznacza punkt E, przy
którym krzywa popytu na realny pieniądz (LL) zrównuje się z podażą (LS) (patrz rys.5)
Niedobór rynkowy pieniądza transakcyjnego
Niedobór rynkowy pieniądza transakcyjnego wystąpi, jeśli przy ustalonej przez bank centralny stopie
procentowej (iF), popyt na pieniądz transakcyjny (LDF) przewyższa podaż pieniądza (LSE). Oznacza to, że ustalona
przez bank centralny stopa procentowa (iF) jest niższa od stopy procentowej równowagi (iE) (patrz: sytuacja A na
rysunku 5). Zauważmy, że ustalając na tym poziomie stopy procentowe bank centralny:
• zmniejsza oprocentowanie papierów wartościowych, a tym samym zmniejsza popyt na te papiery,
• wpływa na zmniejszenie oprocentowania depozytów a tym samym wpływa na zmniejszenie się skłonności do
oszczędzania,
• wpływa na zmniejszenie się oprocentowania kredytów a tym samym wpływa na zwiększenie się inwestycji w sferze
realnej gospodarki oraz zakupów konsumpcyjnych na kredyt.
W konsekwencji powyższego następuje zwiększenie się podaży pieniądza transakcyjnego, czego wyrazem jest
przesuniecie się krzywej podaży pieniądza w prawą stronę z pozycji LSE na pozycję LSF, do poziomu równoważącego popyt z
podażą pieniądza tak jak przedstawiono to w lewej części rysunku 5 (sytuacja A).
•
Nadwyżka rynkowa pieniądza transakcyjnego
Nadwyżka rynkowa pieniądza transakcyjnego wystąpi, jeśli przy ustalonej przez bank centralny stopie
procentowej (iG), popyt na pieniądz transakcyjny (LDG) będzie niższy od podaży pieniądza (LSE). Oznacza to, że
ustalona przez bank centralny stopa procentowa (iG) jest wyższa od stopy procentowej równowagi (iE) (patrz: sytuacja B
na rysunku 5). Zauważmy, że ustalając na tym poziomie stopy procentowe bank centralny:
• zwiększa oprocentowanie papierów wartościowych, a tym samym zwiększa popyt na te papiery,
• wpływa na zwiększenie oprocentowania depozytów a tym samym wpływa na wzrost skłonności do oszczędzania,
• wpływa na zwiększenie się oprocentowania kredytów a tym samym wpływa na zmniejszenie się inwestycji w sferze
realnej gospodarki oraz zakupów konsumpcyjnych na kredyt.
W konsekwencji powyższego następuje zmniejszenie się podaży pieniądza transakcyjnego, czego wyrazem jest
przesuniecie się krzywej podaży pieniądza w lewą stronę z pozycji LSE na pozycję LSG, do poziomu równoważącego popyt z
podażą pieniądza tak jak przedstawiono to w prawej części rysunku 5(sytuacja B).
•
i
Sytuacja A
iG
iE
E
iF
E1
Sytuacja B
i
G
iE
E1
E
F
LL
LL
LSE
LSF
L
LSG
L
LSE
Rys. 5 Osiąganie równowagi na rynku pieniądza w warunkach początkowego niedoboru (sytuacja
A) i początkowej nadwyżki (sytuacja B) na rynku realnego pienądza transakcyjnego
Literatura: {[P.2]s.123-153}, {[P.3]s.452-488}
Pytania i zadania do problematyki 10
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Banki komercyjne są to ......................................................................... ......................................................................................................
Fakt, że pieniądz jest środkiem rozrachunkowym oznacza, że............................................................................ .........................................
Fakt, że pieniądz jest środkiem płatniczym oznacza, że..................................................................................... .....................................
Fakt, że pieniądz jest środkiem tezauryzacji oznacza, że..................................................................................... .........................................
W myśl koncepcji keynesowskich podstawowym celem banku centralnego jest............................................... ....................................
W myśl koncepcji monetarystycznych podstawowym celem banku centralnego jest........................................ .....................................
Bank centralny, jako bank banków jest................................................................................................................ ....................................
Bank centralny, jako bank banków jest................................................................................................................ ....................................
Kontrolę podaży pieniądza bank centralny realizuje za pomocą następujących narzędzi:.................................. .....................................
Aby zwiększyć podaż pieniądza transakcyjnego bank centralny w ramach operacji otwartego rynku powinien ......................................
Aby zmniejszyć podaż pieniądza transakcyjnego bank centralny w ramach operacji otwartego rynku powinien ................................
Stopa redyskontowa, jest to stopa ...................................................................................................................... ......................................
23
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
13. Stopa lombardowa, jest to stopa.......................................................................................................................... .....................................
14. Centralna stopa depozytowa jest to stopa............................................................................................................. ....................................
15. W warunkach stałości pozostałych czynników wzrost dochodów realnych prowadzi do (wzrostu/spadku) popytu na pieniądz
transakcyjny
16. W warunkach stałości pozostałych czynników wzrost stóp procentowych prowadzi do (wzrostu/spadku) popytu na pieniądz
transakcyjny
17. W warunkach stałości pozostałych czynników wzrost poziomu cen prowadzi do (wzrostu/spadku) popytu na pieniądz transakcyjny
18. Popyt na pieniądz transakcyjny wzrośnie, jeśli stopa procentowa (wzrośnie/zmaleje) lub produkt krajowy (wzrośnie/zmaleje).
19. Popyt na pieniądz transakcyjny zmaleje, jeśli stopa procentowa (wzrośnie/zmaleje) lub produkt krajowy (wzrośnie/zmaleje).
1.1
1.2
1.3
Problem 1
Niedobór rynkowy pieniądza transakcyjnego oznacza, że przy ustalonej przez Bank Centralny stopie procentowej (iA) popyt na
pieniądz transakcyjny jest (wyższy/niższy) od podaży pieniądza i w rezultacie na rynku papierów wartościowych podaż papierów
wartościowych (wzrośnie/zmaleje), natomiast popyt na papiery (wzrośnie/zmaleje), tym samym cena papierów wartościowych
(wzrośnie/zmaleje).
Jeśli wystąpi niedobór rynkowy pieniądza transakcyjnego, to celem zrównoważenia rynku pieniężnego Bank Centralny, nie
zmieniając podaży pieniądza, powinien (podnieść/obniżyć) stopy procentowe, co w następujący sposób przedstawimy graficznie na
rysunku 5.a
Jeśli wystąpi niedobór rynkowy pieniądza transakcyjnego, to celem zrównoważenia rynku pieniężnego Bank Centralny, nie
zmieniając stopy procentowej, powinien (zwiększyć/zmniejszyć) podaż pieniądza, co w następujący sposób przedstawimy graficznie
na rysunku 5.b
i
i
rys. 5.a
rys.5.b
L
L
Problem 2
2.1 Nadwyżka rynkowa pieniądza transakcyjnego oznacza, że przy ustalonej przez Bank Centralny stopie procentowej (iB) popyt na
pieniądz transakcyjny jest (wyższy/niższy)od podaży pieniądza i w rezultacie na rynku papierów wartościowych podaż papierów
wartościowych (wzrośnie/zmaleje), natomiast popyt na papiery (wzrośnie/zmaleje), tym samym cena papierów wartościowych
(wzrośnie/zmaleje).
2.2. Jeśli wystąpi nadwyżka rynkowa pieniądza transakcyjnego, to celem zrównoważenia rynku pieniężnego Bank Centralny, nie
zmieniając podaży pieniądza, powinien (podnieść/obniżyć) stopy procentowe, co w następujący sposób przedstawimy graficznie na rysunku
5.a
2.3 Jeśli wystąpi nadwyżka rynkowa pieniądza transakcyjnego, to celem zrównoważenia rynku pieniężnego Bank Centralny, nie
zmieniając stopy procentowej, powinien (zwiększyć/zmniejszyć) podaż pieniądza, co w następujący sposób przedstawimy graficznie na
rysunku 5.b
i
i
rys. 5.a
rys.5.b
L
L
Zad. 1
Załóż, że CU/D=0,2. Bank centralny podjął decyzję o wzroście udziału rezerw obowiązkowych z poziomu 10% do poziomu 16%.
a) Jak zmieni się mnożnik kreacji pieniądza?
b) O ile zwiększy się podaż pieniądza transakcyjnego w obu przypadkach jeśli bank centralny zasili rynek o 100 mln zł pieniądza wielkiej
mocy?
Cwiczenie 11
Kolokwium
Ćwiczenie 12 i 13
PRZYCZYNOWO-SKUTKOWA ANALIZA INFLACJI
1. Prosta ilościowa teoria pieniądza i poziomu cen
• Szybkość obiegu pieniądza (V) definiowana jest jako stosunek nominalnego produktu krajowego przez podaż
pieniądza (M) w danym okresie:
V = P⋅⋅Y/M
24
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
Szybkość obiegu pieniądza (V) wskazuje, ile razy w ciągu roku użyto jednostki pieniądza do nabycia
wytworzonych w gospodarce w ciągu roku produktów finalnych.
• Szybkość obiegu pieniądza (V) wzrośnie, jeśli:
a) w warunkach stałości podaży pieniądza (M) i realnego produktu (Y), poziom cen (P) wzrośnie,
b) w warunkach stałości podaży pieniądza (M) i poziomu cen (P), poziom produktu realnego (Y) wzrośnie,
c) w warunkach stałości poziomu cen (P) i realnego produktu (Y), a tym samym w warunkach stałości nominalnego
produktu krajowego (Yn=P·Y), podaż pieniądza (M) zmaleje.
• Proste makroekonomiczne równanie wymiany:
V⋅⋅M = P⋅⋅Y
Z powyższego równania wynika, że produkt nominalny brutto (Yn=P·Y) jest równy iloczynowi szybkości obrotu
pieniądza (V) i nominalnej podaży pieniądza (M).
• Prosty ilościowy model poziomu cen:
P = V⋅⋅(M/Y)
uznając szybkość obiegu pieniądza za wielkość stałą (V=const.), stwierdza się, że przyczyną inflacji jest
nieproporcjonalnie szybszy wzrost podaży pieniądza w relacji do wzrostu produktu realnego.
2. Krótkookresowa globalna krzywa popytu (SAD)
• Popyt globalny jest to ekonomicznie uzasadnione zapotrzebowanie na produkt krajowy.
• W makroekonomii wyróżnia się dwa rodzaje globalnych (agregatowych) krzywych popytu: globalną dochodową
krzywą popytu oraz globalną cenową krzywą popytu.
• Globalna (dochodowa) krzywa popytu (AD – aggregate demand schedule) jest obrazem graficznym wielkości
planowanych (pożądanych) wydatków na dobra finalne przy różnych poziomach realnego produktu krajowego
(narodowego)..
• Globalna (dochodowa) krzywa popytu jest krzywą rosnącą, to znaczy wskazuje na wzrost popytu globalnego w
miarę wzrostu realnych dochodów ludności.
• Krótkookresowa (cenowa) krzywa popytu globalnego (SAD - short run aggregate demand schedule) jest
obrazem graficznym popytu na wielkość realnego produktu globalnego przy różnym poziomie cen
•
AD
AD1(Yn/P1)
E1
AD2(Yn/P2)
E2
450
Y02
Y01
Y
P
E2
P2
Wzrost cen z poziomu z poziomu P1 do poziomu
P2 prowadzi do spadku popytu globalnego (AD),
jako że produkt realny (Y), będący stosunkiem
nominalnego produktu krajowego (Yn) do
poziomu cen (P), ulega zmniejszeniu. W
rezultacie tego krzywa popytu globalnego
[AD(Yn/Pi)] przesuwa się w dół. Tym samym
produkt krajowy zrównoważony z popytem
globalnym zmniejsza się z poziomu Y01 do
poziomu Y02. Punkty E1 i E2, w dolnej części
rysunku,
znajdują
się
na
przecięciu
zrównoważonych produktów (Y01, Y02) z
odpowiadającymi im poziomami cen (P1, P2).
Łącząc te punkty wyznaczamy krótkookresową
globalną (agregatową) cenową krzywą popytu
(SAD).
W
rozpatrywanym
układzie
współrzędnych krzywa SAD jest krzywą
opadającą.
E1
P1
Rys.1. Wyznaczanie krótkookresowej cenowej
krzywej popytu globalnego (SAD)
SAD
Y02
Y01
Y
P
W warunkach stałości poziomu cen (P0=const) wzrost
popytu globalnego (AD), wynikający ze zmiany
czynników pozacenowych popytu, prowadzi do
przesunięcia cenowej krzywej popytu globalnego (SAD)
w prawą stronę. W rezultacie zrównoważony produkt
krajowy, w warunkach stałości poziomu cen, zwiększa
się przyjmując kolejno wartości Y01, Y02 i Y03.
P0
SAD2
SAD1
Y01
Y02
Y03
Rys. 2. Wzrost popytu globalnego, wynikający ze
zmiany czynników pozacenowych popytu, a zmiana
położenia krótkookresowych cenowych krzywych
popytu SAD
SAD3
Y
25
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
P
W warunkach stałości poziomu cen (P0=const) spadek
popytu globalnego (AD), wynikający ze zmiany
czynników pozacenowych popytu, prowadzi do
przesunięcia cenowej krzywej popytu globalnego (SAD)
w lewą stronę. W rezultacie zrównoważony produkt
krajowy, w warunkach stałości poziomu cen, zmniejsza
się przyjmując kolejno wartości Y01, Y02 i Y03.
P0
SAD3
Y03
Y02
SAD2
Rys. 3. Spadek popytu globalnego, wynikający ze
zmiany czynników pozacenowych popytu, a zmiana
położenia krótkookresowych cenowych krzywych
popytu SAD
SAD1
Y
Y01
3. Długookresowa i krótkookresowa globalna krzywa podaży (LAS, SAS)
• Podaż globalna jest to ekonomicznie uzasadniona oferta dostaw produktów finalnych na rynek
krajowy i zagraniczny.
P
Produkt
potencjalny
(Yp)
wyznacza
długookresową krzywą podaży (LAS).
Ustabilizowany poziom cen (P0) nie ulegnie
zmianie w przypadku, gdy krótkookresowa
krzywa popytu globalnego (SAD) nie przetnie
krzywej LAS powyżej punktu E0. W tej
sytuacji poziom cen na odcinku od P0 do E0
uznajemy za krótkookresową krzywą podaży
(SAS). W przypadku, gdy globalny popyt
wzrośnie i krzywa popytu przesunie się w
prawo na pozycję SADA, punkt EA wyznaczy
poziom cen PA, który się staje jednocześnie
nową krótkookresową krzywą podaży (SAS).
LAS
SADA
SAD0
SADB
PA
EA
P0
E0
SAS
YB0
Y
Yp
Rys. 4 Keynesowska - wstępna koncepcja wyznaczania
krótkookresowej agregatowej krzywej podaży (SAS)
P
LAS
SAD0
SAS
Przy założeni, iż poszczególne podmioty
gospodarcze w sposób nierównomierny osiągają
stany pełnego wykorzystania czynników,
można uznać, iż krótkookresowa krzywa podaży
(SAS) charakteryzuje się tym, iż w pierwszej
fazie wzrasta bardzo wolno. Gwałtowny jej
wzrost następuje z chwilą, kiedy produkcja
zbliża się do poziomu wyznaczonego przez
produkt potencjalny (Yp), a więc produkt
gwarantujący wystąpienie jedynie bezrobocia
naturalnego.
E0
P0
Yp
Y
Rys. 5 Urealniona koncepcja wyznaczania
krótkookresowej agregatowej krzywej podaży (SAS)
•
Krótkookresowa krzywa podaży globalnej (SAS) jest obrazem graficznym realnej wartości dostaw produktów
globalnych przy różnym poziomie cen. Jest ona krzywą wznoszącą się coraz szybciej.
4. Przyczyny inflacji – inflacja popytowa i kosztowa
• Podstawowe przyczyny inflacji popytowej:
1) niewłaściwa polityka fiskalna państwa,
2) niewłaściwa polityka monetarna.
26
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
Problem 1
Wykorzystując rys. 6 wyjaśnij istotę niewłaściwej polityki fiskalnej lub monetarnej prowadzacej do inflacji.
P
SADB
SADA
LAS
SADC
SAS
Na skutek wzrostu popytu globalnego, nie
wynikającego ze zmiany cen, agregatowa
krótkookresowa krzywa popytu (SAD)
przesuwa się w prawo z pozycji SADA na
pozycje SADB oraz SADC. W wyniku tych
zmian, w otoczeniu produktu potencjalnego
(YP), kolejnym, jednakowym przyrostom
produktu krajowego zrównoważonego z
popytem globalnym, towarzyszy coraz
gwałtowniejszy przyrost poziomu cen.
C
PC
B
PB
PA
A
YB Yp YC
YA
Y
Rys. 6 Prezentacja graficzna koncepcji inflacji popytowej.
Podstawowe przyczyny warunkujące inflację typu kosztowego:
polityka prowadzoną przez związki zawodowe,
monopolizacja rynków, w tym głównie rynków produktów strategicznych (czynniki energetyczne),
wzrost cen surowców na rynkach światowych (czynnik egzogeniczny).
wzrost podatków pośrednich,
nadmierny udział sektora państwowego w gospodarce,
nadmierny protekcjonizm państwa.
Problem 2
Wykorzystując rys. 7 wyjaśnij istotę inflacji typu kosztowego. Zwróć uwagę na produkt krajowy zrównoważony z popytem
globalnym w warunkach inflacji typu kosztowego. Porównaj sytuację na rysunkach 6 i 7.
•
a)
b)
c)
d)
e)
f)
LAS
P
Na skutek wzrostu kosztów - mogących wynikać
między innymi z nadmiernego wzrostu płac, wzrostu
cen produktów strategicznych, cen surowców
importowanych - krótkookresowa, agregatowa
krzywa podaży przesuwa się w górę z pozycji SASA
na pozycję SASB. Jeśli agregatowa krzywa popytu nie
ulegnie zmianie, to w analizowanym przypadku
poziom cen wzrośnie z wysokości PA do wysokości
PB. Jednocześnie nastąpi spadek produktu
zrównoważonego z popytem z poziomu YA do
poziomu YB . Wzrost cen, przy jednoczesnym spadku
produkcji, wywołującej spadek zatrudnienia i wzrost
bezrobocia, jest objawem stagflacji.
SAD
B
PB
SASB
PA
A
SASA
Y
YB
YA Yp
Rys. 10.7 Prezentacja graficzna koncepcji inflacji kosztowej.
5. Sposoby przeciwdziałania skutkom inflacji
P
SAD1
PC
PB
PA
LAS
SAD2
Celem przeciwdziałania stagflacji, będącej
skutkiem inflacji typu kosztowego, w
wyniku polityki fiskalnej lub monetarnej
można zwiększyć popyt. Wyrazem tego jest
przesunięcie agregatowej krzywej popytu z
pozycji SAD1 na pozycję SAD2. W
rezultacie poziom cen wzrasta z wysokości
PB do wysokości PC. Z drugiej strony,
obniżony na skutek wzrostu kosztów
zrównoważony produkt krajowy, wzrasta z
poziomu YB do poziomu YC. Oznacza to, że
kosztem wyższej inflacji, wzrasta produkcja
i zatrudnienie oraz obniża się bezrobocie.
C
SASB
B
A
SASA
YB
YA YC
Y
Yp
Rys. 8 Polityka antyrecesyjna w warunkach inflacji kosztowej.
27
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
LAS
P
Wyrazem zastosowanie restrykcyjnej polityki
fiskalno-monetarnej jest przesunięcie krzywej
agregatowego popytu globalnego w lewa stronę, z
pozycji SAD1 na pozycję SAD2. W przypadku
inflacji typu kosztowego prowadzi to do
nieznacznej obniżki poziomu cen z wysokości PB
na wysokość PC. Jednocześnie następuje dalsze
obniżenie poziomu produkcji z wysokości YB do
wysokości YC. W konsekwencji zatrudnienie ulega
dalszemu zmniejszeniu i jednocześnie wzrasta
bezrobocie.
SAD1
SAD2
PC
PB
PA
B
C
SASB
A
SASA
Y
YC
YB
YA Yp
Rys. 9 Restrykcyjna polityka antyinflacyjna w przypadku inflacji kosztowej.
6. Inflacja, produkcja, bezrobocie - krzywa Philipsa
π
π2
E2
E
πe
E2
π1
-0,02
0
0,02
Inflacja rzeczywista (π) zrównuje się z inflacją
oczekiwaną (πe) przy takim poziomie, przy
którym stopa bezrobocia zrówna się z naturalną
stopą bezrobocia (u=un) a tym samym różnica
pomiędzy obu stopami będzie równa zero, tym
samym: u-un=0. W sytuacji, gdy różnica będzie
ujemna i wyniesie –2%, inflacja rzeczywista (π1)
będzie większa od inflacji oczekiwanej (πE) .
Natomiast, gdy bezrobocie będzie większe od
bezrobocia naturalnego i różnica wyniesie 2%,
π(u,un)
inflacja rzeczywista (π2) będzie mniejsza od
inflacji oczekiwanej (πE).
(u-un)
Rys. 10.Krótkookresowa krzywa Philipsa
Literatura: {[P.1]s.94-120, 248 -290}, {[P.2]s. 355 –410 , 412-451, 480-482}
Ćwiczenie 14 i 15
WZROST GOSPODARCZY I CYKLE KONIUNKTURALNE
Literatura: {[P.1]s.139 -151}
LITERATURA
[P1] Ossowski Jerzy Cz., WYBRANE ZAGADNIENIA Z MAKROEKONOMI. POJĘCIA, PROBLEMY,
PRZYKŁADY I ZADANIA, Wyd. WSFiR, Sopot 2004
[P2] Begg D., Fisher S., Dornbusch R., EKONOMIA t.2, PWE, Warszawa 1992
[P3] Samuelson P.S., Nordhaus W.D., EKONOMIA t.1, PWE, Warszawa 1995,
[P4] Hall R.E., Taylor J.B.,MAKROEKONOMIA, TEORIA, FUNKCJONOWANIE I POLITYKA,
PWN, Warszawa 1995
[P5] Mansfield E., PODSTAWY MAKROEKONOMII - ZASADY, PRZYKŁADY, ZADANIA,
AW Placet, Warszawa 2002.
28
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
Załącznik 1
Tabela 1 Nominalny oraz realny produkt krajowy brutto oraz deflator PKB
w Polsce w latach 1995-2009
Produkt
Krajowy
Brutto
w cenach
bieżących
(nominalny)
(mld zł)
(PKBNt)
Rok
Lp
t
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
Yt
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
n
337,2
422,4
515,4
600,9
665,7
744,4
779,6
808,6
843,2
924,5
983,2
1060,0
1176,7
1275,4
1344,5
1416,6
1528,1
1596,4
1635,7
Indeks
nominalnego
Produktu
Krajowego
Brutto
(IPKBNt)
(1995=1,00)
IYt
n
Indeks
realnego
Produktu
Krajowego
Brutto
(IPKBt)
(1995=1,00)
IYt
1,0000
1,2527
1,5285
1,7820
1,9742
2,2076
2,3120
2,3980
2,5006
2,7417
2,9158
3,1435
3,4896
3,7826
3,9872
4,2011
4,5317
4,7343
4,8508
1,000
1,062
1,137
1,194
1,248
1,302
1,318
1,336
1,388
1,462
1,515
1,609
1,718
1,806
1,835
1,907
1,992
2,032
2,065
Deflator
PKB
(DefPKBt:
IYtn/IYt=
=Ytn/Yt=
Ptdef
(1995=1,0)
Pt
def
1,0000
1,1795
1,3443
1,4925
1,5819
1,6955
1,7542
1,7949
1,8016
1,8753
1,9246
1,9537
2,0312
2,0945
2,1730
2,2035
2,2747
2,3299
2,3495
Produkt
Krajowy
Brutto
w cenach
roku 1995
Produkt
Krajowy
Brutto
w cenach
roku 2013
PKB95=
Ytn/Ptdef
(mld zł)
PKB13
(mld zł)
Roczna
stopa
wzrostu
PKB
SPKB=
[(Yt/Yt-1)-1]
w
procentach
Yt : Yt(95)
Yt : Yt(13)
rYt%
337,2
358,1
383,4
402,6
420,8
439,0
444,4
450,5
468,0
493,0
510,9
542,6
579,3
609,0
618,7
642,9
671,8
685,2
696,2
792,3
841,4
900,8
945,9
988,7
1031,5
1044,2
1058,4
1099,6
1158,3
1200,3
1274,7
1361,1
1430,8
1453,7
1510,4
1578,3
1609,9
1635,7
Źródło: opracowanie i obliczenia własne na podstawie danych GUS
Wykres 2. Roczna stopa wzrostu produktu krajowego brutto w procentach (SPKB% )
8
SPKB%
7
6
5
4
3
2
1
0
1995 1996 1997 1998 1999
2000 2001 2002 2003 2004
29
2005 2006 2007 2008 2009
7,0
6,2
7,1
5,0
4,5
4,3
1,2
1,4
3,9
5,3
3,6
6,2
6,8
5,1
1,6
3,9
4,5
2,0
1,6
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
Załącznik 2
PKB w Unii Europejskiej po roku 2003
Tablica1. Dynamika wzrostu oraz procentowy przyrost PKB
w Krajach Unii Europejskiej w latach 2007-2012/13 (2007 r. =100)
PAŃSTWO
Austria
Belgia
Bułgaria
Chorwacja
Cypr
Czechy
Dania
Estonia
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Holandia
Irlandia
Litwa
Luks-rg
Łotwa
Malta
Niemcy
POLSKA
Portugalia
Rumunia
Słowacja
Słowenia
Szwecja
Węgry
W.Bryt.
Włochy
2011r
2012r
2013
2012
2013
103,0
102,1
103,4
91,0
100,9
101,7
95,5
96,1
96,6
100,4
79,9
95,4
99,2
92,7
98,0
98,2
87,5
107,0
103,8
118,2
94,6
102,1
110,1
94,7
104,5
95,0
96,7
93,3
103,3
102,3
104,1
89,9
95,4
100,7
95,9
96,9
95,2
100,6
76,9
94,3
98,4
92,5
101,2
100,4
91,1
110,4
104,3
120,1
93,2
105,6
111,1
93,7
106,2
96,0
98,4
91,3
3,0
2,1
3,4
-9,0
0,9
1,7
-4,5
-3,9
-3,4
0,4
-20,1
-4,6
-0,8
-7,3
-2,0
-1,8
-12,5
7,0
3,8
18,2
-5,4
2,1
10,1
-5,3
4,5
-5,0
-3,3
-7,0
3,3
2,3
4,1
-10,1
-4,6
0,7
-4,6
-3,1
-4,8
0,6
-23,1
-5,7
-1,6
-7,5
1,2
0,4
-8,9
10,4
4,3
20,1
-6,8
5,6
11,1
-6,3
6,2
-4,0
-1,6
-8,7
55,5
15,3
9,3
4,0
6,2
16,1
~66,4
18,8
10,8
5,9
8,3
~19,6
Wybrane kraje świata
Chiny
Korea Pd
Rosja
USA
Szwajcaria
Turcja
155,5
115,3
109,3
104,0
106,2
116,1
~166,4
118,8
110,8
105,9
108,3
~119,6
30
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
PKB w UE w okresie światowego kryzysu gospodarczego
Wykres 1. Dynam ika w zrostu PKB w latach 2007-2013 w krajach UE
w okresie św iatow ego kryzysu gospodarczego (2007r.=100)
POLSKA
120,1
Słow acja
111,1
Malta
110,4
Szw ecja
106,2
Rum unia
105,6
Niem cy
104,3
Bułgaria
104,1
Austria
103,3
Belgia
102,3
Litw a
101,2
Czechy
100,7
Francja
100,6
Luks-rg
100,4
Holandia
98,4
W.Bryt.
98,4
Estonia
96,9
Węgry
96
Dania
95,9
Cypr
95,4
Finlandia
95,2
Hiszpania
94,3
Słow enia
93,7
Portugalia
93,2
Irlandia
92,5
Włochy
91,3
Łotw a
91,1
Chorw acja
89,9
Grecja
76,9
75
80
85
90
95
100
31
105
110
115
120
125
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
PKB w UE w okresie światowego kryzysu gospodarczego
Wykres 2. Procentow y przyrost PKB (rPKB %) w krajach UE
w latach 2007-2013 (2007r=100)
POLSKA
20,1
Słow acja
11,1
Malta
10,4
Szw ecja
6,2
Rum unia
5,6
Niem cy
4,3
Bułgaria
4,1
Austria
3,3
Belgia
2,3
Litw a
1,2
Czechy
0,7
Francja
0,6
Luks-rg
0,4
W.Bryt.
-1,6
Holandia
-1,6
Estonia
-3,1
Węgry
-4
Dania
-4,6
Cypr
-4,6
Finlandia
-4,8
Hiszpania
-5,7
Słow enia
-6,3
Portugalia
-6,8
Irlandia
-7,5
Włochy
-8,7
Łotw a
-8,9
Chorw acja
-10,1
Grecja-23,1
-25
-20
-15
-10
-5
0
32
5
10
15
20
25
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
Tablica2. Dynamika wzrostu oraz procentowy przyrost PKB
w 10-ciu Krajach Unii Europejskiej przyjętych do UE w 2004 r.
(2003 r. =100)
PAŃSTWO
2011r
Cypr
Czechy
Estonia
Litwa
Łotwa
Malta
POLSKA
Słowacja
Słowenia
Węgry
2012r
2013
2012
2013
119,5
128,5
131,7
134,2
127,9
118,1
146,3
147,8
116,5
107,6
113,0
127,4
132,7
138,7
133,1
121,8
148,6
149,1
115,2
108,8
19,5
28,5
31,7
34,2
27,9
18,10
46,3
47,8
16,5
7,6
13,0
27,4
32,7
38,7
33,1
21,8
48,7
49,1
15,2
8,8
Wykres 3. Procentowy przyrost PKB (rPKB) w latach 2003-2013
w 10-ciu krajach przyjętych do UE w 2004 r. (2003r.=100)
Słowacja
49,1
POLSKA
48,7
Litwa
38,7
Łotwa
33,1
Estonia
32,7
Czechy
27,4
Malta
21,8
Słowenia
15,2
Cypr
13
Węgry
8,8
0
5
10
15
20
25
33
30
35
40
45
50
55
Jerzy Czesław Ossowski MAKROEKONOMIA - MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ, Gdańsk 2014
Tablica 3. PKB w Krajach Grupy Wyszehradzkiej oraz Krajów Nadbałtyckich
w latach 2003-2012(rok 2003=100,0
Rok
Polska
Estonia
Litwa
Łotwa
Czechy
Słowacja
Węgry
2003r
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
2004r
105,3
106,3
107,4
108,8
104,7
105,0
104,8
2005r
109,1
115,7
115,8
119,8
111,8
112,1
109,0
2006r
115,8
127,4
124,8
133,0
119,6
121,4
113,2
2007r
123,7
137,0
137,0
146,2
126,4
134,2
113,3
2008r
130,1
131,2
141,0
142,2
130,4
141,9
114,4
2009r
132,2
112,8
120,1
117,0
124,5
135,0
106,6
2010r
137,3
115,6
122,0
115,4
127,6
140,9
107,7
2011r
143,4
126,8
129,4
121,6
129,9
145,1
109,5
2012r
146,2
131,7
134,2
127,9
128,5
147,8
107,6
2013r
148,7
132,7
138,7
133,1
127,4
149,1
108,8
Wykres 4 Dynam ika w zrostu PKB w Polsce oraz na Litw ie, Łotw ie i Estonii
w latach po ich w stąpieniu do UE (2003 r.=100)
150
145
140
135
130
125
120
Polska
115
Estonia
110
Litw a
105
Łotw a
100
2003r
2004r
2005r
2006r
2007r
2008r
2009r
2010r
2011r
2012r
2013r
Wykres 5 Dynam ika w zrostu PKB w Polsce oraz w Słow acji, Czechach i na Węgrzech
w latach po ich w stąpieniu do UE (2003 r.=100)
150
145
140
135
130
125
Polska
120
Czechy
115
Słow acja
Węgry
110
105
100
2003r
2004r
2005r
2006r
2007r
2008r
34
2009r
2010r
2011r
2012r
2013r