Ustalanie wartości przedmiotu sporu

Zgodnie z art. 19 k.p.c., w sprawach o roszczenia pieniężne, zgłoszone
choćby w zamian innego przedmiotu, podana kwota pieniężna stanowi
wartość przedmiotu sporu. W innych (niż o roszczenie pieniężne)
sprawach majątkowych powód jest obowiązany oznaczyć w pozwie –
kwotą pieniężną – wartość przedmiotu sporu, uwzględniając
postanowienia zawarte w dalszych artykułach Kodeksu postępowania
cywilnego. Takim dalszym przepisem jest m.in. art. 231 k.p.c., który
odzwierciedla specyfikę spraw z zakresu prawa pracy. W ten sposób
ustalanie wartości przedmiotu sporu w sprawach z zakresu prawa pracy
opiera się na jednym z powyższych przepisów: ogólnym (art. 19 k.p.c.) i
szczególnym (art. 231 k.p.c.).
Powołane przepisy odnoszą się jedynie do spraw o prawa majątkowe, które
nie muszą mieć jednak charakteru pieniężnego (mogą być
niepieniężne, np. o przywrócenie do pracy). Charakter majątkowy
występuje wówczas, gdy sprawa zmierza do realizacji prawa lub
uprawnienia mającego bezpośredni wpływ na stosunki majątkowe
stron. Przy takim założeniu prawami majątkowymi są wszelkie prawa
wywodzące się bezpośrednio ze stosunków prawnych obejmujących
ekonomiczne interesy stron.
Weryfikacja przez sąd pracy wartości przedmiotu
sporu, także dla celów ustalenia obowiązku
uiszczenia opłaty sądowej od pozwu (także, gdy
zachodzą podstawy do przyjęcia/wątpliwości, że
podano kwotę „netto”, a nie „brutto”), następuje
zazwyczaj poprzez zwrócenie się do pracodawcy o
przedstawienie wyliczenia 1-miesięcznego (lub 1rocznego)
wynagrodzenia
powoda
z
uwzględnieniem zasad obowiązujących przy
ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop
wypoczynkowy,
ewentualnie
przedstawienie
hipotetycznego
wyliczenia
dochodzonego
roszczenia. Powyższego wezwania dokonuje się pod
rygorem grzywny (art. 475 k.p.c.).
Sprawy dotyczące bytu stosunku pracy (nawiązania,
ustalenia, przekształcenia, rozwiązania) mają charakter
majątkowy, choć zazwyczaj dochodzone świadczenie
ma charakter niepieniężny, np. o przywrócenie do
pracy.
Przepis art. 231 k.p.c. odnosi się do spraw w nim
wymienionych, wszczynanych tylko przez pracowników,
nie są nim natomiast objęte sprawy wytaczane przez
pracodawcę przeciwko pracownikowi. Wśród nich
mieszczą się dotyczące stosunku pracy powództwa o
ustalenie
("sprawy
dotyczące
istnienia")
i
o
ukształtowanie ("sprawy dotyczące nawiązania lub
rozwiązania stosunku pracy"). Zgodnie z orzecznictwem,
przepis art. 231 k.p.c. dotyczy nie tylko umów o pracę,
lecz także zatrudnienia na podstawie pozaumownych
stosunków pracy.
W przypadku umowy terminowej wartość przedmiotu
sporu może być niższa niż wynagrodzenie za okres
jednego roku, a w przypadku umowy bezterminowej –
jest stała. W konsekwencji, nawet, gdy strona dochodzi
np. ustalenia istnienia stosunku pracy za okres
nieprzekraczający jednego roku, wartość przedmiotu
sporu stanowi suma wynagrodzenia za pracę za okres
jednego roku, a nie za ten okres krótszy, np. 6miesięczny. W przypadku bezterminowego stosunku
pracy, jest to zawsze suma wynagrodzenia za pracę za
okres jednego roku. Ustawodawca świadomie
zróżnicował w ten sposób ustalanie wartości przedmiotu
sporu, uwzględniając terminowość umowy o pracę
(stosunku pracy).
Sprawa o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli
łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej
między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy
(art. 22 k.p. w zw. z art. 189 k.p.c.) ma charakter
majątkowy, w związku z tym, wynagrodzenie
radcowskie jest ustalane na podstawie § 2
rozporządzenia z dnia 22 października 2015 r., z
pominięciem § 9 ust. 1 pkt 1 i 2 tegoż
rozporządzenia, choć SO w Rzeszowie stoi na
stanowisko, że należy tutaj zastosować § 9 ust. 1 pkt
1 w zw. z § 20 rozporządzenia)
W utrwalonym już orzecznictwie zwrócono uwagę, że przepis
art. 231 k.p.c. ma zastosowanie tylko do roszczeń
majątkowych niepieniężnych. Konsekwencją tego jest w
szczególności
to,
że
w
sprawach
o
zasądzenie
odszkodowania z tytułu bezprawnego wypowiedzenia lub
rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia wartość
przedmiotu sporu stanowi podana kwota pieniężna (art. 19 §
1 k.p.c.), a nie suma wynagrodzenia za pracę, określona na
podstawie art. 231 k.p.c. Innymi słowy, sprawa o
odszkodowanie, choć ma swoje źródło w rozwiązaniu
stosunku pracy, jest traktowana jak „zwykła” sprawa o
zapłatę, np. o wynagrodzenie za pracę czy wynagrodzenie
za pracę w godzinach nadliczbowych (ale nie w zakresie
kosztów zastępstwa procesowego).
Sprawa o sprostowanie świadectwa pracy może mieć
dwojaki charakter: majątkowy oraz niemajątkowy, co
zależy od przedmiotu (zakresu) treści mającej być
objętą sprostowaniem, w istocie – od rodzaju żądania
objętego pozwem.
Jeżeli żądanie sprostowania świadectwa pracy
obejmuje zakres, z którym wiąże się prawo (roszczenie)
majątkowe, ma wówczas charakter sprawy majątkowej
i wartość przedmiotu sporu powinna być ustalona na
podstawie art. 19 i n. k.p.c.
W przypadku kumulacji roszczeń, np. roszczenia o
przywrócenie do pracy z roszczeniem o wynagrodzenie za
czas pozostawania bez pracy, wartość przedmiotu sporu
powinna zostać ustalona poprzez zliczenie wszystkich
objętych żądaniem pozwu roszczeń (art. 21 k.p.c.). Zasadę tę
należy respektować zarówno w sytuacji, w której powód kilka
swoich roszczeń kieruje względem tego samego pozwanego
(przedmiotowa kumulacja roszczeń – art. 191 k.p.c.), jak też
w sytuacji, w której kieruje roszczenie lub kilka roszczeń
względem kilku pozwanych (podmiotowa kumulacja
roszczeń – współuczestnictwo procesowe – art. 72 k.p.c.).