„Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka
advertisement
„Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka – to wielospecjalistyczne, kompleksowe i intensywne działania mające na celu stymulowanie i komunikację funkcji odpowiedzialnych małego dziecka za rozwój niepełnosprawnego psychomotoryczny lub zagrożonego niepełnosprawnością, od chwili jej wykrycia do czasu podjęcia przez dziecko nauki w szkole, a także pomoc i wsparcie udzielane rodzicom i rodzinie w nabywaniu przez nich umiejętności postępowania z dzieckiem w zakresie określonym przez indywidualny program wczesnego wspomagania”. Na podstawie danych statystycznych uzyskanych w maju 2002r. (podczas Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkańców), szacuje się, że około 5% populacji urodzonych dzieci wymaga wielospecjalistycznej pomocy i opieki ze względu na utrudnienia rozwoju lub nawet zahamowania rozwoju społecznego, językowego i poznawczego. Na podstawie tych danych należy przyjąć, że istnieje dość pokaźna grupa dzieci niepełnosprawnych lub zagrożonych niepełnosprawnością. Niepełnosprawność oznacza […] różne ograniczenia funkcjonalne jednostek ludzkich w każdym społeczeństwie, wynikające z uszkodzenia zdolności wykonywania jakiejś czynności w sposób uważany za normalny, typowy dla życia ludzkiego. Ograniczenia te mogą mieć charakter stały lub przejściowy, całkowity lub częściowy, mogą dotyczyć sfery sensorycznej, fizycznej i psychicznej. Najczęściej występujące zaburzenia psychiczne i zachowania, z którymi można spotkać się w ramach pracy Wczesnego Wspomagania Rozwoju Dziecka (WWRD) oraz ich główne kryteria diagnostyczne wraz z przyczynami. Niepełnosprawność intelektualna Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 podaje, że niepełnosprawność intelektualna jest „stanem zahamowania lub niepełnego rozwoju umysłu, które charakteryzuje się, zwłaszcza uszkodzeniem umiejętności ujawniających się w okresie rozwoju i składających się na ogólny poziom inteligencji, to jest: zdolności poznawczych, mowy, ruchowych i społecznych”. Zaburzenia rozwoju psychicznego Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka związane są upośledzeniem prawidłowych wzorców (od wczesnych stadiów rozwoju) nabywania umiejętności językowych. Nie wiąże się ich bezpośrednio z zaburzeniami sfery czuciowej, niepełnosprawnością intelektualną, zaburzeniami neurologicznymi, nieprawidłowościami mechanizmów mowy ani czynnikami środowiskowymi. Zaburzenia te wpływają często na trudności w nabywaniu umiejętności czytania oraz zaburzenia zachowania i emocji. Należą do nich zaburzenia ekspresji mowy, rozumienia mowy, nabyta afazja z padaczką (zespół Landau – Kleffnera) oraz inne zaburzenia rozwoju mowy i języka. Specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych określane na podstawie wystandaryzowanych narzędzi koordynacji ruchów subtelnych i grubych. Całościowe zaburzenia rozwojowe, obejmują m.in. autyzm dziecięcy, autyzm atypowy, Zespół Retta, zaburzenia hiperkinetyczne z towarzyszącą niepełnosprawnością intelektualną z ruchami stereotypowymi, Zespół Aspergera oraz inne zaburzenia rozwojowe. Autyzm charakteryzuje się nieprawidłowym funkcjonowaniem w zakresie co najmniej jednej ze sfer: - jakościowe nieprawidłowości w interakcjach społecznych, - jakościowe nieprawidłowości w porozumiewaniu się, - powtarzające się ograniczone wzorce aktywności, zachowań oraz zainteresowań. W przypadku autyzmu dziecięcego objawy te muszą pojawić się przed ukończeniem 3. roku życia, w przypadku autyzmu atypowego nieprawidłowości ujawniają się po 3. roku życia, pojawić się również może nietypowa diagnostyka. Zespół Retta charakteryzuje się prawidłowym rozwojem do ok. 5 miesiąca życia, po tym okresie następuje spowolnienie wzrostu głowy, utrata nabytych celowych umiejętności ruchu rąk (między 5. a 30. miesiącem życia), upośledzenie ekspresji i rozumienia języka, pojawia się niepełnosprawność ruchowa, stereotypie ruchowe rąk. Zespół Aspergera charakteryzuje się: - zaburzeniami relacji społecznych (podobnie jak autyzm), - wyizolowane, szczególne zainteresowania, - brak klinicznych objawów opóźnienia w zakresie rozwoju czynności poznawczych, języka mówionego i rozumianego, - zachowania adaptacyjne i zainteresowanie środowiskiem prawidłowo rozwinięte do 3. roku życia. Zaburzenia zachowania i emocji Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie oraz w wieku młodzieńczym obejmują zaburzenia hiperkinetyczne, zaburzenia zachowania, zaburzenia emocji, zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym, tiki oraz zaburzeni innego typu. Zaburzenia hiperkinetyczne charakteryzują się zaburzeniami w zakresie 3. sfer, które występują w różnych sytuacjach życiowych i są obserwowane co najmniej 6 miesięcy: - nadmierna aktywność (m.in. niepokój ruchowy, rozbieganie, hałaśliwość), - impulsywność (m.in. przeszkadzanie innym, nadmierne wypowiadanie się, udzielanie odpowiedzi bez pytania), - brak uwagi (m.in. częste gubienie rzeczy, brak skupienia na szczegółach, częste wrażenie, że dziecko nie słyszy kierowanych do niego komunikatów, upośledzona organizacja działań i czynności). Zaburzenia zachowania związane są z łamaniem norm społecznych, podstawowych praw innych osób adekwatnie do wieku, obserwowane co najmniej przez 6 miesięcy. Obejmują m.in. kłótnie, kłamstwa, wybuchy niekontrolowanej złości, mściwość, złośliwości, drażliwość, okrucieństwo wobec zwierząt, kradzieże, celowe aktywności mające wzbudzić gwałtowne reakcje u innych, łamanie narzuconych reguł. Zaburzenia te mogą być ograniczone do środowiska rodzinnego, przebiegać z nieprawidłowym procesem socjalizacji, mogą mieć charakter opozycyjno – buntowniczy. Zaburzenia emocjonalne związane są najczęściej z występowaniem: - lęku separacyjnego, - zaburzeń lękowych w postaci fobii w dzieciństwie, - lęków społecznych w dzieciństwie, - zaburzeń związanych z rywalizacją w rodzeństwie. Zaburzenia funkcjonowanie społecznego obejmują mutyzm wybiórczy, reaktywne zaburzenia przywiązania w dzieciństwie, zaburzenia selektywności przywiązania w dzieciństwie. Tiki są nagłymi, szybkimi i nawracającymi niekontrolowanymi wokalizacjami lub ruchami, mogą mieć charakter przewlekły lub przemijający. Do innych zaburzeń zachowania i emocji rozpoczynających się w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym można zaliczyć także moczenie mimowolne nieorganiczne, zanieczyszczanie się kałem nieorganiczne, zaburzenia odżywiania lub picia w dzieciństwie, stereotypie ruchowe, jąkanie oraz mowę bezładną. Istnieje wiele typologii przyczyn występowania niepełnosprawności. Przyczyny dzielone są na: dziedziczne (genetyczne, endogenne) mające oddziaływanie przed zapłodnieniem oraz czynniki środowiskowe działające na zarodek, płód i dziecko w pierwszych latach rozwoju. Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka z niepełnosprawnością lub zagrożeniem niepełnosprawnością, jest znaczącym etapem w systemie rehabilitacji rozumianej jako działanie: celowe, kompleksowe, systematycznie stosowane i zróżnicowane indywidualnie. Wczesne wspomaganie rozwoju ma za zadanie poprawić aktualny stan funkcjonowania dziecka, często zapobiegać jego pogorszeniu się. Im wcześniej postawi się diagnozę i podejmie działania stymulujące, tym większe są szanse dziecka na prawidłowy bądź zbliżony do prawidłowego rozwój. Za jak najwcześniejszym rozpoczęciem terapii przemawiają następujące przesłanki: u małego dziecka jest wyjątkowo duża plastyczność centralnego układu nerwowego i związana z tym możliwość usprawniania zaburzonych funkcji, u małych dzieci wiele zaburzeń o postępującym przebiegu można zahamować, a czasami nawet całkowicie zatrzymać niekorzystne zmiany, małe dzieci uczą się szybciej, są bardziej podatne na stosowane różnorodne rodzaje terapii i oddziaływania rehabilitacyjne, małe dzieci łatwiej generalizują wypracowane umiejętności i nawyki, wiele zaburzeń wraz z wiekiem narasta, co utrudnia terapię oraz edukację dzieci starszych, rodzice małych dzieci mają więcej sił i zapału, są bardziej zaangażowani we współpracę ze specjalistami i we własny udział w terapii. Pierwsze 6 lat życia dziecka, to czas szybko następujących po sobie osiągnięć rozwojowych. Towarzyszenie dziecku w jego rozwoju od pierwszych dni życia jest dla rodziców fascynującym doświadczeniem, które niesie ze sobą sporo różnych emocji – radość i dumę z każdego kolejnego osiągnięcia, ale i niepokój, obawę, jeśli nie osiąga on kolejnych etapów rozwojowych w podobnym czasie jak jego rówieśnicy. Najważniejszą kwestią pozostaje pytanie, kiedy różnicę pomiędzy zachowaniem lub jego brakiem występującym u dziecka a normą rozwojową uznać za bezpieczną, a kiedy traktować ją już jako niepokojącą i poszukać wsparcia oraz wyjaśnienia wątpliwości u specjalisty. Dla dobra dziecka nie należy lekceważyć żadnych niepokojących rodzica sygnałów, ponieważ to najczęściej rodzic jako pierwszy zauważa odmienność rozwoju własnego dziecka. Bywa i tak, że rodzic nie zauważy, że w rozwoju jego dziecka jest coś nie tak i dopiero, gdy dziecko trafi do przedszkola, to problem się ujawnia, bowiem na tle rówieśników widoczne są nieprawidłowości rozwojowe. Wiek przedszkolny, jest to szczególnie dynamiczny etap rozwoju. Jest okresem przejściowym, w którym dziecko na przestrzeni lat od 3. do 7. przechodzi od uczenia spontanicznego do uczenia się celowego, zamierzonego pod kierunkiem dorosłego, często pod kierunkiem nauczyciela przedszkola. Dla większości dzieci przedszkole jest pierwszym terenem, na którym poruszają się bez pomocy bliskich osób – rodziców, rodzeństwa, dziadków. Muszą radzić sobie same i wtedy napotykają różne trudności. Praca z dzieckiem niepełnosprawnym wymaga odpowiednich warunków, w których powinny być prowadzone zajęcia oraz specjalistów i terapeutów. Nasze przedszkole dysponuje pięcioma dużymi, bogato wyposażonymi w zabawki i pomoce dydaktyczne salami; dostosowanymi do wieku i możliwości rozwojowych dzieci. Sala oddziału integracyjnego od godziny 1230 jest wolna, zatem w godzinach popołudniowych może być wykorzystana na zajęcia w ramach wczesnego wspomagania. Poza tym sala ta jest bardzo bogato wyposażona w różnego rodzaju pomoce dydaktyczne już pod kątem pracy z dzieckiem o specyficznych potrzebach edukacyjnych, jak również w sprzęt sportowy i terapeutyczny, przydatny do rehabilitacji. W sali znajduje się również duże lustro przydatne do ćwiczeń logopedycznych oraz komputer z bogatą ofertą programów edukacyjnych i terapeutycznych. Nauczyciele pracujący w naszym przedszkolu posiadają dodatkowe kwalifikacje. Jest wśród nas trzech oligofrenopedagogów, terapeuta zajęciowy, logopeda, nauczyciel gimnastyki korekcyjnej oraz specjaliści wczesnego wspomagania rozwoju dziecka. Raz w tygodniu jest psycholog. W bieżącym roku szkolnym jedna z wychowawczyń kończy studia podyplomowe z surdopedagogiki. Aby dziecko mogło zostać objęte pomocą w postaci wczesnego wspomagania, musi posiadać opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka wydaną przez poradnię psychologiczno - pedagogiczną.
