Historia U.S.A.
advertisement
Historia Odkrycie ameryki Przez Kolumba Indianie Pielgrzymi Dzień dziękczynienia Bostońska herbatka Deklaracja niepodległości Niewolnictwo Wojna secesyjna Współczesność Początki XX wieku II wojna światowa Lądowanie na księżycu Wojna z terroryzmem EUROPEJSKIE POCZĄTKI Pierwsi Europejczycy prawdopodobnie dotarli na obrzeża Stanów Zjednoczonych ok. 1000 r. Byli to Wikingowie, a ściślej, Islandczycy, którzy najpierw zostali banitami wydalonymi do Grenlandii lub byli to ich potomkowie. Znalezisko archeologiczne w postaci kilkuletniej osady Wikingów z szeregiem domostw odkryto w latach 60 XX wieku na samym skraju północnej Nowej Fundlandii w L’Anse aux Meadowns. Archeolodzy skandynawscy szukali go na podstawie dokładnych chronologii i opisów w sagach islandzkich, pierwotnie przekazywanych tradycją ustną Dopiero jakieś 500 lat później wyprawa Krzysztofa Kolumba zawitała na plaże Portoryko w 1492. W prawie tym samym czasie (1497, 1498), Giovani Caboto (John Cabot), wenecki żeglarz włoskiego pochodzenia w służbie króla Anglii, opływał kanadyjskie i amerykańskie wybrzeża, szukając przejścia północno-zachodniego do Indii, zawitawszy m.in. na ląd w dzisiejszym stanie Maine, lecz ginąc na morzu w drodze powrotnej opodal Islandii. Niemniej, jego żegluga stała się podstawą prawną roszczeń Anglii do ziem Ameryki Północnej, w tym obszarów po części stanowiących Wybrzeże Wschodnie dzisiejszego terytorium USA. Niedługo potem, w 1542, Kalifornia została „odkryta” przez żeglarza Portugalskiego Juana Rodrigesa Cabrillo, który analogicznie do Cabota służył królowi Hiszpanii. Oczywiście, kraina ta była ludnie zamieszkana przez rozmaitych Indian. Na początku XIX wieku w Ameryce Północnej żyło ok. 1 mln Indian, utrzymujących się głównie z łowiectwa, zbieractwa i rybołówstwa lub rolnictwa. Postępujący proces osadnictwa białych oznaczał dla tubylców groźbę utraty macierzystych terenów. Podzieleni na niewielkie, słabe militarnie, ekonomicznie i politycznie plemiona, tubylcy stopniowo ulegali cywilizacyjnej przewadze europejskich kolonizatorów. Ekspansja osadnicza na zachód doprowadziła do szybkiego skurczenia się indiańskich terenów łowieckich i wytępienia stad bizonów, będących dotychczas podstawą utrzymania dla wielu plemion na prerii. Kolejnym zagrożeniem dla Indian były nieznane im uprzednio choroby, takie jak ospa, oraz częste przypadki popadania w uzależnienie od alkoholu dostarczanego przez białych. Część Indian decydowała się na podjęcie walki zbrojnej, lecz nie miała ona szansy powodzenia w walce z regularną i dobrze uzbrojoną armią osadników. Wielu poległo też w podsycanych przez kolonizatorów wojnach międzyplemiennych. Ocalałych Indian osiedlano w niewielkich rezerwatach, ulokowanych głównie na nieużytkach, w tym na specjalnie utworzonym Terytorium Indiańskim (w dzisiejszej Oklahomie). Konflikty władz państwowych z Indianami przeszły do historii pod nazwą wojen z Indianami. Wojny te ustały dopiero pod koniec XIX wieku, a krótko potem liczebność Indian w Stanach Zjednoczonych osiągnęła minimum. Pielgrzymi (ang.Pilgrim Fathers - ojcowie pielgrzymi) - grupa 102 purytanów z Anglii, którzy 21 listopada 1620 r. na statku Mayflower przybyli do Nowej Anglii i osiedlili się, zakładając pierwszą angielską kolonię na tych terenach - Plymouth. Nazwa "pielgrzymi" pojawiła się dopiero w XIX w., wcześniej tę grupę ludzi określano jako "Old Comers". Potomkowie pielgrzymów uchodzą obecnie za arystokrację amerykańską. Większość kościołów założonych przez pielgrzymów w XVIII wieku zaczęła ewoluować w kierunku łagodnego kalwinizmu. Ostatecznie w 1825 roku część parafii przeszła oficjalnie na pozycje unitariańskie – te kościoły są dziś skupione w Unitarian Universalist Association. Kościoły, które pozostały przy kalwinizmie, zjednoczyły się w 1957 roku, by utworzyć Zjednoczony Kościół Chrystusa, obecnie jeden z najbardziej postępowych kościołów protestanckich na świecie. Dzień Dziękczynienia, Święto Dziękczynienia (ang.Thanksgiving Day lub Thanksgiving) – święto obchodzone w Stanach Zjednoczonych Ameryki w 4.czwartek listopada, a w Kanadzie w 2.poniedziałek października jako pamiątka pierwszego Dziękczynienia członków kolonii Plymouth w 1621. Nie ma zgodności co do daty i miejsca pierwszych obchodów Dnia Dziękczynienia, niemniej pierwsze poświadczone obchody odbyły się 8 września 1565 w miejscu, które dziś nosi nazwę Saint Augustine na Florydzie. Wbrew dowodom naukowym tradycyjne uważa się, że pierwszy Dzień Dziękczynienia był obchodzony w kolonii Plymouth w 1621 roku. Herbatka bostońska (The Boston Tea Party) – protest polityczny mieszkańców Bostonu w ówczesnej Koloni Zatoki Massachusets przeciwko polityce fisklanej metropolii. Jeden z wczesnych epizodów rewoluji amerykańskiej. 16 grudnia 1773do portu w Bostonie, do nabrzeża Griffina zawinęły trzy staki – "Dartmouth", "Eleanor" i "Beaver" należące do Kompanii Wschodnioindyjskiej, wiozące ładunek chińskiej herbaty. W nocy poprzedzającej dzień, kiedy herbata miała być rozładowana, 60 mężczyzn, członków konspiracyjnej organizacji patriotycznej Synowei Wolności przewodzonej przez Samuela Adamsa, w przebraniach Indian Mohawk, wdarło się na statki i zniszczyło cały ładunek herbaty, wyrzucając go do zatoki. Cała akcja została błyskawicznie przeprowadzona i odbyła się bez użycia przemocy. Konspiratorzy wymogli na kapitanach statków podpisanie oświadczeń, iż żaden inny ładunek poza herbatą nie został naruszony. Bezpośrednią reakcją brytyjską było zamknięcie portu w Bostonie, co wpłynęło negatywnie na handel w regionie. W dalszej perspektywie akcja doprowadziła do znacznej radykalizacji nastrojów i wywołała dalsze wydarzenia prowadzące do rewolucji amerykańskiej. Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych – akt prawny autorstwa m.in. Thomasa Jeffersona, uzasadniający prawo trzynastu kolonii Brytyjskich w Ameryce północnej do wolności i niezależności od króla Wielkiej Brytanii, Jerzego III. Ogłoszona 4lipca 1776 w Filadelfii podczas II Kongresu kontynentalnego. Deklaracja głosiła prawo do ustanawiania wszelkich aktów państwowych, wypowiadania wojny i zawierania pokoju przez dawne kolonie angielskie w Ameryce Północnej. Jej autorami, oprócz Jeffersona, byli John Adams i Benjamin Franklin. Sygnatariusze Deklaracji niepodległości zostali nazwani przez kolonistów ojcami-założycielami. Deklaracja niepodległości była pierwszym oficjalnym oświadczeniem na temat tego, czym powinien być rząd. Ponadto, miała ona charakter uniwersalny, była czymś więcej aniżeli prywatnym przesłaniem skierowanym do Wielkiej Brytanii, był to apel do całej ludzkości. Idee zawarte w Deklaracji to synteza poglądów ówczesnych myślicieli oświeceniowych. Największy wpływ na treść tego dokumentu miała osoba Johna Locke’a, który swoją twórczością filozoficzno-literacką ustanowił kanon myśli oświeceniowej w odniesieniu do rządu i jego obowiązków względem obywateli. Thomas Jefferson wiedział, iż poglądy głoszone przez Locke’a pasowały do sytuacji, w jakiej znalazły się kolonie w dobie rewolucji, a także odzwierciedlały nastroje społeczne prowincji amerykańskich. Niewolnictwo w Stanach Zjednoczonych zostało zapoczątkowane na kontynencie północnoamerykańskim w początkach XVII wieku, istniało we wszystkich koloniach angielskich aż do Amerykańskiej wojny o niepodległość. Delawere już w pierwszej swojej konstytucji z 1776 roku zakazało importu i sprzedaży niewolników na terenie stanu, w 1783 roku niewolnictwo zlikwidowano w Massachusets. W Pensylwanii dzieci niewolników miały uzyskać wolność po ukończeniu 28 roku życia, podobnie w Connecticut i Rhode Island , w Nowym Jorku niewolników wyzwolono w 1785 roku, a w 1786 roku w New Jersey. Ogólnokrajowy zakaz niewolnictwa w stanach północnych i północno-zachodnich uchwalił Kongres w 1787 roku. W tym czasie zaostrzyły się przeciwieństwa pomiędzy Północą a Południem, które zogniskowały się na kwestii murzyńskiej. Wywoływało to kryzysy polityczne, powstał ruch abolicjoniystyczny. Próbowano zawierać różne ugody (m.in. Kompromis Missouri w 1820, kompromis w 1850, ustawa Kansas-Nebraska z 1854) jednak nie przynosiły one rezultatów. Przeciwnicy niewolnictwa skonsolidowali się po skazaniu na śmierć i straceniu w 1859 abolicjonisty Johna Browna, który próbował wywołać powstanie murzyńskie. Wybór przeciwnika niewolnictwa, republikanina Abrahama Lincolna na prezydenta w 1860 spowodował wystąpienie 11 stanów południowych (pod przewodnictwem Karoliny Północnej) z Unii (24 podtrzymały lojalnie Unię). Stany te utworzyły następnie Skonfederowane Stany Ameryki, zwane Konfederacją, w odróżnieniu od Unii. Krwawa wojna secesyjna trwała do 1865. Zakończyła się militarną klęską Konfederacji i spustoszeniem Południa. Okres polityczno-ekonomiczny w historii USA po tej wojnie jest znany jako Rekonstrukcja USA. W ciągu kilkudziesięciu kolejnych lat po zakończeniu wojny domowej, USA rozwinęły się w największą potęgę przemysłową świata. Przyłączono 17 państwterytoriów, które stały się nowymi stanami USA. Jako ostatnie zostały wchłonięte: Nowy Meksyk i suwerenne dotąd państwa: Oklahoma (w 1907) oraz Arizona (w 1912). Rozwinięto połączenia kolejowe, łącząc m.in. brzegi obu oceanów. W gospodarce zaczęto stosować na szeroką skalę energię elektryczną i silniki spalinowe. Szybko zaczęła rozwijać się motoryjacja, m.in. dzięki zakładom Henry Ford, przyczyniając się do rozwoju kraju. Powstały pierwsze gigantyczne korporacje produkujące m.in. stal, maszyny, okręty. Rozwinął się przemysł naftowy, chemiczny, bawełniany, górnictwo węgla kamiennego. Dzięki szybkiemu rozwojowi gospodarczemu i technologicznemu powstały wielkie fortuny: J.P Morgan, Johna D. Rockefellera , Andrew Carnegiego. Wzrost gospodarczy w tym okresie przekraczał 10%. Korzystając z kłopotów Wielkiej Brytanii w Wojnie Burskiej w Afryce Południowej, Stany Zjednoczone zmonopolizowały budowę Kanału panamskiego (Traktat-Claytona Bulwera). Budowę rozpoczęto 1850 i zakończono w 1914. Jeszcze przed przystąpieniem do wojny, jako jedno z państw aliancikich, USA aktywnie wspomagały obronę Wielkiej Brytanii. Natomiast prezydent Roosevelt dołączył do tego konfliktu, po tym, jak Japonia zaatakowała bazę amerykańskiej marynarki wojennej w Pearl Harbor na Hawajach, 7 grudnia 1941. Stany Zjednoczone zaangażowały się w wojnę na Pacyfiku, odpierając ataki najeźdźców na kolonie amerykańskie, brytyjskie i holenderskie, a także zapobiegając zajęciu Australii. Udzieliły również ogromnej pomocy materialnej ZSRR w postaci uzbrojenia, wyposażenia, ekwipunku, ciężarówek, ciepłej odzieży i żywności. Następnie przystąpiły do ofensywy w Afryce Północnej i dokonały inwazji we Włoszech. W czerwcu 1944 dokonały największego desantu w historii. Wraz z Brytyjczykami Amerykanie otworzyli front zachodnioeuropejski, lądując przy silnym oporze w Normandii (operacji Overlord) i uwalniając północną Francję, następnie kraje niderlandzkie i zachodnie Niemcy. W świetle fanatycznego oporu na wyspach Pacyfiku, a także, aby zapobiec olbrzymim stratom armii USA i ludności cywilnej podczas planowanej inwazji Japonii właściwej, 6 i 9 sierpnia 1945 samoloty B-29 XX Armii Powietrznej startujące z wyspy Tinian zrzuciły na miasta Hiroshima i Nagasaki w Japonii dwie bomby atomowe, co doprowadziło do bezwarunkowej kapitulacji Japończyków. Apollo 11 – misja kosmiczna, której głównym celem było pierwsze lądowanie człowieka na Księżycu. Lądowanie nastąpiło 20 lipca 1969roku o godzinie 20:17:40 UTC. Lot Apollo 11 był elementem szerszego programu Apollo . W 1961 roku prezydent John Kennedy ogłosił, że Amerykanie wylądują na Księżycu przed upływem dekady. Naukowcy musieli zbudować rakietę na tyle silną, by doleciała do Księżyca, oraz statek kosmiczny zdolny odbyć tę podróż w obie strony. Pomocne okazały się doświadczenia twórcy rakiety V2, Werhnera von Brauna. Zbudowano gigantyczną rakietę SaturnV, która miała wynieść statki kosmiczne Apollo. Rakieta wraz z modułem załogowym mierzyła 111 metrów wysokości, a całkowita masa startowa wynosiła około 3000 ton . Załogę stanowili: Neil Armstrong– dowódca, Edwin Aldrin– pilot modułu księżycowego (lądownika), Michael Collins– pilot modułu załogowego. Kiedy 21 lipca 1969, o godz. 2:56 UTC, Armstrong zszedł po drabince i postawił stopę na pokrytej pyłem powierzchni Srebrnego Globu, wygłosił słowa, które przeszły do historii: „To jest mały krok człowieka, ale wielki krok dla ludzkości.” Kolejnym, 43. prezydentem, został republikanin, „młodszy Bush”, syn George’a H. W. Busha – George W. Bush. W tym samym roku, w którym rozpoczął sprawowanie urzędu (2001), Stany Zjednoczone stały się celem ataku terrorystycznego. Cztery samoloty pasażerskie, uprowadzone przez 19 porywaczy-samobójców, pochodzących z Arabii Saudyjskiej i innych krajów Bliskiego Wschodu oraz oskarżanych o udział w organizacji terrorystycznej o nazwie Al-Kaida, uderzyły w obie wieże World Trade Center w Nowym Yorku i gmach Pentagonu w Waszyngtonie. Kolejny samolot, który prawdopodobnie miał uderzyć w budynek Kongresu (siedzibę Senatu i Izby Reprezentantów), został przejęty przez pasażerów i rozbity na terenie niezamieszkanym w Pensylwanii. W zamach z 11 września zginęło ok. 3000 ludzi. Ataki spotkały się ze zdecydowaną reakcją prezydenta, który ogłaszając „długą wojnę z terroryzmem”, wydał polecenie zaatakowania Afganistanu, a następnie rozpoczął formowanie międzynarodowej koalicji w celu walki z pasztuńskimi Talibami kojarzonymi z Al-Kaidą. Kolejną fazą amerykańskiej wojny z terroryzmem stał się ponowny atak na Irak, wspólnie z sojusznikami, w tym z Polską. Krok ten, fałszywie uzasadniany przez administrację m.in. obecnością broni nuklearnej oraz powiązaniami władz Iraku z Al-Kaidą, wywołał olbrzymie oburzenie i kontrowersje wewnątrz kraju i na całym świecie. Nie przeszkodziło to jednak Bushow iw uzyskaniu wystarczającego poparcia społeczeństwa do objęcia urzędu prezydenckiego na drugą kadencję. Pod jej koniec, Stany Zjednoczone znalazły się w bardzo trudnej sytuacji ekonomicznej. Społeczeństwo amerykańskie zaczęło coraz silniej domagać się wycofania wojsk z Iraku i Afganistanu. W dniu 4 listopada 2008 kandydat Demokratów, Barack Hussein Obama wygrał wybory prezydenckie kandydatem RepublikanówJohnem Sydneyem Mc Cainem. 20 stycznia 2009 Barack Hussein Obama został zaprzysiężony na 44. prezydenta Stanów Zjednoczonych. z http://www.google.pl/search?tbm=isch&hl=pl&source=hp&q=historia+usa&gbv=2&aq=f &aqi=&aql=&oq http://pl.wikipedia.org/wiki/Stany_Zjednoczone#Historia http://www.google.pl/search?q=indianie+ameryki+p%C3%B3%C5%82nocnej&hl=pl&gb v=2&tbm=isch&ei=LCBrTuT0EvGQ4gS6g5HKBA&start=20&sa=N http://www.google.pl/search?q=murzyn%20niewolnik&hl=pl&lr=&um=1&ie=UTF8&tbm=isch&source=og&sa=N&tab=wi http://pl.wikipedia.org/wiki/Niewolnictwo_w_Stanach_Zjednoczonych http://pl.wikipedia.org/wiki/Krzysztof_Kolumb http://pl.wikipedia.org/wiki/Dzie%C5%84_Dzi%C4%99kczynienia http://pl.wikipedia.org/wiki/Deklaracja_niepodleg%C5%82o%C5%9Bci_Stan%C3%B3w _Zjednoczonych http://www.google.pl/imghp?hl=pl&tab=wi http://pl.wikipedia.org/wiki/Apollo_11 http://pl.wikipedia.org/wiki/Herbatka_bosto%C5%84ska
