Czy myślenie i kreatywność ma płeć?

Czy myślenie i kreatywność
ma płeć?
„Rozwój gospodarczy w Europie a kreatywność
i innowacyjność kobiet”
Konferencja pod patronatem Ministra Gospodarki
Giełda Papierów Wartościowych, Warszawa, 3 kwietnia 2009 r.
Myślenie, kreatywność i płeć - Moja przygoda z
tematem, czyli czym chciałbym opowiedzieć

Czym jest płeć – a szczególnie trzecia płeć?

Jak to jest z tą płcią mózgu?

Jak to jest z tą płcią i kreatywnością – co myślą o tym
kreatywni?

Jak to jest z tym naszym myśleniem?

Jak to jest z tymi stereotypami?
Płeć? Ile tych płci jest?
Muxe,
Muxhe
Hidźra,
Indie, Goa
Ćakka,
Meksyk,
stan Oaxaca
Pendżab
Androgynia w greckiej mitologii




Eros – złotoskrzydły obojniak o 4 głowach
Afrodyta – brodaty Afrodys na Cyprze
Wenus – łysa w Italii
Dionizos – broda, piersi, dwupłciowość
Jak to jest z tymi płciami – ile ich
właściwie jest?
Można wyróżnić różne sposoby oceny płci:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Genitalna (zewnętrzne narządy płciowe);
Fenotypowa (drugorzędne cechy płciowe, np. owłosienie ciała, piersi itp.);
Genetyczna, określana na podstawie rodzaju chromosomów;
Gonadalna: jądra, jajniki lub formy obojnacze;
Germinatywna (wytwarzanie gamet, komórek płciowych);
Hormonalna (androgeny vs. estrogeny);
Mózgu (różnice w budowie mózgu determinujące płeć psychiczną);
Psychiczna - rola i własna identyfikacja (żeńska, męska,
referencyjna, androgyniczna).
9.
Preferencje seksualne, hetero, homo, bi, oraz cała gama parafilii.
Płeć mózgu – mózg płci



Rozróżnienie płci następuje około 6 - 7 tygodnia Naturalny rozwój - mózg kobiecy.
Hormony męskie (testosteron i inne) - wpływają na
rozwój mózgu, poziom 4x wyższy niż po urodzeniu. Zbyt
niski poziom - chłopiec z mózgiem kobiety lub odwrotnie.
Hormony żeńskie (estrogen, progesteron) – nadmiar
hormonu: fizycznie chłopiec , psychicznie dziewczynka, i
odwrotnie.
Mózg i różnice płci




Mężczyznom łatwiej mówić i analizować mapę - zalety mniejszego
spoidła. Niektóre funkcje mowy bardziej skupione, inne
rozproszone, ale spoidło zapewnia płynność mówienia.
”Kobieca intuicja" - lepsza integracja mózgu, kojarzenie
informacji werbalnych i wizualnych.Różnice wydają się zależeć od
poziomu estrogenów (Kimura, Hampson).
Reakcje emocjonalne u kobiet podobne dla obu półkul, u
mężczyzn silniejsze dla prawej. Kobietom łatwiej wysłowić uczucia
dzięki lepszej integracji.
Zadania abstrakcyjne u mężczyzn - głównie prawa półkula (u
kobiet obydwie); lepsze wyniki patrząc lewym okiem!
Kobiety bardziej wrażliwe na bodźce zmysłowe, informacje
niewerbalne. Mężczyźni potrzebują hierarchii i reguł ustalających
miejsce w grupie.
Uszkodzenia mózgu powodują odmienne skutki
u kobiet i mężczyzn




Podział funkcji półkul mózgowych i lokalizacja funkcji
poznawczych u kobiet nie tak wyraźna jak u mężczyzn.
Niektóre funkcje są bardziej zlokalizowane u kobiet, np.
ortografia i gramatyka.
Splenium, płat tylnej części spoidła wielkiego jest większy
u dorosłych kobiet niż u mężczyzn (widać to w MRI).
Większa integracja półkul mózgu:


U kobiet uszkodzenie lewej półkuli trzykrotnie rzadziej
powoduje problemy z mową.
Uszkodzenie prawej półkuli wpływa wyraźnie silniej na
mężczyzn.
Mózg i różnice płci
Kobiety:


Lepsze wyniki w testach
lingwistycznych
Szybciej zdobywają
umiejętności językowe, łatwiej
generują słowa.

Lepsze w testach
rachunkowych.

Zręczniejsze manualnie.


Dostrzegają ogólne
podobieństwo, brakujące
elementy.
Wykazują większą empatię,
umiejętność współdziałania.
Mężczyźni:

Lepsza orientacja przestrzenna
(rzędu 0.8s).

Szybsza rotacja mentalna.



Większa precyzja rzutów,
wrażliwość na ostry, piszczący
dźwięk
Większe zdolności
matematyczne, geometryczne
Częściej cierpią na autyzm krańcową postać męskiego
mózgu (Baron-Cohen)?
Czy kreatywność ma płeć?

Badania J.Kaufmana i J.Baera*:




2400 K i M
Samoocena 56 różnych obszarów kreatywności
Harvard Larry Summer, 2005
Wyniki:



43 z 56 obszarów różniły się znamiennie w zależności od płci –
dowód na stereotypy w samoocenie kreatywności
Mężczyźni lepsi w: uzdolnieniach mechanicznych, wymagających
wysiłku fizycznego i w sporcie
Kobiety lepsze w: kreatywnej komunikacji, nauczaniu, opiece,
wizażu i działaniach wymagających umiejętności plastycznych
(design)
* Kaufman, J. C., & Baer, J. (2005). Gender
differences in domains of self-reported creativity.
Czy kreatywność ma płeć?

Posłuchajmy – zobaczmy, co na ten
temat myślą osoby będące
zawodowo kreatywne…
Czy myślenie ma płeć?

Przegląd 80 badań nad myśleniem dywergencyjnym * (MD)
– w 50% brak różnić między płciami, w pozostałych
przewaga M nad K


Brak istotnych statystycznie różnic w:



MD = proces myślowy zakładający wiele punktów widzenia i
obejmujący liczne możliwości problemu, bez troski o
"poprawną" odpowiedź czy "logiczny" układ
Myśleniu asocjacyjnym (zwracanie uwagi na wszystkie szczegóły
sytuacji zadaniowej, kojarzenie faktów i związków)
Myśleniu ewaluatywnym (ocena i decyzja na podstawie ewaluacji
znaczenia, jakości, przydatności danej idei, obserwacji)
Brak statystycznie istotnych różnic między płciami wśród
dorosłych i nie znaczące różnice na korzyść dziewcząt wśród
młodzieży
*John Baer: Gender and Creativity, Rider University, APA August 2005
Opinie nauczycieli a kreatywność i wyniki w nauce
uczniów liceum ogólnokształcącym
Płeć ucznia i ocena zdolności przez nauczycieli
Zdolności twórcze i rezultaty w nauce w percepcji nauczycieli
100,00%
80,00%
87,50%
80%
80,00%
65,00%
73,50%
60,00%
60,00%
40,00%
35,00%
40,00%
26,50%
12,50%
20,00%
20%
20,00%
0,00%
Wysokie wyniki w
nauce
Mało twórczy i przeciętni
Niskie wyniki w nauce
Twórczy i bardzo twórczy
0,00%
Mało zdolni i przeciętni
Dziewczęta
Zdolni i bardzo zdolni
Chłopcy
Wyniki w nauce i płeć
100,00%
80,00%
89%
77,00%
60,00%
40,00%
23,00%
10,60%
20,00%
0,00%
Niskie i przeciętne
wyniki w nauce
Dziewczęta
Badania 194 uczniów
(109 K i 85 M)
klas II i III LO
Wysokie wyniki w
nauce
Chłopcy
*M.Karwowski:”Rezultaty w nauce i kreatywność uczniów różniących się zdolnościami w
percepcji nauczycieli”Annales UMCS, v.XVIII, 2005 – prezentacja wyników za zgodą autora
Tajemnica stylów myślenia a płeć*

Styl myślenia = jak się tworzy, jakie procesy umysłowe
towarzyszą kreatywności

Kobiety
Styl adaptacyjny



Dopracowanie
szczegółów
Praca u podstaw
Uwzględnianie
ważnych okoliczności

Mężczyźni
Styl innowacyjny


Burzenie
(dotychczasowych
wzorców,
rozwiązań)
Bunt, sprzeciw
* Na podst. badań M.Karwowski – APS, Warszawa
Style myślenia i kreatywność – „samorząd umysłu”
wg.R. Sternberga*
Ustroje „państwa”
- style myślenia:
Funkcje „władzy” –
style myślenia:

Monarcha

Ustawodawczy

Oligarcha

Wykonawczy

Hierarcha

Sądowniczy

Anarchista
* na podst.:E.Nęcka: „Psychologia twórczości”, GWP, Gdańsk, 2002, s.126-128 oraz
R.J.Stenberg:”Thinking style”, Cambridge, UK, Cambridge University Press, 1997