1. CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA MIASTA KIELCE 1.1. Położenie

Program ochrony rodowiska dla miasta Kielce
1. CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA MIASTA KIELCE
1.1. Po o enie fizyczno
geograficzne
1. Kielce usytuowane s na zachodnim kra cu Doliny Kielecko – agowskiej i otoczone:
• od pó"nocy zalesionymi Wzgórzami Tumli skimi,
• od pó"nocnego wschodu Pasmem Mas"owskim,
• od po"udniowego wschodu Pasmem Dymi skim,
• od po"udnia Pasmem Pos"owickim,
• od po"udniowego zachodu Pasmem Zgórskim.
2. Przewa*aj ca cz+,- miasta le*y w lokalnej kotlinie, któr wyznaczaj :
• od pó"nocy pasmo Mas"owskie ze wzniesieniem do 317 m n.p.m. góra Buk w rejonie
Skrzetli,
• od wschodu wododzia" rzek Lubrzanki i Silnicy z lokalnymi wzniesieniami w rejonie
Szyd"ówka (310 m npm) i Zagórza (315 m n.p.m.),
• od po"udnia pasmo Pos"owickie i Dymi skie z partiami grzbietowymi, ukszta"towanymi na
poziomie 338 - 408 m npm (góra Telegraf),
• od zachodu lokalny wododzia" zlewni rzek Silnicy i Sufraga ca, lewobrze*nych
dop"ywów rzeki Bobrzy, z wzniesieniem Bruszni (309 m n.p.m.), Karczówki i dzielnicy
Czarnów – stacja Kielce Herbskie (do 303 m n.p.m.),
• przez obszar miasta przebiega Pasmo Kadzielnia skie: 295 m npm - Ska"ka Geologów
i 340 m npm – Góra Karczówka.
3. Kotlina, której o, wyznacza dolina rzeki Silnicy, ukszta"towana jest na rz+dnych 200-240 m npm.
Ogólny spadek terenu w obr+bie doliny zaznacza si+ w kierunku po"udniowo-zachodnim, tj. zgodnie
z biegiem rzeki. Ukszta"towanie topograficzne miasta wykazuje cechy po"o*enia depresyjnego, co
rzutuje na naturalny system przewietrzania miasta. Swobodny przep"yw powietrza atmosferycznego
w kierunku naturalnego spadku terenu (SW) ograniczony jest lini wzniesie G. Brusznia – Pasmo
Pos"owickie, które rozci+te jest jedynie w skim prze"omem rzeki Bobrzy w S"owiku (przedwojenna
miejscowo,- uzdrowiskowa).
4. Kielce granicz z nast+puj cymi gminami: od pó"nocy: Miedziana Góra, Mas"ów, od po"udnia:
Morawica, Sitkówka-Nowiny, od wschodu: Mas"ów, Górno, Daleszyce, od zachodu: SitkówkaNowiny, Piekoszów.
1.2. Budowa geologiczna
1. Miasto po"o*one jest:
• na zachodnim kra cu Doliny Kielecko– agowskiej, rozdzielaj cej Góry Bwi+tokrzyskie
na cz+,- pó"nocn i po"udniow ;
• w obr+bie trzonu paleozoicznego Gór Bwi+tokrzyskich, zbudowanego z osadowych ska"
paleozoicznych, tworz cych centraln cz+,- antyklinorium ,wi+tokrzyskiego.
Wyst+puj tu fragmenty trzech du*ych regionalnych jednostek geologiczno strukturalnych:
"ysogórskiej, strefy przej,ciowej kielecko–"agowskiej oraz dymi sko–klimontowskiej.
Powsta"y one w wyniku deformacji kaledo sko–waryscyjskich oraz blokowej tektoniki
alpejskiej. S to elementy strukturalne z"o*one i genetycznie ró*norodne, zbudowane ze ska"
staro i m"odo – paleozoicznych.
G"ównymi jednostkami fa"dowymi wyró*niaj cymi si+ na omawianym obszarze, pocz wszy
od pó"nocy w kierunku po"udniowym s : antyklina "ysogórska, synklina kielecka, antyklina
dymi ska i synklina bolechowicka. Wymienione jednostki maj przebieg zbli*ony do
równole*nikowego, dziel c si+ na szereg drugorz+dnych elementów fa"dowych.
Zró*nicowanie morfologiczne terenu miasta zwi zane jest z budow geologiczn starszego
5
Program ochrony rodowiska dla miasta Kielce
pod"o*a, jego tektonik , dzia"alno,ci erozyjn i akumulacyjn
denudacyjnymi rzek i erozj , zachodz cymi równie* wspó"cze,nie.
l dolodu oraz procesami
2. W obr+bie miasta wyst+puj pasma i grzbiety:
• Pasmo Kadzielnia skie z istniej cym rezerwatem geologicznym „Kadzielnia" (otoczonym
dawnym wyrobiskiem górniczym) oraz rezerwatem krajobrazowym „Karczówka",
• Pasma Dymi skie, Pos"owickie oraz fragment Pasma Zgórskiego poro,ni+te lasami
bukowo–jod"owymi,
• zachodnia cz+,- Grzbietu Szyd"ówkowskiego,
• na pó"nocy miasto si+ga do zalesionego Pasma D browskiego.
Równolegle do wzniesie Pasma Mas"owskiego przebiegaj doliny strukturalne, utworzone na
wychodniach ska" mniej odpornych, jak "upki i wapienie margliste. Od Kajetanowa
w kierunku wschodnim biegnie Dolina Wilkowska, z której bierze pocz tek rzeka Lubrzanka.
W po"udniowo-zachodniej cz+,ci tej doliny wyp"ywa równie* rzeka Silnica wpadaj ca
w po"udniowo-zachodniej cz+,ci miasta do rzeki Bobrzy. Poprzecznie do ci gów wzniesie
p"ynie w kierunku Bobrzy rzeka Sufraganiec. Na po"udnie od wzniesie ci gn cych si+ od
Miedzianej Góry do D browy, biegnie dolina wyerodowana w wapieniach dewo skich i
"upkach karbo skich. Równolegle, od strony po"udniowej zaznacza si+ ni*sze pasmo Wzgórz
Szyd"ówkowskich, z najwy*szym wzniesieniem Bwinia Góra (346 m npm.). Na zboczach
pasm wzniesie i wzgórz zaznaczaj si+ niekiedy za"omy i stoki erozyjne, szczególnie
wyraziste w partiach szczytowych w Pa,mie Zgórsko–Pos"owicko–Dymi skim. Powierzchnie
denudacyjne wyst+puj równie* na wychodniach ska" przedczwartorz+dowych; s to obszary o
znacznych sp"aszczeniach, na których w drobnych zag"+bieniach odbywa si+ sedymentacja
zmywanego przez opady atmosferyczne materia"u z s siaduj cych wzniesie . Pokrywy
osadów wodnolodowcowych, najcz+,ciej w formie piasków, rozci gaj si+ na du*ych
przestrzeniach, g"ównie w obr+bie dolin.
Tarasy akumulacyjno–erozyjne wyst+puj w dolinach rzecznych, szczególnie w dolnych
odcinkach dolin rzek Bobrzy i Lubrzanki. Powsta"y one przez zasypanie dolin osadami
piaszczystymi, rzecznymi i deluwialnymi, pochodz cymi z rozmycia starszych osadów wodno
– lodowcowych zlodowacenia po"udniowo–polskiego. PóHniejsza erozja i denudacja
spowodowa"y rozcz"onkowanie i cz+,ciowe usuni+cie pokryw tarasowych. Zachowa"y si+ one
we wschodnim zboczu doliny rzeki Lubrzanki k./Cedzyny oraz w dolinie rzeki Bobrzy
k./Szczukowskich Górek, Bia"ogonu i Zalesia.
3. Du*e zmiany w rzeHbie terenu wyst pi"y w wyniku odkrywkowej eksploatacji kopalin: rud
metali oraz surowców skalnych. Powsta"y g"+bokie kamienio"omy i ha"dy urobku
kopalnianego lub odpadów przemys"owych. W granicach miasta eksploatacja kopalin zosta"a
zaniechana, a dawne kamienio"omy – Kadzielnia i Blichowice cz+,ciowo zagospodarowano.
4. W ostatnich latach notuje si+ nowe zjawisko w zakresie zmian naturalnej rzeHby terenu.
Rozwój budownictwa powoduje przemieszczanie du*ych ilo,ci odpadowych mas ziemnych
i usypywanie z nich tarasów i nawierzchni nowych dzia"ek budowlanych na terenach dolin
rzecznych – zw"aszcza Silnicy i Sufraga ca.
We wspó"czesnych badaniach geologicznych obszaru ,wi+tokrzyskiego, zwraca si+ uwag+ na
przejawy aktywno,ci tektonicznej w Dolinie Kielecko- agowskiej, maj cej wp"yw na uk"ad sieci
wodnej. Aktywizowane s neotektonicznie, paleozoiczne jednostki blokowo-fa"dowe zarówno
w synklinie kieleckiej, jak i w antyklinie dymi skiej, w granicach miasta.
1.3. Warunki klimatyczne
1. Miasto znajduje si+ w wy*ynnym regionie klimatycznym ,l sko–ma"opolskim, krainie Gór
Bwi+tokrzyskich. Warunki topoklimatyczne Kielc:
• ,rednioroczna temperatura powietrza 7,0°C,
• najcieplejszy miesi c lipiec – ,r. temp. 17,2°C (17,9°C w sierpniu 1997 r.),
6
Program ochrony rodowiska dla miasta Kielce
•
•
•
•
•
•
•
•
najzimniejszy miesi c stycze – ,r. temp. – 5,2°C (w styczniu 1997 r.),
okres wegetacji 265 dni,
wilgotno,- wzgl+dna powietrza 80%,
wysoko,- opadów 724 mm, (657 mm w 1997 r.),
najwi+cej w lipcu 96 mm, (198 mm w lipcu 1997 r.),
najmniej w paHdzierniku – 34 mm (8,2 mm w styczniu 1997 r.),
burze: 23 dni w roku,
pokrywa ,nie*na zalega przez 86 dni.
2. Kierunki i rozk"ad wiatrów w ci gu roku modelowane s
atmosferycznego, oraz topografi terenu:
• przewa*aj :
– wiatry zachodnie 16,5% (V=3,3 m/s),
– z kierunku po"udniowego 12,5%,
– po"udniowo–wschodniego 12,9%, (V=3,l m/s),
• najrzadsze s wiatry z kierunku pó"nocnego 4,1%.
• cisze stanowi ok.. 15,8% w skali roku,
ogóln
cyrkulacj
powietrza
3. Brednie roczne nas"onecznienie wynosi 4,4÷4,5 godzin dziennie.
4. Klimat Kielc cechuj parametry charakterystyczne dla obszarów wy*ynnych ,l skoma"opolskiego regjonu klimatycznego, którego cz+,- stanowi Góry Bwi+tokrzyskie.
Przedstawiane dane meteorologiczne dla m. Kielce s ustalane na podstawie wieloletnich
bada prowadzonych w stacji Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Sukowie na
wys. 260 m n.p.m. Z uwagi na odleg"o,- ok. 8 km od miasta i po"o*enie w obr+bie
pozamiejskim i otwartym, parametry te nie odzwierciedlaj specyfiki mikroklimatu Kielc.
Przyk"adowo: w zakresie wielko,ci opadów: ,rednioroczny opad w 1998 r. w Sukowie
wynosi" 776 mm, a mierzony w Kielcach – 826,6 mm. Podobnie w zakresie
,redniomiesi+cznych temperatur czy kierunków i rozk"adu wiatrów.
5. Kierunki i ruchy mas powietrza w Kielcach s modelowane ogóln cyrkulacj powietrza
w obszarze wy*ynnym (czyli ca"ym regionie) jak i topografi terenu, co przy deniwelacjach
(240÷408 m n.p.m.) ~168 m n.p.m. i zabudowie miasta, stwarza lokalny mikroklimat.
Udokumentowa"y to liczne prace wykonane w Akademii Bwi+tokrzyskiej i innych
placówkach (np. „Ocena tendencji zmian warunków bioklimatycznych w Kielcach”
w zakresie topoklimatu i bioklimatu ró*nych obszarów miasta). Prace te powinny bykontynuowane, g"ównie ze wzgl+du na zagro*enie powodziowe w dolinie Silnicy (wa*ny jest
bie* cy i aktualny komunikat meteorologiczny, w zakresie spodziewanej wysoko,ci opadów).
6. Ocena terenów pod zabudow+ w aspekcie warunków klimatycznych:
• tereny bardzo dobre o ekspozycji: po"udniowej, po"udniowo-zachodniej i po"udniowowschodniej: Karczówka, Na Stoku, Bwi+tokrzyskie, na wschód od Szyd"ówka,
po"udniowe zbocza pasma Zgórskiego, Pos"owickiego oraz Dymi skiego,
• tereny dobre dla obszarów p"askich, na których wyst+puje wi+ksza cz+,- Kielc,
• tereny ma"o korzystne na zboczach o du*ym nachyleniu i ekspozycji pó"nocnej,
• tereny skontrastowane z uwagi na naturalne czynniki klimatyczne w obszarze
zabudowanym, zwi+kszone zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego oraz gorszy
klimat akustyczny,
• tereny zalesione nadaj ce si+ do rekreacji,
• tereny dolin rzecznych o p"ytkim wyst+powaniu wód gruntowych nie nadaj ce si+ pod
sta" zabudow+ osiedle cz i lokalizacj+ miejsc wypoczynku.
7
Program ochrony rodowiska dla miasta Kielce
1.4. Zasoby przyrody i walory krajobrazowe
1. System przyrodniczy miasta Kielce ma uk"ad pier,cieniowo-pasmowy, przy czym uk"ad
zieleni miejskiej charakteryzuje si+ struktur pasmowo–klinow . Na uk"ad pier,cieniowo–
pasmowy sk"adaj si+: pier,cie otaczaj cych miasto terenów otwartych w postaci zieleni
wysokiej i korytarze ekologiczne, b+d ce dolinami rzek " cz cymi du*e obszary terenów
zielonych z zieleni wewn trzosiedlow oraz terenami zieleni miejskiej. Elementem " cz cym
pier,cienie i pasma s zbiorowiska zieleni pól i " k.
Pier,cienie stanowi :
• Ch+ci sko-Kielecki Park Krajobrazowy,
• Podkielecki Obszar Chronionego Krajobrazu.
Pasma omawianego uk"adu tworz korytarze ekologiczne dolin rzek:
• Bobrzy z Sufraga cem,
• Silnicy na odcinku górnym i dolnym,
• Lubrzanki.
2. Na ziele miejsk sk"adaj si+:
• parki miejskie,
• parki osiedlowe,
• zielone skwery,
• zazielenione ci gi przyuliczne,
• tereny ogródków dzia"kowych,
• ziele cmentarna,
• system terenów rekreacyjnych wzd"u* Silnicy na odcinku od Zalewu do rezerwatu
„Kadzielnia”,
• tereny niezagospodarowane stanowi ce tzw. ziele nieurz dzon ,
• ziele towarzysz ca zabudowie jednorodzinnej, wielorodzinnej i innym obiektom
us"ugowym,
• kompozycje zieleni przy AGROCENTRACH, stanowi cych wzorce dla kszta"towania
kierunków urz dzania zieleni.
3. Po"o*enie Kielc w terenie pagórkowatym i górzystym, pod wzgl+dem krajobrazowym pozwala
zaliczy- je do najkorzystniej po"o*onych miast w kraju. W jego granicach znajduj si+ ochronne
lasy jod"owo–bukowe typu regla dolnego, kilka oznakowanych tras turystycznych oraz
rezerwaty przyrody: Kadzielnia, Karczówka, Blichowice, Biesak–Bia"ogon oraz Wietrznia.
W bezpo,rednim s siedztwie miasta po"o*ony jest le,ny rezerwat Sufraganiec.
4. Za g"ówny walor krajobrazowy Kielc i jednocze,nie g"ówny wyró*nik przestrzenny miasta,
uzna- nale*y ekspozycje pasm wzgórz zorientowanych równole*nikowo, wokó" których
(w dolinach mi+dzy nimi) nast+puje rozwój miasta – id c od pó"nocy:
• fa"d Kielecki,
• fa"d D browy i Wzgórza Szyd"ówkowskie,
• Ska"kowe Pasmo Kadzielnia skie (góry Stokowa, Brusznia, Grabina, Dalnia, Karczówka,
Kadzielnia, Psie Górki, Wietrznia i Mi+dzygórze),
• wzgórze Zamkowe oraz pasmo gór Pos"owickich i Dymi skich.
5. Zewn+trzny krajobraz miasta kszta"tuj wspomniane wy*ej pasma wzgórz. O krajobrazie
wewn+trznym miasta i jego unikatowym charakterze stanowi g"ównie naturalne i cz+,ciowo
przekszta"cone kulturowo pozosta"o,ci pasma Kadzielnia skiego, z górami: Stokow ,
Bruszni , Grabin , Dalni , Karczówk , Kadzielni , Wzgórzem Centralnym, Psimi Górkami,
Wietrzni i Mi+dzygórzem, nie licz c w ca"o,ci ukszta"towanego przez cz"owieka obszaru
kulturowego ,ródmie,cia.
8
Program ochrony rodowiska dla miasta Kielce
1.5. Demografia i procesy spo eczne
1.5.1. Liczba ludno5ci
1. W Studium uwarunkowa i kierunków m. Kielce z 2000 r. przyj+to dwie wersje prognoz
demograficznych wg GUS 2000 - 2020. Prognozy te zamieszczone s w tab.1.1. na tle
rzeczywistej liczby ludno,ci w 2002 r. a zmiany zaludnienia dla wybranych lat: 1939, 1945,
1962, 1964, 1975÷2002. Liczb+ mieszka ców wg danych rzeczywistych i prognozowanych
przedstawiono równolegle na wykresach s"upkowych dla zobrazowania trendów liczebno,ci
ludno,ci Kielc.
Zmiany w zaludnieniu Kielc w wybranych latach
prognozowane
Ludno56 dane
Kielc faktyczne wersja I wersja II
230 000
210 000
190 000
170 000
150 000
130 000
110 000
90 000
70 000
2001
2002
2005
2010
2015
2020
2002
2005
2010
2015
2020
2000
1999
1998
1997
1996
1995
2001
dane faktyczne
1994
1993
1992
1991
1990
1989
1988
1987
1986
1985
1984
1983
1982
1981
1980
1979
1978
1977
1976
1975
1964
1962
1945
50 000
1939
prognozowane wersja I
Wykres 2
Liczba mieszka ców Kielc w latach 1939÷2002
z prognoz do 2020
wersja II
250 000
230 000
210 000
190 000
214 400
214 400
170 000
150 000
90 000
70 000
dane faktyczne
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
1989
1988
1987
1986
1985
1984
1983
1982
50 000
1981
229 600
233 200
1980
219 900
219 500
1979
2015
2020
110 000
1978
224 900
1977
218 700
1976
2010
130 000
1964
218 800
1939
216 300
1962
71 580
53 662
89 800
103 000
151 185
156 936
162 127
164 643
181 000
185 307
188 822
192 487
196 955
200 497
203 340
205 885
208 102
211 077
213 012
214 202
215 005
213 651
214 086
213 782
213 777
213 748
212 596
212 383
211 727
210 956
210 266
211 810
1945
1939
1945
1962
1964
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2005
Wykres 1
Liczba mieszka ców Kielc w latach 1939÷2002
z prognoz do 2020
wersja I
1975
Tab. 1.1
prognozowane wersja II
Hród"a informacji: roczniki statystyczne województwa kieleckiego za lata 1975÷1998, woj. ,wi+tokrzyskiego
1989÷2002 r.
materia"y w"asne za lata 1939÷1945
„Studium Uwarunkowa i Kierunków Rozwoju” prognoza GUS na lata 2000÷2020, wersja I i II, 2000 r.
9
Program ochrony rodowiska dla miasta Kielce
Prognozy w wersji 1 i 2 dla lat 2000÷2020 mo*na uzna- za optymistyczne, wobec
rzeczywistych trendów spadku liczby ludno,ci Kielc w okresie 1992 ÷2002.
2. Dane statystyczne jednoznacznie wskazuj , *e do roku 1990 saldo migracji pozostawa"o na
poziomie dodatnim, a ujemne wielko,ci salda notuje si+ od 1995 r. Wynik ten jest
konsekwencj przemian spo"eczno ekonomicznych, które spowodowa"y odp"yw ludno,ci
z miasta, podobnie jak w województwie ,wi+tokrzyskim.
3. W prognozie sporz dzonej przez Akademi+ Bwi+tokrzysk nt. „Struktura regionalna Polski
w ,wietle powi za migracyjnych miasta” Witold Wilczy ski KTN nr 4-2000 przedstawiono
mniej optymistyczn wersj+. W oparciu o liczb+ ludno,ci ze styczniu 1997 r. (213 700
mieszka ców) dokonano prognozy migracyjnej pomi+dzy 49 miastami wojewódzkimi (przed
reform administracyjn ), okre,laj c wspó"czynnik metropolitarno,ci. Z bada tych wynika,
*e Kielce maj wspó"czynnik 0,375, a porównywalny ludno,ciowo Toru +0,451. Wynik
dodatni uzyska"o 14 miast, w tym: Warszawa + 0,837, Opole + 0,090. Wynik tej analizy
potwierdza wyst+powanie migracji ludno,ci z Kielc na kierunku Kraków, Katowice oraz,
w mniejszym stopniu, do Warszawy.
4. W prognozie wojewódzkiej uzyskano podobne rezultaty i sformu"owano wniosek o „drena*u
kadry wykszta"conej do lat 24, w tym z wy*szym i ,rednim wykszta"ceniem” i ujemnym
wp"ywie braku tej kadry na aktywno,- gospodarcz w procesie urbanizacji ekonomicznej.
Potwierdza to tez+, *e do pe"nienia funkcji o,rodka regionalnego Kielce powinny dochodzipo zahamowaniu niekorzystnego zjawiska migracji ludno,ci poza województwo.
5. Ruchy migracyjne mia"y kilka faz:
• pocz tek lat 90 to emigracja zagraniczna i powrót tzw. „dwuzawodowców” na wie,
w obr+bie województwa,
• stworzenie przez gminy s siednie dobrego „klimatu budowlanego”, który zapocz tkowa"
zjawisko znane z USA i Europy - odp"ywu bogatej klienteli do gmin: Mas"ów, Miedziana
Góra, Morawica, Piekoszów i Sitkówka-Nowiny.
6. Pe"na ocena zjawiska migracji wskazuje, *e generalnie ma ona wymiar wojewódzki, co
,wiadczy o silnych wi+ziach z miejscem pierwotnego osiedlenia (pochodzenia).
Podstawowym wnioskiem analizy demograficznej przeprowadzonej bez pe"nej charakterystyki
strukturalnej jest potrzeba przeprowadzenia aktualizacji prognozy demograficznej. Dane
ludno,ciowe s bowiem podstawowym wskaHnikiem do oblicze m.in.: zapotrzebowania na
wod+, ,cieki, ilo,- odpadów, szkó", itd.
1.5.2. Struktura ludno5ci
1. Wg danych Rocznika statystycznego województwa ,wi+tokrzyskiego (stan na 31.12.2002 r.):
• liczba ludno,ci w Kielcach wynosi"a ogó"em 211 810, w tym:
– 100 648 m+*czyzn
– 111 162 kobiet,
• na ka*dych 100 m+*czyzn przypada"o 100,4 kobiet,
• g+sto,- zaludnienia 1 136,1 na km2.
2. Struktura wiekowa ludno,ci w 2002 r. przy ogólnej liczbie 211 810
•
0÷4 lat – 8 379
•
5÷9 lat – 9 800
•
9÷14 lat – 12 780
• 15÷19 lat – 17 363
• 20÷24 lat – 19 853
• 25÷29 lat – 17 436
10
Program ochrony rodowiska dla miasta Kielce
• 30÷39 lat – 26787
• 40÷49 lat – 34 192
• 50÷59 lat – 30 438
• 60÷64 lat – 9 320
Najwi+cej, 16,1% ogó"u mieszka ców, stanowi grupa wiekowa 40÷49 lat, najmniej – 3,9% grupa wiekowa 0÷4 lat.
Tab. 1.2. Struktura wiekowa ludno,ci Kielc w 2002 r.
Ludno56
1
liczba ogó"em
w tym kobiety
Liczba ludno5ci w wieku
przedprodukcyjnym
produkcyjnym
poprodukcyjnym
2
3
4
40 607
19855
140 431
70 620
30 772
20 687
razem
5
211 810
111 162
Z powy*szego zestawienia wynika, *e na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada 50,8
osób w wieku nieprodukcyjnym
3. Ruch naturalny ludno,ci:
• ma"*e stwa – 1153,
• urodzenia – 1649,
• zgony
– 1686, w tym niemowl+ta 9,
• przyrost naturalny –37
• przyrost naturalny na 1000 ludno,ci – 0,2
4. Migracja ludno,ci:
• nap"yw (zameldowania na pobyt sta"y):
1353
• odp"yw (wymeldowania z pobytu sta"ego): 2337
• saldo migracji (ogó"em): –984
• saldo migracji na 1000 ludno,ci –4,6
5. Struktura zawodowa mieszka ców
• pracuj cy w gospodarce narodowej
• rolnictwo i "owiectwo
• przemys"
• budownictwo
• handel i naprawy
• transport i gospodarka magazynowa
• edukacja
• ochrona zdrowia i opieka spo"eczna
65 804, w tym kobiety 32848
201
15 178
5 642
9 169
4 736
7 183
7 915
6. Zatrudnienie i wynagrodzenie w gospodarce narodowej:
• przeci+tne zatrudnienie w osobach
67 067
• przeci+tne miesi+czne wynagrodzenie
2 154,27 z" brutto
7. Bezrobotni zarejestrowani wg wieku:
• bezrobotni ogó"em:
• bezrobotni w wieku 24 lata i mniej
• bezrobotni w wieku 25 ÷ 34
• bezrobotni w wieku 35 ÷ 44
• bezrobotni w wieku 45 ÷ 54
• bezrobotni w wieku 55 i wi+cej
17 292
4 042
4 682
3 949
4 108
529
11
Program ochrony rodowiska dla miasta Kielce
Najwi+ksz grup+ stanowi bezrobotni w sile wieku produkcyjnego tj. 25÷34 lata, co stanowi
27%; grup+ najmniej liczn stanowi bezrobotni w grupie wiekowej55 i wi+cej lat tj. 3,05%.
Bezrobotni wg poziomu wykszta"cenia:
• bezrobotni z wy*szym wykszta"ceniem stanowi 12,2 %;
• ,rednim zawodowym stanowi 29,6 %;
• najmniej liczn grup+ zawodow stanowi bezrobotni ze ,rednim ogólnym
wykszta"ceniem 8,4 %.
1.6. Gospodarka
1.6.1. Przemys i rzemios o
1. W latach 1970÷1980 dominowa" przemys" metalowy i bran*e specjalistyczne, w tym:
• Fabryka Samochodów Specjalizowanych „SHL” S.A.
• „NSK” ISKRA
• „Chemar” S.A.
• Kielecka Fabryka Pomp „Bia"ogon”
• Centrum Produkcyjne Pneumatyki „PREMA” S.A.
• Fabryka Maszyn Pralniczych „PRAMA”
2. W bran*y spo*ywczej dominuj Zak"ady Mi+sne S.A., Zak"ady Zbo*owo - M"ynarskie „PZZ”,
Przedsi+biorstwo Przemys"u Ch"odniczego S.A., Browar „Belgia” Sp. z o.o.
3. W innych bran*ach dominuje Elektrociep"ownia Kielce S.A., a w zakresie produkcji tektury
i opakowa „David Smith” Kielce S.A. Przemys" metalurgiczny, g"ównie bazuj cy na
produkcji dla celów obronnych, prze*ywa regres, o czym ,wiadczy lawinowy spadek
zatrudnienia w dawnych zak"adach przemys"u metalowego.
4. Rzemios"o skupiaj ce ok. 650 zak"adów, prowadzi dzia"alno,- us"ugow i produkcyjn
w 1340 specjalno,ciach; stanowi to oko"o 20% ogólnej liczby zak"adów na terenie miasta.
1.6.2. Rolnictwo
1. Rolnictwo w Kielcach i terenach przyleg"ych ma charakter marginalny, chocia* historycznie
by"o to w"a,nie miasto rolników i eksploatatorów surowców mineralnych.
2. Aktualnie u*ytki gruntowe zajmuj :
• grunty orne – 2 979 ha (27,22%),
• sady
–
74 ha (0,68%),
• " ki
– 631 ha (5,77%),
• pastwiska – 381 ha (3,48%),
• nieu*ytki –
84 ha (0,77%).
3. Rolników posiadaj cych gospodarstwa rolne o powierzchni powy*ej 1 ha jest ok. 1054.
4. Dominuje uprawa zbó* i ziemniaków oraz hodowla byd"a, trzody chlewnej i drobiu.
5. W chwili obecnej prawie po"ow+ gruntów rolnych stanowi od"ogi. Zjawisko to (niekorzystne
rolniczo) jest korzystne dla retencji wodnej w dolinach rzek - zmniejsza si+ zanieczyszczenie
,rodowiska wodnego, spowodowanego przez stosowane w rolnictwie nawozy i ,rodki ochrony
ro,lin.
6. Grunty rolne s tak*e przekszta"cane na dzia"ki budowlane i zajmowane pod przemys".
12
Program ochrony rodowiska dla miasta Kielce
1.6.3. Us ugi
1. Ostatni okres cechuje silny rozwój i koncentracja us"ug w postaci centrów handlowych,
banków, hoteli oraz instytucji z otoczenia biznesu, w tym na szczególn uwag+ zas"uguj :
• Centrum Targowe Kielce Sp. z o.o. zajmuje si+ organizacj
krajowych
i mi+dzynarodowych targów i wystaw gospodarczych. Z racji ilo,ci i bran*owo,ci imprez
targowych, Centrum wyrasta na drugi o,rodek w kraju po Targach Pozna skich,
• Centrum Handlu Hurtowego ukszta"towa"o si+ w dzielnicy Niewachlów z funkcjonuj cym
Centrum Zaopatrzenia Makro Cash and Carry.
2. Intensywnie rozwija si+ sie- hoteli i pensjonatów, zapewniaj cych obs"ug+ systematycznie
wzrastaj cego ruchu turystycznego i targowego.
1.6.4. Budownictwo
1. Z pocz tkiem lat 90-tych powsta"y i rozwin+"y si+ ponadregionalne firmy budowlane:
• EXBUD S.A. – wielobran*owy potentat w zakresie projektowania, produkcji i stolarki
materia"ów budowlanych oraz wykonawstwa,
• Mitex S.A. – Us"ugi budowlano – monta*owe,
• „PiaPiasecki” – generalne wykonawstwo budowlane, konserwacja zabytków,
• Przesi+biorstwo Budownictwa Przemys"owego BICK S.A. – produkcja, us"ugi budowlane,
handel materia"ami,
• Kieleckie Przedsi+biorstwo Robót Monta*owych S.A. wchodz ce w sk"ad koncernu
EXBUD S.A.
2. W ko cu lat 90-tych, a na pocz tku 2000 r., zaznaczy" si+ wyraHny spadek dzia"alno,ci tych
firm z uwagi na przekszta"cenia w"asno,ciowe i ograniczenie ekspansji na rynki budowlane
du*ych miast (Warszawa) oraz wzrastaj c konkurencj+ firm zagranicznych.
3. Bwiadectwem upadku bran*y budowlanej w Kielcach jest ocena struktury zatrudnienia
w latach 1980÷2000 r. podana w tab. 1.4.
1.6.5. Transport i komunikacja
1. Miasto Kielce posiada rozwini+t sie- powi za drogowych zewn+trznych i tranzytowych.
Podstawowy uk"ad tras komunikacyjnych Kielcach jest ukszta"towany i utrwalony w oko"o
80÷85%; oparty jest na trzech drogach krajowych [7, 74, 73]. Uk"ad ten tworz ulice g"ówne
stanowi ce dwa wzajemnie prostopad"e wi zki ci gów komunikacyjnych o przebiegu: wschód
– zachód i pó"noc – po"udnie. Ukszta"towany w ten sposób schemat krzy*owo–pasmowy,
umo*liwia przejmowanie narastaj cego ruchu przez trasy równoleg"e, zast+pcze.
2. Sie- dróg publicznych w mie,cie liczy"a wg stanu na 1999 r. – 371,55 km w tym:
• drogi krajowe
- 23,12 km,
• drogi wojewódzkie - 25,50 km,
• drogi powiatowe
- 114,51 km,
• drogi gminne
- 223,94 km.
Nawierzchni+ tward posiada"o 73,42% dróg, nieulepszon 6,6%, a gruntow 20,27%.
3. Miasto posiada dobrze rozwini+ty podsystem miejskiej komunikacji zbiorowej, której
g"ównym ogniwem jest Miejski Zak"ad Komunikacji, zapewniaj cy jednocze,nie komunikacj+
z s siednimi gminami. czna d"ugo,- tras komunikacyjnych MZK wynosi 658 km, co daje
wskaHnik 3,07 km na 1000 mieszka ców. Przewozy realizowane przez innych przewoHników
w mie,cie tj. PKS, PKP i prywatnych busów – maj wymiar marginalny. Ogó"em przewozy
13
Program ochrony rodowiska dla miasta Kielce
dobowe szacuje si+ na 212 000 pasa*erów (211 810 ludno,- – stan na 31.12.2002 r.).
Zapewniona jest g+sto,- sieci w mie,cie i bezprzesiadkowe po" czenia z centrum, dworcami
PKS i PKP oraz terenami uprzemys"owionymi; relacja Bia"ogon–Piaski, ma zapewnion
" czno,- kolejow .
4. Ruch ci+*arowy zwi zany jest g"ównie z wywozem materia"ów sypkich, kruszyw, cementu
i wapna z zak"adów wydobywczych, usytuowanych na obrze*ach Kielc. Udzia" ruchu
ci+*arowego w ca"o,ci ruchu ko"owego jest zmienny – zale*ny od lokalizacji trasy
i przyleg"ego zainwestowania. Brak wyznaczonych w mie,cie tras przejazdowych i parkingów
na obrze*ach miasta.
5. Podsystem komunikacji kolejowej w ruchu pasa*erskim funkcjonuje niezale*nie od
miejskiego systemu transportowego. Kolejowe po" czenia maj wymiar po" cze lokalnych
i ponadregionalnych, zapewniaj c dogodne bezpo,rednie po" czenia z ró*nymi cz+,ciami
kraju, poszerzane w okresie ustawowych ,wi t i wakacji o nowe relacje. Ruch towarowy ma
istotne znaczenie z uwagi na tranzytowa tras+ kolejow relacji pó"noc – po"udnie z
odga"+zieniami na wschód i zachód. Dominuje wywóz surowców i produktów przemys"u
skalnego i cementowo – wapienniczego z rejonu Bia"ego Zag"+bia. Ruch towarowy ma
znaczenie ekonomiczne dla regionu ,wi+tokrzyskiego.
1.7. Charakterystyka przemian spo eczno-gospodarczych
na tle przemian w województwie 5wi=tokrzyskim
1. Województwo ,wi+tokrzyskie po"o*one jest w po"udniowo-wschodniej cz+,ci Polski na
obszarze Wy*yny Kielecko-Sandomierskiej i Niecki Nidzia skiej. Powierzchnia województwa
,wi+tokrzyskiego, jednego z najmniejszych w kraju – 11 672 km2, co stanowi 3,7% obszaru
kraju (15 miejsce przed opolskim). Region zamieszkuje 1 323,7 tys. osób, co stanowi 13
miejsce przed lubelskim, opolskim i podlaskim. Na ka*dy km2 przypada 114 osób, przy
,redniej w kraju 124 osoby. Województwo ,wi+tokrzyskie otoczone jest przez 6 województw
o du*ej liczbie ludno,ci z najwi+kszymi aglomeracjami w kraju warszawsk , krakowsk ,
"ódzk i katowick . Odleg"o,- od stolicy województwa Miasta Kielce do centrum tych
aglomeracji waha si+ w granicach 120÷180 km, co stwarza dogodny uk"ad komunikacyjny.
2. Warunki urbanizacyjne województwa ,wi+tokrzyskiego nale*y oceni- jako korzystne z punktu
widzenia mo*liwo,ci rozwoju przedsi+biorczo,ci, a zatem i przestrzeni ekonomicznej. Sieosadnicz w regionie stanowi 29 miast oraz 73 gminy z 2842 wsiami. Sie- miejska jest dobrze
rozmieszczona na ca"ym obszarze, natomiast cechuje j mniejsza g+sto,- ni* w skali kraju.
Przeci+tnie jedno miasto w regionie przypada na 204,5 km2, podczas gdy w Polsce 357,4 km2.
Natomiast sie- wsi charakteryzuje si+ wi+ksz od przeci+tnej g+sto,ci
na jedn wie,
przypada 4,1 km, a w kraju 5,5 km2. Wyniki te ,wiadcz o wy*szym stopniu urbanizacji
województwa ,wi+tokrzyskiego.
3. Województwo ,wi+tokrzyskie ma charakter przemys"owo rolniczy o wysokim stopniu
koncentracji istotnych dzia"ów przemys"u. Cech charakterystyczn jest wyraHny podzia" na
przemys"ow pó"noc i rolnicze po"udnie, stanowi ce zaplecze dla produkcji *ywno,ci
ekologicznej. O,rodki miejskie skupiaj ce najwi+ksz ilo,- miejsc pracy w przemy,le,
znajduj si+ na obszarze dawnego Staropolskiego Obszaru Przemys"owego, póHniejszego
od przed wojny, tzw. Centralnego Okr+gu Przemys"owego. Wspó"czesny przemys" ma
solidne podstawy w przemy,le wydobywczym i przetwórstwie lokalnych surowców
skalnych. Zaplecze rolnicze po"udniowej cz+,ci województwa ma przyzwoite warunki
glebowe w postaci r+dzin, wykszta"conych na bazie rozleg"ych obszarów wychodni ska"
w+glanowych oraz gleb lessowych Wy*yny Kielecko Sandomierskiej. Obszar ten posiada
mniejsz koncentracj+ przedsi+biorczo,ci, dysponuje natomiast znacz cym potencja"em
14
Program ochrony rodowiska dla miasta Kielce
ludno,ciowym w najwi+kszych miastach i przyleg"ych gminach. W o,rodkach tych istnieje
mo*liwo,- podejmowania ró*nych form przedsi+biorczo,ci zarówno us"ug na rzecz
rolnictwa, jak i przedsi+biorczo,ci pozarolniczej, ale o technologiach nieuci *liwych dla
,rodowiska.
4. O potencjale rozwojowym regionu decyduje jeden z podstawowych czynników, tj. czynnik
demograficzny. W roku 2000 liczba mieszka ców województwa ,wi+tokrzyskiego wynios"a
1 322,8 tys. osób, co stanowi"o 3,4% mieszka ców kraju przy 3,7% udziale w powierzchni
kraju. Analiza wskaHników ludno,ciowych wskazuje na niekorzystne trendy procesów
demograficznych. Uwidacznia si+ wyraHnie wp"yw transformacji ustrojowej rozpocz+tej na
pocz tku lat dziewi+-dziesi tych. W województwie ,wi+tokrzyskim, podobnie jak w ca"ym
kraju, zaznacza si+ wyraHny spadek naturalny, maleje liczba zawieranych ma"*e stw, na co ma
wp"yw niska mobilno,- przestrzenna ludno,ci. WyraHn granic demograficzn jest rok 1995,
od którego tendencje spadkowe s ju* czytelnie zarysowane i trend ten utrzymuje si+ do chwili
obecnej (2002 r.).W procesie tym uwzgl+dniono nowy podzia" administracyjny kraju.
W miastach województwa ,wi+tokrzyskiego zamieszkuje tylko 45,8% ludno,ci, podczas, gdy
w kraju wskaHnik urbanizacji jest wy*szy o 16 punktów i wynosi 61,8%. Malej ca liczba
mieszka ców województwa od 1995 r. spowodowana by"a bardzo niskim przyrostem
naturalnym, podobnie niskim saldem migracji - nap"yw ludno,ci by" ni*szy ni* odp"yw poza
województwo. Kolejnym czynnikiem negatywnym jest wskaHnik przyrostu naturalnego, który
w przeliczeniu na 1000 mieszka ców wyniós" 0,13 (1998 r.), a w 2002 r. 1,3.
Istnieje silna zale*no,- pomi+dzy wielko,ci migracji a mo*liwo,ci zatrudnienia, poziomem
bezrobocia, kondycj przemys"u i budownictwa mieszkaniowego, relacjami cen mieszka
i wysoko,ci dochodów w stosunku do, np. stolicy czy województw o,ciennych. Najbardziej
niekorzystnym i niepokoj cym jest fakt, *e w,ród migruj cych dominuj ludzie m"odzi
w wieku do 24 lat, którzy stanowi 48% ludno,ci odp"ywowej. Z tych 48% migruj cych blisko
28% to ludzie z wy*szym wykszta"ceniem, a ponad 30% migruj cych legitymuje si+
wykszta"ceniem licencjackim, policealnym i ,rednim
nabytym w szko"ach i uczelniach
w Kielcach. Uk"ad taki mo*na uzna- za modelowy „drena* mózgów”, maj cy miejsce
w dawnych krajach postkolonialnych. Na ogóln liczb+ 17292 bezrobotnych mieszka ców
Kielc w 2002 r. 12,2% (2112 bezrobotnych) ma wy*sze wykszta"cenie, a 29,6%
wykszta"cenie ,rednie zawodowe. Udzia" ludno,ci w wieku poprodukcyjnym zwi+kszy" si+ z
14,8% w 1990 r. do 16,1% w 1998, a w 2002 r. wynosi 14,5%. Trend malej cy uwidacznia si+
przy analizie ludno,ci w wieku przedprodukcyjnym z 30,2% w roku 1990 do 25,6% w 1998 r.
i 19,2% w 2002 r.
5. W rozwoju województwa ,wi+tokrzyskiego daje si+ zauwa*y- spektakularny upadek
przemys"u
z kieleckim na czele, a tak*e w regionie pó"nocnym (Skar*ysko Kamienna,
Ko skie, St porków, Ostrowiec Bwi+tokrzyski, Starachowice). Drastyczne obni*enie liczby
miejsc pracy, skala bezrobocia powy*ej ,redniej krajowej to widoczny efekt transformacji
przemys"u na podstawach przemys"u obronnego. W niez"ej kondycji pozosta"
zrestrukturyzowany przemys" wydobywczo-przetwórczy Bia"ego Zag"+bia b+d cy w r+kach
kapita"u zagranicznego, podobnie jak przemys" energetyczny, którego przedstawicielem jest
Elektrownia im. T. Ko,ciuszki w Po"a cu. Upad"o,- grozi firmom wydobywczym: Wi,niówka
i Bukowa Góra, które nie przesz"y procesu restrukturyzacyjnego. W latach 2001÷2002
podobny los po" czy" sztandarowe, bo ponadregionalne firmy budowlane - budownictwa
ogólnego i przemys"owego; przej+cie kapita"owe firm EXBUD i Mitex, upad"o,- Piasecki
S.A., ograniczenie do minimum mo*liwo,ci budowlanych w zakresie budownictwa
przemys"owego BICK S.A. Miasto Kielce, z potencja"em 1/6 ludno,ci, mie,ci si+ dok"adnie
w prognozie rozwojowej województwa ,wi+tokrzyskiego i ze wszystkimi jego
konsekwencjami:
15
Program ochrony rodowiska dla miasta Kielce
niekorzystne zmiany demograficzne z uwidaczniaj cym si+ „drena*em mózgów” ludzi
niezb+dnych dla dalszego rozwoju miasta regionalnego, znacznym udzia"em bezrobotnych
w grupie z wy*szym wykszta"ceniem,
• spektakularny upadek podstawowych ga"+zi przemys"u metalowego i specjalizowanego
(Chemar, KZWM SHL, Kielecka Fabryka Pomp), przej+cie kapita"owe ISKRY - obecnie
NSK ISKRA,
• ograniczenie funkcji rejonowych kolejnictwa przez permanentne zmiany strukturalne PKP
w stosunku do Kielc,
• upad"o,- lub przej+cie kapita"owe ponadregionalnych przedsi+biorstw budowlanych:
Piasecki SA (upad"o,- w 2003 r.], Mitex, EXBUD - Skanska.
Podane przyk"ady wskazuj obecnie na konieczn niezb+dno,- zracjonalizowania dzia"a
planistycznych opartych na prognozach demograficznych i rozwojowych, nie przewiduj cych
ujemnej skokowej zmiany w rozwoju ekonomicznym i spo"ecznym miasta.
Niezb+dne jest podkre,lenie faktu, *e wszystkie prognozy z lat 1997÷1998 wykonywane by"y
przed zmian podzia"u administracyjnego kraju w 1998 r., który nie przewidywa" kontynuacji
istnienia województwa kieleckiego, a miasta Kielce - jako stolicy województwa. Wa*niejsze
prognozy mog"y mie- charakter „optymistyczny” dla udokumentowania celowo,ci
pozostawienia województwa, a Kielc jako miasta wojewódzkiego.
•
6. Istotny wp"yw na kszta"towanie przemian spo"eczno-ekonomicznych mia"y procesy migracji,
które w znacz cy sposób oddzia"ywa"y na rozwój ludno,ciowy i przestrzenny miasta Kielce.
W aspekcie historycznym, w kszta"towania si+ tych procesów wida- wyraHnie powtarzalne
periody prosperity i upadku miasta, wa*ne dla kszta"towania wspó"czesnego
i perspektywicznego obrazu miasta.
7. Struktura zatrudnienia
Na podstawie danych Roczników statystycznych województwa ,wi+tokrzyskiego
przeanalizowano struktur+ zatrudnienia w mie,cie w latach 1980 ÷ 2002. Generalnie w latach
1980 2002 liczba zatrudnionych zmala"a z 98622 osób do 65804, tj. o ok. 33,3%.
Tab. 1.4. Zatrudnienie w Kielcach 1980 - 2002 wg dzia"ów gospodarki narodowej
Rok
1
ogó em
2
98 622
1980
97 333
1985
99 549
1989
78 407
1991
70 194
1992
71 198
1993
75 860
1994
76 624
1995
79 860
1996
78 478
1997
79 249
1998
78 023
1999
71 644
2000
65 804
2002
[ród"o: WUS Kielce.
Zatrudnienie:
w tym:
w przemy5le w budownictwie
w handlu
3
4
5
33 178
29 625
29 027
21 502
20 292
19 357
21 634
21 401
22 505
21 529
20 670
19 492
17 025
15 178
16 153
14 439
15 657
10 619
9 318
9 593
8 506
8 120
8 264
9 453
9 746
9 593
7 898
5 642
10 904
11 438
12 315
9 150
6 984
7 340
9 058
9 628
11 210
10 653
11 187
10 539
9 678
9 196
Analiza struktury zatrudnienia wskazuje na spadek zatrudnienia (g"ównie w wyniku likwidacji
lub restrukturyzacji wiod cych zak"adów):
• w przemy,le:
16
Program ochrony rodowiska dla miasta Kielce
z 33178 zatrudnionych w 1980 r. do 17025 w 2000 r. (ok. 49%),
z 33178 zatrudnionych w 1980 r. do 15178 w 2002 r. (ok. 54%),
• w budownictwie:
z 16153 w 1980 r. do 7898 w 2000 r. (ok. 51%),
z 16153 w 1980 r. do 5642 w 2002 r. (ok. 65%),
• w handlu:
z 10904 zatrudnionych w 1980 r. do 9678 w 2000 r. (ok. 11%),
z 10904 zatrudnionych w 1980 r. do 9169 w 2002 r. (ok. 16%).
Stabilno,- zatrudnienia w okresie 20 lat wyst+puje w handlu i w szeroko rozumianych
us"ugach. Form us"ug jest równie* transport i gospodarka magazynowa zatrudniaj ca 8797
osób. Podobnie jak w województwie, nast pi" upadek firm bran*y metalowej (przemys"u
zbrojeniowego) i jest ma"o prawdopodobne jego odtworzenie w poprzednim kszta"cie.
Identyczna sytuacja wyst+puje w budownictwie po upadku trzech regionalnych firm, ale tu
nale*y spodziewa- si+ ekspansji firm z zewn trz, wy"anianych w ramach przetargów
publicznych.
8. Liczba podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON wg stanu na 31.12.2002 r. (wskaHnik
aktywno,ci gospodarczej): ogó"em 27 545, w tym:
• w sektorze publicznym
648,
• w sektorze prywatnym
- 6897,
• przedsi+biorstwa pa stwowe 28,
• spó"dzielnie
103,
• spó"ki handlowe
- 1770,
• osoby fizyczne prowadz ce dzia"alno,- gospodarcz - 21 516.
9. Struktura bran*owa podmiotów gospodarczych: ogó"em 27 545, w tym:
• przetwórstwo przemys"owe:
- 2396,
• budownictwo
- 3028,
• handel i naprawy
9808,
• transport, gospodarka magazynowa, " czno,- - 2118,
• obs"uga nieruchomo,ci
- 4708,
• pozosta"e sekcje
- 5487.
10. Struktura zatrudnienia:
• pracuj cych w gospodarce narodowej ogó"em 65 804, w tym:
• rolnictwo, "owiectwo:
201
(0,31%),
• przemys":
15178 (23,06%),
• budownictwo:
5642
(8,57%),
• handel i naprawy:
9169 (13,93%),
• transport, gospodarka
magazynowa, " czno,-: 4736
(7,19%),
• edukacja:
7183 (10,92%),
• ochrona zdrowia:
7915 (12,03%).
11. Potencja" si"y roboczej – ludno,- w wieku:
• przedprodukcyjnym 40607 (19,2%),
• produkcyjnym
14431 (66,3%),
• poprodukcyjnym
30772 (14,5%),
• ogó"em
211810 (100%).
Bezrobotni zarejestrowani: ogó"em 17292, w tym:
• kobiety:
8797,
• absolwenci:
1498,
17
Program ochrony rodowiska dla miasta Kielce
• bez zasi"ku:
13666.
Stopa bezrobocia 16,0 %.
12. Us"ugi turystyczne:
• baza noclegowa: 14 obiektów w mie,cie w tym:
– 9 hoteli, moteli i pensjonatów,
– 5 pozosta"e obiekty i
– 44 obiekty w powiecie kieleckim, dysponuj cych 2814 miejscami noclegowymi,
• miejsca noclegowe: 1386 w tym:
– 605 w hotelach, motelach, pensjonatach oraz
– 781 w pozosta"ych obiektach,
• korzystaj cy z noclegów (ogó"em): 71982 w tym: 66528 stanowili tury,ci krajowi, a 5454
tury,ci zagraniczni.
Brak danych o zatrudnieniu w szeroko rozumianych us"ugach turystycznych: obs"uga
hotelowa, gastronomia, przewodnicy, transport, podmioty o specjalizacji turystycznowystawienniczej.
1.8. Specyficzne cechy kierunkujBce rozwój miasta
1. Na podstawie diagnozy stanu rozwojowego miasta Kielce przeprowadzono wst+pn analiz+
SWOT, uwzgl+dniaj c czynniki spo"eczno–ekonomiczne i wskazuj c dla okre,lonej
dziedziny rozwoju miasta.
• wewn+trzne mocne i s"abe strony oraz
• zewn+trzne szanse i zagro*enia .
Kategorie diagnostyczne przyj+te do diagnozy:
• atut zjawisko pozytywne z punktu widzenia mo*liwo,ci kszta"towania rozwoju miasta,
na wyst+powanie którego bezpo,redni wp"yw ma samo miasto (mieszka cy, instytucje,
w"adze samorz dowe);
• s abo56 zjawisko ograniczaj ce mo*liwo,ci rozwoju miasta, na które bezpo,redni wp"yw
ma samo miasto (mieszka cy, instytucje, w"adze samorz dowe;
• szansa zjawisko korzystne z punktu widzenia mo*liwo,ci kszta"towania rozwoju miasta,
wyst+powanie którego jest uwarunkowane czynnikami le* cymi poza mo*liwo,ciami
bezpo,redniego wp"ywu miasta;
• zagro enia
zjawisko negatywne mog ce stanowi- przeszkod+ dla rozwoju miasta,
wyst+powanie, którego jest uwarunkowane czynnikami le* cymi poza mo*liwo,ciami
bezpo,redniego wp"ywu samego miasta.
2. Mocne strony miasta Kielce:
• wybitnie korzystne po"o*enie geograficzne i komunikacyjne,
• dogodne po" czenia drogowe i kolejowe we wszystkich kierunkach,
• atrakcyjne ukszta"towanie terenu o doskona"ych walorach krajobrazowych,
• nagromadzenie dóbr kultury o znacznych walorach kultury materialnej, w tym unikatowe
z zakresu historycznego górnictwa, kopalnictwa, geologii i pocz tków wy*szego
szkolnictwa geologiczno-górniczego,
• otwarty uk"ad przestrzenny miasta na okre,lonych kierunkach,
• du*y udzia" powierzchni przyrodniczo cennych, terenów le,nych i zieleni urz dzonej,
• korzystne warunki topoklimatyczne o znacznym zró*nicowaniu wewn trzmiejskim,
• zako czona w obr+bie miasta eksploatacja surowców mineralnych, która powodowa"a
powstawanie szkód górniczych, budowlanych i geologicznych, obecnie ustabilizowanych,
• wyst+powanie wód podziemnych o dobrej jako,ci, nie wymagaj cych sta"ego uzdatniania,
• dobrze rozwini+ta sie- masowej komunikacji miejskiej, uzupe"nianej transportem PKS,
prywatnym oraz transportem kolejowym,
18
Program ochrony rodowiska dla miasta Kielce
•
funkcjonowanie silnego o,rodka badawczo-naukowego o specjalno,ci laserowej
i pneumatyki; wyst+powanie licznych szkó" wy*szych i ,rednich,
• mocny o,rodek rzemios"a ludowego i rzemios"a sztuk budowlanych dla rekonstrukcji,
rewaloryzacji i konserwacji zabytków,
• ponadregionalny o,rodek kultury, centrum targowe, o,rodek szkolenia wojsk ONZ,
• trwa"e urz dzenia infrastruktury technicznej, rezerwy terenów pod zabudow+ do 2050 r.,
• rezerwy terenów pod trasy komunikacyjne,
• restrukturyzacja przemys"u i ograniczenie uci *liwo,ci do poziomów wydajno,ci
technicznej,
• ponadregionalne po" czenia drogowe i kolejowe, w ograniczonym zakresie lotnicze,
• post+puj ca likwidacja obszarów o naruszonych standardach jako,ci ,rodowiska,
• post+puj ca budowa bazy dla rozwoju turystyki, rekreacji, lecznictwa uzdrowiskowego,
w oparciu o lokalne i ponadlokalne obszary przyrody o*ywionej i nieo*ywionej – w tym
powstanie GEOPARKU o funkcji oddzia"ywania krajowego i mi+dzynarodowego,
• post+puj ca edukacja ekologiczna, szczególnie w,ród m"odego spo"ecze stwa miasta,
• rozwini+ta baza dla rekreacji i sportów wodnych, zimowych – jako o,rodka regionalnego,
• rozwini+te us"ugi lecznicze, szczególnie w dziedzinie onkologii i kardiologii.
3. S abe strony miasta Kielce:
• nie rozwi zane do ko ca problemy w systemie komunikacyjnym miasta, niedro*no,ci na
skrzy*owaniach i rondach,
• ma"y udzia" zieleni towarzysz cej w obszarze ,ródmie,cia,
• du*y udzia" zdegradowanych terenów poprzemys"owych, szczególnie w strefie ochrony
po,redniej uj+cia wód podziemnych,
• zanieczyszczenie wód powierzchniowych, stwarzaj ce zagro*enie dla jako,ci wód
podziemnych,
• zanieczyszczenie powietrza,
• naruszenie klimatu akustycznego na podstawowych ci gach komunikacyjnych miasta,
• przejazdy przez miasto transportów z materia"ami niebezpiecznymi, stwarzaj cymi
zagro*enie dla zbiorników wód podziemnych GZWP 417 i 418,
• zmiany w lokalnych ekosystemach w dolinach rzecznych – szczególnie Silnicy,
• niska emisja – uci *liwa szczególnie w Centrum,
• wibracja i zjawiska parasejsmiczne w pobli*u szlaków kolejowych i g"ównych ci gów
drogowych,
• ograniczona przepustowo,- kanalizacji sanitarnej i deszczowej w okre,lonych dzielnicach
miasta,
• brak docelowego rozwi zania dla odbioru i podczyszczania ,cieków deszczowych
w zlewni Silnicy,
• niewystarczaj co rozwini+ta ,wiadomo,- ekologiczna spo"ecze stwa Miasta,
• migracja m"odych ludzi z wy*szym wykszta"ceniem do o,rodków zewn+trznych, przy
jednocze,nie wysokiej stopie bezrobocia w,ród ludno,ci z wy*szym i ,rednim
zawodowym wykszta"ceniem,
• dezintegracja ,rodowiska naukowego, uniemo*liwiaj ca utworzenie Uniwersytetu.
4. Szanse rozwoju miasta Kielce:
• przyst pienie kraju do Unii Europejskiej,
• korzystna sytuacja województwa ,wi+tokrzyskiego w kontek,cie pomocy przedakcesyjnej
oraz szansa na uzyskanie funduszy pomocowych i strukturalnych z UE,
• wzrost gospodarczy kraju i województwa,
• usytuowanie w niszy ekologicznej pomi+dzy najwi+kszymi aglomeracjami: Warszawa,
ódH, Kraków, Katowice, Lublin,
19
Program ochrony rodowiska dla miasta Kielce
•
•
dogodny uk"ad komunikacyjny i po"o*enie wzgl+dem najwi+kszych aglomeracji,
posiadanie i s siedztwo terenów o wybitnych walorach przyrodniczych, kulturowych
i historycznych,
• s siedztwo terenów atrakcyjnych turystycznie, rekreacyjnie i leczniczo (uzdrowiska),
• wzrost uprawnie samorz dowych w wyniku dalszej decentralizacji pa stwa,
• modernizacja i rozbudowa krajowych w+z"ów drogowych o przebiegu N-S i W-E,
• ogólnokrajowe i mi+dzynarodowe regulacje prawne – ustawy i dyrektywy - zobowi zuj ce do
podniesienia jako,ci ,rodowiska,
• procesy decentralizacji i demokratyzacji zarz dzania ,rodowiskiem,
• post+p naukowy, spo"eczny, technologiczny,
• istnienie licznych stowarzysze regionalnych i lokalnych pracuj cych na rzecz ochrony
,rodowiska.
5. Zagro enia rozwoju miasta Kielce:
• nap"yw zanieczyszcze z poza terenu miasta, szczególnie z Bia"ego Zag"+bia, jak równie*
transgranicznych ze Bl ska, Czech i Be"chatowa,
• brak wystarczaj cej wspó"pracy gmin w kwestiach ponadlokalnych,
• ma"a ,wiadomo,- w"asnej roli mieszka ców w budowaniu przysz"o,ci miasta,
• s"aba ,wiadomo,- ekologiczna spo"ecze stwa – szczególnie starszego pokolenia,
• prymat w sko pojmowanych interesów ekonomicznych zagra*aj cych ,rodowisku,
• brak spójnych rozwi za instytucjonalnych w zakresie ochrony ,rodowiska.
6. Obraz przysz o5ciowy w polityce spo eczno ekonomicznej miasta Kielce:
• :w zakresie funkcjonowania przemys"u istniej cego - prowadzenie polityki wymuszania
wdra*ania rozwi za modernizacyjnych proekologicznych nie dopuszczania do przyjmowania
zleconej dzia"alno,ci o du*ej wodo-energoch"onno,ci, z powstawaniem odpadów
niebezpiecznych, emisji py"ów czy ha"asu, ,cieków przemys"owych,
• wprowadzanie zakazu uruchamiania zak"adów, warsztatów i przedsi+wzi+- naruszaj cych
standardy jako,ci ,rodowiska,
• preferowanie rozwoju „przemys"u turystycznego, rekreacyjnego i leczniczego” w oparciu o
lokaln i ponadlokaln baz+ przyrodnicz ; us"ugi rozwijaj ce si+ w Kielcach stwarzaj
mo*liwo,- zatrudnienia bezrobotnych, gdy* w us"ugach tych cz"owieka nie zast pi
automatyzacja czy robotyzacja,
• us"ugi targowe, szkoleniowe – w tym si" militarnych krajowych i zagranicznych – maj szans+
sta- si+ specjalno,ci miasta,
• preferowanie rozwoju bazy us"ug hotelowych, gastronomicznych, agroturystyki, sportów
wodnych i zimowych – jako, *e okre,lona baza ju* istnieje i ma szans+ by- specjalno,ci
ponadregionaln ,
• zachowanie trwa"ej tendencji powi+kszania nak"adów inwestycyjnych na ochron+ ,rodowiska
i gospodark+ wodn w mie,cie, które w roku 2002 przedstawia"y si+ nast+puj co:
ochrona ,rodowiska – nak"ady ogó"em: 11 828,4tys. z"
przy bud*ecie:
421 071,2 tys. z", w tym:
dochody w"asne:
5 579,0 tys. z",
z bud*etu centralnego:
431,7 tys. z",
z bud*etu wojewody:
0
z zagranicy:
0
fundusze ekologiczne:
4 854,4 tys. z",
kredyty i po*yczki krajowe:
421,5 tys. z",
inne ,rodki:
541,8 tys. z",
gospodarka wodna – nak"ady ogó"em: 6 158,7 tys. z", w tym:
uj+cia i doprowadzenie wody:
5 798,2 tys. z"
zbiorniki wodne:
---------------regulacje i obwa"owania rzek:
94,6 tys. z".
20
Program ochrony rodowiska dla miasta Kielce
21