Wybrane metody wczesnego wspomagania rozwoju dziecka

Wybrane metody wczesnego wspomagania rozwoju dziecka szczególnej troski
Wybrane metody wczesnego wspomagania rozwoju dziecka szczególnej troski
- materiały inf. dla rodziców
1/6
Wybrane metody wczesnego wspomagania rozwoju dziecka szczególnej troski
Podstawowym warunkiem w doborze oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych jest bardzo
dobra znajomość dziecka, jego potencjalnych możliwości oraz deficytów, zainteresowań i
szczególnych zdolności.
Czołowi badacze zagadnień wczesnego rozwoju dziecka przyjmują założenie, że jeśli
inteligencja dziecka w ciągu pierwszych 4 lat życia zwiększa się i osiąga taki pułap, że stanowi
połowę zakresu, do jakiego dochodzi przez następne 13 lat, to wynikają z tego poważne
konsekwencje pedagogiczne (za Wyczesany J., W: Dykcik W. 2003). Dykcik stwierdza, że
najważniejszą i jedyną drogą do osiągnięcia poprawy w zaburzeniach rozwoju
psychoruchowego jest wcześnie rozpoczęte i systematyczne leczenie usprawniające, a także
zorganizowanie i zastosowanie integralnej pomocy lekarskiej, psychologicznej i pedagogicznej
z wykorzystaniem różnorodnych form zajęć stymulacyjnych, usprawniających, korekcyjnych i
wyrównawczych. Największe szanse skutecznego działania przewidywane są w sytuacji objęcia
dziecka wczesną interwencją.
Proces uczenia się, myślenia, twórczość i inteligencja to procesy nie tylko mózgu, ale całego
ciała. (Hannaford C., 1995) Na przykład proces czytania jest nierozłącznie związany z ruchem
gałek ocznych. Proces myślenia, czyli aktywność intelektualna nie może istnieć w oderwaniu
reszty ciała - twierdzi dr Carla Hannaford, amerykański neurofizjolog i pedagog.
Nauka zajmująca się ruchem i jego wpływem na uczenie
się całym mózgiem nazwana została Kinezjologią
Edukacyjną. („ kinesis” – ruch, „logos” – nauka, stąd
nauka poprzez ruch) Autorami Kinezjologii Edukacyjnej są
amerykańscy pedagodzy Paul i Gail Dennison. Jej celem
jest pobudzanie naturalnego rozwoju osobowości dziecka,
a w szczególności ożywienie i aktywizacja naturalnych
mechanizmów pracy mózgu poprzez swobodny ruch.
(Dennison P. 1997) Kinezjologia edukacyjna zakłada, że
ruch odgrywa ogromną rolę w procesie uczenia się. To
właśnie ruch, w miarę jak staje się coraz bardziej
skomplikowany, wyraża wiedzę i zwiększa możliwości
poznawcze (Hannaford C., 1995 )
2/6
Wybrane metody wczesnego wspomagania rozwoju dziecka szczególnej troski
Paul Dennison uważa, że wiele problemów z intelektualnym i emocjonalnym funkcjonowaniem
człowieka wynika ze złego współdziałania obu półkul mózgowych i z braku równowagi między
nimi. Mózg nie jest, bowiem narządem symetrycznym - każda z półkul ma nieco inne zadania.
Lewa półkula, logiczna jest odpowiedzialna za analizę szczegółów, wnioskowanie i mowę.
Prawa, tzw. Gestalt, odpowiada za postrzeganie całości, za emocje, wrażenia. Co ciekawe
mózg posiada wzorce skrzyżowane. Prawą stroną naszego ciała zarządza lewa półkula i
odwrotnie.
Aby proces uczenia się był jak najbardziej efektywny konieczna jest integracja całego mózgu,
której służą ćwiczenia ruchowe proponowane przez Dennisona tzw. Gimnastyka Mózgu.
Gimnastyka Mózgu stanowi skoordynowany zestaw ruchów integrujących, które usprawniają
proces uczenia się .(Hanaford C., 1995) Ćwiczenia te mają ułatwić wszelkiego rodzaju
uczenie się, aby stało się bardziej naturalne, spontaniczne i szybsze sprzyjając lepszemu
zapamiętywaniu.
Glenn Doman zauważa, że do rozwoju intensywnej stymulacji mózg potrzebuje wszystkich
zmysłów. To dzięki wszystkim zmysłom informacje ze świata zewnętrznego docierają do
naszego mózgu, gdzie są odpowiednio segregowane i interpretowane.
3/6
Wybrane metody wczesnego wspomagania rozwoju dziecka szczególnej troski
Dla prawidłowego funkcjonowania dziecka wszystkie zmysły musza ze sobą ściśle
współpracować. To, w jaki sposób odbieramy i przetwarzamy bodźce wzrokowe, słuchowe,
dotykowe, proprioceptywne (czyli czucia głębokiego) oraz przedsionkowe (czyli związane z
odczuwaniem równowagi i orientacji w przestrzeni) wpływa na jakość i precyzję wszystkich
wykonywanych czynności. Podstawy terapii zaburzeń integracji zmysłowej zostały opracowane
przez J.Ayres, psychologa i terapeutę zajęciowego z Instytutu Badań Mózgu Uniwersytetu w
Los Angeles. (Kastory-Bronowska M., 2002)
Integracja Sensoryczna SI (od angielskich słów „sensory integration”) jest organizacją
informacji odbieranych przez nasze ciało do celowego wykorzystania. (Mass Violett F., 1998 str.
25) Podczas tego procesu współpracuje ze sobą wiele struktur mózgu, których zadaniem jest
rozpoznanie otrzymanych informacji, zorganizowanie i połączenie ze sobą w taki sposób, aby
osoba mogła zareagować odpowiednio do wymagań otoczenia. (Mass Violett F., 1998)
Ważnym elementem w rehabilitacji małego dziecka, którego rozwój przebiega w sposób
nieharmonijny jest Metoda Ruchu Rozwijającego V.Sherborne, która zakłada, że rozwój
poznawczy dziecka opiera się na jego rozwoju ruchowym, Dzięki tej metodzie dziecko poza
usprawnianiem fizycznym, rozwija świadomość samego siebie, nabiera zaufania do otoczenia,
pogłębia kontakt z bliskimi oraz uświadamia sobie poczucie własnej wartości.
Ze względu na cel wykonywanych ćwiczeń można je podzielić na kilka zestawów:
-
Nauka nawiązywania kontaktu emocjonalnego i koncentracji wzrokowej,
Rozwijanie poczucia bezpieczeństwa oraz zaufania do dorosłych,
Nauka współdziałania i partnerstwa,
Poznawanie schematu ciała i orientacja w przestrzeni,
Nauka opanowywania lęku i emocji,
Rozwijanie siły i sprawności fizycznej
Nauka rozluźniania się i umiejętnego stosowania relaksu,
Rozwijanie samodzielności ruchu i organizowanie bezpiecznej zabawy
Rozwijanie wyobraźni i naśladownictwa w zabawach.
4/6
Wybrane metody wczesnego wspomagania rozwoju dziecka szczególnej troski
Do przeprowadzenia tych ćwiczeń nie potrzeba żadnych przyrządów i można je wykonywać w
każdych warunkach dostosowując do indywidualnych potrzeb dziecka oraz jego stanu
emocjonalnego. (Minczakiewicz E, 2001 str. 143).
Inną przydatnąmetodą pracy z małym dzieckiem jest metoda M. Ch. Knillów. Są to programy
aktywności opracowane przez Mariannę i Christophera Knillów. Towarzyszy im poparta wiedzą
i praktyką wiara w to, że każde dziecko, można zachęcić do przejawiania własnej inicjatywy i
aktywności. Programy są wzbogacone kasetami ze specjalnie skomponowaną muzyką, którą
służy do stymulowania u dziecka świadomości własnego ciała oraz jego możliwości ruchowych.
Przekazywane od pokoleń zabawy paluszkowe mają tak pozytywny wpływ na rozwój małego
dziecka, że z powodzeniem można je uznać za technikę terapeutyczną dla dzieci i ich rodzicow.
(Olechnowicz H, 1999) Zabawy paluszkowe przede wszystkim bardzo angażują dziecko,
wywołując u niego śmiech i radość. Dziecko bardzo szybko przejmuje inicjatywę próbując
powtórzyć pewne ruchy i słowa. Według niektórych teorii zabawy te mają jeszcze inny
zbawienne znaczenie. Mianowicie ośrodki odpowiedzialne za ruchy ręki znajdujące się w korze
mózgowej są położone bardzo blisko ośrodków odpowiedzialnych za ruchy artykulacyjne,
dlatego poprzez usprawnianie motoryki palców dziecka możemy wpłynąć na poprawę
sprawności warg, języka oraz żuchwy (za Chachulska T. W: Waszczuk H. 1998, str. 49). Do
najbardziej znanych i lubianych zabaw paluszkowych należą:
Ważyła sroczka kaszkę, Idzie kominiarz, Raczek,
itp.
Jedną z metod wchodzących w skład wieloprofilowego usprawniania dzieci niepełnosprawnych
jest hipoterapia. Nazwa wywodzi się z języka greckiego (hippos – koń, therapeia –
przywracanie zdrowia). Hipoterapia oddziałuje w trzech zasadniczych wymiarach: ruchowym,
fizjologicznym i psychicznym. Metoda ta stymuluje rozwój ruchowy dziecka, poprawia
koordynację wzrokowo ruchową, wpływa pozytywnie na układ oddechowy i nerwowy oraz
dodaje dziecku pewności siebie oraz wzmacnia poczucie własnej wartości. Jest znakomitą
okazją do ćwiczeń oddechowych i usprawniających mowę. Kontakt z koniem jest dla dziecka
5/6
Wybrane metody wczesnego wspomagania rozwoju dziecka szczególnej troski
również ogromnym źródłem radości. (Minczakiewicz E, 2001)
Oprac. B.Zipper-Malina
6/6