Krystyna Żrałka - Gimnazjum nr 4

Krystyna Żrałka
SCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ
w kl. I – III gimnazjum
Temat: Co to jest zdrowie? Jak można kontrolować stan swojego
organizmu?
1.Główne zagadnienia lekcji
- Zapoznanie uczniów z różnymi kategoriami zdrowia i choroby .
- Przekazanie uczniom wiedzy o podstawowych wyznacznikach stanu zdrowia , takich
jak: tętno, oddech, waga ciała, stan skóry, RR.
- Nauka kontrolowania stanu własnego organizmu w zakresie możliwości ucznia
gimnazjum.
2. Po zakończeniu lekcji uczeń powinien:
- Umieć podejmować właściwe decyzje związane z wyborem różnych
pokarmów i potraw.
- Umieć kontrolować stan własnego organizmu.
3. Uwagi dotyczące realizacji lekcji.
Metody realizacji: ćwiczenia praktyczne: (pomiar ciśnienia tętniczego krwi,
pomiar masy ciała i pomiar wzrostu, pomiar częstości oddechu,
pomiar częstości tętna) , pogadanka, elementy metody
problemowej z rozwiązywaniem drzewa decyzyjnego.
4. Środki dydaktyczne:
Foliogramy:
nr.1 „Na jakiej podstawie oceniamy stan zdrowia lub choroby”
nr.2 „Częstość tętna u ludzi w różnym wieku”
nr.3 „Wartości ciśnienia krwi u ludzi w różnym wieku”
nr.4 „ Wartości masy ciała i wzrostu w przedziale wiekowym ( 10;6 – 19; 6)
nr.5 „ Czynniki wpływające na zmianę skóry?”
Aparat do pomiaru ciśnienia krwi
Schematy drzewka decyzyjnego.
6. Przebieg lekcji
Wprowadzenie
- Nauczyciel rozdaje karteczki, wyświetla pytanie na folii i prosi, aby każdy z uczniów po
chwili namysłu, podał w formie jednego zdania krótką odpowiedź.
Po czym poznajemy stan swojego zdrowia?
1
Uczniowie zapisują na kartce odpowiedź. Po zakończeniu ćwiczenia nauczyciel zbiera kartki
i prezentuje foliogramy pod tytułem „ Na jakiej podstawie oceniamy stan zdrowia lub
choroby?”
Po prezentacji foliogramów nauczyciel odczytuje odpowiedzi uczniów - następuje
konfrontacja zapisów z foliogramami.
Rozwinięcie
Nauczyciel pyta uczniów – Do czego potrzebne jest nam zdrowie?. Słucha ich
wypowiedzi , a następnie dokonuje podsumowania.
Zdrowie jest dla człowieka bardzo ważną wartością, dzięki niej możemy cieszyć się
życiem i wszechstronnie się rozwijać. Zdrowie pozwala zrealizować życiowe plany
i urzeczywistniać marzenia. A w jaki sposób nasz organizm daje nam poznać, że jesteśmy
zdrowi, lub coś z nim dzieje się nieprawidłowego?
Nauczyciel przedstawia foliogram ukazujący sposoby rejestrowania stanu swojego
organizmu. Następnie omawia podstawowe wyznaczniki stanu zdrowia człowieka.
Prosi , aby jeden z uczniów zapisał na tablicy punkt pierwszy:
1.Oddech
Nauczyciel omawia pierwszy wyznacznik zdrowia.
Gdy wstrzymamy oddech na ponad dwie minuty, organizm „mówi" nam, że musimy znów
zaczerpnąć powietrza. Z powietrzem dochodzi do płuc tlen ważny dla naszych procesów
życiowych. Nasze płuca przystosowane są doskonale do tego, by odzyskać
z
powietrza jak najwięcej tlenu. Poza tym wydalają nieprzydatny dwutlenek węgla. Wdychane
powietrze zawiera ok. 21% tlenu i 0.03% dwutlenku węgla, wydychane – 16% tlenu, ale
prawie 4% dwutlenku. Oddychaniem steruje mózg. Gdy mięśnie są zmuszone do większego
wysiłku, potrzebujemy więcej tlenu i organizm pobiera go z krwi. Dlatego zmniejsza się
zawartość tlenu we krwi, a zawartość dwutlenku węgla rośnie. Mózg zauważa to i poleca
mięśniom oddechowym pracować mocniej i szybciej, żeby organizm otrzymał więcej tlenu.
Napompowane płuca zawierają ponad 5 litrów powietrza. Gdy śpimy lub wypoczywamy,
nabieramy powietrza raz na trzy lub cztery sekundy.
Oddychanie to pobieranie powietrza podczas wdechu - przechodzi ono przez jamę nosową,
jamę gardłową, krtań, tchawicę, oskrzela i oskrzelik i aż do płuc, skąd przez pęcherzyki
płucne tlen zawarty w powietrzu przedostaje się do krwi i razem z krwią do całego
organizmu; następnie krew „zabiera" z organizmu dwutlenek węgla i odprowadza go do
pęcherzyków płucnych - stąd zostaje on wydalany przy wydechu. Przy zwiększonym wysiłku
fizycznym wzrasta częstość oddechów. Wraz z wiekiem wzrasta pojemność płuc –
jednocześnie więc zmniejsza się częstość oddechów.
„Noworodek oddycha ok. 55 razy na minutę, roczne dziecko 37-40 razy na minutę,
6-letnie - 27 razy, a w okresie dojrzewania - 16 razy".
Człowiek nie mający problemów z oddychaniem, najczęściej oddycha przez nos.
Trudności w oddychaniu może wywołać katar (np. pojawiający się po przemoczeniu lub
przemarznięciu), albo inne choroby układu oddechowego, które wymagają szybkiego
kontaktu z lekarzem i leczenia, takie jak: angina, zapalenie oskrzeli i płuc, gruźlica.
Następnie nauczyciel prosi uczniów, aby w okolicy nadgarstka, po stronie kciuka - na
tętnicy promieniowej - położyli trzy środkowe palce drugiej ręki i spróbowali wyczuć puls,
czyli tętno.
- Drugi uczeń zapisuje na tablicy punkt drugi:
2
2. Tętno
Nauczyciel wyjaśnia, że tętno informuje nas o pracy serca - o częstości
i rytmiczności uderzeń serca. Przy każdym uderzeniu - skurczu - serca do dużych tętnic
„wyrzucana" jest krew. Przykładając palce do tętnicy promieniowej, szyjnej, skroniowej czy
ramieniowej, wyczuwamy jak pulsuje krew. Przy wysiłku fizycznym tętno wzrasta. Tętno
zmienia się wraz z wiekiem.
Tętno, puls, rytmiczne rozciąganie naczyń krwionośnych wywołane nagłymi zmianami
ciśnienia krwi w następstwie skurczów i rozkurczów komór serca.
Tętno tętnicze przebiega w tętnicach w postaci fali od aorty i od tętnicy płucnej do tętniczek
(krążenie krwi: ogólne i płucne, układ krwionośny).
Średnia szybkość rozchodzenia się fali tętna jest niezależna i znacznie większa od prędkości
przepływu krwi, wynosi ok. 5-8 m/s. Tętno bada się najczęściej na tętnicy promieniowej
(okolica nadgarstka), ale także na tętnicach: szyjnej zewnętrznej, ramiennej, udowej,
podkolanowej i grzbietowej stopy.
Badanie tętno tętniczego pozwala praktycznie określić charakter rytmu serca. Tętno dobrze
napięte, o dużej amplitudzie świadczy na ogół o dużej wyrzutowej pojemności serca (np.
w czasie wysiłku). Tętno żylne zależne jest od cofania się pewnej ilości krwi w czasie skurczu
prawego przedsionka serca. Można je obserwować wyłącznie na żyłach szyjnych.
Częstotliwość tętna u człowieka zależy od wieku, wysiłku fizycznego, stanów
emocjonalnych, choroby. W wieku dojrzałym wynosi średnio 72 uderzenia na minutę,
w wieku starszym średnio 67.
Przyspieszone tętno występuje w okresie trawienia, podniecenia nerwowego, w chorobach
gorączkowych, przyspieszonej przemianie materii, niewydolności krążenia, w czasie
krwotoków. Czynność serca, a więc i tętno, są nieco przyspieszone u płci żeńskiej
w porównaniu z męską. Tętno zwolnione występuje w schorzeniach mózgowia, w zatruciach
wewnątrz- i zewnątrzpochodnych.
Poza częstotliwością tętno należy określić siłę, czyli napięcie tętna, oraz miarowość. Inne
nieprawidłowości tętna zależą m.in.: od stopnia wypełnienia tętnic krwią (tętno wysokie,
tętno małe, tętno nitkowate), od nierównomierności natężenia skurczów serca (tętno
naprzemienne), od ciśnienia krwi w tętnicach (tętno twarde, miękkie), od stopnia i szybkości
rozszerzania się tętnic (tętno chybkie, leniwe).
- Trzeci uczeń zapisuje na tablicy punkt trzeci:
3. Ciśnienie
Ciśnienie krwi, siła, z jaką krew prze na ściany naczyń krwionośnych. Ciśnienie to jest różne
w tętnicach, żyłach i naczyniach włosowatych. Ciśnienie krwi w tętnicach nie jest stałe co do
wartości, lecz zmienia się w zależności od skurczu i rozkurczu serca, dlatego też wyróżniamy
ciśnienie skurczowe i rozkurczowe.
Najwyższe ciśnienie panuje w dużych tętnicach, w pobliżu serca, które jest głównym
motorem tłoczącym krew i wytwarzającym ciśnienie. W miarę przepływu krwi przez tętnice
ciśnienie spada, w naczyniach włosowatych jest ono już stosunkowo niskie, w żyłach jest
bardzo niskie zaś w prawym przedsionku serca wynosi ok. zera.
Ciśnienie krwi w tętnicy ramiennej mierzone metodą pośrednią u człowieka wynosi:
skurczowe -- 16,0 kPa (120 mm Hg), rozkurczowe - 10,7 kPa (80 mm Hg).
Ciśnienie krwi zwiększa się podczas prasy fizycznej i pobudzenia emocjonalnego.
Ciśnienie krwi, to inaczej nacisk krwi na ściany naczyń krwionośnych.
Każdy człowiek ma dwie wartości ciśnienia krwi:
- jedna z nich to ciśnienie skurczowe – najwyższe, występujące w chwili „ wyrzutu” krwi
z serca do tętnic,
3
druga wartość ciśnienia to ciśnienie rozkurczowe – najniższe, występujące w momencie
rozkurczu serca.
Zbyt niskie jak i zbyt wysokie ciśnienie – w stosunku do normy wiekowej- to informacja
o tym, że organizm funkcjonuje nieprawidłowo i wymaga leczenia.
Nie leczone, zbyt niskie ciśnienie i nadciśnienie może wywołać poważne następstwa w
funkcjonowaniu układu krążenia.
- Czwarty uczeń zapisuje na tablicy punkt czwarty:
-
4. Waga i wzrost
Kolejnym wyznacznikiem stanu zdrowia są: masa ciała ( mierzona w kg) i wzrost ( mierzony
w cm). Waga i wzrost informują nas o takich stanach jak:
- prawidłowa masa ciała ( w stosunku do wzrostu)
- niedowaga ( zbyt mała masa ciała w stosunku do wzrostu)
- nadwaga ( zbyt duża masa ciała w stosunku do wzrostu)
- otyłość ( masa ciała znacznie za duża w stosunku do wzrostu).
W sytuacji, kiedy stwierdzona zostanie niedowaga , nadwaga albo otyłość, należałoby
zasięgnąć porady specjalisty, ponieważ mogą to być stany świadczące o zaczynającej się
chorobie. Mogą to być także stany nadwagi i otyłości spowodowane zbyt dużą ilości
spożywanych pokarmów i jednocześnie zbyt małą aktywnością fizyczną.
- Kolejny uczeń zapisuje na tablicy:
6. Stan skóry
Ciało nasze okryte jest skórą, która składa się z dwóch zasadniczych części: warstwy
powierzchownej (naskórka) i głębszej (skóry właściwej). Górne rzędy naskórka są całkowicie
zrogowaciałe i chronią niższe , bardziej delikatne. W miarę jak górne rzędy ścierają się
,wysuwają się na ich miejsce komórki z niższych rzędów. Głęboka warstwa skóry składa się
z komórek różnych kształtów, które wytwarzają wokół siebie silne włókna będące osnową
naszej skóry. W głębi skóry znajdują się naczynia krwionośne, którymi płynie krew,
dostarczająca pożywienia. Soki odżywcze wydostają się z naczyń krwionośnych
i przesączając się pomiędzy komórkami odżywiają nie tylko głębszą ,ale i górną warstwę
skóry. Przez skórę i naskórek przechodzą gruczoły potowe, tzn. te organa ,które wydzielają
i wytwarzają jakąś substancję specjalną: pot ,tłuszcz, mleko, ślinę. Kiedy w ciele nagromadza
się za wiele ciepła, szkodliwego dla organizmu, drobne naczynia krwionośne skóry
rozszerzają się, napływa do nich krew i oddaje zbyteczne ciepło przez skórę otoczeniu.
W skórze są cebulki włosowe. Przy każdym włosie znajduje się gruczoł łojowy,
wytwarzający tłuszcz, którym natłuszcza się włos i naskórek. Żeby skóra dobrze spełniła swe
zadanie, należy dbać o nią i utrzymywać ją w czystości. Cząsteczki brudu zatykają otwory
gruczołów potowych i łojowych, z brudem zaś z łatwością mogą się dostać do krwi szkodliwe
bakterie.
Nauczyciel wykorzystując foliogram 5, mówi o tym, że skóra człowieka z bardzo różnych
powodów może zmienić swój wygląd.
Ćwiczenia praktyczne:
Nauczyciel dzieli klasę na 5 grup:
I i II dokonuje pomiaru ciśnienia
III i IV grupa dokonuje pomiaru częstości tętna
V grupa dokonuje pomiaru masy ciała i wzrostu
4
3. Zakończenie.
Na zakończenie lekcji nauczyciel raz jeszcze przypomina, że o stanie zdrowia lub chorobie
świadczyć mogą takie podstawowe parametry, jak: oddech, tętno, ciśnienie krwi, waga i
wzrost oraz stan skóry.
Nauczyciel akcentuje następujące stwierdzenie:
„Aby móc dążyć do poprawy stanu zdrowia i zabezpieczyć je, należy kontrolować stan
swojego organizmu".
Samokontrola prowadzona samodzielnie przez ucznia klasy gimnazjalnej może
polegać na:
• ocenie stanu skóry (na przykład: czyjej kolor jest właściwy, czy nie pojawiły się
odbarwienia, plamy, krosty lub poważne otarcia czy oparzenia)
• ocenie oddechu (na przykład: czy ma możliwość oddychania przez nos, czy nie ma
trudności takich jak częsty kaszel, zadyszka, szybkie męczenie się i trudności w „złapaniu"
powietrza...)
• ocenie tętna - poprzez mierzenie go na jednej z tętnic i porównywanie z wartością
właściwą dla wieku
• ocenie masy ciała (poprzez porównywanie wartości wzrostu i wagi do wartości należnych
w danym wieku i dla określonej płci).
Na zakończenie uczniowie rozwiązują problem „ Czy warto dbać o swoje zdrowie? „
wykorzystując drzewko decyzyjne.
Literatura
1.Serbin A. „ Lepiej zapobiegać niż leczyć” Stowarzyszenie Radiostezyjne .
Bydgoszcz 1991r.
2. Tomaszewski J. „ Warunki zachowania i czynniki zagrożenia zdrowia”. Pracownia
Komputerowa ZKK i T Ś AM . Lublin 1993r.
3.Korczak. C.W. „ Higiena i ochrona zdrowia” . PZWL. Warszawa 1980r.
5