Miejski Program Promocji Zdrowia
advertisement
Załącznik do Uchwały Nr IX/86/2011 Rady Miejskiej w Tarnowie z dnia 27 kwietnia 2011 r. Miejski Program Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób Społecznych na lata 2011 – 2015 TARNÓW 2011 1 SPIS TRESCI: Wprowadzenie ………………………………………………………………………… 3 1. Realizacja Miejskiego Programu Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób Społecznych na lata 2007 – 2010……………………………… 4 2. Organizacja i założenia koncepcyjne Miejskiego Programu Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób Społecznych na lata 2011 – 2015….... 7 2.1. Adresaci Programu …………………………………………………………. 10 2.2. Realizatorzy i partnerzy w jego wykonywaniu .……………………………. 10 3. Identyfikacja głównych problemów demograficznych i zagrożeń zdrowotnych ludności ………………………………………………………….. 12 3.1. Sytuacja demograficzna Polski ……………………………………………... 12 3.2. Sytuacja demograficzna województwa małopolskiego, subregionu tarnowskiego i miasta Tarnowa (wybrane zagadnienia) …………… 13 3.3. Sytuacja zdrowotna społeczeństwa Polski, województwa małopolskiego i miasta Tarnowa ………………………………………………………………… 15 3.3.1. Zachorowania i chorobowość w populacji mieszkańców Małopolski i miasta Tarnowa ………………………………………………………………… 19 3.3.2. Zgony w populacji mieszkańców Małopolski i miasta Tarnowa …………. 24 3.4. Choroby zawodowe …………....................................................................... 26 3.5. Niepełnosprawność ………………………………………………………… 26 4. Wnioski …………………………………………………………………………... 28 5. Określenie obszarów i priorytetów oddziaływania …………………………… 5.1. Promocja zdrowia i edukacja zdrowotna ………………………………….. 5.2. Profilaktyka wstępna (pierwszej fazy) …………………………………….. 5.3. Profilaktyka wtórna (drugiej fazy) ………………………………………… 5.4. Profilaktyka trzeciej fazy ………………………………………………….. 29 29 30 30 31 6. Cele Miejskiego Programu Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób Społecznych na lata 2011 – 2015 …………………………………………. 31 6.1. Cel strategiczny, cel główny i cele szczegółowe …………………………... 31 7. Prognoza finansowania Programu .…………………………………………….. 33 8. Plan działania …………………………………………………………………… 33 8.1. Szczegółowy plan i harmonogram realizacji zadań Programu …………….. 34 9. Monitorowanie przebiegu oraz efektów realizacji Programu ……………….. 49 2 WPROWADZENIE Miejski Program Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób Społecznych na lata 2007 – 2010 został przyjęty przez Radę Miejską w Tarnowie w dniu 26 kwietnia 2007 roku. Program stanowił okresową strategię, opisującą przedmiot oraz charakter działań w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki chorób społecznych, planowanych do realizacji przez lokalny samorząd w latach 2007 – 2010. Był to pierwszy tego rodzaju dokument, który zawierał kilkuletni plan działań w obszarze promocji zdrowia i profilaktyki chorób społecznych, pomimo, iż zadania z tego zakresu Gmina Miasta Tarnowa realizowała od roku 2000. Program stanowił uzupełnienie, rozwinięcie i kontynuację inicjatyw prozdrowotnych wdrażanych w latach 2000 – 2006. Założenia Programu zostały powiązane z zadaniami Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007 – 2015 oraz dokumentami Światowej Organizacji Zdrowia. Stanowiły także, uzupełnienie w stosunku do innych dokumentów funkcjonujących na szczeblu lokalnym (miasto Tarnów, województwo małopolskie), które w sposób bezpośredni lub pośredni wpływają na podejmowane decyzje w kwestii zdrowia społeczeństwa. Program w swej strukturze zawierał charakterystykę najważniejszych zjawisk społecznych, ocenę zagrożeń i problemów zdrowotnych, miał nakreślone cele i zadania do realizacji. Pomimo ustalonych ram czasowych - które w tym wypadku zostały podyktowane głównie kadencyjnością władz samorządowych - zadania Programu mają w zdecydowanej większości charakter długofalowy, przewidziany do realizacji w czasie wykraczającym poza przyjęte ramy. Stąd decyzja o przygotowaniu kolejnej edycji Miejskiego Programu Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób Społecznych na lata 2011 – 2015, która powstała po dokonaniu oceny realizacji projektów wdrażanych w latach 2007 – 2010. Kolejna wersja Programu w swym strategicznym założeniu będzie stanowiła kontynuację sprawdzonych i ważnych z punktu widzenia epidemiologii programów zdrowotnych wdrażanych w ostatnich czterech latach, jak również zostanie uzupełniona o nowe, wynikające z oczekiwań i potrzeb społecznych zadania. 3 1. Realizacja Miejskiego Programu Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób Społecznych na lata 2007 – 2010 W ramach Miejskiego Programu Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób Społecznych na lata 2007 - 2010 realizowano zadania o zróżnicowanych charakterze skierowane do wybranych grup populacyjnych społeczności miasta Tarnowa. Program przewidywał, iż w okresie czterech lat realizacji wdrożone zostaną łącznie 22 interwencje profilaktyczne, każda o charakterze wieloletnim, realizowane bezpośrednio przez świadczeniodawców opieki zdrowotnej lub organizacje pozarządowe. Wszystkie zamierzone interwencje zostały zakwalifikowane do trzech podstawowych obszarów oddziaływania tj; profilaktyki wstępnej, profilaktyki wtórnej i rehabilitacji. Ostatecznie w latach 2007 – 2010 wdrożono 19 programów, które były ujęte w harmonogramie realizacji Miejskiego Programu. Organizacje pozarządowe realizowały łącznie 10 programów, a zakłady opieki zdrowotnej 9 programów. Zakres przedmiotowy niektórych projektów uległ niewielkiej modyfikacji spowodowanej wynikami corocznego monitoringu. Szczegółowe dane dotyczące realizacji wszystkich programów oraz wykorzystania środków finansowych przeznaczonych na ten cel, zostały zawarte w sporządzanych każdego roku sprawozdaniach merytoryczno – finansowych. Corocznie poddawano ocenie wszystkie wdrażane programy populacyjne, oceniając je w różnych aspektach tj. stopień realizacji, wykorzystanie środków finansowych, organizacja procesu wdrażania, realizacja założeń i celów poszczególnych zadań, uzyskane efekty profilaktyczne lub terapeutyczne, postępowanie po zakończeniu realizacji, oczekiwania społeczne oraz stopień zainteresowania. Przeprowadzono ocenę podstawowych wskaźników ewaluacyjnych odnoszących się do czterech lat realizacji Miejskiego Programu Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób Społecznych na lata 2007 – 2010, w tym ostatecznej liczby osób objętych działaniami Programu, z podziałem na uczestniczących w programach edukacyjnych, profilaktycznych oraz rehabilitacyjnych. Oceniono stopień wykonania strategii z uwzględnieniem danych uszczegółowionych, takich jak np.: stopień realizacji programów badań przesiewowych w kierunku chorób nowotworowych i chorób krążenia. Wskazano elementy negatywne i pozytywne realizacji czteroletniego programu. Wdrażane interwencje miały różnorodny charakter. Dużą część stanowiły długofalowe programy promujące zdrowie oraz programy zapobiegawcze, o zróżnicowanym stopniu zaawansowania prewencyjnego, w tym także programy badań przesiewowych skierowanych na wczesne wykrywanie najczęściej występujących schorzeń. Zadania o mniejszym zasięgu, do których zakwalifikowano wybrane programy edukacyjne i rehabilitacyjne kierowane były do niewielkich grup społecznych, najczęściej 4 zrzeszonych w organizacjach pozarządowych, ale nie wyłącznie, w tym też do osób niepełnosprawnych. W zależności od charakteru poszczególnych zadań Miejskiego Programu przeprowadzana była odpowiednia procedura postępowania dotycząca wyboru realizatorów poszczególnych projektów. Wykonawców wyłaniano w drodze konkursu ofert ogłaszanego przez Prezydenta Miasta Tarnowa na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz.2135 z późn. zm.), lub zgodnie z przepisami ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.). Największym zainteresowaniem mieszkańców Tarnowa cieszyły się programy z obszaru profilaktyki wstępnej np. Program szczepień ochronnych w populacji zwiększonego ryzyka – szczepienia przeciwko grypie u kobiet i mężczyzn od 65 roku życia”, Program profilaktyki zakażeń pneumokokowych w grupie wcześniaków zamieszkałych na terenie Tarnowa, Działania edukacyjne w zakresie transplantacji i dawstwa szpiku kostnego oraz pozyskiwanie honorowych dawców szpiku kostnego, a także programy o charakterze wieloletnich specjalistycznych terapii rehabilitacyjnych np. Rehabilitacja i profilaktyka wtórna kobiet po mastektomii, Rehabilitacja medyczna ogólnoustrojowa poprawiająca sprawność manualną i lokomocję i inne programy rehabilitacyjne skierowane do niepełnosprawnych dzieci. W przypadku profilaktyki onkologicznej można mówić o dużym sukcesie programu pn. Wczesne wykrywanie raka piersi, który niemal w każdym kolejnym roku realizacji gromadził oczekiwaną liczbę kobiet na badaniach przesiewowych, oraz stosunkowo nienajgorszej realizacji Programu badań przesiewowych w kierunku wczesnego wykrywania nowotworów jelita grubego i gruczołu krokowego, w którym liczba uczestników ulegała stopniowemu wzrostowi w kolejnych latach wdrażania. Stałym nie słabnącym zainteresowaniem cieszyły się programy rehabilitacyjne skierowane do osób cierpiących na konkretne schorzenia i w większości niepełnosprawnych, zrzeszonych w organizacjach pozarządowych lub szukających wsparcia w takich organizacjach. W latach 2007 – 2010 w programach promocji zdrowia i profilaktyki chorób społecznych uczestniczyło łącznie 29 105 mieszkańców Tarnowa, tj. 83% założonej w planie populacji docelowej. Zakłady opieki zdrowotnej objęły świadczeniami profilaktycznymi 25 972 osoby, natomiast organizacje pozarządowe 3 133 osoby. W badaniach przesiewowych w kierunku wczesnego wykrywania chorób nowotworowych (piersi, jelita, gruczołu krokowego, płuc, jajnika), chorób krążenia oraz wczesnego wykrywania astmy oskrzelowej wzięło udział łącznie 8 191 osób, z czego 1 552 osoby (tj. około 19% populacji objętej skryningiem) wymagały 5 skierowania do badań dodatkowych, lub niezwłocznego leczenia specjalistycznego. W terapiach prowadzonych w ramach programów rehabilitacyjnych wzięło udział 2 456 osób, natomiast w programach edukacyjno - profilaktycznych 18 458 osób. Miejski Program Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób Społecznych na lata 2007 – 2010 pozwolił na usystematyzowanie działań prozdrowotnych i profilaktycznych podejmowanych przez lokalny samorząd na rzecz społeczności miasta Tarnowa. Działania wynikały zarówno ze wskazań epidemiologicznych, jak i oczekiwań społecznych. Czteroletni proces wdrażania programów pozwolił na głębszą ocenę wszystkich interwencji, w tym organizację i przebieg realizacji, którą koordynowali i nadzorowali bezpośredni wykonawcy tj. zakłady opieki zdrowotnej i organizacje pozarządowe. Analizowano zapotrzebowanie społeczne na propagowaną formę profilaktyki, udział w badaniach oraz uzyskane efekty. W okresie wdrażania Miejskiego Programu odnotowano sukcesy i porażki. Do sukcesów można zaliczyć bardzo dobrą realizację programów profilaktycznych oraz programów edukacyjnych, które wykonywały organizacje pozarządowe przy współpracy z Urzędem Miasta Tarnowa. Organizacje rozwijały sukcesywnie swoją ofertę terapeutyczną stosując nowoczesne formy rehabilitacji i obejmując jej działaniami coraz większą liczbę osób. Można stwierdzić, iż niektóre z organizacji zyskały uznanie wśród mieszkańców miasta, w tym także osób niepełnosprawnych. Na pochwałę zasługują również zakłady opieki zdrowotnej, które uczestnicząc w kolejnych latach w realizacji programów prozdrowotnych poprawiły organizację badań przesiewowych, jakość świadczonych usług, a także zwiększyły liczbę uczestników programów. W analizowanym okresie odnotowano znaczący wzrost zainteresowania programami profilaktycznymi, skutkujący liczniejszym niż przed czterema laty udziałem mieszkańców w badaniach i świadczeniach profilaktycznych, z których pacjenci korzystali całkowicie bezpłatnie. Niektóre z programów cieszyły się niesłabnącym zainteresowaniem potencjalnych odbiorców. Osoby uczestniczące w programach badań przesiewowych, których wyniki były niezadawalające miały możliwość niezwłocznego rozpoczęcia leczenia, o ile wyraziły taką zgodę. Szczególnie dotyczyło to pacjentów wykonujących badania przesiewowe w kierunku wczesnego wykrycia chorób nowotworowych np. raka jelita grubego, raka gruczołu krokowego, raka piersi, raka jajnika oraz raka płuc. Do negatywnych elementów Miejskiego Programu należy zaliczyć nie zrealizowanie wszystkich przyjętych w 2007 roku zadań, w tym planowanych programów edukacyjnych i przesiewowych skierowanych do młodzieży. Zgodnie z założeniami wykonawcami tych programów miały być zarówno organizacje pozarządowe jak i zakłady opieki zdrowotnej. Głównymi 6 przyczynami takiej sytuacji był brak zainteresowania realizacją tych zadań ze strony świadczeniodawców lub niespełnienie odpowiednich kryteriów w przypadku organizacji pozarządowych. Poważnym mankamentem okazał się słaby udział mieszkańców miasta w niektórych programach badań przesiewowych, szczególnie dotyczących schorzeń onkologicznych, między innymi w przypadku wczesnego wykrywania raka płuc oraz prowadzenia poradnictwa antynikotynowego. Zdarzały się także przypadki wykonywania badań – w ramach jednego programu – w sposób selektywny, unikając zgłaszania się do badań traktowanych jako bardziej krępujące lub dokuczliwe. Planowane interwencje prozdrowotne pozwoliły na wzmocnienie roli promocji zdrowia w działaniach samorządu i przyczyniły się do bardziej holistycznego rozumienia zdrowia jako podstawowego bogactwa społecznego. 2. Organizacja i założenia koncepcyjne Miejskiego Programu Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób Społecznych na lata 2011 – 2015 Miejski Program Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób Społecznych na lata 2010 – 2015 pozostaje kontynuacją wdrożonej w latach 2007 – 2010 pierwszej wersji . Program stanowi okresową strategię, opisującą przedmiot oraz charakter działań w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki chorób społecznych, planowanych do realizacji przez lokalny samorząd w latach 2011 – 2015. Obecna wersja Programu nawiązuje do dokumentów będących podstawą opracowania poprzedniej wersji oraz strategii działań w zakresie zdrowia publicznego w Polsce i na świecie, w tym między innymi: Ottawskiej Karty Promocji Zdrowia z 1982 r., Traktatu z Maastrich z 1991 r. oraz art.152 Traktatu z Amsterdamu z 1997 r., Zdrowia Dla Wszystkich w XXI wieku z 1997 r., Strategii Zrównoważonego Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Miasta Tarnowa na lata 2000 – 2015, Małopolskiego Programu Ochrony Zdrowia na lata 2006 – 2013, Małopolskiego Programu Ochrony Zwalczania Chorób Nowotworowych na lata 2010 – 2013, Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007 – 2015, a także priorytetów zdrowotnych określonych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2009 roku 7 Po raz pierwszy szczegółowe zadania (programy) zawarte w Miejskim Programie zostały przedstawione do zaopiniowania konsultantom wojewódzkim oraz Agencji Oceny Technologii Medycznych, która zgodnie z art. 48, ust.2b ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 Nr 164 poz. 1027 t.j.), sporządza opinię w sprawie projektu programu zdrowotnego w oparciu o kryteria, o których mowa w art. 31a ust. 1 przytoczonej ustawy. Przygotowano łącznie 12 projektów programów, z których 10 zostało zaopiniowanych przez konsultantów wojewódzkich różnych specjalności, zgodnie z przedmiotem programu. Przyjęte regulacje ustawodawcze nakładają na samorząd obowiązek opracowania i realizacji programów zdrowotnych, w oparciu o identyfikację stanu zdrowia i potrzeb zdrowotnych mieszkańców miasta. Gmina Miasta Tarnowa jest odpowiedzialna za realizację ustawowych zadań w zakresie promocji i ochrony zdrowia, tak więc finansowanie programów prozdrowotnych i profilaktycznych stanowi uzupełnienie do działalności Narodowego Funduszu Zdrowia w powyższym zakresie. Samorządy stały się jednym z głównych partnerów Ministra Zdrowia w realizacji zadań zdrowia publicznego. Punktem wyjścia do opracowania kolejnej wersji Miejskiego Programu Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób Społecznych na lata 2010 – 2015, są wnioski wyciągnięte z oceny procesu wdrażania zadań (programów) w latach 2007 – 2010 oraz istniejące zagrożenia zdrowotne diagnozowane w oparciu o mierniki demograficzno – epidemiologiczne, a także oczekiwania społeczne mieszkańców miasta Tarnowa. Realizacja programów prozdrowotnych i profilaktycznych w poszczególnych latach została zawarta w szczegółowym harmonogramie wdrażania zadań Programu. W przygotowanym na następne pięć lat Programie nastąpiły zmiany w zakresie przewidzianych do realizacji zadań. Zrezygnowano z kontynuacji dwóch programów badań przesiewowych, w tym wczesnego wykrywania nowotworów płuc u osób dorosłych oraz wczesnego wykrywania astmy oskrzelowej u dzieci do 5. do 11. roku życia. Jedną z przyczyn było stosunkowo niskie zainteresowanie mieszkańców Tarnowa wymienionymi programami, dodatkowo w przypadku badań w kierunku wykrywania nowotworów płuc - braku optymalnej metody diagnostycznej, którą można zastosować w badaniach przesiewowych. Realizacja Miejskiego Programu Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób Społecznych na lata 2011 – 2015 rozpocznie się w momencie przyjęcia Programu uchwałą Rady Miejskiej w Tarnowie. Bezpośrednimi wykonawcami zadań Programu będą zakłady opieki zdrowotnej i inni świadczeniodawcy publiczni lub niepubliczni oraz organizacje pozarządowe. 8 Wykonawcy poszczególnych interwencji ujętych w opisywanym dokumencie, wybierani będą w drodze konkursu ofert, ogłoszonego przez Prezydenta Miasta Tarnowa w trybie ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w przypadku świadczeniodawców opieki zdrowotnej oraz ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z dnia 24 kwietnia 2003 r. w przypadku organizacji pozarządowych. W procesie corocznej realizacji i oceny wdrażanych programów uczestniczy zespół opiniująco – doradczy w zakresie zadań promocji zdrowia i profilaktyki, powołany Zarządzeniem przez Prezydenta Miasta Tarnowa W skład zespołu opiniująco – doradczego wchodzą lekarze różnych specjalności (internista, kardiolog, onkolog, pulmonolog) zatrudnieni w placówkach lecznictwa otwartego i zamkniętego na terenie miasta Tarnowa. Bezpośrednim wykonawcą zadań – reprezentującym Prezydenta Miasta Tarnowa - wynikających z nakreślonych kierunków polityki zdrowotnej w mieście Tarnowie jest Wydział Zdrowia i Opieki Społecznej Urzędu Miasta Tarnowa. Istotna rola w kreowaniu polityki lokalnej przypada Komisji Zdrowia Rady Miejskiej, która w latach 2000 – 2010 włączała się czynnie w działania prozdrowotne. Wydział Zdrowia i Opieki Społecznej corocznie przedstawia Komisji Zdrowia pisemną informację traktującą o stopniu zaangażowania Miasta w realizację zadań w obrębie promocji zdrowia i profilaktyki chorób, jak również w ochronie zdrowia w szerszym znaczeniu. W przygotowaniu bieżącej edycji Miejskiego Programu Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób Społecznych na lata 2011 – 2015 uwzględniono strategiczne cele zdrowotne i cele operacyjne Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007 – 2015. Kolejna wersja Miejskiego programu przewiduje kontynuacje wieloletnich specjalistycznych programów zdrowotnych z różnych obszarów zdrowia oraz wdrożenie nowych pilotażowych programów edukacyjnych i profilaktycznych, w pewnej perspektywie czasowej. W poprzedniej wersji Programu ustalono priorytety zdrowotne dla miasta Tarnowa, które nie uległy zasadniczej zmianie i nadal będą wytyczały kierunki działań na kolejne pięć lat. Wśród programów profilaktycznych i innych działań promujących zdrowie są takie, które planowane są do realizacji przez okres kolejnych pięciu lat i takie, które będą wprowadzane sukcesywnie, w zależności od oceny AOTM oraz posiadanych środków finansowych. Harmonogram wskazuje okres rozpoczęcia i zakończenia danej interwencji, co nie znaczy, że nie można dokonywać pewnych modyfikacji procesu wdrażania, który zawsze podlega działaniu wielu czynników zewnętrznych i winien być weryfikowany w zależności od potrzeb i konieczności wprowadzenia uzasadnionych zmian (np. medycznych) do procesu wdrażania poszczególnych projektów. 9 2.1. Adresaci Programu Program skierowano do mieszkańców miasta Tarnowa uwzględniając wiele grup populacyjnych, w tym dzieci, młodzież, osoby zdrowe w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym, osoby chore i niepełnosprawne w różnym wieku. W poszczególnych grupach populacyjnych dokonano wyboru płci oraz przedziałów wiekowych szczególnie narażonych na wystąpienie czynników ryzyka lub zachorowanie. Przy doborze populacji uwzględniono także jakość życia, przyjmowane zachowania zdrowotne, czynniki predysponujące i umożliwiające realizację poszczególnych programów. Celem takiego doboru populacyjnego jest wyrównywanie różnic terytorialnych i społecznych, a także wyrównywanie szans osób starszych i niepełnosprawnych. Wśród planowanych interwencji kilka ma charakter badań przesiewowych nastawionych na wczesne wykrywanie schorzeń i leczenie najczęściej w odwracalnych stadiach. Dobór projektów wraz z doborem populacji szczególnie narażonych na negatywne czynniki ryzyka pozostaje w zgodzie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia WHO dla Regionu Europejskiego, z uwzględnieniem zaleceń dotyczących krajów Europy wschodniej, nakreślonych w dokumencie „Zdrowie Dla Wszystkich w XXI wieku”. W dokumencie tym znalazły się głównie kierunki działań w zakresie polityki zdrowotnej, jakie powinny przyświecać politykom zdrowotnym we wszystkich krajach członkowskich WHO, w tym również w Polsce. Do kierunków tych zaliczyć należy: równość w zdrowiu, promocję zdrowia, działania wielosektorowe, współudział społeczeństwa, sprzyjające środowisko, odpowiedzialność za zdrowie i prawo do życia w pokoju. W przygotowaniu bieżącej edycji Miejskiego Programu Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób Społecznych na lata 2011 – 2015 uwzględniono strategiczne cele zdrowotne. 2.2. Realizatorzy Programu i partnerzy w jego wykonywaniu Przyjęto, że w realizacji Programu uczestniczyć będzie szerokie grono podmiotów, do których zaliczyć należy: publiczne zakłady opieki zdrowotnej, niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej, grupowe praktyki lekarskie, grupowe praktyki pielęgniarskie, indywidualne praktyki lekarskie, organizacje pozarządowe, związki wyznaniowe, lokalne i ponadlokalne środki masowego przekazu, samorząd województwa, samorządy zawodów medycznych, 10 Radnych Rady Miejskiej w Tarnowie, Komisję Zdrowia Rady Miejskiej w Tarnowie szkoły publiczne i niepubliczne wszystkich szczebli, żłobki, przedszkola publiczne i niepubliczne, Stowarzyszenie Zdrowych Miast Polskich wraz członkowskimi inne Wydziały Urzędu Miasta Tarnowa z miastami 11 3. Identyfikacja głównych i zagrożeń zdrowotnych problemów demograficznych 3.1. Sytuacja demograficzna Polski Według prognozy Głównego Urzędu Statystycznego liczba ludności Polski będzie systematycznie zmniejszać się do roku 2035, a prognozowany spadek w tym okresie może wynieść ok. 2120 tys. osób. Zmniejszy się przede wszystkim liczba mieszkańców miast. Ze wstępnych szacunków wynika, że w końcu 2010 r. ludność Polski liczyła prawie 38204 tys. osób, tj. o ok. 36 tys. więcej niż przed rokiem. Tempo przyrostu ludności było dodatnie i wynosiło 0,1% (w 2009 r. wyniosło 0,08%). Dodatni przyrost rzeczywisty jest obserwowany trzeci z kolei rok, natomiast w latach 1997 -2007 odnotowywano ubytek rzeczywisty - liczba mieszkańców Polski zmniejszyła się wówczas w sumie o ok. 179 tys. (w tym największy w 2006 r. - o 32 tys.) przede wszystkim w wyniku niskiej liczby urodzeń. W końcu roku 2007 liczba ludności Polski wynosiła 38115,6 tys. W 2010 roku przyrost naturalny był dodatni i wyniósł ok. 38 tys., co oznacza, że w wyniku bilansu urodzeń i zgonów przeciętnie, na każde 10 tys. ludności, przybyło 10 osób (w 2009 roku - 9, a na początku bieżącego stulecia – 3 osoby).1 Powoli, ale systematycznie zmniejsza się udział dzieci i młodzieży w wieku poniżej 20 lat, natomiast zwiększa się stopniowo udział osób starszych w ogólnej liczbie ludności. Według prognozy GUS odsetek osób starszych będzie szybko zwiększał się po roku 2010 w 2030 r. osiągnie 22,3% (wzrost o 3 miliony). Liczba urodzeń żywych wzrasta po roku 2003 i w 2007 była wyższa o 37 tys. niż cztery lata wcześniej a współczynnik urodzeń zwiększył się z 9,2 do 10,2 na 1000 ludności. W 2009 r. współczynnik dzietności wyniósł 1,4,co oznacza jego wzrost (o 0,18 pkt) w stosunku do odnotowanego w 2003 r., w którym wskaźnik ten był najniższy od ponad 50 lat. Mimo odnotowanego wzrostu wskaźnik ten jest w dalszym ciągu niższy (o około 075, pkt) od wielkości optymalnej, określanej jako korzystna dla stabilnego rozwoju demograficznego. Według prognozy GUS liczba urodzeń będzie się zwiększać do 2011 roku, a następnie przewidywane jest zmniejszenie urodzeń nadwyżka liczby zgonów nad urodzeniami. 2 Opracowano na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego zamieszczonych na stronie www.stat.gov.pl 2 Na podstawie: Sytuacja Zdrowotna Ludności Polski pod redakcją B. Wojtyniaka i P. Goryńskiego, NIZP – PZH, Warszawa 2008 1 12 3.2. Sytuacja demograficzna województwa małopolskiego, subregionu tarnowskiego i miasta Tarnowa (wybrane zagadnienia) Obszar Małopolski wynosi 15 182,8 km2, co stanowi 4,86% powierzchni kraju. Na dzień 31.12.2009 r. Małopolskę zamieszkiwało 3 298 270 mln. mieszkańców, w tym 1 598 066 mężczyzn (48,5 %) i 1 700 204 kobiet (51,5%). W porównaniu do roku 2008 liczba ludności Małopolski wzrosła o 11 345 osób. Gęstość zaludnienia wynosiła 217 osób na km2, co sytuowało Małopolskę na drugim miejscu w kraju. Ludność miejska stanowiła 49,3% ogółu ludności, a ludność wiejska 50,7% ogółu ludności. W porównaniu z 2008 rokiem, liczba ludności w miastach na prawach powiatu wzrosła łącznie o 97 osób (0,01%). Spadek liczby ludności odnotowano w pięciu powiatach, tj. w grodzkim tarnowskim, oświęcimskim, nowosądeckim, chrzanowskim i olkuskim, przy czym największy w powiecie grodzkim tarnowskim (360 osób). W skład województwa wchodzi 5 subregionów tj.: krakowski, tarnowski, sądecko – gorlicki, nowotarski oraz chrzanowski. Subregion tarnowski obejmuje obszar powiatów: bocheńskiego, brzeskiego, dąbrowskiego, tarnowskiego oraz miasta Tarnowa. Powierzchnia subregionu tarnowskiego zajmuje obszar 3 236,8 km ² tj. 21,3% powierzchni województwa. 3 W 2009 r. pod względem wielkości populacji miasto Tarnów nadal plasowało się na 2 miejscu w Małopolsce, a jego mieszkańcy stanowili 3,5% ogółu ludności województwa. Na terenie Małopolski w 2009 r. urodziło się 37 286 dzieci, tj. o 434 dzieci więcej niż w roku 2008, zmarło ogółem 29 840 osób - o 113 osób więcej niż w 2008, w tym 186 niemowląt (o 4 więcej niż w 2008 r.). Wskaźnik urodzeń żywych wyniósł 11,37 i był wyższy o 0,09 od wskaźnika dla roku 2008, natomiast wskaźnik zgonów był równy 9,10 i od 2008 r. nie uległ zmianie. W 2009 roku odnotowano wzrost współczynnika zgonów niemowląt o 0,5 na 1000 urodzeń żywych w stosunku do roku 2008. Struktura wiekowa ludności według grup ekonomicznych w Małopolsce przedstawiała się w 2009 r. następująco: ludność w wieku przedprodukcyjnym wynosiła 20,01%, produkcyjnym 63,65% i poprodukcyjnym 16,34%. W 2009 roku odnotowano spadek liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym o 10 533 osoby oraz wzrost liczby ludności w wieku produkcyjnym o 11 812 osób i poprodukcyjnym o 9 855 osób. 3 Cyt: Kierunki Rozwoju Lecznictwa Zamkniętego i Otwartego w Tarnowie na lata 2009 – 2015, 2009 r. 13 Saldo migracji stałej w 2009 roku wynosiło 4 408 osób i wzrosło aż o 2 165 osób w odniesieniu do roku 2008. W miastach odnotowano saldo ujemne (- 1 044), natomiast na wsi saldo migracji stałej było dodatnie i wynosiło 5 452. Saldo migracji zewnętrznej wynosiło 765 osób. W przeciwieństwie do roku 2008, zarówno w miastach, jak i na wsi było to saldo dodatnie i wynosiło dla miast 244, natomiast na wsi 521. W ostatnich latach zauważa się rosnącą migrację ludności miejskiej na tereny wiejskie, która w 2009 roku wynosiła 15 224 osoby. W grupie osób zmieniających miejsce zamieszkania w kraju najwyższe ujemne saldo odnotowano w mieście Tarnowie (- 355), natomiast największy napływ mieszkańców nastąpił do powiatu krakowskiego i wielickiego. Największe saldo odpływu ludności za granicę dotyczyło miasta Tarnowa (- 115).4 Zgodnie z założeniami prognozy GUS w najbliższych latach należy oczekiwać spadku liczby mieszkańców Tarnowa, przy czym tempo tego spadku będzie coraz wolniejsze. W 2030 r. liczba mieszkańców Tarnowa wyniesie 98,5 tys. osób. Poniżej w tabelach zawarte są wybrane dane demograficzne w odniesieniu do miasta Tarnowa. Tabela 1. Powierzchnia i gęstość zaludnienia oraz ludność w liczbach bezwzględnych zamieszkała w Tarnowie i powiecie tarnowskim (stan na dzień 31.XII.2009 r.) Wyszczególnienie Powierzchnia w km ² Gęstość zaludnienia na km ² Ludność faktycznie zamieszkała Ogółem mężczyźni kobiety Miasto Tarnów 72,4 1 591 115 158 54 540 60 618 Powiat tarnowski 1 415,9 138 195 908 96 972 98 936 Źródło: opracowano na podstawie danych MUW zawartych w Biuletynie statystycznym ochrony zdrowia województwa małopolskiego za rok 2009 W latach 1999 – 2009 następował stopniowy spadek liczby mieszkańców Tarnowa ze 120,4 tys. do 115, 2 tys. tj. o ponad 4%. Tabela 2. Ruch naturalny ludności w liczbach bezwzględnych w mieście Tarnowie i powiecie tarnowskim (stan na dzień 31.XII.2009 r.) Wyszczególnienie Urodzenia żywe Zgony Ogółem Przyrost naturalny W tym niemowląt Miasto Tarnów 1 039 980 7 59 Powiat tarnowski 2 201 1 673 11 528 Źródło: opracowano na podstawie danych MUW zawartych w Biuletynie statystycznym ochrony zdrowia województwa małopolskiego za rok 2009 Od kilku lat obserwowane są w Tarnowie zarówno wzrosty jak i spadki urodzeń, niemniej jednak od 2005 r. można mówić o zwyżkowej tendencji urodzeń. W 2006 roku liczba urodzeń żywych wynosiła 998 dzieci, w 2007 4 Źródło: Biuletyn statystyczny ochrony zdrowia województwa małopolskiego za rok 2009. 14 roku urodziło się 954 dzieci, w 2008 roku urodziło się 1 059 dzieci, natomiast w 2009 roku 1 039 dzieci.5 Tabela 3. Struktura ludności w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym w mieście Tarnowie i powiecie Tarnowskim (stan na dzień 31.XII.2009 r.) Wyszczególnienie Ludność ogółem Ludność w wieku: przed produkcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym Procentowy udział ludności w wieku przed produkcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym Miasto Tarnów 115 158 19 789 74 539 20 830 17,18 64,73 18,09 Powiat tarnowski 195 908 44 367 121 511 30 030 22,65 62,02 15,33 Źródło: opracowano na podstawie danych MUW zawartych w Biuletynie statystycznym ochrony zdrowia województwa małopolskiego za rok 2009 W Tarnowie następuje powolny spadek liczby osób w wieku przedprodukcyjnym. W 2008 roku ludność w wieku przedprodukcyjnym liczyła 20,4 tys. osób i w odniesieniu do stanu z 2007 roku zmniejszyła się o 3,0%, a jej udział wśród ogółu mieszkańców wynosił 17,6%. W roku 2009 grupa ta uległa kolejnemu zmniejszeniu, a jej udział procentowy stanowi niespełna 17,2% ogółu. Największy przyrost ludności miasta nastąpił w grupie osób w wieku emerytalnym (poprodukcyjnym). W końcu roku 2007 ludność w tej grupie liczyła 19,7 tys. osób i stanowiła niespełna 17% ogółu mieszkańców miasta, w roku 2008 wzrosła do 20,2 tys. osób, natomiast w końcu roku 2009 osiągnęła 20,8 tys. osób, a jej udział w ogólnej liczbie mieszkańców Tarnowa wynosił ponad 18%. Zmiany zachodzące w strukturze wiekowej mieszkańców Tarnowa – malejąca liczba osób w wieku przedprodukcyjnym, niewielki wzrost grup osób w wieku produkcyjnym, rosnący udział populacji ludności w wieku poprodukcyjnym świadczą o relatywnie szybszym (na tle województwa) tempie starzenia się mieszkańców.6 3.3. Sytuacja zdrowotna społeczeństwa województwa małopolskiego i miasta Tarnowa Polski, Analiza sytuacji zdrowotnej Polaków pozwala na sformułowanie poniższych stwierdzeń: Stan zdrowia ludności Polski po roku 1991 ulegał stopniowej poprawie, jednak na tle ogółu krajów Unii Europejskiej sytuacja jest wciąż niezadawalająca. Polacy żyją znacznie krócej niż ogół mieszkańców Unii Europejskiej i chociaż różnica zmniejsza się to poprawa następuje bardzo powoli. Długość życia w Polsce jest wyraźnie krótsza niż Opracowano na podstawie analizy danych zawartych w: Informator Statystyczny miasto Tarnów 2009, Kraków 2009. 6 Cyt: Biuletyn statystyczny ochrony zdrowia województwa małopolskiego za rok 2009 5 15 przeciętna dla wszystkich 25 krajów Unii Europejskiej. Na podstawie danych z prognozy Biura Ludnościowego ONZ można oszacować, że nawet w połowie obecnego wieku mieszkańcy Polski będą nadal żyć krócej, niż będzie wynosiła przeciętna wartość dla krajów obecnej UE. Przeciętna długość życia w Polsce od lat 90. ulegała systematycznemu wzrostowi, ale po roku 2002 wzrost uległ spowolnieniu. W 2007 r. długość życia mężczyzn wynosiła 71,0 lat a dla kobiet była prawie 9 lat większa i wynosiła 79,7 lat. Po roku 2001 niekorzystne różnice w długości życia mężczyzn i kobiet pogłębiają się. Przedwczesna umieralność osób w wieku produkcyjnym obserwowana w krajach Unii Europejskiej, związana jest z występowaniem chorób układu sercowo – naczyniowego, nowotworów, urazów i zatruć. Ponadto nadwaga i otyłość, czyli stany generujące różnego rodzaju przewlekłe schorzenia, dotyczą blisko 150 milionów Europejczyków. Na zróżnicowanie stanu zdrowia wpływają różnice wynikające między innymi z płci. Podstawowa różnica dotyczy oczekiwanej długości życia, która średnio w krajach członkowskich wynosi 6 lat w chwili urodzenia. W wieku produkcyjnym podstawową przyczyną różnic są, występujące częściej u mężczyzn choroby sercowo - naczyniowe, nowotwory oraz przyczyny zewnętrzne tj. wypadki i zatrucia. Poważną grupę czynników wpływających na stan zdrowia, a jednocześnie poddających się modyfikacji stanowi zespół zachowań, składających się na styl życia człowieka. Wśród przyczyn chorób nowotworowych można wyróżnić szereg czynników związanych ze stylem życia, indukujących powstawanie niekorzystnych zmian w organizmie człowieka (odżywianie, aktywność fizyczna, nałogi itp.). Wskaźnik umieralności w Polsce jest wyższy od przeciętnego w krajach UE we wszystkich grupach wiekowych z wyjątkiem młodych kobiet w wieku 15 – 29 lat. Także dzieci poniżej 15 roku życia mają o 40% większe ryzyko zgonu niż ich rówieśnicy z innych krajów UE. 7 Dużym problemem w Polsce jest tzw. nadumieralność mężczyzn wyrażająca się znacznie krótszą średnią długością ich życia w porównaniu z kobietami. W najbardziej niekorzystnej sytuacji są mężczyźni w młodszych grupach wieku, począwszy od 20 – 25 lat, w których współczynnik zgonów jest czterokrotnie wyższy niż dla kobiet, zaś w starszych grupach wieku 30 – 59 lat, współczynnik ten jest trzy i dwukrotnie wyższy. W roku 2004 zmarło w Polsce 73,2 tys. 7 Narodowy Program Zdrowia na lata 2007 – 2015, Warszawa 2007 r. 16 mężczyzn oraz 28,9 tys. kobiet w wieku największej aktywności społeczno –zawodowej tzn. 25 - 64 lata. Liczba ta stanowiła 37% liczby ogółu zmarłych mężczyzn i 17% ogółu zmarłych kobiet. Za tak niekorzystną sytuację odpowiadają przede wszystkim choroby układu krążenia, choroby nowotworowe oraz przyczyny zewnętrzne takie jak wypadki drogowe i samobójstwa. Dla większości przyczyn zgonów zmniejsza się różnica w poziomie umieralności w Polsce w stosunku do przeciętnego dla krajów EU jednak w przypadku nowotworów złośliwych i chorób układu trawiennego różnica zwiększa się. Do głównych przyczyn zgonów należą w Polsce: - choroby układu krążenia (41% wszystkich zgonów mężczyzn i 52,6% zgonów kobiet w 2010 roku, 46% ogółu zgonów w 2010r).8 umieralność z powodu tych chorób wykazuje trend spadkowy, wynikający przede wszystkim ze zmniejszającego się zagrożenia życia choroba niedokrwienną serca. Niemal co drugi Polak umiera z powodu chorób serca i naczyń, zaś z powodu CHUK umiera rokrocznie więcej osób niż z powodu kolejnych pięciu przyczyn razem wziętych. - nowotwory złośliwe (26,4 % zgonów mężczyzn i 22,8% zgonów kobiet w tym około 40% zgonów kobiet i 30% zgonów mężczyzn w wieku 45 - 65 lat), są druga co do częstości przyczyną zgonów w Polsce, a ich udział w ogólnej liczbie zgonów ulega zwiększeniu i wynosi ponad 24% ogółu zgonów w Polsce. Nowotwory są najważniejszą przyczyną przedwczesnych zgonów kobiet, ale ogólnie bardziej zagrażają życiu mężczyzn. Zagrożenie życia z ich powodów nie zmniejsza się, a w przypadku niektórych rodzajów nowotworów, takich jak nowotwory jelita grubego, gruczołu krokowego, raka płuc u kobiet - wzrasta. Nowotworem najbardziej zagrażającym życiu mieszkańców Polski jest rak tchawicy, oskrzeli i płuca. Nie zmniejsza się umieralność kobiet z powodu raka sutka, a z powodu raka szyjki macicy zmniejsza się bardzo powoli. 9 Dostępne dane wskazują, że można zmniejszyć umieralność kobiet z powodu raka piersi do 40% i raka szyjki macicy do 80%, gdyby wszystkie kobiety uczestniczyły w populacyjnych badaniach przesiewowych. Opracowano na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego zamieszczonych na stronie www.stat.gov.pl 9 Opracowano na podstawie: Sytuacja Zdrowotna Ludności Polski pod redakcją B. Wojtyniaka i P. Goryńskiego, NIZP – PZH, Warszawa 2008 8 17 Obecny stan wiedzy medycznej umożliwia rozpoznanie 70% nowotworów w okresie, kiedy nie doszło jeszcze do przerzutów odległych, wyleczenie lub pięcioletnie przeżycie uzyskuje się tylko u 30% chorych. - przyczyny zewnętrzne (9,7% zgonów mężczyzn i 3,6% zgonów kobiet) – zgony z tego powodu wykazują trend spadkowy wyłącznie w przypadku kobiet, natomiast w przypadku mężczyzn trend jest znacznie wyższy od przeciętnego w Unii Europejskiej. Dominują wypadki komunikacyjne z wzrastającą liczbą zabitych pieszych, a także samobójstwa. Około 14% mężczyzn i 15% kobiet ma całkowicie lub poważnie ograniczoną zdolność wykonywania czynności podstawowych dla swojego wieku. Problem ten dotyka już co piątą osobę w wieku 45-54 lata i blisko połowę osób powyżej 75 lat. W nieco większym stopniu dotyczy on mieszkańców wsi niż miast. Na uwagę zasługuje rosnące znaczenie chorób psychicznych jako zagrożenia zdrowia Polaków. Choroby te są drugą przyczyną pierwszorazowych orzeczeń o niezdolności do pracy ogółu ludności. Liczba mieszkańców Polski leczonych ogółem po raz pierwszy w psychiatrycznej opiece ambulatoryjnej prawie podwoiła się w okresie 1997 – 2004. Dopiero w roku 2006 odnotowano lekkie odwrócenie tendencji wzrostowej. 10 Ryzyko zgonu mieszkańców Polski jest bardzo silnie związane z ich wykształceniem. Osoby, które ukończyły tylko szkołę podstawową mają dwukrotnie wyższy poziom umieralności niż osoby z wykształceniem wyższym. Silny gradient społeczny występuje w przypadku wszystkich przyczyn zgonów dokumentując bardzo rozległy wpływ czynników społecznych na stan zdrowia Polaków. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) za najważniejsze czynniki ryzyka zgonów w Polsce uznaje: palenie tytoniu nadciśnienie tętnicze wysoki poziom cholesterolu Cyt : Sytuacja Zdrowotna Ludności Polski pod redakcją B. Wojtyniaka i P. Goryńskiego, NIZP – PZH, Warszawa 2008 10 18 otyłość zbyt duże spożycie alkoholu zbyt małe spożycie warzyw i owoców małą aktywność fizyczną Organizacja ta za główne przyczyny ubytku zdrowia Polaków uważa: chorobę niedokrwienną serca depresje jednobiegunowe wylewy/udary raka płuc problemy alkoholowe chorobę zwyrodnieniową stawów 3.3.1. Zachorowania i chorobowość w mieszkańców Małopolski i miasta Tarnowa populacji Do najczęstszych problemów zdrowotnych w Małopolsce należą choroby krążenia, na które w roku 2008 chorowało 309 140 osób, a w 2009 roku chorowało 349 760 osób w wieku 19 lat i więcej, co oznacza wzrost liczby chorujących o 40 620 osób. Najwięcej leczonych z powodu chorób układu krążenia w 2009 roku było w grupie wiekowej 65 lat i więcej tj. 38,62% liczby ogółu leczonych. Najczęstszą przyczyną leczenia była choroba nadciśnieniowa, a następnie choroba niedokrwienna serca. Najwięcej osób z powodu chorób krążenia leczono w 2009 roku w Krakowie (112 389) oraz powiecie nowotarskim, nowosądeckim, krakowskim i tarnowskim (15 365). Następne w kolejności znalazły się choroby układu mięśniowo – kostnego i tkanki łącznej, stwierdzone u 111 864 osób w Małopolsce. Kolejnym problemem zdrowotnym była cukrzyca, na którą w 2008 roku chorowało 69 686 osób w wieku 19 lat i więcej, a w 2009 roku chorowało już 79 256 osób. Liczba chorych zwiększyła się o 9 570 osób. Następne pod względem występowania były w 2009 roku choroby układu trawiennego, a liczba chorych wynosiła 63 202 osoby. 19 Na nieżyt i dychawicę oskrzeli w roku 2009 chorowało 56 696 osób. Liczba chorych w porównaniu z rokiem 2008 zwiększyła się o 1 785 osób.11 Szczegółowe dane dotyczące stanu zdrowia dorosłych mieszkańców Tarnowa zawierają poniższe tabele. Tab. 4. Stan zdrowia osób powyżej 19 lat, będących pod opieką lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, w zakładach publicznych, niepublicznych oraz praktykach lekarskich, na podstawie wybranych jednostek chorobowych (stan na 31.XII.2009) Osoby, u Nowotwory Choroby Nieżyt Choroby Cukrzyca Choroby Choroby Wyszczególnienie których stwierdzono schorzenia ogółem COO – C97D00-D48 Miasto Tarnów 18 865* 575 2006 Miasto Tarnów 18 962* 560 2007 Miasto Tarnów 23 200* 886 2009 Źródło: opracowano na podstawie Biuletynu małopolskiego za rok, 2006, 2007i 2009 układu krążenia 100-199 i dychawica oskrzeli J40-J47 układu trawiennego K25-K93 E10 – E14 tarczycy E00–E14 układu mięśniowo -kostnego i tkanki łącznej M00–M99 8 799 1 785 1 657 1 837 2 197 2 076 8 901 1 771 1 486 2 037 2 381 1 496 11 006 1 392 1 830 2 399 1 729 3 562 statystyczno – informacyjnego ochrony zdrowia województwa Tab. 5. Osoby w wieku powyżej 19 lat leczone z powodu chorób układu krążenia w mieście Tarnowie i powiecie tarnowskim Wyszczególnienie Ogółem W tym: Przewlekła Choroba Choroba Choroba W tym choroba nadciśnieniowa naczyń niedokrwienna przebyty reumatyczna mózgowych serca zawał Miasto Tarnów 11 006 979 6 620 494 2 842 879 2009 Powiat tarnowski 15 365 380 10 181 805 3 932 782 2009 Źródło: opracowano na podstawie Biuletynu statystyczno – informacyjnego ochrony zdrowia województwa małopolskiego za rok 2009 Z powodu chorób nowotworowych pod opieką lekarzy POZ w Małopolsce pozostawało w 2009 roku 22 683 pacjentów, o 2 488 więcej niż w 2008 roku. Obserwowane wskaźniki dotyczące zachorowalności na nowotwory wykazują tendencję wzrostową. W mieście Krakowie leczono z tego powodu 7 523 osoby w wieku 19 lat i więcej, w powiecie chrzanowskim 1 260 osób, nowosądeckim 1 172 osoby i w powiecie tarnowskim 1 052 osoby. Najczęściej występują zachorowania na nowotwory układu trawiennego, narządów moczowo - płciowych, układu oddechowego i narządów klatki 11 Cyt: Biuletyn statystyczny ochrony zdrowia województwa małopolskiego za rok 2009 20 piersiowej oraz kości, tkanek miękkich, skóry i sutka. Najczęstszą przyczyną zachorowań wśród kobiet są: nowotwory kości, tkanek miękkich, skóry i sutka, natomiast wśród mężczyzn nowotwory układu oddechowego i narządów klatki piersiowej. W 2007 roku zarejestrowano 10 900 nowych zachorowań na nowotwory złośliwe ogółem, w tym 5 494 u mężczyzn (50,4%) i 5 406 u kobiet (49,6%), natomiast w 2008 roku liczba ta wzrosła do 11 126 nowych zachorowań na nowotwory złośliwe ogółem, w tym 5 512 u mężczyzn (49,5%) i 5 614 u kobiet (50,5%). Najwyższy odsetek zachorowań na nowotwory złośliwe u obu płci łącznie w 2008 roku stanowiły: nowotwory płuca (15%), piersi (11,2%), jelita grubego (10,4%), które obejmowały cztery jednostki klasyfikacyjne, oraz nowotwory złośliwe gruczołu krokowego (6,1%) i pęcherza moczowego (4,3%). U mężczyzn najczęściej rejestrowanymi nowotworami złośliwymi były w kolejności: nowotwory płuca, gruczołu krokowego, jelita grubego, a następnie nowotwory pęcherza moczowego i żołądka. Standaryzowane współczynniki zachorowalności wynosiły dla nowotworów złośliwych płuca 55,3/100 tys., nowotworów złośliwych gruczołu krokowego 29,3/100 tys., nowotworów złośliwych jelita grubego (C18 – C21) – 28,4/100 tys., nowotworów złośliwych pęcherza moczowego 16,5/100 tys., nowotworów złośliwych żołądka 11,9/100 tys. U kobiet najczęściej rejestrowanymi nowotworami złośliwymi były nowotwory złośliwe piersi, jelita grubego, trzonu macicy, płuca i szyjki macicy. Standaryzowane współczynniki zachorowalności wynosiły dla nowotworów złośliwych piersi 46,0/100 tys., jelita grubego (C18 – C21) – 16,8/100 tys., trzonu macicy – 15,6/100 tys., płuca – 13,8/100 tys., szyjki macicy – 13,0/100 tys. Zarówno u kobiet jak i u mężczyzn najwyższy odsetek zachorowań na nowotwory złośliwe ogółem zaobserwowano w najstarszej grupie wiekowej (65 i więcej lat), który wynosił 54,6% dla mężczyzn i 48,4% dla kobiet.12 Informacja opracowana na podstawie danych zawartych w: Nowotwory złośliwe w województwie małopolskim w 2007 roku, Centrum Onkologii Instytut Marii Skłodowskiej – Curie Oddział w Krakowie 12 21 Zachorowalność na nowotwory złośliwe w Tarnowie w 2007 roku przedstawia poniższa tabela. Tab.5 Zachorowania na nowotwory złośliwe wg umiejscowienia i płci Tarnowie w roku 2007 (wybrane grupy według kolejności występowania) Mężczyźni ICD - 10 C34 C61 C44 C20 C18 C67 C16 C64 C25 C43 C91 Umiejscowienie Płuco Gruczoł krokowy Inne nowotwory złośliwe skóry Odbytnica Jelito grube Pęcherz moczowy Żołądek Nerka Trzustka Czerniak skóry Białaczka limfatyczna Liczba bezwzględna 47 23 20 18 16 15 7 7 6 6 6 Kobiety ICD - 10 Umiejscowienie Liczba bezwzględna C50 Pierś 53 C73 Tarczyca 21 C34 Płuco 19 C54 Trzon macicy 16 C56 jajnik 15 C18 Jelito grube 14 C44 Inne nowotwory złośliwe skóry 13 C53 Szyjka macicy 12 C25 Trzustka 8 C16 Żołądek 8 C64 Nerka 7 C71 Mózg 7 Źródło: Nowotwory złośliwe w województwie małopolskim w 2007 roku, Choroby psychiczne. W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby osób leczonych w poradniach zdrowia psychicznego. Ogólna ilość pacjentów w stosunku do roku poprzedniego wzrosła o 1,28%. Według danych za 2009 roku w województwie małopolskim liczba osób zgłaszających się do poradni z zaburzeniami psychicznymi (bez uzależnień) wynosiła 135 171 i wzrosła o 1,28% w stosunku do roku poprzedzającego. Liczba leczonych z powodu zaburzeń spowodowanych używaniem środków psychoaktywnych wynosiła w 2009 roku 1 852 osoby, w tym w Tarnowie 97 leczonych ogółem, a wśród nich 42 osoby leczone po raz pierwszy. Liczba osób leczonych w 2009 roku w Małopolsce z powodu nadużywania alkoholu wynosiła 13 950 osób i była większa o 5,73% w stosunku do roku 2008. Szczegółowe dane zawierają tabele Nr 6 – 8. 22 Tab.6. Leczeni z zaburzeniami psychicznymi (bez uzależnień) w Tarnowie i powiecie tarnowskim w 2009 wyszczególnienie leczeni Ogółem miasto Tarnów powiat tarnowski w wieku 0 – 18 lat 846 9 7 116 1 302 w tym leczeni po raz pierwszy Ogółem w wieku 0 – 18 lat 1 532 312 426 6 Źródło: opracowano na podstawie Biuletynu statystyczno – informacyjnego ochrony zdrowia województwa małopolskiego za rok 2009. Tab.7. Leczeni z zaburzeniami spowodowanymi używaniem alkoholu w Tarnowie i powiecie tarnowskim w 2009 r. wyszczególnienie leczeni Ogółem miasto Tarnów powiat tarnowski w wieku 0 – 18 lat 2 - 1 406 20 w tym leczeni po raz pierwszy Ogółem w wieku 0 – 18 lat 422 1 15 - Źródło: opracowano na podstawie Biuletynu statystyczno – informacyjnego ochrony zdrowia województwa małopolskiego za rok 2009. Tab.8. Leczeni z zaburzeniami spowodowanymi używaniem środków psychoaktywnych w Tarnowie i powiecie tarnowskim w 2009 r. wyszczególnienie Ogółem miasto Tarnów powiat tarnowski 97 1 leczeni w tym w wieku do 18 lat - 19-29 lat 26 - w tym leczeni po raz pierwszy Ogółem w tym w wieku 42 1 do 18 lat - 19-29 lat 12 - Źródło: opracowano na podstawie Biuletynu statystyczno – informacyjnego ochrony zdrowia województwa małopolskiego za rok 2009. Sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych i zatruć zarejestrowanych na terenie Powiatu Tarnowskiego i Miasta Tarnowa Sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych na terenie Tarnowa w roku 2009 była stabilna. Z terenu miasta Tarnowa zgłoszono 690 przypadków zachorowań na choroby zakaźne i zatrucia, natomiast 164 chorych było hospitalizowanych. Z powodu chorób zakaźnych i zatruć zmarło 3 osoby. Poniżej w tabeli przedstawione zostały zachorowania na choroby zakaźne i zatrucia w latach 2007 – 2009, w odniesieniu do powiatu tarnowskiego i miasta Tranowa. Tab.9 Zachorowania na choroby zakaźne i zatrucia w latach 2007, 2008 i 2009, Tarnów i powiat tarnowski (wybrane jednostki chorobowe) Jednostki chorobowe Zachorowania w latach: 2007 2008 2009 Ogółem Tarnów Ogółem Tarnów Ogółem Tarnów powiat powiat powiat Salmonellozy – zatrucia 109 38 76 20 97 35 pokarmowe Inne zakażenia jelitowe 330 163 298 111 238 112 Choroba meningokokowa 5 3 3 4 2 23 Borelioza Neuroinfekcje Ospa wietrzna Wirusowe zapalenie wątroby typu A Wirusowe zapalenie wątroby typu B Wirusowe zapalenie wątroby typu C Choroba pneumokokowa Grypa w tym dzieci 0 – 14 lat Grypa typu A Grypa typu AH1N1 63 26 2041 - 28 7 1063 - 90 25 781 2 34 12 253 1 81 38 872 3 17 8 405 - 1 1 2 - 3 1 8 5 2 1 3 2 2 9263 3624 - 4129 1344 - 2 444 181 - 1 17 2 - 4 8384 3701 12 17 1 3440 1515 4 5 Źródło: opracowano na podstawie danych Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego za rok 2007, 2008 i 2009 3.3.2. Zgony i Tarnowa w populacji mieszkańców Małopolski W 2008 roku w województwie małopolskim zmarło 29 727 osób, w tym 15 595 mężczyzn i 14 132 kobiet. W porównaniu do 2007 roku liczba ta była większa o 297 osób. Współczynnik zgonów na 10 000 mieszkańców wynosił 90,43. Podobnie jak w latach poprzednich, najwięcej zgonów nastąpiło z powodu chorób układu krążenia, tj. 14 298 osób Drugą najczęstszą przyczyną zgonów w województwie małopolskim były nowotwory. W 2007 roku nowotwory złośliwe ogółem były przyczyną 7 106 zgonów, w tym u 4 016 u mężczyzn oraz u 3 090 kobiet. Choroby układu krążenia oraz nowotwory stanowią przyczynę ponad 70% wszystkich zgonów. Na trzecim miejscu znajdowały się zewnętrzne przyczyny zachorowania i zgonu, które stanowiły 5,89% ogólnej liczby zgonów. Z przyczyn zewnętrznych zmarły w 2008 roku 1 752 osoby, w tym 1 325 mężczyzn i 427 kobiet. Choroby układu krążenia stanowiły najczęstszą przyczynę zgonów w grupach wiekowych: 50 – 54 lata, 70 – 74 lata, 75 – 79 lat, 80 – 84 lata oraz 85 i więcej lat. Choroby nowotworowe natomiast stanowiły przyczynę zgonów w grupach wiekowych: 45 – 49 lat, 55 – 59 lat, 60 – 64 lata oraz 65 – 69 lat. Zewnętrzne przyczyny zachorowania i zgonu były najczęstsze w grupach wiekowych: 10- 14 lat, 15 – 19 lat, 20 – 24 lata, 25 – 29 lat, 30 – 34 lata, 35 – 39 lat oraz 40 – 44 lata. Największe natężenie umieralności zanotowano w mieście Krakowie – 7 115 osób, powiecie krakowskim – 2 371 osób oraz powiecie tarnowskim – 1 693 zgony. W Tarnowie zmarło 980 osób tj. o 62 osoby mniej niż w roku poprzednim, tym samym wskaźnik natężenia tego zjawiska, wyrażający liczbę zgonów na 1 tys. ludności obniżył się i wyniósł 8,54 promila. 24 W przypadku chorób nowotworowych najwyższy odsetek zgonów z tego powodu u obu płci łącznie dotyczył nowotworów złośliwych płuca (22,6%), jelita grubego (C18 – C21 – 10,6%), żołądka (6,8%), piersi (5,5%) i trzustki (5,2%). Najwyższy odsetek zgonów na nowotwory złośliwe u mężczyzn stanowiły nowotwory złośliwe płuca, jelita grubego, żołądka, gruczołu krokowego, trzustki i pęcherza moczowego. Kobiety w Małopolsce najczęściej umierały z powodu nowotworów złośliwych piersi (12,5%), jelita grubego (C18 – C21 – 11,4%), płuca (11,1?%), jajnika (7,2%) i trzustki (6,21%). W najmłodszej grupie wieku 0 – 19 lat (u obu płci łącznie) zgony z powodu nowotworów złośliwych dotyczyły najczęściej białaczek, nowotworów mózgu i centralnego układu nerwowego. W 2009 roku w Tarnowie zmarło 980 osób, tj. o 62 osoby mniej niż w roku poprzednim, tym samym wskaźnik natężenie tego zjawiska wyrażający liczbę zgonów na 1 tys. ludności obniżył się i wyniósł 8,54 promila. Poniżej w tabelach Nr 10 – 12, przedstawiono jak kształtowała się liczba zgonów w latach 2007 – 2009 w odniesieniu do miasta Tarnowa lub powiatu tarnowskiego. Tab.10. Zgony według klas przyczyn w powiecie tarnowskim i mieście Tarnowie (stan na 31.XII.2008) Przyczyny zgonu wg ICD - 10 Choroby układu krążenia Nowotwory Objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wyniki badań klinicznych i laboratoryjnych jednostek chorobowych gdzie indziej niesklasyfikowane Zewnętrzne przyczyny zachorowania i zgonu Choroby układu oddechowego Choroby układu trawiennego Choroby układu moczowo - płciowego Źródło: opracowano na podstawie Biuletynu statystyczno – małopolskiego za rok 2009. I00 – I99 C00.0 – D48.9 R00.0 – R99 Miasto Tarnów Powiat Tarnowski 482 295 63 839 407 137 V01.0 – Y98 59 83 J00 – J99.8 54 88 K00.0 – K93.8 36 62 N00.0 – N99.9 21 24 informacyjnego ochrony zdrowia województwa Tab. 11. Liczba zgonów z powodu nowotworów złośliwych według umiejscowienia (wybrane narządy) i płci, miasto Tarnów 2007 Płeć Nowotwory Nowotwory Nowotwory Nowotwory Nowotwory Nowotwory oskrzela i piersi jelita grubego żołądka jajnika gruczołu płuca C18 – C21 krokowego M K Ogółem: 47 10 0 13 18 13 9 9 0 6 11 0 57 13 31 18 6 11 Źródło: opracowano na podstawie „Nowotwory złośliwe w województwie małopolskim w 2007 roku” Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej - Curie w Krakowie. 25 Tab.12. Zgony według przyczyny zgonu w mieście Tarnowie (stan na 31.XII.2009) Zgony z powodu chorób Zgony z powodu chorób Zgony z przyczyn nowotworowych krążenia zewnętrznych (wybrane grupy) W tym Ogółem W tym Ogółem W tym Ogółem 281* 498* 43* Nowotwór złośliwy Miażdżyca Zamierzone tchawicy, oskrzeli i 54 208 samookaleczenie 21 płuc Nowotwór złośliwy Choroba Wypadki okrężnicy, prostnicy 39 niedokrwienna 158 komunikacyjne 6 i odbytu serca Nowotwór złośliwy Choroby naczyń Upadki 6 żołądka 19 mózgowych 87 Nowotwór złośliwy Choroba Zatrucia trzustki 15 nadciśnieniowa 7 substancjami 4 szkodliwymi Nowotwór złośliwy Inne choroby Zatrucia dymem i sutka 12 serca 28 narażenie na 4 działanie ognia i płomienia Źródło: opracowano na podstawie danych uzyskanych z Urzędu Statystycznego w Krakowie Oddział w Tarnowie * ogółem nie stanowi sumy liczby wyszczególnionych zgonów 3.4. Choroby zawodowe W zakresie chorób zawodowych, na które zapadalność w Małopolsce należała do najwyższych w Polsce, od kilku lat obserwowany jest systematyczny spadek liczby stwierdzanych przypadków. W 2008 roku odnotowano ogółem 374 przypadki chorób zawodowych (tj. o 88 mniej niż w 2007 r.), w tym 33% to przewlekłe choroby narządu głosu, 9,9% choroby zakaźne, 9,1% pylice płuc, 8% nowotwory złośliwe powstałe w wyniku oddziaływania czynników rakotwórczych środowiska pracy. 3.5. Niepełnosprawność Niepełnosprawność to problem społeczny wymagający działań związanych z udzielaniem pomocy osobom niepełnosprawnym oraz zapobiegających niepełnosprawności w przyszłości. Według danych Narodowego Spisu Powszechnego Ludności z 2002 roku w województwie małopolskim liczba osób niepełnosprawnych wynosiła 589,1 tys., co stanowiło 18,2% ludności województwa, natomiast w Tarnowie liczba niepełnosprawnych wynosiła 21 137, co stanowiło niespełna 17,7% ludności miasta. Najliczniejszą grupę niepełnosprawnych w Małopolsce stanowią osoby z orzeczonym umiarkowanym stopniem niepełnosprawności oraz osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Najczęstszą przyczynę niepełnosprawności 26 stanowią schorzenia układu krążenia, narządów ruchu oraz schorzenia neurologiczne. Kalectwo czy choroba przewlekła nie limituje funkcjonowania człowieka w takim stopniu, by nie mógł korzystać z pozostałego potencjału życiowego. Potencjał ten może być wzmacniany i powiększany, a zaburzone czynności odtwarzane przy pomocy mechanizmów kompensacyjnych. Organizm ludzki posiada zdolności adaptacyjne pozwalające na zastąpienie wielu uszkodzonych lub zaburzonych funkcji przez uruchomienie alternatywnych systemów. Człowiek o ograniczonych możliwościach funkcjonowania fizycznego i psychicznego powinien mieć szansę rozwoju swoich zdolności, wypracowania maksymalnej samodzielności oraz poczucia własnej wartości i poprawy jakości życia. Liczbę orzeczeń niepełnosprawności wydanych dla mieszkańców Tarnowa w latach 2009 – 2010 przedstawia poniższe zestawienie. Tab. Nr 13. Liczba wydanych orzeczeń o niepełnosprawności przez Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Tarnowie. Rodzaj orzeczenia Rok 2009 Rok 2010 Ogółem w tym: Ogółem w tym: narząd ruchu narząd ruchu Wydane orzeczenia o zaliczeniu do osób 189 22 182 niepełnosprawnych Wydane orzeczenia z określeniem stopnia 2 627 944 2 563 844 niepełnosprawności 2 816 966 2 745 844 Ogółem Źródło: Dane Miejskiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Tarnowie 27 4. Wnioski Sporządzona diagnoza epidemiologiczna sugeruje następujące kierunki oddziaływania: ze względu na utrzymującą się wysoką zapadalność na choroby krążenia wskazane jest podejmowanie oddziaływania profilaktycznego skierowanego przeciw czynnikom ryzyka chorób krążenia i cukrzycy oraz podejmowanie inicjatyw zmierzających do wczesnej identyfikacji czynników ryzyka (nadciśnienie, zaburzenia lipidowe, otyłość, brak ruchu, nadużywanie alkoholu) lub wykrywania choroby u dorosłych, dzieci i młodzieży, ze względu na wzrastającą liczbę zachorowań na nowotwory wskazane jest podejmowanie oddziaływania profilaktycznego skierowanego na wczesne wykrywanie schorzeń nowotworowych, głównie tych najczęściej występujących (raka piersi, rak szyjki macicy, raka jelita grubego, raka skóry) oraz przeciwdziałanie czynnikom ryzyka sprzyjającym zachorowaniu np. nikotynizm i inne nałogi, nawyki żywieniowe, czynniki prokreacyjne, czynniki medyczne, (rak płuc, rak jelita grubego i inne), z uwagi na zwiększone zagrożenie występowaniem chorób zakaźnych o charakterze epidemii, konieczne jest podejmowanie działań zapobiegawczych, w tym szczepień ochronnych kierowanych do grup największego ryzyka (grypa, pneumokoki) i edukacyjnych (borelioza, zakażenia jelitowe), z uwagi na zwiększone występowanie problemów zdrowotnych w zakresie chorób psychicznych konieczne jest upowszechnienie wiedzy na temat zdrowia psychicznego i kształtowanie zachowań i stylów życia korzystnych dla zdrowia psychicznego, z powodu wzrastającej liczby osób starszych i niepełnosprawnych konieczne jest nasilenie działań edukacyjnych i prewencyjnych ukierunkowanych na tą populację (modyfikacja stylu życia), z uwzględnieniem grup społecznych o pilnych potrzebach (np. niepełnosprawnych z tytułu przewlekłych schorzeń narządu ruchu), zapobieganie pogłębianiu choroby i niepełnosprawności u osób przewlekle chorych i niepełnosprawnych, w tym dzieci, młodzieży i dorosłych przez realizację programów terapeutycznych, 28 z uwagi na konieczność natężenia społecznej edukacji zdrowotnej należy rozwinąć i usprawnić współpracę z lokalnymi środkami masowego przekazu, prowadzić działalność edukacyjną kształtującą postawy i zachowania zdrowotne z wykorzystaniem wszystkich dostępnych form oddziałujących na całą populację miasta. Plan działań będzie w poszczególnych latach realizacji wymagał dostosowania zakresu wdrażanych programów profilaktycznych do rzeczywistego zapotrzebowania i zainteresowania z równoczesnym wzmocnieniem przedsięwzięć edukacyjnych i promujących program. Proces ewentualnych zmian uzależniony będzie też od uzyskiwanej opinii Agencji Oceny Technologii Medycznych, która winna poprzedzać realizację każdego nowo wprowadzanego projektu interwencyjnego w promocji zdrowia i profilaktyce. 5. Określenie obszarów i priorytetów oddziaływania 5.1. Promocja zdrowia i edukacja zdrowotna Wdrażanie programów edukacyjnych dla różnych grup społecznych, uwzględnieniem oddziaływania „siedliskowego” (żłobki, przedszkola, szkoły, zakłady pracy, podmioty ochrony zdrowia). Prowadzenie edukacji zdrowotnej skierowanej na zdrowie, („model siedliskowy” oraz najważniejsze grupy społeczne np. osoby starsze, dzieci, kobiety ciężarne itp.) poprzez stwarzanie warunków sprzyjających korzystnym wyborom dla zdrowia i dostarczanie właściwej wiedzy oraz umiejętności), czynniki ryzyka i chorobę (np. nikotynizm, otyłość i nadwaga, uzależnienia farmakologiczne i inne, brak aktywności ruchowej). Wspieranie rozwoju sieci przedszkoli i szkół promujących zdrowie. Współpraca z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz zdrowia w ramach realizacji programów edukacyjnych (edukacja w zakresie dawstwa szpiku kostnego, transplantacji narządów, zdrowie kobiet itp.). Współpraca ze Stowarzyszeniem Zdrowych Miast Polskich i miastami członkowskimi (wymiana doświadczeń i dobrych wzorców). 29 Popularyzacja osiągnięć na rzecz promocji zdrowia (organizowanie szkoleń i konferencji poświęconych zdrowiu), współpraca z wszystkimi lokalnymi mediami służąca wspieraniu działań edukacyjnych oraz edukowaniu ogółu mieszkańców miasta. Współpraca z instytucjami ochrony zdrowia (włączanie się w realizację działań prozdrowotnych wdrażanych przez podmioty ochrony zdrowia). Przygotowanie i rozpowszechnianie opracowań popularyzujących zdrowy styl życia, poradników i innych form promujących odpowiednie zachowania i postawy zdrowotne (np. kampanie medialne, ulotki, informatory, bilbordy). 5.2. Profilaktyka wstępna (pierwszej fazy) Wdrażanie programów prewencyjnych dla różnych grup populacyjnych (zmniejszanie ryzyka zachorowania poprzez zastosowanie odpowiedniej profilaktyki np. szczepienia). Wdrażanie programów edukacyjno – profilaktycznych dla wybranych grup społecznych (nauka prawidłowego postępowania zdrowotnego, wykonywanie zabiegów profilaktycznych np. grupowa edukacja w zakresie ochrony narządu żucia, przeciwdziałanie nadwadze i otyłości i zaburzeniom żywieniowym, oraz niskiej aktywności ruchowej). 5.3. Profilaktyka wtórna (drugiej fazy) Wdrażanie programów badań przesiewowych dla różnych grup populacyjnych zagrożonych zachorowaniem na choroby cywilizacyjne (wczesna interwencja w chorobach układu krążenia np. nadciśnienie choroba niedokrwienna, udary mózgu, cukrzyca, oraz chorobach nowotworowych podlegających badaniom skryningowym np. w kierunku nowotworów jelita grubego, piersi, szyjki macicy, czerniaka złośliwego). Wdrażanie programów edukacyjnych dla osób przewlekle chorych (np. edukacja w astmie oskrzelowej, ) 30 5.4. Profilaktyka trzeciej fazy Współpraca z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz zdrowia w ramach realizacji programów terapeutycznych gdzie stosowane są odpowiednie diagnozy i cykle terapeutyczne sprzyjające usamodzielnianiu i minimalizowaniu skutków choroby (np. programy rehabilitacyjne dla osób z przewlekłymi schorzeniami narządu ruchu, upośledzonych umysłowo i fizycznie, z ograniczoną możliwością samoopieki, przewlekle chorych w fazie rekonwalescencji itp.). 6. Cele Miejskiego Programu Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób Społecznych na lata 2011 – 2015 6.1. Cel strategiczny, cel główny i cele szczegółowe Cel strategiczny programu Poprawa i umacnianie zdrowia oraz podnoszenie jakości życia mieszkańców miasta Tarnowa Cel główny programu Podniesienie świadomości zdrowotnej oraz zwiększenie wczesnej wykrywalności najczęstszych chorób społecznych wśród mieszkańców miasta. Cele szczegółowe programu Kształtowanie polityki zdrowotnej miasta z udziałem różnych podmiotów życia publicznego. Rozwijanie indywidualnych umiejętności kontroli zdrowia i propagowania zdrowego stylu życia wśród dzieci, młodzieży oraz dorosłych mieszkańców Tarnowa. 31 Dostarczenie wiedzy w zakresie poprawnych zachowań i postaw zdrowotnych rodzicom i dzieciom korzystającym z opieki w żłobkach, przedszkolach i szkołach podstawowych. Zwiększenie wykrywalności chorób nowotworowych we wczesnym stadium w populacjach szczególnego ryzyka. Identyfikowanie czynników ryzyka oraz zwiększenie wczesnej wykrywalności chorób krążenia. Zmniejszenie umieralności z powodu chorób układu krążenia oraz chorób nowotworowych Zapobieganie najczęściej występującym w populacjach zwiększonego ryzyka. chorobom zakaźnym Zapobieganie najczęściej występującym zaburzeniom zdrowotnym wśród dzieci i młodzieży. Zwiększenie dostępności do badań profilaktycznych dla populacji najbardziej zagrożonych. Wspieranie podmiotów realizujących działania na rzecz promocji i ochrony zdrowia oraz profilaktyki w chorobach przewlekłych. Tworzenie warunków do zdrowego i aktywnego życia osób niepełnosprawnych i starszych. Wspieranie realizacji programów terapeutyczno – rehabilitacyjnych podnoszących poziom sprawności psychofizycznej osób niepełnosprawnych, co najmniej w 80% organizacji pozarządowych działających na terenie miasta Tarnowa, które podejmują współpracę z lokalnym samorządem . Podejmowanie współpracy i wymiana doświadczeń w zakresie społecznych działań prozdrowotnych z miastami członkowskimi Stowarzyszenia Zdrowych Miast Polskich, 32 7. Prognoza finansowania Programu Prognozę finansowania zadań Programu w poszczególnych latach jego realizacji ujęto w zamieszczonej poniżej tabeli. Tab. Nr 13. Prognoza środków finansowych pochodzących z budżetu Gminy Miasta Tarnowa na realizację Miejskiego Programu Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób Społecznych na lata 2011 - 2015 Przedmiot finansowania 1. 2. 3. Programy edukacyjne i rehabilitacyjne realizowane we współpracy z organizacjami pozarządowymi Programy promocji zdrowia i profilaktyki chorób społecznych realizowane przez podmioty ochrony zdrowia oraz Urząd Miasta Tarnowa Zadania wynikające z przynależności do Stowarzyszenia Zdrowych Miast Polskich OGÓŁEM Prognozowana kwota w latach 2011 – 2015 Ogółem w zł Prognozowana kwota Rok 2011 w zł Prognozowana kwota Rok 2012 w zł Prognozowana kwota Rok 2013 w zł Prognozowana kwota Rok 2014 w zł Prognozowana kwota Rok 2015 w zł 734 000 142 000 142 000 150 000 150 000 150 000 1 260 000 240 000 250 000 250 000 260 000 260 000 2 530 2 530 2 530 2 530 2 530 1 996 530 384 530 402 530 402 530 412 530 2 530 385 530 8. Plan działania Szczegółowy wykaz przygotowanych do realizacji zadań zamieszczono poniżej w tabeli, w której oprócz nazwy zadania ujęto informację dotyczącą przedmiotowego zakresu programu lub innego działania, przewidywany okres realizacji, podstawowe mierniki ewaluacyjne oraz planowanego wykonawcę. 33 8.1. Szczegółowy plan i harmonogram realizacji zadań Miejskiego Programu Promocji Zdrowia i Profilaktyki Chorób Społecznych na lata 2011 - 2015 Zadanie I Cele operacyjne realizacji zadania Programy edukacyjne (promocja zdrowia i edukacja zdrowotna) Rozwijanie indywidualnych umiejętności kontroli zdrowia i propagowania zdrowego stylu życia wśród dorosłych mieszkańców Tarnowa. Dostarczenie wiedzy w zakresie poprawnych zachowań i postaw zdrowotnych u dzieci, młodzieży i dorosłych. Zakres szczegółowy 1. „Działania edukacyjne w zakresie transplantacji i dawstwa szpiku kostnego oraz pozyskiwanie honorowych dawców szpiku kostnego” Przedmiot zadania 2. ”Kształtowanie prozdrowotnych postaw u przyszłych rodziców” Prowadzenie kampanii propagującej dawstwo szpiku. Prowadzenie badań krwi potencjalnych dawców (kl.I i kl.II). Pomoc osobom chorym poszukującym dawców szpiku. Prowadzenie edukacji zdrowotnej skierowanej do przyszłych rodziców lub kobiet oczekujących dziecka w ramach „szkół rodzenia” oraz poradni dla kobiet w ciąży z zakresu profilaktyki przeciwpróchniczej i profilaktyki antynikotynowej. Propagowanie nawyków i zachowań sprzyjających zdrowiu kobiety i małego dziecka w ramach spotkań edukacyjnych Lata realizacji Mierniki ewaluacyjne 2011 - 2015 2011 - 2015 Wykonawca Realizacja celu programu Liczba przebadanych osób w obu klasach Wykorzystanie środków finansowych Organizacja pozarządowa* Realizacja celu programu Ilość wykonanych wykładów Liczba uczestników szkoły Badanie wiedzy uczestników (przed i po) Wykorzystanie środków finansowych Podmioty ochrony zdrowia** 34 3. „Podnoszenie świadomości zdrowotnej kobiet w zakresie raka szyjki macicy” 4. „Kampania edukacyjna promująca zasady racjonalnego stosowania antybiotyków i innych leków” Prowadzenie edukacyjnych zajęć poglądowych zakresie przedmiotu programu tj. propagowanie wykonywania badań cytologicznych, edukacja w zakresie raka szyjki macicy, informacja o szczepieniach przeciwko HPV w miejscu nauki lub pracy Opracowanie, druk i kolportaż materiałów edukacyjnych Prowadzenie programów edukacyjnych we współpracy ze środkami przekazu (radio, telewizja kablowa), Organizacja konferencji prasowej poświęconej profilaktyce raka szyjki macicy Realizacja działań edukacyjnych skierowanych do mieszkańców miasta – propagowanie założeń Narodowego programu ochrony antybiotyków wśród mieszkańców miasta oraz pracowników ochrony zdrowia. Rozpowszechnianie materiałów edukacyjnych informujących o działaniu antybiotyków i niebezpieczeństwie oporności (w placówkach ochrony zdrowia, zakładach pracy, instytucjach publicznych, organizacjach pozarządowych itp.), zamieszczanie odpowiednich informacji na dostępnych stronach internetowych, organizowanie wystaw tematycznych, zamieszczanie artykułów prasowych dotyczących powyższej problematyki w lokalnych czasopismach, szkolenia pracowników ochrony zdrowia i inne. 2011 - 2015 2011 - 2015 Realizacja celu programu Ilość wykonanych wykładów Liczba uczestników Ocena poziomu zdobytej wiedzy (ankieta) Wykorzystanie środków finansowych Liczba kobiet, które wykonały badanie cytologiczne Realizacja celu programu Liczba przygotowanych i rozprowadzonych materiałów edukacyjnych Liczba innych działań promocyjnych oraz możliwa do oceny liczba odbiorców Podmioty ochrony zdrowia** Urząd Miasta Tarnowa 35 Zadanie I Cele operacyjne realizacji zadania Programy edukacyjne i profilaktyczne (prewencja pierwszej fazy) Rozwijanie indywidualnych umiejętności kontroli zdrowia i propagowania zdrowego stylu życia wśród dorosłych mieszkańców Tarnowa. Dostarczenie wiedzy i nauczenie technik profilaktycznych w zakresie poprawnych zachowań i postaw zdrowotnych u dzieci i młodzieży. Zapobieganie najczęściej występującym chorobom zakaźnym w populacji zwiększonego ryzyka. Promowanie wiedzy o zdrowiu psychicznym i zapobieganie zaburzeniom psychicznym. Zakres szczegółowy 1. „Program ochrony narządu żucia u dzieci do 6. roku życia uczęszczających do żłobków i przedszkoli na terenie miasta Tarnowa” Przedmiot zadania Prowadzenie edukacji dla rodziców w zakresie poprawnych zachowań żywieniowych i higienicznych w obrębie narządu żucia w żłobkach i przedszkolach, Prowadzenie instruktaży higieny jamy ustnej u dzieci w przedszkolach oraz nauka szczotkowania zębów u dzieci w żłobkach, Wykonanie egzogennej profilaktyki fluorkowej u dzieci przedszkolnych, badania przeglądowe w grupie 4-latków i 6latków - wymiennie Lata realizacji Mierniki ewaluacyjne 2011 - 2015 Realizacja celu programu Wyniki badań przeglądowych Liczba dzieci objętych instruktażami higieny Liczba dzieci objętych pełną ilością sesji fluoryzacyjnych Liczba zębów z próchnicą u 4. i 6. letnich dzieci objętych programem w okresie 5 letnim Wykorzystanie środków finansowych Ocena skuteczności interwencji Wykonawca Podmiot ochrony zdrowia** 36 2. „Program szczepień ochronnych w populacji zwiększonego ryzyka – szczepienia przeciw grypie u kobiet i mężczyzn od 65 roku życia” wykonanie szczepień przeciw grypie ze szczególnym uwzględnieniem podopiecznych MOPS, pensjonariuszy DPS 2011 - 2015 3. „Program profilaktyki zakażeń pneumokokowych w grupie wcześniaków zamieszkałych na terenie miasta Tarnowa” 4. „Promocja zdrowia psychicznego i przeciwdziałanie zaburzeniom psychicznym wśród mieszkańców miasta Tarnowa” wykonywanie szczepień ochronnych przeciw pneumokokom w grupie wcześniaków urodzonych w latach 2010 – 2015 zamieszkałych w Tarnowie. Szczepienia będą wykonywane wyłącznie u dzieci nie objętych obowiązkowym Kalendarzem Szczepień. W przypadku zmian w obowiązkowym Kalendarzu Szczepień program będzie realizowany do wygaszenia szczepień rozpoczętych. W zależności od zmian mogą zostać rozważone szczepienia w innych grupach ryzyka nie objętych szczepieniami np.: w żłobkach. Promowanie zdrowia psychicznego za pomocą działań edukacyjnych dostarczających wiedzy i umiejętności potrzebnych do prawidłowego rozwoju psychospołecznego dzieci i młodzieży oraz kształtowania zachowań korzystnych dla zdrowia psychicznego osób dorosłych (prowadzenie kampanii informacyjnych za pośrednictwem lokalnych mediów, opracowanie i rozpowszechnienie materiałów edukacyjnych, 2011 - 2015 2011 - 2015 Realizacja celu programu Liczba osób zaszczepionych z uwzględnieniem podopiecznych MOPS i DPS Wykorzystanie środków finansowych Liczba zachorowań na grypę sezonową Podmiot ochrony zdrowia** Realizacja celu programu Liczba zaszczepionych dzieci Epidemiologia zakażeń pneumokokowych Podmiot ochrony zdrowia** Realizacja celu programu Liczba osób objętych działaniami programu Badanie wybranych grup populacyjnych w 37 prowadzenie warsztatów edukacyjnych) Prowadzenie szkoleń dla wybranych grup społecznych. Organizacja wykładów otwartych dotyczących zdrowia psychicznego. 5. „Edukacja i promocja stylu życia przeciwdziałającego rozwojowi chorób żył kończyn dolnych i udarów mózgowych” Prowadzenie działań edukacyjnych skierowanych do mieszkańców miasta, szczególnie do grup ryzyka np. osób prowadzących siedzący tryb życia, osób starszych, otyłych itp. Propagowanie odpowiednich ćwiczeń, ruchowych usprawniających krążenie żylne możliwych do wykonania w pracy i w domu. Zapoznanie z rodzajami aktywności ruchowej oraz zachowań nasilających niekorzystny objawy i dolegliwości chorobowe. Nauka zachowywania odpowiedniej pozycji ciała w czasie pracy wykonywanej na siedząco. Nauka wykonywania samodzielnych pomiarów RR i postępowania w przypadku podwyższonych wartości. Propagowanie zmiany stylu życia osób z uzależnieniami – minimalna interwencja antynikotynowa, unikanie nadmiernego spożycia alkoholu. Propagowanie odpowiednich nawyków żywieniowych. Wykonywanie okresowych badań poziomu cukru i poziomu cholesterolu (np. w ramach badań przesiewowych w kierunku wczesnego 2013 - 2015 kierunku oceny poziomu wiedzy (przed i po edukacji) Ilość przygotowanych materiałów edukacyjnych Wykorzystanie środków finansowych Realizacja celu programu Liczba osób objętych działaniami edukacyjnymi. Wykaz miejsc realizacji działań edukacyjnych Liczba osób stosujących odpowiednie zachowania zdrowotne. Ilość przygotowanych materiałów edukacyjnych Wykorzystanie środków finansowych Podmiot ochrony zdrowia** Urząd Miasta Tarnowa 38 wykrywania chorób krążenia) Przygotowanie podręcznych poradników profilaktycznych * współpraca z organizacjami pozarządowymi będzie przebiegała zgodnie z przepisami ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.) ** współpraca z podmiotami ochrony zdrowia będzie przebiegała zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U.Nr 210, poz.2135). 39 Zadanie II Programy profilaktyki wtórnej (profilaktyka drugiej fazy) Zwiększenie wykrywalności wybranych chorób nowotworowych we wczesnym stadium Niwelowanie czynników ryzyka oraz zwiększenie wczesnej wykrywalności chorób krążenia Zapobieganie najczęściej występującym zaburzeniom zdrowotnym wśród dzieci i młodzieży Wczesne wykrywanie innych chorób o charakterze społecznym Cele operacyjne realizacji zadania Zakres szczegółowy 1. „Wczesna profilaktyka raka piersi” Przedmiot zadania I etap: badania mammograficzne, II etap: Badania USG konsultacja onkologiczna, Lata realizacji Mierniki ewaluacyjne 2011 - 2015 2. „Program badań przesiewowych w kierunku wczesnego wykrywania nowotworów gruczołu krokowego oraz nowotworów jelita grubego” Badania przesiewowe mężczyzn: Konsultacja chirurgiczna wywiad, badanie per rectum, badanie kału na krew utajoną, badanie PSA Diagnostyka poszerzona w przypadkach koniecznych USG lub biopsja, kolonoskopia (za zgodą pacjenta ze środków NFZ) Badania przesiewowe kobiet: Konsultacja chirurgiczna, badanie per rectum, badanie kału na krew utajoną Diagnostyka poszerzona w przypadkach koniecznych (za zgodą pacjenta ze środków NFZ) 2011 - 2015 Realizacja celu programu Liczba kobiet objętych programem Ocena efektów końcowych programu Ocena wykorzystania środków finansowych Realizacja celu programu Liczba osób objętych programem Ocena efektów końcowych programu Ocena wykorzystania środków finansowych Wykonawca Podmiot ochrony zdrowia ** Podmiot ochrony zdrowia** 40 3. „Wykrywanie raka jajnika w populacji kobiet z grup ryzyka genetycznego” Etap I Badanie ginekologiczne, - wywiad z oceną czynników ryzyka, Etap II Badanie markera nowotworowego , Badanie USG per vagina 2011 - 2015 4. „Wczesne wykrywanie i profilaktyka chorób sercowo – naczyniowych wczesnego wykrywania miażdżycy, choroby nadciśnieniowej, choroby niedokrwiennej serca oraz cukrzycy” 5. „Wczesne wykrywanie czerniaka skóry” Etap I Ocena czynników ryzyka: waga ciała, RR, aktywność fizyczna, obciążenia genetyczne, nikotynizm i inne Poradnictwo antynikotynowe Badania krwi: poziom cukru, poziom cholesterolu całkowitego, poziom HDL, LDL, trójglicerydy, fibrynogen, Etap II Diagnostyka poszerzona w razie konieczności EKG lub test obciążenia glukozą Etap I Ocena znamion skórnych metodą badania przedmiotowego Ocena występowania czynników ryzyka czerniaka skóry – wywiad lekarski rodzinny i onkologiczny Edukacja zdrowotna Etap II Ocena znamion skórnych metodą dermatoscopii Zalecenie obserwacji lub skierowanie do leczenia 2011 - 2015 2012 - 2015 Realizacja celu programu Liczba osób objętych programem Ocena efektów końcowych programu Ocena wykorzystania środków finansowych Realizacja celu programu Liczba osób objętych programem Ocena efektów końcowych programu Ocena wykorzystania środków finansowych Realizacja celu programu Liczba osób objętych programem Ocena efektów końcowych programu Ocena wykorzystania środków finansowych Podmiot ochrony zdrowia** Podmiot ochrony zdrowia** Podmiot ochrony zdrowia** 41 6. „Przeciwdziałanie uzależnieniu nikotynowemu – minimalna interwencja antynikotynowa” 7. „Zapobieganie nadwadze i otyłości oraz rozwojowi czynników ryzyka chorób krążenia u dzieci i młodzieży od 6 do 15 roku życia” Prowadzenie minimalnej interwencji antynikotynowej w pracy lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej Prowadzenie minimalnej interwencji antynikotynowej w pracy pielęgniarki i położnej Ocena stopnia uzależnienia przy użyciu kwestionariusza tolerancji nikotyny Fagerstroma Ocena poziomu motywacji do zaprzestania palenia przy użyciu testu Schneider, a także gotowości do zmiany zachowań negatywnych Budowanie motywacji do zmiany zachowania. Dostarczenie wiedzy w zakresie składu i działaniu dymu tytoniowego. Terapia psychologiczna. Informacja i zastosowanie nikotynowej terapii zastępczej u pacjentów, którzy zaprzestali palenie tytoniu. Działania w szkołach podstawowych i gimnazjalnych ) Etap I Prowadzenie działań edukacyjnych w zakresie odpowiedniego żywienia zapobiegającego nadwadze i otyłości, skierowanych do uczniów i rodziców. Prowadzenie działań edukacyjnych propagujących aktywność fizyczną dzieci i młodzieży, działania skierowane do uczniów i rodziców. Propagowanie sprzedaży żywności o niskiej kaloryczności w szkolnych sklepikach. Ocena wskaźnika BMI u dzieci i młodzieży, oraz wskazanie grupy z nadwaga i otyłością. Wykonanie kilkakrotnych pomiarów RR w grupie dzieci z nadwaga i otyłych. Przekazanie informacji rodzicom 2013 - 2015 2012 - 2015 Realizacja celu programu Liczba osób objętych programem Ocena efektów końcowych programu Liczba osób, które zaprzestały palenia tytoniu. Liczba osób, u których zastosowaną NTZ Ocena wykorzystania środków finansowych Realizacja celu programu Liczba uczniów objętych programem Liczba uczniów z nadwagą i otyłością Ocena skuteczności edukacji ankiety oceniające poziom uzyskanej wiedzy wśród dzieci i młodzieży Liczba rodziców Podmiot ochrony zdrowia** Urząd Miasta Tarnowa Podmiot ochrony zdrowia ** Urząd Miasta Tarnowa 42 Prowadzenie kampanii edukacyjnej dotyczącej problemu otyłości u dzieci i młodzieży za pośrednictwem mediów . Etap II (dzieci otyłe) Leczenie dietetyczne - opracowanie prawidłowych schematów żywieniowych dla dzieci z nadwagą i otyłością, Prowadzenie planowanej gimnastyki ruchowej przez specjalistów dla dzieci z nadwagą i otyłością (basen, sala gimnastyczna), przygotowanie zestawów ćwiczeń do domu i omówienie ich z rodzicami. Konsultacja lekarska u dzieci z wysokim wskaźnikiem BMI oraz podwyższonymi parametrami RR,( nakłonienie rodziców do podjęcia zmiany złych nawyków żywieniowych) Porady psychologiczne. Wykonanie badań dodatkowych krwi, poziom cholesterolu, trójglicerydów na zlecenie lekarza u dzieci z podwyższonymi wskaźnikami BMI i RR. zaangażowanych w realizację programu 43 Zadanie III Programy profilaktyczne i rehabilitacyjne (profilaktyka trzeciej fazy) Wspieranie podmiotów i organizacji pozarządowych realizujących działania na rzecz promocji zdrowia oraz Cele operacyjne realizacji zadania Zakres szczegółowy 1. a. b. profilaktyki w chorobach przewlekłych. Tworzenie warunków do bezpiecznego i aktywnego życia osób niepełno sprawnych, w tym dzieci, młodzieży i oraz dorosłych Rozwijanie indywidualnych umiejętności kontroli zdrowia u osób z wrodzonymi dysfunkcjami zdrowotnymi Przedmiot zadania „Ograniczanie negatywnych skutków przewlekłych chorób narządu ruchu, lub powodujących dysfunkcję narządu ruchu” w tym: ”Rehabilitacja (domowa) osób obłożnie chorych na stwardnienie rozsiane i reumatoidalne zapalenie stawów oraz inne przewlekłe schorzenia narządu ruchu” „Rehabilitacja medyczna ogólnoustrojowa poprawiająca sprawność manualną i lokomocję” Rehabilitacja osób niepełnosprawnych z tytułu przewlekłych schorzeń narządu ruchu, lub centralnego układu nerwowego Lata Mierniki ewaluacyjne 2011 - 2015 Badanie lekarskie w domach chorych Prowadzenie rehabilitacji ogólnie usprawniającej, kinezyterapia Porady psychologiczne Działania terapeutyczne i rehabilitacyjne, pozwalające na poprawę sprawności fizycznej i umysłowej w tym terapia manualna, Muzykoterapia, Terapia zajęciowa Realizacja celu programu Liczba osób objętych programem Ocena efektów końcowych programu (badanie ankietowe pacjentów), w tym efektów terapeutycznych (bad. lekarskie) Ocena wykorzystania środków finansowych Wykonawca Organizacje pozarządowe* 44 2. „Rehabilitacja psychofizyczna wtórna kobiet po mastektomii” i profilaktyka Rehabilitacja ogólnie usprawniająca, Masaż limfatyczny, Masaż tappingowy Ćwiczenia rehabilitacyjne wykonywane na basenie, Terapia psychologiczna, Edukacja zdrowotna w chorobie 2011 - 2015 3. „Przeciwdziałanie społecznemu wykluczeniu dorosłych inwalidów słuchu” Indywidualna rehabilitacja przystosowująca dorosłych inwalidów słuchu do życia społecznego i zawodowego, Terapia logopedyczna, Cykl wykładów z zakresu promocji zdrowia 2011 - 2013 4. a. b. „Diagnoza, terapia oraz rehabilitacja dzieci i młodzieży przewlekle chorych, niepełnosprawnych, w tym z niedorozwojem umysłowym” w tym: „Diagnoza i terapia dziecka autystycznego” „Rehabilitacja oraz aktywizacja społeczna dzieci i Specjalistyczna, całoroczna rehabilitacja dzieci niepełnosprawnych z powodu dysfunkcji ośrodkowego układu nerwowego, zaburzeń o podłożu psychicznym, oraz narządów zmysłu. Specjalistyczna terapia rehabilitacyjna w zakresie rewalidacji i rehabilitacji ruchowej, Terapia psychologiczna i pedagogiczna Terapia logopedyczna Dogoterapia lub hipoterapia Specjalistyczna terapia rehabilitacyjna w 2011 – 2015 Realizacja celu programu Liczba osób objętych programem Ocena efektów końcowych programu Ocena wykorzystania środków finansowych Organizacja pozarządowa* Realizacja celu programu Liczba osób objętych programem Ocena efektów końcowych programu Ocena wykorzystania środków finansowych Organizacja pozarządowa* Realizacja celu programu Liczba osób objętych programem Ocena efektów końcowych, w tym efektów terapeutycznych programu Ocena wykorzystania środków Organizacje pozarządowe* 45 c. d. młodzieży z mózgowym porażeniem dziecięcym” „Diagnoza i aktywizacja społeczna niepełnosprawnych dzieci, uczniów klas integracyjnych w szkole podstawowej” „Rehabilitacja dzieci i młodzieży z wadą słuchu oraz terapia sensoryczna” „Logoterapia u osób po urazach i schorzeniach neurologicznych” 5. zakresie rewalidacji psychoruchowej Terapia sensoryczna Terapia logopedyczna Terapia pedagogiczna Dogoterapia Terapia psychologiczno – rewalidacyjna z elementami stymulacji sensorycznej Terapia logopedyczna Dogoterapia Prowadzenie specjalistycznej terapii logopedyczno pedagogicznej i psychologicznej zmierzającej do rozwoju języka mowy i uwrażliwienia percepcji słuchowej u dzieci z wadą słuchu, Prowadzenie terapii sensorycznej u dzieci z zaburzeniami słuchu lub słyszących Prowadzenie specjalistycznej terapii logopedycznej u osób z zaburzeniami mowy (z powodu afazji, demencji, choroby Alzheimera, choroby Parkinsona, laryngektomii, udarów mózgowych itp.) 2011 - 2015 finansowych Realizacja celu programu Liczba osób objętych programem Ocena efektów końcowych, w tym efektów terapeutycznych programu Ocena wykorzystania środków finansowych Realizacja celu programu Liczba osób objętych programem Ocena efektów końcowych programu Ocena wykorzystania środków finansowych Organizacja pozarządowa* 46 6. „Prowadzenie działań edukacyjnych dla osób chorych na astmę oskrzelową i choroby alergiczne” prowadzenie „szkoły” dla chorych na astmę oskrzelową i inne choroby alergiczne (rehabilitacja oddechowa, instruktaż i praktyczna demonstracja w zakresie metod samokontroli i przyjmowania leków, postępowanie w sytuacjach szczególnych w przypadku zaostrzenia astmy) 2011 - 2015 Realizacja celu programu Ilość wykonanych wykładów Liczba uczestników szkoły Badanie satysfakcji uczestników Wykorzystanie środków finansowych Organizacja pozarządowa* * współpraca z organizacjami pozarządowymi będzie przebiegała zgodnie z przepisami ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873 ze zmianami.) ** współpraca z zakładami opieki zdrowotnej będzie przebiegała zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U.Nr 210, poz.2135 ze zmianami). 47 Zadanie IV Planowe działania propagujące zasady zdrowego stylu życia i pomnażania wiedzy o zdrowiu Kształtowanie polityki zdrowotnej miasta z udziałem różnych podmiotów życia publicznego, Rozwijanie indywidualnych umiejętności kontroli zdrowia i propagowania zdrowego stylu życia wśród mieszkańców miasta Tarnowa, Rozwijanie odpowiedzialności i kompetencji wspierania i troszczenia się o własne zdrowie Przedmiot zadania Lata Mierniki ewaluacyjne Wykonawca Cele operacyjne realizacji zadania Zakres szczegółowy 1. Współpraca z miastami członkowskimi w ramach przynależności do Stowarzyszenia Zdrowych Miast Polskich Uczestnictwo w szkoleniach, Uczestnictwo w corocznych konferencjach w miastach członkowskich, Przekazywanie informacji o dokonaniach miasta do Biuletynu SZMP Wymiana doświadczeń z miastami członkowskimi 2011 - 2015 Jakość omawianej problematyki. Stopień wykorzystania zdobytej wiedzy i doświadczenia w działaniach samorządu lokalnego Urząd Miasta Tarnowa 48 9. Monitorowanie Programu przebiegu oraz ocena wyników Realizacja Programu będzie monitorowana po każdym kolejnym roku realizacji przyjętych zadań oraz po zakończeniu wdrażania całego programu. Ewaluacji zostaną poddane poszczególne programy indywidualnie oraz koncepcyjne założenia programu wraz z realizacją nakreślonych celów. Kryteria i zakres ewaluacyjnych działań obejmą: ocenę strategii działań i podjętych metod wdrażania Programu, ocenę efektów bieżących i efektów odległych wdrażanych programów, w tym efektów zdrowotnych (redukcja czynników ryzyka, zachorowalność, zgony, wczesna wykrywalność, ilość uczestników programów, ilość osób skierowanych do dalszej diagnostyki itp.), ocenę działań edukacyjnych i profilaktycznych w tym realizacji celów szczegółowych wdrażanych programów, ocenę wyników bezpośrednich interwencji (wiedza, zachowania, postawy, umiejętności), ocenę ekonomicznej opłacalności w tym analizę wykorzystania środków finansowych, ocenę oszczędności z wprowadzenia programu (koszty wczesnego wykrycia choroby w stosunku do późnego zgłoszenia na leczenie). 49 50 51
