płeć mózgu - Redakcja
advertisement
Pomagam pisać prace zaliczeniowe, licencjackie, magisterskie www.redakcja-edukacja.pl Konsekwencja dysfunkcji mózgu dla procesów psychicznych człowieka w ujęciu Anne Moir i Dawida Jessel „Płeć mózgu” Wystarczy wiedza laika, aby stwierdzić, że mężczyźni różnią się od kobiet. Jednak teza postawiona przez Anne Moir i Dawida Jessel, autorów książki „Płeć mózgu. O prawdziwej różnicy między mężczyzną a kobietą” wymagała potwierdzenia naukowego, ale wymagała będzie jeszcze wielu zmian w mentalności społecznej, aby została przyjęta bez emocji przez laików. Teza ta brzmi: „Płcie są od siebie odmienne, ponieważ mózgi kobiet i mężczyzn różnią się od siebie. Mózg, narząd najważniejszy dla ludzkich emocji, jak i działań, jest u nich skonstruowany odmiennie. Przetwarza on informacje w różny sposób, co daje w efekcie odmienne postrzeżenia, preferencje, zachowania.”1 Autorzy książki nie zajmują się zawodowo ani medycyną, ani naukami pokrewnymi. Anne Moir jest z wykształcenia genetykiem, ale pracuje jako dziennikarka radiowa i telewizyjna w Londynie. David Jessel natomiast jest również dziennikarzem, pracującym w Londynie, autorem programów BBC. Postawiona przez nich teza, poparta licznymi badaniami wielu naukowców jest dość wstrząsająca ze społecznego punktu widzenia, 1 A. Moir, D. Jessel: Płeć mózgu, Warszawa 1997, s. 11. 2 toteż autorzy zdawali sobie sprawę z jej niepopularności. Starali się bowiem zburzyć mit, że kobieta i mężczyzna mogą się wymienić rolami, gdyż są pod każdym względem tacy sami. Budowa mózgu wpływa na to, jak człowiek myśli, uczy się, postrzega świat, odbiera zapachy, czy odczuwa, a ponadto wpływa na to, jak człowiek kocha i uprawia miłość, walczy, odnosi sukcesy lub porażki. Niemowlę przychodzące na świat nie jest „tabula rasa”, jak sadzono przez wieki, ale posiada już swój męski lub kobiecy umysł, który wykształcił się w łonie matki2. Mózg dziecka w łonie matki zaczyna się kształtować wedle męskiego lub kobiecego wzorca już w sześć lub siedem tygodni po poczęciu. Przez pewien okres czasu przypuszczano, że o płci decydują tylko geny, ale tak jednak nie jest. Płeć dziecka zależy również od hormonów – a zatem dziecko ukształtuje się pod względem płci tylko wówczas, gdy obecne będą hormony męskie (płeć męska). W przypadku płci żeńskiej wpływ ma nieobecność hormonów męskich. Przez pierwsze tygodnie życia płód ma całe podstawowe wyposażenie, a więc zawiązki jajowodów, nasieniowodów itd., co umożliwia rozwój w każdą z dwu form płci. Z upływem tygodni geny zaczynają przesyłać komunikaty, a jeśli procesy przebiegają normalnie, to według projektu XY płód rozwija się w chłopca, a chromosomy spowodują rozwój gonad w jądra. Tożsamość mózgu również kształtuje się po pewnym czasie. Jeśli zatem płód jest genetycznie żeński, podstawowy schemat mózgu nie ulega żadnym zasadniczym zmianom. Dla wykształcenia mózgu płci męskiej potrzebne jest natomiast działanie o radykalnym charakterze. Proces ten jest rezultatem tego samego zjawiska, które determinuje zmiany fizyczne – działania hormonów3. 2 3 Por. tamże, s. 33. Por. tamże, s. 37-38. 3 Relacja jaka zachodzi pomiędzy mózgiem a zachowaniem organizmu jest obecnie znana, najwięcej zaś kontrowersji wywołuje przeprowadzanie dowodów na to, że zmiany w zachowaniu organizmu kobiet i mężczyzn powstają pod wpływem różnicy mózgu. Wiadomo, że lewa strona mózgu odpowiada głównie za sprawności werbalne i za szczegółowe, uporządkowane przetwarzanie informacji, a także za logiczne, uporządkowane procesy myślowe. Stąd mówienie, pisanie, czytanie są w znacznym stopniu pod kontrolą lewej półkuli mózgowej. Dlatego uszkodzenia tej półkuli wywołują problemy językowe. Prawa półkula natomiast jest centrum informacji wizualnych i relacji przestrzennych, dlatego uszkodzenie tej półkuli powoduje utratę poczucia kierunku. Ponadto prawa strona odpowiada za odbiór „ogólnego obrazu”, a więc podstawowych kształtów i wzorów. Kontroluje abstrakcyjne procesy myślowe i niektóre reakcje emocjonalne4. Autorzy książki Płeć mózgu zebrali materiał, aby wykazać jaka relacja zachodzi pomiędzy mózgiem kobiety i mężczyzny a ich organizmami oraz odpowiedzieć na pytanie - dlaczego istnieją różnice. Stwierdzili, że sprawność w określonej dziedzinie zależy od tego, w jakim stopniu odpowiedni obszar mózgu jest wyraźnie przeznaczony do pełnienia określonej funkcji, a więc czy funkcja mózgu jest skupiona, czy też rozproszona. „I kobiety – podali – i mężczyźni osiągają lepsze wyniki w umiejętnościach, które kontrolowane są przez specyficzny obszar mózgu – ale w mózgach każdej z płci odmienne obszary przeznaczone są dla poszczególnych dziedzin aktywności.”5 W schemacie męskim więcej funkcji kontrolowanych jest przez specyficzny tylko dla danej funkcji obszar mózgu, co sprawia, że mężczyźni nie rozpraszają się tak szybko zbytecznymi informacjami. Z kolei istnieje możliwość przekroczenia 4 5 Por. tamże, s. 58-60. Tamże, s. 63-64. 4 pojemności mózgu nadmiarem informacji. dzieje się to szczególnie wtedy, gdy te same czynności kontrolowane są przez ten sam obszar mózgu. Dlatego na przykład kobiety maja słabszą orientację przestrzenną, ponieważ jest ona u kobiet kontrolowana przez obie półkule. Kontrolujące ją obszary pokrywają się częściowo z obszarami kontrolującymi inne czynności. Przewagę kobiet w testach językowych również można wyjaśnić różnicami w budowie mózgu. Wszystkie umiejętności językowe związane z gramatyką, ortografią i pisaniem mieszczą się u kobiet w wyraźnie wyodrębnionym obszarze lewej półkuli. U mężczyzn zaś rozłożone są w przedniej i tylnej części mózgu, a zatem musi on użyć więcej wysiłku w zdobycie tych umiejętności. Ważnymi różnicami w funkcjonowaniu mężczyzny i kobiety są reakcje emocjonalne, u kobiet obecne w obu półkulach, a u mężczyzn skoncentrowane tylko w półkuli prawej. Może to powodować, że kobiecie jest trudniej oddzielić emocje od rozumowania właśnie ze względu na sposób, w jaki zorganizowany jest jej mózg. Ponadto strona emocjonalna mózgu jest lepiej połączona ze stroną werbalną, co powoduje, że kobieta potrafi wyrazić swoje uczucia słowami6. Odmienności w zachowaniach organizmu mężczyzny i kobiety ze względu na różnice mózgu zostało w omawianej książce podanych wiele. Autorzy uczynili to w sposób popularno-naukowy, starając się wykorzystać wiedzę medyczną do celów psychologicznych i społecznych. Dlatego swoje teoretyczne rozważania oparli na wielu przykładach. Najciekawsze są jednak refleksje autorów dotyczące podziału ról kobiecych i męskich ze względu na różnice zachowania organizmu. W związku z różnicą mózgu występują różnice w możliwościach szkolnych dzieci. Dziewczynki bowiem szybciej się uczą czytać niż chłopcy. Przez długi czas uważano, że czytanie polega na odczytywaniu 6 Por. tamże, s. 64-69. 5 symboli wizualnych, ale w kocu dowiedziono, że podstawę czytania 6 stanowi nie widzenie, lecz słyszenie. To zaś, podobnie jak w nauce mówienia, powoduje, że struktura kobiecego mózgu daje dziewczynkom przewagę. Podobnych przykładów podawanych przez autorów można byłoby podawać wiele. Wszystkie są bardzo ciekawe, pozwalają na poczynienie szeregu refleksji. Przede wszystkim nasuwa się myśl o tym, że znajomość możliwości i wpływu półkul na zachowania organizmu potrzebna jest nauczycielom. W wielu przypadkach wiedza ta mogłaby się bowiem przydać w praktyce podczas procesu nauczania. Znajomość możliwości mózgu mężczyzny i kobiety umożliwiłaby adekwatne wprowadzanie wiedzy oraz dostosowanie metod jej podawania. Ponadto należałoby się zastanowić nad tym, czy szkoły koedukacyjne zdają egzamin, jeśli istnieją wyraźne różnice pomiędzy możliwościami percepcyjnymi dziewcząt i chłopców. Być może należałoby powrócić do dawnego układu szkół męskich i żeńskich. Nie chodzi tu o dyskryminację, ale wykorzystanie wszystkich możliwości dziecka. We wprowadzanej obecnie reformie oświatowej ten aspekt zupełnie nie był brany pod uwagę. Tymczasem podział programu na zajęciach techniki w szkole, na tzw. męski i dziewczęcy (chłopcy roboty stolarskie, a dziewczęta kucharskie) wcale nie jest adekwatny. Myślę, że powinno się brać pod uwagę różnice pomiędzy zachowaniem mężczyzn i kobiet spowodowane różnicami struktury mózgu w procesie nauczania. Jednak wydaje mi się, że znajomość tych różnic ważna jest również w późniejszym okresie życia człowieka, a mianowicie w małżeństwie, na co zwracają uwagę autorzy książki. Wiedza z omawianego zakresu powinna się zatem znaleźć w przedmiotach dotyczących przygotowania do życia w rodzinie. Człowiek dorosły musi bowiem znać możliwości swojego życiowego partnera, aby wiedział co można zmienić, a co trzeba zaakceptować. 7 Lektura książki „Płeć mózgu” jest dobrym bodźcem do szerokich refleksji, zarówno o szkolnictwie, jak i o życiu prywatnym. Wydaje mi się, że zaprezentowane przez autorów hipotezy można zweryfikować pozytywnie, gdyż podane przykłady są racjonalne i sprawdzalne. Wiele z nich mogłam zaobserwować we własnym życiu prywatnym, jak i w pracy zawodowej. Jeśli nawet w niektórych przypadkach wystąpiłyby kontrowersje, to jednak ogólny zarys tezy autorów jest według mnie prawdziwy. Pomagam pisać prace magisterskie www.redakcja-edukacja.pl zaliczeniowe, licencjackie,
