Wprowadzenie do socjologii

OSOBOWOŚĆ
Osobowość społeczna – każdy człowiek ma stałe i zorganizowane cechy zachowań, ta stałość i uporządkowanie to wyniki
posiadania zespołu względnie trwałych cech, które określamy mianem osobowości.
Osobowość kształtuje się przez kontakt z jednostkami i społeczeństwem. Jest cechą kulturową a nie gatunkową.
Trzy elementy osobowości
1. Zbiór różnego rodzaju cech ludzkich
2. Niektórym cechom przypisuje się, że tworzą osobowość / zachowanie.
3. Osobowość jako struktura (Freud) Id - podstawowe instynkty, ego – świadoma jaźń wyobrażenia, spostrzeżenia, ocena,
superego – jaźń w wyniku norm, wyższe koncepcje jak wiara duma, poczucie winy.
Prof. Szczepański – osobowość jest wytworem społecznej kultury
1. Element biogenny – przekazywane dziedzicznie przez przodków – wzrost, kolor oczu, ..
2. Elementy psychogenne – o podłożu psychologicznym ulegają zmianie w procesie socjalizacji ale przekazywane dziedzicznie
(pamięć, wola, spostrzegawczość)
3. Element socjogenny (społeczny) – przekazywane w trakcie socjalizacji (wzory, normy zachowań) decyduje jaki jest człowiek
Florian Znaniecki – 4 podstawowe elementy osobowości (socjogenne)
1 Jaźń odzwierciedlona – LOCKING GLASS SELF – zespół naszych wyobrażeń – jak widzą nas inni ludzie
2 Jaźń subiektywna – jak my myślimy, że nas widzą, nasza samoocena – mocno kształtowana przez emocje w okresie
niemowlęctwa i dzieciństwa
3 Kulturowy ideał osobowości - narzucony w toku socjalizacji różny dla okresów hist.
4 Role społeczne – które my pełnimy w danym momencie, w danej grupie (formalnej i nieformalnej)
Role:
Przypisane – normy związane z zajmowaniem danej pozycji społ.
Subiektywne – wyniki subiektywnej oceny i oczekiwań
Spełniane – jawne zachowanie jednostki wyjątkowa oczekiwań.
Role mogą być zmieniane w trakcie przez stosunki jednostki do roli:
1. Przystosowanie się do roli
a - w wyniku identyfikacji z rolą
b - wdrukowanie roli (wgranie)
c – fetyszyzacja roli (np. przez uwielbienie osoby)
2. Marginalizacja roli – rola ma pewną funkcję dekoracyjną, kamuflażową.
3. Negacja roli przez odrzucanie, ale brak jest możliwości zmiany
4. Kreacje roli – tworzenie roli jakiej nie było.
Edward Jones – dokonał analizy przybieranych strategii
Metoda przypodobania się (ingracjacji)
1 Konformizm – postawa zgody z normami
2 Podnoszenie wartości partnera
3 Autoprezentacja
Konformizm – wzrasta, gdy status partnerów jest na wyrównanym poziomie, gdy duża zbieżność poglądów.
Podnoszenie wart. Partnera, podlizywanie się dokonujemy dywersyfikacji rozmaitych cech.
Autoprezentacja – prezentacja samego siebie
Socjalizacja – służy do wyjaśniania procesów i rozwoju człowieka. Jest to całokształt procesów wzajemnych oddziaływań
jednostki i jej środowiska społecznego, towarzyszących przez całe życie i obejmujących zarówno przyswajanie wymogów
środowiska oraz przystosowania się do nich, jak też przekształcanie go w rezultacie własnych działań.
Etapy socjalizacji
1 pierwotna - Niemowlęctwo wiedza dostarczana przez innych
2 wtórna - przez naukę
Socjalizacja dokonuje się dzieki komunikacji z innymi ludźmi, brak komunikacji i interakcji uniemożliwia socjalizację.
Więź społeczna – to zorganizowany system stos., instytucji, środków kontroli społ., skupiający jednostki, podgrupy i inne
elementy składowe zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju.
Systemy więzi społecznej
1 więź naturalna (matka dziecko)
2 więź – instytucjonalny związek
3 więź jako przymus, nakaz zewnętrzny (więzienie)
Proces tworzenia więzi społecznych
1 styczność przestrzenna: bezpośrednio (kontakt osobisty, pośrednio (massmedia)
2 styczność i łączność psychiczna, gdy występuje zainteresowanie drugą osobą
3 styczność społeczna: min 2 os. Połączone wspólnym interesem, może być przelotna lub trwała, publiczna lub prywatna,
rzeczowa lub osobista (celowa lub prywatna), pośrednia i bezpośrednia.
Interakcja – wzajemne oddziaływanie jednostek system trwale wykonywanych działań skierowanych nw wywołanie u partnera
reakcji.
Stosunki społeczne (wg. Szczepańskiego): musi być 2 partnerów (jednostki lub grupy), jakiś łącznik (przedmiot, postawa,
system), która stanowi platformę stosunków, układ powinności, czynności i obowiązków. Instytucja społeczna – Rozumiemy
jako
1 instytucje jako zespół ludzi
2 zespół czynności wykonywanych przez członków w imieniu grupy
3 jako dobra materialne i środki działania
4 role społeczne członków grupy
Instytucje dzielimy na: formalne (gdy zbiorowość zorganizowana i są pewne reguły) i nieformalne, polityczne, wychowawcze,
kulturalne, ceremonialne, rozrywkowe.
Kontrola społeczna – pozwala na sterowanie zachowaniami, na nadzór poprzez wzory zachowań, mechanizmy przekazywania
jednostce norm i wartości, nakazy i zakazy.
Mechanizmy psychospołeczne kontroli społecznej to przymus moralny, kontrola wewnętrzna.
Mechanizmy materialno społeczne to – przymus zewnętrzny.
Rodzajem kontroli społ. Są zwyczaje i obyczaje.
Nieprzestrzeganie zwyczajów powoduje sankcje społeczne: negatywne (kary), pozytywne (nagrody). Sankcje mogą być:
Formalne i nieformalne, etyczne, religijne, prawne, satyryczne.
Organizacja społeczna – układ wzorów zachowań, instytucji, ról społecznych, środków kontroli społecznej, który zapewnia
współżycie członków zbiorowości, przystosowując ich dążenia w procesie zaspokajania potrzeb i rozwiązywania problemów.
Org. Społeczna tworzy ład społeczny.
Typy więzi społecznej – ze wzgl. Na styczność społeczną – osobiste (prywatne), rzeczowe (publiczne).
Więzi całkowite (pełna identyfikacja jednostki), częściowe (tylko niektóre aspekty pasują jednostce)
Więzi formalne i nieformalne
Więzi długotrwałe i krótkotrwałe
Więzi wg. Emila Durkheima mechaniczna (tradycja zwyczaje), organiczna (solidarność, społeczny podział pracy)
Zaufanie społeczne wg. Ferdynanda Dunisa podział na wspólnoty
1 stosunki naturalne – grupy oparte na pokrewieństwie, przyjaźni sąsiedztwie. (gemieinschaft)
2 społeczeństwa – stosunki umowne – więź refleksyjna – spółki, instytucje, umowy społeczne (geseschaft)
Dwa rodzaje zaufania społecznego
1 poziome – między jednostkami
2 pionowe – zaufanie wobec władzy
Funkcje zaufania społecznego
1 stabilizacja i legitymizacja władzy
2 wspomaga budowę społeczeństwa obywatelskiego
3 pragmatyczna
4 tworzenie kapitalu społecznego
Czynniki które wpływaja na zaufanie społeczne:
1 czynniki statusowe ( pozycja zawodowa wykształcenie, dochód)
2 czynnik relacyjny (przynależność do grup nieformalnych)
3 czynnik środowiskowy (więź z osobami o różnych poglądach)
4 czynniki psychospołeczne (poziom satysfakcji z życia)
5 czynnik kulturowy (poziom akceptacji norm etycznych, tradycji)
Rozpad więzi społecznych to proces dezorganizacji społecznej. Jednostki odmiennie definiują sytuację jakiej się znajdują.
Anomia – proces rozpadu więzi społecznych w skutek rozpadu norm społecznych.
O anomii pośrednio informują np.: wskaźnik przestępczości, wskaźnik rozwodów, fluktuacja
Alienacja – dotyczy jednostki, ma charakter subiektywny (poczucie bezsilności, bezsensu, anomii, izolacji kulturowo –
społecznej)
Dezorganizacja społeczna – ma aspekt społeczny np. narkomania, prostytucja, sieroctwo, samobójstwa.
……………………………………………………………………………………..
KULTURA
Kultura wg. Taylora Cywilizacja to złożona całość, która obejmuje wiedzę, obyczaje i inne zdolności i nawyki.
Kultura jest cechą społeczeństwa a nie jednostki, jest przekazywana z pok. Na pokolenie.
Kultura to całokształt materialnych i niematerialnych dorobków ludzkości, gromadzony, utrwalany i wzbogacany w ciągu jej
dziejów, przekazywany z pokolenia na pokolenie. Składa się z 2 elementów:
1 kultura materialna – wszystkie dotykalne wytwory społeczeństwa, konkretne odkrycia archeologiczne, jest przekazywana z
pokolenia na pok. Składniki materialne są ważną częścią otoczenia człowieka.
2 kultura niematerialna – to duchowe wytwory społeczeństwa, przekazywane z pokolenia na pokolenie. Zaliczamy tu wiedzę,
wierzenia, przekonania, wartości, normy, zwyczaje, tabu, symbole, język.
Wpływ kultury na życie:
1 proces socjalizacji – wpływa na zachowanie człowieka, jest kulturowym światem zastanym.
2 ustanowione są systemy wartości (to dowolny przedmiot materialny bądź idealny w stosunku do którego jednostka lub
zbiorowość przyjmuje postawę szacunku bądź przypisuje mu ważna rolę w życiu) są wyznacznikiem rozwoju społeczeństwa.
3 ustalanie wzorów zachowań reagowania na sytuację w życiu człowieka. Wzory zachowań są różne w różnych kulturach.
4 ustalanie modeli społecznych, ideałów
Kultura w. Kłoskowskiej – względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi przebiegające wg. Wspólnej dla
zbiorowości społecznej wzorów wykształconych i przyswojonych w toku interakcji oraz zawierająca wzory takich zachowań.
Kultura masowa wg. McDonalda – zjawisko przekazywania dużym grupom odbiorców identycznych lub analogicznych treści,
które SA nadawane z nielicznych środków przekazu.
Sposoby ujednolicania przekazu kultury:
1 ujednolicenie upraszczające – dokonanie takich przeróbek, które pozwolą dotrzeć do większej ilości odbiorców.
2 ujednolicenie przez zestawienie – dzieła wyższe obok płytkich
3 ujednolicenie immanentne – polega na włączeniu wytworów kultury symbolicznych do elementów popularnych.
Kultura masowa jest kulturą wolnego czasu
1 zbiór przekonań na temat tego, jaki jest świat
2 zbiór przekonań jaki ten świat powinien być
3 to co jest rozpowszechniane przez massmedia
Kultura organizacyjna – zbiór norm i systemów wartości, które są przyswajane przez człowieka w społeczności.
Podstawowe symbole kultury organizacyjnej
1 symbole (słowa, gesty, obrazy, przedmioty o szczególnym znaczeniu)
2 mity (przekonania i opinie dotyczące osób żyjących i nieżyjących, funkcja wychowawcza.
3 rytuały (zespól czynności podejmowanych wspólnie prze uczestników danej organizacji, sposób negocjacji)
4 wartości (przekonania, które określają sposób zachowania uczestników organizacji i w którym cele są uznawane za źródło
tworzenia organizacji
5 normy (praktyczna realizacja przyjętych wartości)
Wpływ kultury na organizację – (wg. Badań IBM)
1 dystans władzy – wielkość różnicy w stosunku władza – pracownicy
2 niepewność – dużo lub mało przepisów formalnych, standaryzacja zachowań
3 indywidualizm i kolektywizm
4 Kobiecość i męskość
Funkcje wewnętrzne – w firmie rola i samopoczucie
Funkcje wewnętrzne – rola i misja na zewnątrz
………………………………………………………………………………………………………….
Zbiorowości społeczne – zbiorowości, które posiadają odrębność kulturową, strukturalną, o dłuższym lub krótszym czasie.
Zbiorowość jest synonimem społeczeństwa powstaje gdy wytwarza się wieź społeczna. Zbiór społeczny to ludzie którzy
posiadają wspólną cechę bez więzi społecznej. Zbiorowość społeczna to ludzie, którzy posiadają więź aspołeczną.
Rodzaje zbiorowości społecznych
1 pary i dwójki – ta lub różna płeć, może być przyjaźń, koleżeństwo, zwierzchnictwo, przelotne
2 kręgi społeczne – niewielka liczba osób, członkowstwo płynne zmiany ilościowe, jest na marginesie innych celów (kręgi
koleżeńskie)
3 grupy społeczne (min 3 os) – zbiorowość gdzie SA trwałe stos. Społ., posiadają trwałe, wspólne wartości, odrębne od innych
grup – poczucie odrębności. (liczebność wartości, trwałe stos. Społ., poczucie współzależności [my])
4 społeczności lub wspólnoty – charakter lokalny, członkowie mogą zaspokajać swoje potrzeby np. kulturowe lub materialne
5 zbiorowość oparta na podobieństwie zachowań (audytorium, tłum, zbiorowisko)
6 Zbiorowości oparte na wspólnej kulturze (ród, klan, naród)
Grupy społeczne
1 to zbiorowości względnie trwałe
2 ma struktury i są one zorganizowane
3 między członkami są trwałe stosunki i interakcje
4 składa się z wybranej i określonej liczby członków.
5 mają wspólne wartości (idee, symbole)
6 mogą mieć wspólny rodzaj manifestacji na zewnątrz
7 wspólne wzory moralne
8 każdy członek grupy spełnia w niej daną rolę. Z rolą zwiazana jest pozycja i prestiż osoby.
Rodzaje grup społecznych
1 grupy małe i duże – kryterium strukturalne
A małe – prosta struktura, mała liczba osób, bezpośrednie kontakty twarzą w twarz
B duża – złożona struktura, duża liczba osób kontakt często pośredni
2 grupy pierwotne i wtórne – kryterium więzi społeczne
A pierwotne – kontakt osobisty, bezpośredni, emocjonalny, realizowane w nich sa potrzeby jednostki np.: rodzina
koleżeństwo, sąsiedztwo
B wtórne – realizacja ściśle określonego celu, zanikaja więzi emocjonalne
3 grupy formalne i nieformalne – kryterium kontroli
A formalna – sformalizowana organizacja (statut, regulamin) realizacja celów
B nieformalna (koleżeńska – zaspokajanie potrzeb, aspiracji, kształtowanie osobowości
4 grupy celowe – kryterium celu. Grupy zorganizowane planowo, 1 lub wiele celów, więź sformalizowana, więź celowa.
Sformalizowanie to to samo co biurokracja.
Normy społeczne i konformizm
Integracja w grupie wytwarza normy społeczne. Normy zapewniają grupie trwanie i pozwalają realizować jej cele. Normy
pochodzą od grupy i przychodzą do innych grup ( pochodzenie wewn, i zewn.).
Stosunki między państwem a kościołami
- Teokracja – nadrzędność syst religijnych nad państwowymi
- Cezaropapizm – nadrzędność prawa państwowego nad kościelnym
- Współżycie oparte na kompromisie – rozdział kościoła od państwa
Zbiorowości społeczne
Konformizm – stan oraz proces.
Stan – zgodność istniejąca między członkami grupy, dotycząca norm, postaw, zachowań. Jako uniformizm czyli jednomyślność.
Proces – zmiana zachowania poglądów, opinii danej osoby spowodowana rzeczywistym lub wyimaginowanym naciskiem osoby
lub grupy.
Naciski grupowe:
1 wysoko oceniają grupę i przyswajają jej normy
2 nisko oceniają grupę i przyswajają jej normy pod groźbą kar i nacisków.
Czynniki wpływające na zinternalizowanie norm
1 cechy i skład grupy, która wywiera nacisk na jednostkę
- zachowanie członków grupy
- wielkość grupy – większa ma większy wpływ
2 cechy, zadania, sprawy, której nacisk dotyczy
- zadanie mniej jasne – większa możliwość wpływu
- trudności – trudniejsze to większy wpływ grupy
3 cechy osób, na które wywierany jest nacisk
- płeć osób ma wpływ na stopień konformizmu
- inteligencja
- zdolność do abstrakcyjnego myślenia
- pewność siebie
- kompetencje w danej dziedzinie
- wysokość pozycji jednostki w grupie
Następstwa wpływu społecznego w hierarchii konformizmu
1 uleganie – osoby pragną uniknąć kary lub chcą nagrodę, do czasu trwania możliwości kary lub do nagrody
2 identyfikacja – wywołane pragnieniem jednostki by upodobnić się do innej jednostki
3 internalizacja – przyswojenie wartości, akceptacja ze wzgl. Na treść sprawy rozstrzyganej
Style kierowania wg. Kurta Lewina
1 autokratyczny – kierownik określa cele grupy oraz czynności grupy określa całą politykę zachowania członkowie nie
uczestniczą w podejmowaniu decyzji, nie tłumaczy się z decyzji, częściej kary niż nagrody, decyzje arbitralne, główna uwaga na
ilość pracy
2 demokratyczny – kier. Sam zachęca do uczestnictwa w podejmowaniu dec. Motywuje pracowników, konsultuje jak
skorygować działania, kier. Często sam wykonuje zadania, przynosi to dobre efekty i wysoka jakość pracy
3 liberalny – całkowita swoboda w podejmowaniu decyzji, rola kier. To minimum, dostarcza narzędzi a nie uczestniczy w
pracach. Unika komentarzy i ocen na temat grupy, główna uwaga skupiona na zabawowe traktowanie pracy. Występuje w
nieformalnych grupach koleżeńskich.
Efektywność kierownicza – kier wysoko efektywni wyróżniają się:
1 cenią swój cza, potrafią nim umiejętnie dysponować
2 stawiają sobie wysokie cele
3 dostrzegają i wykorzystują wszystkie sytuacje, potrafi przewidywać na podstawie symptomów
4 koncentracja pełna na zadaniach najważniejszych
5 umiejętnie klasyfikuje problemy i zadania
Syndrom grupowego myślenia
Wpływ grupy na jednostkę jest maksymalny
Jednostka całkowicie bez wolności, całkowicie podporządkowana grupie, totalny konformizm
……………………………………………………………………………………………
Naród – jest to trwała wspólnota ludzi ukształtowana historycznie w obrębie danego terytorium na gruncie określonych
doświadczeń, tradycji, języka, posiadająca więzi ekonomiczne i własne instytucje polityczne, charakteryzująca się swoistym
systemem kulturowym oraz poczuciem tożsamości i odrębności wobec innych grup etnicznych.
Państwo – elementy składowe wg. Jedlinek: ludność terytorium, władza publiczna
Państwo w szerokim znaczeniu to zbiorowość zawierająca ogół mieszkańców danego terytorium oraz ogół działających tam
organizacji. Państwo w wąskim znaczeniu to organizacja polityczna zbiorowości określonego terytorium posiadająca wybrany w
drodze wyborów rząd.
Teorie dotyczące powstania i funkcjonowania państwa
1 teistyczna – powstało w wyniku działania sił nadprzyrodzonych, uznawano, że władza pochodzi od boga lub, że władca
pochodzi od boga. Bóg tworzy zasady regulujące władzę
2 umowa społeczna – państwo jest skutkiem dwóch umów: pomiędzy członkami społeczeństwa; pomiędzy społeczeństwem a
władcą. W skutek tego powstało państwo celem zapewnienia bezpieczeństwa spokoju wolności. Uosobienie władzy przez
państwo i prawa. Państwo powinno wymagać i oczekiwać pomocy. Udział społeczeństwa w rządzeniu. (Platon, Cyceron,
Epikur, Hobbes, Lock).
3 teorie dotyczące podboju i przemocy. Państwo jako podbój słabszych grup społecznych w stosunku, do których narzuca
władzę i ustanawia rządy. Podział na rządzących i rządzonych
4 teoria marksistowska – państwo powstało w wyniku rozpadu narodowo – plemiennego. Istnieje podział na antagonistyczne
klasy – posiadające i bez środków produkcji. Cztery typy państw: niewolnicze, feudalne, kapitalistyczne, socjalistyczne. Państwo
powstało w wyniku konfliktu klasowego.
5 teoria w katolickiej nauce kościoła – państwo to wytwór rozumu człowieka. Organizacja samowystarczalna, niezależna. Służy
dobru wszystkich obywateli.
Naród – wielka zbiorowość stanowiąca ramy do funkcjonowania różnych mniejszych zbiorowości, grup. Traktowana jako bardzo
duża grupa społeczna.
Naród jest wspólnotą historyczną czyli wynika ze wspólnego losu historycznego. Wspólne terytorium, wspólne działania o
charakterze ekonomicznym – elementy obiektywne. Świat symboli idei i wartości – subiektywne spojrzenie.
Naród to wspólnota terytorialno – ekonomiczna, ziemia ojczysta, geograficzne źródło
Naród jako wspólnota polityczna – dążenie członków zbiorowości do wykształcenia i posiadania wspólnoty politycznej, czyli
państwa, które stoi na straży języka, religii i innych wartości.
Naród jak wspólnota kulturowa – historycznie ukształtowana i uznawana przez daną zbiorowość.
Postacie rozumienia nacjonalizmu
1 solidarność i identyfikacja z przynależnością do danego narodu
2 system, idei politycznych uznający solidarność i służbę narodowi dążącą do podporządkowania sobie innych narodów.
3 skrajna ideologia, egoizm narodowy wiążący się z prześladowaniem we własnym kraju innych narodów
Państwo polityczne:
1 terytorium – obszar lądowy, przybrzeżny oraz strefa powietrzna
2 ludność – tworzą ją rządzący i rządzeni
3 władza – władza publiczna, ośrodek władzy podporządkowujący ogół na danym obszarze
Cechy państwa
1 przymusowość – przynależność do państwa nie zależy od woli obywateli. Stworzenia prawa dla obywateli zamieszkujących
dane terytorium
2 powszechność – wszyscy obywatele znajdujący się na danym terytorium niezależnie czy sa obywatelami tego państwa muszą
przestrzegać przepisów prawa obowiązujących w danym państwie
3 suwerenność – niezależność władzy państwowej od innej władzy
Funkcje państwa
1 zewnętrzna związana z całokształtem działalności państwa
2 wewnętrzna zwracana z zapewnieniem obywatelom poczucia bezpieczeństwa, porządku, prawa. Informacja dla obywateli,
rozwój kulturowy, ekonomiczny państwa.
Legitymizacja władzy – uprawnienie i możność wywierania wpływu na zachowania innych. Władza najwyższa ma możliwość
wywierania wpływu na model zachowań.
Pochodzenie legitymizacji wg. Webera
1 władza legalna – sprawowanie władzy oparte na przesłankach formalno – prawnych. Władza wybrana jest w drodze wyborów.
2 władza tradycjonalistyczna – przejęta i kultywowana tradycja, przypisanie pewnym osobom prawa do możliwości sprawowania
władzy
3 władza charyzmatyczna – wynikająca z nadzwyczajnych cech człowieka