Pieniądz

Pieniądz
Etapy rozwoju pieniądza

etap naturalny - wymiana miała charakter pojedynczy, przypadkowy,
odbywała
się
gdy
spotkało
się
dwóch
kontrahentów
z
wzajemnie
potrzebującymi towarami. Warunki wymiany ustalano przy transakcji,
spotkaniu.
Brak
zewnętrznych
ustalonych
mierników
wartości
wymienianych towarów.

etap prosty - wykorzystywany jest przy transakcjach kupna, sprzedaży.
Odrębny towar o ustalonej znacznej wartości i wartości użytkowej dla danej
grupy1 (np. zboże, produkty rolne, rzemieślnicze). Towar posiada ustaloną
pewną wartość. Dzięki istnieniu tego towaru można oddzielić moment kupna
od sprzedaży. Kontrahenci mogli wykorzystać pośrednictwo pieniądza przy
poszukiwaniu tego, co było im potrzebne.

etap pełny - towar pośredniczący w wymianie traci swoją wartość użytkową
jako dominującą i istotną, staje się przede wszystkim funkcją symboliczną.
Ma wartość wymienną (np. dobra występujące w gospodarce).
1
każdy towar ma trzy wartości: wartość towaru odzwierciedla wartość pracy ludzkiej, wartość
użytkowa - zdolność towaru do zaspokajania potrzeb; wartość wymienna - powstaje w momencie
kupna, sprzedaży danego towaru

etap uniwersalny - zostaje specjalnie wytworzony pewien towar po to, aby
pełnił funkcję pieniądza, pośredniczył w wymianie. Wartość użytkowa jest
znikoma w stosunku do wartości wymiennej. W początkowym okresie tego
pieniądza pełni dodatkowo funkcję polityczną2 i ekonomiczną3.
Postacie pieniądza

pieniądz bity (stopy miedzi, itp.);

pieniądz kruszcowy (dwumetaliczny - złoto i srebro; monometaliczny - złoto);

pieniądz papierowy (banknot wywodzący się z weksla4;

pieniądz bezgotówkowy (przelewy bankowe, czeki, weksle);

pieniądz elektroniczny (karty kredytowe, zakupy internetowe).
Cechy pieniądza

powszechność - wykorzystywanie danego pieniądza przez wszystkich
uczestników rynku;

uniwersalność - możliwość nabywania wszystkich dóbr na danym rynku za
dany pieniądz;
2
umacnianie władzy, instytucji państwa, zaufania do władzy
3
stabilizacja gospodarki, zapewnienie stabilizacji, trwałości wyznaczanych wartości dóbr
4
weksel - potwierdzenie pewnych możliwości płatniczych wystawcy tego weksla czy banknotu

umowność - uczestnicy danego rynku umówili się co do tego, jaki towar i na
jakich warunkach będzie pełnił funkcję pieniądza;

trwałość techniczna - możliwość wykorzystywania danego pieniądza przez
dłuższy okres czasu;

trwałość ekonomiczna - oznaczająca stabilną wartość danego pieniądza w
stosunku do innych towarów na danym rynku.
Funkcje pieniądza

tezauryzacji
-
gromadzenia
środków.
Umożliwia
kumulowania
wypracowanych przez poszczególne okresy;

cyrkulacji - wymiany towaru na pieniądz. Celem cyrkulacji pieniądza jest
powiększanie zysku z okresu na okres. Źródłem zysku uzyskanego w trakcie
cyrkulacji jest nowo wytworzona wartość włożona w przetworzenie danego
towaru;

miernik wartości - ile pracy zostało włożonej w przetworzenie danego
towaru. Dzięki tej funkcji możliwe jest porównywanie między sobą różnych
gospodarek pod względem ich wydajności;

środek płatniczy - można nabywać różne towary w gospodarce oraz
oddzielić kupno i sprzedaż;

pieniądz światowy - odnosi się do kilku walut na świecie najczęściej
uczestniczących w obrocie międzynarodowym (dolar, jen).
Rodzaje inflacji

popytowa - powstaje w sytuacji, w której wzrasta zainteresowanie danym
towarem na rynku, spowodowane modą, wzrostem dochodów, zmianą
warunków użytkowania danych dóbr. Prowadzi do wzrostu cen sprzedaży,
wzrostu docho–dów pośredników, osłabieniem możliwości nabywczych
dysponentów produktów.

kosztowa - powstaje w wyniku wzrostu nakładów ponoszonych przez
przedsiębiorstwa na uzyskanie określonej produkcji. Jest to związane ze
wzrostem cen
surowców
lub kosztów
robocizny. Mechanizm inflacji
kosztowej przebiega w następujący sposób:
Jeden robotnik określonego dnia wytwarza 10 rowerów. Uzyskuje wynagrodzenie
100 zł za każdy rower. Czyli nabywca posiadający kwotę 10 zł może kupić
jeden rower. Jeżeli pracownicy zastrajkują uzyskają podwyżkę wynagrodzeń,
tzn. za 10 rowerów następnego dnia otrzymają 200 zł, każdy rower musi
kosztować 20 zł i nabywca posiadający 10 zł będzie musiał kupić połowę
roweru.

podażowa - powstaje w sytuacji, w której rząd rezygnuje z opodatkowania
części zysków uzyskiwanych przez inwestorów w nadziei, że pieniądze te
będą przeznaczone na inwestycje. Często zdarza się tak, że wpływają one na
rynek konsumpcyjny, prowadzą do wzrostu cen dóbr i usług i spadku
możliwości nabywczych konsumenta.

inflacja wynikająca z tzw. drukowania „pustego pieniądza” - wprowadzenie
do obiegu nowych pieniędzy, które nie znajdują odzwierciedlenia wartości
nowowprowadzonych na rynek towarów. Metoda rzadko stosowana - duże
koszty ekonomiczne, destabilizacja finansowa gospodarki.
Banki
Rodzaje banków

centralny (emisyjny). Jego funkcje to:

emisja pieniądza;

wprowadzanie pieniądza do obiegu;

kontrola stanu finansów państwa;

kontrola podaży i ilości pieniędzy funkcjonujących w obiegu;

nadzór nad innymi bankami funkcjonującymi w gospodarce;

funkcja banku banków - przyjmowanie depozytów innych banków i
udzielanie im kredytów;


kontrola wartości waluty własnej w stosunku do obcej;

przeciwdziałanie wahaniom kursowym.
komercyjne - przedsiębiorstwa finansowe, w których przedmiotem działań
są operacje związane z pobieraniem i udzielaniem wartości pieniężnych.
Celem jest osiąganie zysków. Możliwości działania banku komercyjnego
wynikają z jego zasobów finansowych. Kapitały banku komercyjnego to:

kapitał zakładowy - przeznaczony na utrzymanie budynków i urządzeń
bankowych oraz pieniężny i rezerwy banku;

kapitał obcy - wywodzący się z depozytów od depozytariuszy, za który
bank płaci odpowiedni procent. Procent od depozytów jest niższy niż
procent od kredytów udzielanych dzięki posiadanym depozytom. Różnica
ta, wynikająca z różnych stóp procentowych kredytów i depozytów, jest
celem działania banków.
Banki komercyjne mają dwie funkcje:

funkcja
bieżących
aktywna
-
podmiotów
udzielanie
kredytów
gospodarowania
i
i
prowadzenie
osób
rachunków
prywatnych,
a
także
dokonywanie na ich zlecenie różnych rozliczeń finansowych;

funkcja pasywna - gromadzenie środków pieniężnych (oszczędności).
Istotne dwa rodzaje wpłat:

bankowe pogotowie gotówkowe - umożliwia dokonywanie bieżących
wypłat z kas banku;

rezerwa gotówkowa - określona ustawowo w drodze rozporządzenia banku
centralnego w porozumieniu z Radą Ministrów, stanowi zabezpieczenie
wypłacalności banku. Przechowywana jest w banku centralnym i oznaczają,
że procentową kwotą uzyskiwania przez dany bank depozytów nie może być
przeznaczona na kredyt. Rezerwy ustawowe wynoszą około 10 - 20 %.
Mechanizm wykorzystywania rezerw ustawowych do określanej pożądanej
wielkości wzrostu gospodarczego jest następujący:
-
np. w 1998 r. wzrost gospodarczy
= 100
Wielkość pieniędzy
= 100
Rezerwa ustawowa
= 100 (niepotrzebne żadne kredyty)
-
Jeżeli
bank
centralny
w
porozumieniu
z
rządem
przyjmie,
że
w
następującym roku wzrost gospodarczy wyniesie 5 %, wówczas dla
równowagi w gospodarce będzie potrzebne dodatkowe 5 zł. Aby osiągnąć tę
kwotę z kredytów udzielanych przez bank komercyjny rezerwa ustawowa
powinna być obniżona do 95 %. Wtedy banki komercyjne mogą wykorzystać
5 % zasobów pochodzących z depozytów.