wkuwanko.pl

Analiza i ocena zagrożeń – bezpieczeństwo pracy
Czynniki szkodliwe dla zdrowia
Praktycznie w na każdym stanowisku mogą występować czynniki szkodliwe dla zdrowia
pracownika, powodujące choroby zawodowe. Warto wiedzieć, jakie czynniki są dla nas
szkodliwe i czy jesteśmy narażeni na ich oddziaływanie.
Czynniki szkodliwe w środowisku pracy - to czynniki, których oddziaływanie na pracownika
prowadzi lub może prowadzić do powstania choroby zawodowej lub innego schorzenia
związanego z wykonywaną pracą. Są one bardzo zróżnicowane i zależą od zakładu pracy,
miejsca wykonywania pracy i jej warunków. Zupełnie inne będą czynniki szkodliwe dla
osoby wykonującej pracę kierowcy a zupełnie inne dla spawacza.
Ogólnie czynniki szkodliwe możemy podzielić na:

Chemiczne

Fizyczne

Biologiczne

Klimatyczne.
Jak wspomniano wyżej, każde stanowisko pracy ma swoje odrębne czynniki szkodliwe dla
zdrowia, powinniśmy jednak wiedzieć czy jesteśmy na nie narażeni. A więc czynnikami
szkodliwymi są w szczególności:
• wszelkiego rodzaju substancje chemiczne – toksyczne, uczulające – dla których określa się
maksymalne dopuszczalne stężenia w miejscu pracy,
• pyły przemysłowe – tu również określa się ich maksymalne stężenie,
• hałas (infradźwiękowy, ultradźwiękowy),
• drgania mechaniczne,
• pola elektromagnetyczne,
• promieniowanie jonizujące, laserowe, nadfioletowe i podczerwone,
• mikroklimat (zimny, gorący),
• niedostateczne oświetlenie stanowisk pracy.
Jeżeli w trakcie pracy jesteśmy narażeni na którykolwiek z wymienionych czynników
szkodliwych oznacza to, że wykonujemy pracę w warunkach szkodliwych. Mamy w takim
wypadku prawo do częstszych badań lekarskich, a także dodatku za pracę w warunkach
szkodliwych.
więcej materiałów i notatek na
www.wkuwanko.pl
1
Analiza i ocena zagrożeń – bezpieczeństwo pracy
Substancje niebezpieczne oznaczane są
symbolem „R”
R26 – działa bardzo toksycznie w przypadku wchłonięcia
drogami oddechowymi
R27 - działa bardzo toksycznie w przypadku kontaktu ze
skórą
R45 – może być przyczyną raka
R46 – może powodować dziedziczne uszkodzenia genetyczne
R61 – może działać szkodliwie na płód
Czynniki chemiczne
Przez substancję chemiczną należy rozumieć pierwiastki i związki chemiczne oraz ich
mieszaniny, zarówno pochodzenia naturalnego, jak i otrzymane w wyniku syntezy
chemicznej
Szkodliwa substancja chemiczna (substancja toksyczna) jest to substancja
chemiczna powodująca szkodliwe efekty w organizmach żywych.
Efekty działania substancji chemicznych:
- miejscowe
- układowe
- odległe
Miejsca występowania w/w efektów:
- wchłaniania
- przemian
- kumulacji
- wydalania
- w narządach o szczególnej wrażliwości
Toksyczność – zdolność do wywoływania uszkodzeń ywych
organizmów
Trucizna – substancja, która po wchłonięciu do organizmu lub
więcej materiałów i notatek na
www.wkuwanko.pl
2
Analiza i ocena zagrożeń – bezpieczeństwo pracy
wytworzona w organizmie powoduje zaburzenie jego funkcji lub śmierć
Dawka jest to ilość substancji chemicznej podana, pobrana lub wchłonięta
do organizmu określoną droga, warunkująca brak lub wystąpienie efektów
biologicznych, wyrażonych odsetkiem organizmów odpowiadających na
te dawkę.
Dawka jest wyrażona w jednostkach wagowych na masę lub powierzchnię
ciała, niekiedy dodatkowo na dobę
10
W zależności od skutków wywołanych przez substancje toksyczne
rozróżnia się następujące dawki:
Dawka nieskuteczna – ilość substancji chemicznej nie działająca na organizm testowy
Dawka progowa – najmniejsza ilość substancji, która po wprowadzeniu do organizmu
wywołuje określony efekt biologiczny lub kliniczny u 5% organizmów testowych
Medialna dawka skuteczna (ED50 ) – (ED effektive dose) statystycznie obliczona
dawka substancji wywołująca określony skutek u 50% organizmów doświadczalnych
danej populacji w określonych warunkach
Bezwzględna dawka śmiertelna (LD100) – (LD lethal dose) najmniejsza ilość
substancji powodująca śmierć 100% organizmów testowych
Medialna dawka śmiertelna (LD50) – statystycznie obliczona na podstawie wyników
badań doświadczalnych ilość substancji chemicznej, która powoduje śmierć 50%
organizmów badanych po jej podaniu w określony sposób
11
Stżenie śmiertelne (LC) – (LC lethal concentration) stżenie
potencjalnie toksycznej substancji chemicznej w medium
środowiskowym, powodujące śmierć organizmów żywych w określonym
czasie po narażeniu
Stżenie śmiertelne medialne (LC50) – statystycznie obliczone stżenie
substancji chemicznej w medium środowiskowym, powodujące śmierć
50% organizmów danej populacji w określonych warunkach
Stżenie progowe – najmniejsze stżenie lub dawka substancji
chemicznej powodująca zmiany czynności poszczególnych narządów lub
układów w organizmie, przekraczające fizjologiczne możliwości
adaptacyjne
12
Najwyższe dopuszczalne stżenie (NDS) – średnie ważone, którego
więcej materiałów i notatek na
www.wkuwanko.pl
3
Analiza i ocena zagrożeń – bezpieczeństwo pracy
oddziaływanie na pracownika w ciągu 8 – godzinnego dobowego i 42 –
godzinnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, przez okres jego
aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego
stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń
Najwyższe dopuszczalne stżenie chwilowe (NDSCh) – wartość średnia,
która nie może się utrzymywać dłużej niż 30 minut w czasie zmiany
roboczej.
Najwyższe dopuszczalne stężenie progowe (NDSP) – ze względu na
zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być przekroczone
w środowisku pracy w żadnym momencie.
Szkodliwe czynniki fizyczne
Obciążenie
ciepłem
Na wysokie temperatury narażeni są hutnicy, odlewnicy , kowale, osoby pracujący w
tropikach.
temp. skóry podnosi się , co ułatwia oddawanie ciepła na drodze biernej i zmniejsza
pobieranie ciepła z otoczenia.
ciała
Temp.
ści
ciała
39-39.5
C-
Adaptacja powoduje wzrost produkcji potu i oddawanie ciepła na drodze czynnej, jednak
wraz z potem następuje utrata soli mineralnych ( jonów Cl – ( wzrost pobudliwości mięśni i
układu nerwowego), K+, Mg+2(kurcze mięśni, najczęściej łydek , pobudzenie, kłótliwość)
Czynnościowe zmiany w ustroju prowadzące do zwiększenia tolerancji ustroju na wysokie
temperatury otoczenia. Rozszerzenie naczyń skórnych – zwiększenie przepływu krwi przez
skórę
Gdy temp. otoczenia >35 ˚C wydajność naczyniowej termoregulacji zmniejsza się ( bierna
utrata ciepła)
Gdy temp. otoczenia >38 ˚C dominuje czynna utrata ciepła – wydzielanie potu i jego
parowanie
(
sprawne
parowanie
–
gdy
wilgotność
wzg
nie
przekracza
80%.
Układ krążenia transportuje wodę z przewodu pokarmowego do skóry , co obciąża serce.
W ustroju zaadaptowanym występuje zwiększone wydzielanie hormonu antydiuretycznego i
więcej materiałów i notatek na
www.wkuwanko.pl
4
Analiza i ocena zagrożeń – bezpieczeństwo pracy
aldosteronu
–
chroni
to
ustrój
przed
nadmierną
utratą
wody
i
NaCl.
Niezrównoważony bilans cieplny (dodatni) – pobieranie ciepła przez organizm może wystąpić
przy dużej wilgotności i temperaturze otoczenia wyższej niż temperatura ciała człowieka.
Prowadzi to do udaru cieplnego, słonecznego ( utrata przytomności nagła lub poprzedzona
uczuciem osłabienia , bólem głowy nudnościami), mogą wystąpić kurcze cieplne,
wyczerpanie organizmu.
Profilaktyka: ułatwianie oddawania ciepła przez organizm , najlepiej podawać wodę z solami
mineralnymi
Hałas - Dźwięki o dużym natężeniu mogące uszkodzić narząd słuch oraz pszeszkadzajace lub
niepożądane. Szkodliwość zależy od natężenia , hałasy niespodziewane , zaskakujące
ukł.obronny org ,- bardziej szkodliwe, wyższe częst. , wysokie tony , hałas wąskopasmowy
jest bardziej szkodliwy od tonów niskich i hałasu szeroko pasmowego. Ważne jest również
nastawienie psychiczne człowieka wpływ hałasu na zdrowie: 30-60dB utrudnia skupienie
uwagi , sen , wypoczynek ; 60-85dB r-cje wegetatywne , dolegliwości nerwowe , ,
utrudnione porozumiewanie się głosem ; >85 długotrwałe narażenie (4000Hz) uszkadza
słuch , 120dB- mechaniczne uszkodzenie słuchu ; 150dB – niebezpieczny dla życia
Wibracja miejscowa – drgania mechaniczne z urządzenia drgającego są bezpośrednio
przenoszone na układ dłoni i ramion i w mniejszym stopniu oddziaływują na resztę ciała.
Postać naczyniowo –nerwowa ch, wibracyjnej- wys. po 3-5 latach pracy z narzędziami
wibracyjnymi , >35Hz , objawy: odruchowy skurcz naczyń , zmniejszenie przepływu krwi
przez tkanki (niedożywienie) , zmiany degeneracyjne w dłoniach ,drętwienie , bóle rąk
(często napadowe w nocy) , obniżone czucie wibracji , napadowe - blednięcie skóry palców.
wibracja ogólna – najczęściej niskie częstotliwości- śr. transportu , wpływ wibracji ogólnej
związany jest z rezonansem narządów wewnętrznych. W dużych natężeniach mogą wys.
uszkodzenia narządów w mniejszych – zaburzenia ich czynności. Objawy – bóle w różnych
częściach ciała ,utrudnione oddychanie , wzmożone napięcie mięśni , tachykardia i hipertonia
. naczynia krwionośne ulegają odruchowemu obkurczeniu .funkcje nerwowe –utrudniona
koncentracja i podzielność uwagi , obniżenie ostrości widzenia.narażenie długotrwałepobudza ukł. przywspólczulny( hipotonia i bradykardia) ukł.pokarmowy – odbijania , zgaga ,
wzdęcia ,zaparcia. Kierowcy – narażenie zawodowe : zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa ,
nieżyt i wrzody żołądka i dwunastnicy. Ch. lokomocyjna- częstotliwości patogenne <0,5 ,
0,3Hz działaniena oś z (pionową)oraz rotacyjne pobudzenie błędnika nudności wymioty ,
uczucie wyczerpania , bladość twarzy.
więcej materiałów i notatek na
www.wkuwanko.pl
5
Analiza i ocena zagrożeń – bezpieczeństwo pracy
Choroba lokomocyjna (kinetoza) występuje podczas podróży statkiem ,samolotem ,
samochodem, na karuzeli , częstotliwości patogenne: poniżej 0,5 Hz , wzrost przyspieszenia
zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia kinetozy. Zaburzenia powstają podczasdziałania
wibracji w osi pionowej , jednak rotacyjne pobudzenie błędnika i mechanoreceptorów w
różnych częściach ciała ma także wyzwalający efekt. W obrazie zaburzeń stwierdza się
nudności , wymioty , uczucie wyczerpania , bladość twarzy , ograniczenie zdolności do
działania , silne poczuce choroby. Profilaktyka – odwrócenie uwagi chorego od choroby ,
podanie środków antycholinergicznych
Wpływ na ludzi promieniowania elektromagnetycznego – źródła: stacje radiowe i telewizyjne
m systemy radarowe, piece indukcyjne , zgrzewarki, diatermie ,NMR ,telefony komórkowe ,
kuchenki mikrofalowe zakresy- 30kHz-300GHz; efekt termiczny , specyficzny efekt termiczny
(mikrofale)- spowodowany pochlanianiem energii elektromagnetycznej przez ciała człowieka i
zamienianiem jej głównie na ciepło (nagrzewanie) , wzrost temp. ciała o > 1C powoduje
wzrost poziomu kortykosteroidów we krwi , odwracalne odpowiedzi ukł.krwionośnego i
odpornościowego- liczba krążących leukocytów¯, liczba neutrofilów i makrofagów ,
aktywność typu NK¯ , wzrost częstości akcji serca i pojemności minutowej , wpływ na
gonady i ukł.rozrodczy – obniżenie laktacji u samic ,zaburzenia w implantacji i rozwoju
zarodka , opóźnienie wzrostu płodu i postnatalne zmiany w zachowaniu , poronienia , u
samców –zmniany degeneracyjne w nabłonku nasiennym ,mutagenne , zaburzenie w
syntezie hemoglobiny, podejrzenie o indukcję nowotworów. Mikrofale- niebezpieczne dla
wzroku , poparzenia ;słabe pola- pracownicy, mieszkający w pobliżu źródeł emisji: osłabienie
, męczliwość , zaburzenia snu i pamięci , bóle głowy . pobudzenie ukł.przywspółczulnegozwolnienie akcji serca , zmniejszenie ciśnienia tętniczego krwi , wzmożona potliwość, stany
nerwicowe- w wyniku zaburzeń w pobudzeniu i hamowaniu w ośrodkowym układzie
nerwowym , wpływ na błony kom.- zaburzenia w przezbłonowym transporcie jonów
Działanie biologiczne pól wolnozmiennych – pole elektryczne – ulega osłabieniu wewnątrz
ciała , działa na błony kom. , pole magnetyczne swobodnie wnika do ciała nie ulega
osłabieniu . Główne działani układ nerwowy(zmiany w międzyneuronowych połączeniach w
korze mózgowej) i krwionośny ( wczęści wynika z zaburzeń wegetatywnego ukł.nerwowego
regulującego czynności ukł. krążenia : objawy u pracowników energetyki: bóle ,zawroty
głowy , zaburzenia snu i pamięci, zwolnienie akcji serca , i obniżenie ciśnienia tętniczego
krwi., podejrzenie o indukcje nowotworów (białaczki)
więcej materiałów i notatek na
www.wkuwanko.pl
6
Analiza i ocena zagrożeń – bezpieczeństwo pracy
Mikroklimat - kompleks czynników fizycznych środowiska pomieszczeń biorących udział w
wymianie cieplnej org ludzkiego z otoczeniem czynniki fizyczne tworzące mikroklimat :
temperatura , wilgotność i ruch powietrza , prom. cieplne. temp efektywna – różne
kombinacje temperatur , wilgotności i ruchu powietrza , dające takie same odczucie ciepła
czyli taką samą temp efektywną .Skale temp efektywnych ustalono doświadczalnie , a
przyrządem pomiarowym był człowiek.
tętnienie światła - okresowa , regularna zmiana wielkości strumienia świetlnego( pulsowanie
strumienia świetlnego) , spowodowane stosowaniem do zasilania prądu zmiennego o częst.
50Hz , największe w lampach wyładowczych fluorescencyjno-wyładowczych( rtęciowych ,
sodowych , halogenkowych), jest nieprzyjemne , zmniejsza komfort pracy , powoduje
szybsze zmęczenie Zjawisko stroboskopowe- występuje , gdy przedmiot oświetlony
pulsującym światłem porusza się -gdy porusza się w lini prostej – mamy wrażenie
przesuwania się skokami , podczas ruchu obrotowego –można mieć wrażenie zatrzymania ,
zwolnienia , obrotu w przeciwną stronę. Może być niebezpieczne , jeśli wys, podczas obsługi
maszyn mających ostre będące w ruchu obrotowym części.
Szkodliwe
czynniki
biologiczne
obejmują
drobnoustroje
komórkowe,
pasożyty
wewnętrzne, jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału
genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie hodowle komórkowe, które mogą być
przyczyną zakażenia, alergii lub zatrucia.
Za szkodliwe czynniki biologiczne, które mogą przyczynić się do zakażenia, alergii lub zatrucia
uznaje się (§ 2 ust. 1 rozporządzenia):

drobnoustroje komórkowe, w tym zmodyfikowane genetycznie,

jednostki
bezkomórkowe
zdolne
do
replikacji
lub
przenoszenia
materiału
genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie,

hodowle komórkowe,

pasożyty wewnętrzne człowieka.
Szczegółową klasyfikację i wykaz szkodliwych środków biologicznych określono w załączniku
1 do rozporządzenia, który wprowadza m.in. podział czynników biologicznych na grupy
zagrożenia (1-4), w zależności od stopnia prawdopodobieństwa wywołania chorób u
pracowników, gdzie 1 oznacza grupę najmniejszego ryzyka.
Bibliografia:
więcej materiałów i notatek na
www.wkuwanko.pl
7
Analiza i ocena zagrożeń – bezpieczeństwo pracy
Czynniki Szkodliwe dla Zdrowia -mgr inż. Artur Bobrowski
http://bhp.wieszjak.pl/bezpieczenstwo-pracy/101766,czynniki_szkodliwe_dla_zdrowia.html
więcej materiałów i notatek na
www.wkuwanko.pl
8