sów gospodarczych. Odzwierciedla brak równowagi roz

Zagadnienia spo∏eczno-gospodarcze
Ulica w jednym z indyjskich miast
WARTO WIEDZIEå, ˚E...
Spo∏ecznoÊç mi´dzynarodowa podejmuje dzia∏ania
majàce na celu z∏agodzenia zagro˝eƒ wynikajàcych
z nadmiernego zró˝nicowania poziomu rozwoju
gospodarczego na Êwiecie.
Na konferencji zorganizowanej przez ONZ, OECD
i Bank Âwiatowy w Pary˝u
w 1998 r. opracowano nowà strategi´ rozwoju gospodarczego. Jej cele to:
redukcja biedy o po∏ow´
do 2015 r., zapewnienie
powszechnego dost´pu
do edukacji na poziomie
podstawowym, zagwarantowanie równego dost´pu
do oÊwiaty dla dziewczàt
i ch∏opców, zmniejszenie
o po∏ow´ ÊmiertelnoÊci
niemowlàt i dzieci poni˝ej
5. roku ˝ycia, zmniejszenie ÊmiertelnoÊci oko∏oporodowej kobiet.
K
150
Nowoczesna dzielnica Tokio
NierównomiernoÊç rozwoju jest naturalnà konsekwencjà przebiegu procesów gospodarczych. Odzwierciedla brak równowagi rozwoju gospodarczego
w skali gospodarki Êwiatowej lub poszczególnych regionów. Przyczyny tych
ró˝nic tkwià w zró˝nicowaniu rozmieszczenia bogactw naturalnych, ich jakoÊci oraz nierównomiernej g´stoÊci zaludnienia, nierównym poziomie
wykszta∏cenia oraz w ograniczonym dost´pie do kapita∏u. Wynikajà one
z przestrzennego zró˝nicowania warunków przyrodniczych korzystnych dla
gospodarowania, z warunków historycznych, politycznych, kulturowych
i spo∏ecznych.
Nadmierne zró˝nicowanie poziomu rozwoju gospodarczego niesie wiele
zagro˝eƒ dla rozwoju ca∏ej gospodarki Êwiatowej. W miar´ nadmiernego
pog∏´biania dysproporcji mi´dzy krajami najbardziej rozwini´tymi a najbardziej zacofanymi wzrasta zagro˝enie za∏amania rynku zbytu na artyku∏y produkowane przez kraje bogate. Istnieje te˝ niebezpieczeƒstwo, ˝e
zostanie zak∏ócona rytmicznoÊç dostaw surowców z biednych krajów. Nadmiernie wzrasta liczba ch´tnych do imigracji do krajów bogatych. Pog∏´bia
si´ te˝ zad∏u˝enie paƒstw biednych, które nie mogàc sprostaç p∏atnoÊciom, powi´kszajà d∏ug rosnàcymi odsetkami. Grozi to za∏amaniem Êwiatowego systemu finansowego.
1
Porównaj poziom rozwoju spo∏eczno-gospodarczego krajów wysoko
rozwini´tych gospodarczo i krajów s∏abo rozwini´tych.
BOGACI I BIEDNI WSPÓ¸CZESNEGO ÂWIATA
POT¢GI GOSPODARCZE ÂWIATA I èRÓD¸A ICH BOGACTWA. Do siedmiu
najbogatszych krajów Êwiata tworzàcych Grup´ 7 (G-7) zalicza si´ kraje wysoko uprzemys∏owione (niekiedy dla odró˝nienia od paƒstw OECD kraje G-7
nazywa si´ najwy˝ej uprzemys∏owionymi), o bardzo wysokim (w sumie ponad
60%) udziale w tworzeniu Êwiatowego PKB. Sà to: Stany Zjednoczone, Kanada, Japonia oraz cztery paƒstwa europejskie: Niemcy, Francja, W∏ochy i Wielka Brytania (od kilku lat, z przyczyn politycznych, na obrady przedstawicieli
paƒstw grupy G-7 jest zapraszana Rosja – mówi si´ wówczas o grupie G-8).
G-7 jest grupà krajów zró˝nicowanych pod wzgl´dem zajmowanej powierzchni, liczby mieszkaƒców oraz zasobów naturalnych. Ró˝ne te˝ by∏y drogi tych
krajów do sukcesu gospodarczego.
20
Elastyczna specjalizacja
– forma organizacji produkcji polegajàca na wytwarzaniu wyrobów w krótkich seriach przeznaczonych dla
konkretnych odbiorców. Gotowe wyroby wytwarzane
sà z elementów produkowanych przez wielu kooperantów, co umo˝liwia szybkà zmian´ asortymentu produkcji i dostosowanie si´
do ˝yczeƒ klientów.
Stany Zjednoczone, Europa Zachodnia i Japonia
STANY ZJEDNOCZONE sà najwi´kszà pot´gà gospodarczà i militarnà wspó∏czesnego Êwiata. Paƒstwo to zacz´∏o si´ rozwijaç bardzo szybko w okresie rewolucji przemys∏owej, wykorzystujàc w∏asne bogate zasoby surowców mineralnych, tanie êród∏a
energii oraz doskonalone nowe technologie przemys∏owe. Rozwojowi produkcji przemys∏owej i rolnictwa sprzyja∏ du˝y rynek wewn´trzny oraz eksport gotowych wyrobów
przemys∏owych i produktów rolniczych do Europy (okresami dobrej koniunktury gospodarczej w Stanach Zjednoczonych by∏y obie wojny Êwiatowe oraz lata bezpoÊrednio po
zakoƒczeniu II wojny Êwiatowej). Gospodarka wolnorynkowa sprzyja∏a koncentracji
produkcji i kapita∏u, a konkurencja stwarza∏a bodêce do zmian w organizacji i unowoczeÊniania produkcji przemys∏owej (masowa produkcja taÊmowa) oraz przyczyni∏a si´
do wzrostu wydajnoÊci i jakoÊci pracy.
DziÊ Stany Zjednoczone majà w∏asne, najbardziej zaawansowane technologie przemys∏owe (automatyzacja produkcji, komputeryzacja, komputerowo wspomagane projektowanie) we wszystkich dziedzinach wytwórczoÊci, nowoczesnà organizacj´ pracy
(elastycznà specjalizacj´) i najbardziej wykwalifikowanà si∏´ roboczà. Ogromnà
rol´ w rozwoju gospodarki Stanów Zjednoczonych odgrywa nauka (najwi´ksza
na Êwiecie liczba noblistów), a przede wszystkim dobra wspó∏praca mi´dzy wy˝szymi
uczelniami (gdzie mi´dzy innymi rodzà si´ nowe technologie przemys∏owe) a wielkimi
firmami przemys∏owymi, w których sà one testowane i wdra˝ane do produkcji.
Zagro˝eniem dla wysokiej pozycji gospodarczej Stanów Zjednoczonych jest ostra
konkurencja Japonii i Unii Europejskiej.
EUROPA ZACHODNIA. èród∏a sukcesu krajów zachodnioeuropejskich by∏y cz´Êciowo
odmienne ni˝ w Stanach Zjednoczonych. W odbudowie ze zniszczeƒ spowodowanych
II wojnà Êwiatowà ogromnà rol´ odegra∏ tzw. Plan Marshala i bezpoÊrednie inwestycje
kapita∏u amerykaƒskiego. Od poczàtku procesów integracji europejskiej da∏y si´ zaobserwowaç tendencje proeksportowe gospodarki najlepiej rozwini´tych krajów Europy
Zachodniej, a zw∏aszcza intensywny eksport produktów europejskich na ogromny rynek
amerykaƒski. Równolegle od koƒca lat 60. XX w. nast´powa∏a restrukturyzacja gospodarki (m.in. zamykanie nierentownych kopalƒ w´gla kamiennego w Wielkiej Brytanii
i w Niemczech, w Zag∏´biu Ruhry) i jej unowoczeÊnienie (modernizacja). Wszystkie te
przedsi´wzi´cia – stymulowane dzia∏aniami paƒstwa (interwencjonizm paƒstwowy)
przeciwdzia∏ajàcymi trudnoÊciom i wspierajàcymi wybrane dziedziny produkcji – doprowadzi∏y do wzrostu wydajnoÊci pracy i poprawy efektywnoÊci ca∏ej gospodarki.
Rozwojowi krajów Europy Zachodniej sprzyja∏a (i sprzyja) coraz ÊciÊlejsza integracja,
Ryc. 20.1. Unia Europejska,
Stany Zjednoczone i Japonia
w Êwiecie
www.wsip.com.pl
151