W1 III zmiany wsteczne i amyloidoza

ZMIANY WSTECZNE
Patologia (pathos
(pathos – logos)
1. Etiologia
2. Patogeneza
3. Zmiany morfologiczne
4. Zmiany czynnościowe,
czynnościowe, konsekwencje
kliniczne
o
Homeostaza
o
Adaptacja - hipertrofia,
hipertrofia, atrofia,
atrofia, hiperplazja
o
Uszkodzenie – odwracalne,
odwracalne, nieodwracalne
o
Śmierć komórek (necrosis, apoptosis)
o
Śmierć organizmu - mors
Subletalny bodziec działający przewlekle zmiany subkomórkowe
Zaburzenia metaboliczne - spichrzanie
Starzenie się organizmu
ZMIANY ADAPTACYJNE
Przerost (hypertrophia
(hypertrophia)
hypertrophia)
Rozrost (hyperplasia
(hyperplasia)
hyperplasia)
Zanik (atrophia
(atrophia)
atrophia)
Metaplazja
Nagromadzenie substancji:
endogennych prawidłowych
endogennych nieprawidłowych
egzogennych
HIPERPLAZJA (rozrost)
Fizjologiczna
- hormonalna
- wyrównawcza (wątroba)
Patologiczna
- hormonalna (rozrost endometrium, rak)
- gojenie ran, infekcje wirusowe
Mechanizmy rozrostu:
zwiększona produkcja GF
zwiększona liczba receptorów dla GF
aktywacja śródkomórkowych szlaków
sygnałowych
HIPERTROFIA (przerost)
Fizjologiczna
hormonalna (sutek, macica)
Patologiczna
zwiększone obciążenie (serce, mięśnie)
Mechanizmy przerostu mięśnia sercowego:
czynniki mechaniczne (zwiększone obciąŜenie)
czynniki wzrostu (TGF-β, IGF-1, FGF)
czynniki wazoaktywne (angiotensyna II,
endotelina-1)
RóŜne szlaki biochemiczne w patologicznym i
fizjologicznym przeroście
Zastąpienie łańcuchów cięŜkich α-miozynowych
przez β-miozynowe
Komorowa re-ekspresja ANF
ATROPHIA (zanik)
Fizjologiczny (struktury embrionalne, macica
po porodzie)
Patologiczny
Mechanizmy (degradacja białek, lizosomy,
proteasomy)
proteasomy)
Morfologia (lipofuscyna
(lipofuscyna,
lipofuscyna, tkanka tłuszczowa)
atrophia e inactivitate
atrophia neurotrophica
atrophia e compressione
atrophia e inanitione
atrophia hormonalis
atrophia senilis
METAPLAZJA
Tkanka nabłonkowa:
nabłonek walcowaty ➙ płaski (palenie tytoniu,
kamica, niedobór witaminy A)
nabłonek płaski ➙ walcowaty (przełyk
Barretta)
Barretta)
Tkanka łączna - myositis ossificans
USZKODZENIE KOMÓRKI
Odwracalne
Nieodwracalne
niedotlenienie (niedokrwienie)
czynniki fizyczne
czynniki chemiczne
czynniki infekcyjne
reakcje immunologiczne
zaburzenia genetyczne
głodzenie, niedobory żywieniowe
USZKODZENIE KOMÓRKI
MARTWICA
Odpowiedź komórkowa na czynniki
uszkadzające zależy od typu i nasilenia
uszkodzenia oraz czasu jego trwania
Skutki uszkodzenia zależą od typu, stanu i
możliwości adaptacyjnych komórki
Główne cele uszkodzenia:
integralność błon komórkowych
fosforylacja oksydatywna (ATP)
synteza białek
cytoszkielet
integralność aparatu genetycznego
MECHANIZMY USZKODZENIA
Deplecja ATP
upośledzenie funkcji pompy Na+ - K+, obrzęk
komórki, poszerzenie RE
glikoliza beztlenowa, kwas mlekowy, spadek
pH,
pH, upośledzenie aktywności enzymów
napływ jonów Ca2+ do komórki
redukcja syntezy i zaburzenie procesu
fałdowania białek
Wolne rodniki tlenowe
promieniowanie jonizujące
metabolizowanie leków i środków
chemicznych
reakcje redred-ox
metale (żelazo, miedź)
tlenek azotu
Utlenienie lipidów błon - nadtlenki
Oksydatywna modyfikacja białek
Uszkodzenie DNA
Mechanizmy obronne komórki:
antyoksydanty (wit
(wit.
wit. A, C, E, glutation)
glutation)
wiązanie metali z białkami transport.
enzymy (katalaza, SOD, peroksydaza
glutationu)
glutationu)
Niedotlenienie i niedokrwienie (hypoxia
(hypoxia et
ischaemia)
ischaemia)
najczęstsza przyczyna uszkodzenia
ischemia doprowadza do uszkodzenia
szybciej niż hypoxia
Niedokrwienie i reperfuzja
nowe uszkodzenie pomimo przywrócenia
przepływu krwi
dopływ tlenu - wolne rodniki (w komórkach
śródbłonka, leukocytach i komórkach
miąższowych), obrona antyoksydacyjna
uszkodzona przez niedotlenienie
zapalenie - cytokiny, molekuły adhezyjne,
przyciąganie leukocytów
aktywacja układu dopełniacza
Czynniki chemiczne:
1. bezpośredni efekt cytotoksyczny - komórki
absorbujące, wydzielające, zagęszczające
czynnik (Hg - grupy sulfhydrylowe błon;
cyjanki - oksydaza cytochromu
mitochondriów; leki przeciwnowotworowe;
antybiotyki)
2. konwersja do toksycznych metabolitów
(oksydaza PP-450 SER), wolne rodniki tlenowe
CCl4 - P 450 - CCl3
nadtlenki lipidów - rozpad RE
spadek syntezy białek w wątrobie (30 min.)
obrzmienie SER (2 h)
stłuszczenie hepatocytów - uszkodzenie błon
komórkowych - martwica
MARTWICA (NECROSIS)
Śmierć komórki w żywym organizmie
enzymatyczne trawienie komórki (autoliza,
heteroliza)
heteroliza)
denaturacja białek
Morfologia
zwiększona eozynofilia, utrata glikogenu,
wakuolizacja,
wakuolizacja, wapnienie
karyolysis,
karyolysis, karyorrhexis,
karyorrhexis, pyknosis
Martwica rozpływna:
rozpływna:
ogniskowa infekcja bakteryjna, grzybicza,
martwica komórek w CSN
Martwica skrzepowa – niedokrwienna
(zawał), serowacenie (caseificatio
(caseificatio)
caseificatio)
Martwica Balsera (cytosteatonecrosis)
cytosteatonecrosis)
APOPTOSIS
Zaprogramowana śmierć komórki
w okresie embriogenezy
hormonozależna inwolucja (macica, jajniki,
prostata)
utrzymanie właściwej populacji komórek
(nabłonki przewodu pokarmowego)
śmierć komórek w nowotworach
śmierć komórek układu immunologicznego po
spadku poziomu cytokin
odrzucanie przeszczepu
zanik miąższu gruczołu po podwiązaniu
przewodu (trzustka, ślinianki)
ciałka Councilmana w wzw
działanie bodźców uszkadzających w małych
dawkach
obkurczenie komórek
kondensacja chromatyny
ciałka apoptotyczne
uprzątanie poprzez fagocytozę, bez zmian
zapalnych
ewentualnie wtórna martwica
SUBKOMÓRKOWA ODPOWIEDŹ NA
USZKODZENIE
Lizosomy pierwotne, wtórne
Heterofagia,
Heterofagia, autofagia
Ciała resztkowe, lipofuscyna
Choroby ze spichrzania
Nabyte choroby lizosomalne (leki - wzrost pH,
pH,
inaktywacja enzymów lub uszczelnianie błon)
Przerost SER - barbituraty
Mitochondria – alkoholizm
(megamitochondria),
megamitochondria), miopatie, onkocyty
Cytoszkielet
cienkie filamenty - ruch leukocytów,
fagocytoza (falloidyna
(falloidyna)
falloidyna)
mikrotubule - bezpłodność, zespół
Kartagenera (hamowanie mitoz)
filamenty pośrednie
ciałka Mallory’ego - keratyna (hialina
alkoholowa)
choroba Alzheimera - neurofilamenty
epidermolysis bullosa - mutacja genu
keratyny
SPICHRZANIE
Prawidłowe składniki komórkowe w
nadmiarze
Nieprawidłowe substancje endoendo- lub
egzogenne
Barwniki
Stłuszczenie (steatosis
(steatosis)
steatosis)
nagromadzenie trójglicerydów w
komórce miąższowej
alkohol, cukrzyca, otyłość, toksyny,
niedotlenienie, głodzenie
Otłuszczenie (lipomatosis
(lipomatosis)
lipomatosis)
Gromadzenie cholesterolu
miażdżyca (atherosclerosis
(atherosclerosis)
atherosclerosis)
plamy żółtakowe (xanthoma)
xanthoma)
cholesterolosis
zapalenie i martwica
choroba NiemannaNiemanna-Picka typ C
Gromadzenie białek
resorbcja zwrotna białka w nerkach (zespół
nerczycowy)
nadmierna synteza prawidłowych białek
(ciałka Russella)
defekt transportu i wydzielania białka (np.
alfaalfa-1-AT)
Nagromadzenie białek cytoszkieletu (ciałka
Mallory’ego,
Mallory’ego, choroba Alzheimera)
Agregacja nieprawidłowych białek (niektóre
postaci amyloidozy)
amyloidozy)
Zmiany szkliste
śródkomórkowe (ciałka Russella,
Mallory’ego,
Mallory’ego, Hirano (aktyna), Negri’ego,
Negri’ego,
Crooke’a (keratyna), Lewy’ego (α
αsynukleina)
synukleina)
pozakomórkowe (stare blizny, ściana
naczyń, torebka śledziony)
Zaburzenia rogowacenia
hyperkeratosis (cornu cutaneum,
cutaneum, tyloma,
clavus)
clavus)
parakeratosis (psoriasis,
psoriasis, dermatitis)
dermatitis)
dyskeratosis (morbus Darier,
Darier, carcinoma
spinocellulare)
spinocellulare)
leukoplakia
Gromadzenie
cukrzyca
glikogenozy
glikogenu
Barwniki
egzogenne - tatuaż, pył węglowy, barwniki
roślinne
endogenne - lipofuscyna,
lipofuscyna, kwas
homogentyzynowy (alkaptonuria, ochronoza),
ochronoza),
melanina, hemosyderyna,
hemosyderyna, bilirubina
Gromadzenie hemosyderyny
hemosyderoza miejscowa
hemosyderoza ogólnoustrojowa
zwiększona absorpcja Fe
anemie hemolityczne
liczne transfuzje krwi
makrofagi wątroby, szpiku, śledziony, węzłów
chłonnych
narządy miąższowe (wątroba, trzustka,
mięsień sercowy, układ dokrewny)
Hemochromatoza:
AR, M 55-7x częściej
drobnoguzkowa marskość wątroby w 100%,
cukrzyca i przebarwienie skóry u 7575-80%
(cukrzyca brązowa)
mięsień sercowy, błony maziowe, jądra
Wapnienie
(calcificatio
(calcificatio)
calcificatio)
calcificatio dystrophica
calcificatio metastatica
Wapnienie dystroficzne
ogniska martwicy
blaszki miażdżycowe
zastawki serca
wtórne kostnienie, ciała piaszczakowate
Wapnienie przerzutowe
wzrost poziomu PTH (PTHrP
(PTHrP)
PTHrP)
destrukcja kości (nowotwory, choroba
Pageta,
Pageta, unieruchomienie)
zaburzenia związane z witaminą D - zatrucie,
sarkoidoza,
sarkoidoza, zespół Williamsa
niewydolność nerek
Żołądek, nerki, płuca, tętnice, żyły płucne
AMYLOIDOZA
SKROBIAWICA
Amyloidoza jest grupą chorób , których
wspólną cechą jest odkładanie
patologicznej białkowej substancji
pozakomórkowo, w róŜnych narządach.
Amyloid jest substancją amorficzną,
eozynochłonną, szklistą.
Skład chemiczny amyloidu:
5% - składnik P, glikoproteiny
95% - białka (ponad 20 typów):
AL- plazmocyty (łańcuchy lekkie Ig,
głównie λ)
AA- wątroba (SAA, białka ostrej fazy)
Aß amyloid (choroba Alzheimera) - APP
ATTR - transtyretyna
Aß2-mikroglobulina - ß2-mikroglobulina,
hemodializy
wadliwie sfałdowane białka prionowe,
lokalna amyloidoza CSN
Amyloidoza jest wynikiem
nieprawidłowego fałdowania białek (defekt
kontroli jakości):
prawidłowe białko z wrodzoną
tendencją do nieprawidłowego
fałdowania
zmutowane białko podatne na
nieprawidłowe fałdowanie i agregację
Klasyfikacja amyloidozy
•
•
Pierwotna uogólniona:
białko AL
5-15% chorych na plasmocytoma
monoklonalne proliferacje limfocytów B
Wtórna uogólniona:
białko AA
rozstrzenie oskrzeli, osteomyelitis, gruŜlica,
reumatoidalne zapalenie stawów, zapalne
choroby jelit, heroina, rak nerki, ziarnica złośliwa
Związana z hemodializami:
powyŜej 50% chorych dializowanych
(>20lat)
błona maziowa, stawy, ścięgna
Rodzinna:
1. rodzinna gorączka śródziemnomorska
dziedziczenie AR, białko AA, rzuty
gorączki oraz zapalenie błon surowiczych
i maziowych (mutacja genu pyriny
hamującej neutrofile, nadmierna
produkcja IL-1)
2. rodzinna polineuropatia amyloidowa
dziedziczenie AD, zmutowana TTR
Amyloidozy miejscowe:
1. guzowate – płuca, krtań, skóra,
pęcherz moczowy, język, okolica oka
białko AL, nacieki z limfocytów i
plazmocytów
2. endokrynne - rak rdzeniasty tarczycy,
wyspiaki trzustki, pheochromocytoma,
cukrzyca typu 2.
Amyloidozy starcze:
uogólniona - głównie serce,
kardiomiopatia restrykcyjna, arytmie,
prawidłowa TTR
sercowa - zmutowana TTR
Morfologia:
amyloidoza pierwotna – serce, nerki,
przewód pokarmowy, nerwy obwodowe,
skóra, język
amyloidoza wtórna – nerki, wątroba,
śledziona, węzły, nadnercza, tarczyca i
inne
śledziona – sagowata i szynkowata
nadnercza – choroba Addisona
Klinicznie:
białkomocz, zespół nerczycowy,
mocznica, zaburzenia rytmu serca,
zastoinowa niewydolność serca,
kardiomiopatia restrykcyjna, zespoły złego
wchłaniania, biegunki, zaburzenia
trawienia
Rokowanie:
pierwotna (poza szpiczakiem) - 2 lata
wtórna – zaleŜnie od choroby
podstawowej