PPG wyklady - Środowiskowe uwarunkowania gospodarowania

PPG wyklady.doc
(251 KB) Pobierz
WYKŁAD 1
Gospodarowanie w środowisku bardzo blisko wiąże się z działaniami na rzecz ochrony środowiska.
Technologie nie zaspokajają naszych potrzeb, ale je zwiększają. (nowe potrzeby -> nowe zasoby)
jesteśmy świadkami tego jak okradamy przyszłe społeczeństwa nie myśląc o przyszłych pokoleniach.
Gdzie jest kres rozwoju?
SYSTEMY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO. PODSTAWOWE PODSYSTEMY.
Świat, który nas otacza stanowi 1 wielki system. Cechą wspólną podsystemów jest to, że składają
się na nie wzajemne powiązania i oddziaływania, co ma konsekwencje dla gospodarowania
człowieka. Siły powiązań są zróżnicowane pod względem ilościowym, jakościowym i przestrzennym.
W różnych miejscach te powiązania mają różną jakość, siłę itp.
ATMOSFERA
Powłoka gazowa kuli ziemskiej. Dolną granicą jest powłoka Ziemi a kończy się w górnych warstwach
Stratosfery. Górna granica kończy się na 80km i dalej przechodzi w Jonosferę, górna granica
teoretycznie nad równikiem 42km, nad biegunami 28km. Aż 99% masy atmosfery, którą szacuje się
na 151 150 bilionów ton co stanowi zaledwie 0,000 001 części masy Ziemi mieści się w dolnej
warstwie atmosfery do wysokości 36km. Składnikami atmosfery są: azot 78%, tlen 21%, a pozostały
1% to różne gazy. Gdyby atmosferę ścisnąć aby tworzyła warstwę o gęstości fizycznej wody to
grubość atmosfery wynosiła by zaledwie 10m.
TROPOSFERA
To najniższe piętro atmosfery, która sięga od powierzchni Ziemi do 11km, ma zasadnicze znaczenie
dla życia na Ziemi. Troposfera skupia 79% masy atmosfery. W umiarkowanych szerokościach sięga
10-11km a nad biegunami 8km, nad równikiem 16km. Spadek temperatury wraz z wysokością o ok.
0,5 0C/ 100 m. stąd w górnej granicy troposfery temp wynosi ok. – 50 0C. Dla powłoki krajobrazowej
troposfera ma zasadnicze znaczenie. Tu powstają chmury, deszcz, ruchy poziome i pionowe
powietrza, kształtują się wyże i niże i podstawowe cechy klimatu. Pod wpływem stałego mieszania
się mas powietrza skład podstawy gazów w troposferze jest stały. Bardzo ważny jest stosunek tlenu
i azotu. Prawie cały tlen w troposferze jest produktem czynności życiowych roślin zielonych.
Części składowe: O2 potrzebny do życia, CO2 przepuszcza promienie słoneczne z kosmosu jednak
chroni jednocześnie Ziemię przed wypromieniowaniem cieplnym (ociepla Ziemię). Nadmiar CO2
prowadzi do efektu cieplarnianego, stanowi materiał niezbędny do budowania tkanki roślinnej. HO2
w postaci pary wodnej, ogrzewa Ziemię i reguluje cyrkulację wilgoci w obiegu. HO2 stanowi bardzo
ważną rolę w obiegu wody. Brak stadium pary wodnej znacząco zmieniłoby życie na Ziemi. Pył
zawieszony w powietrzu – powoduje powstawanie kropli deszczu a także wywiera wpływ na
natężenie promieni słonecznych docierających do Ziemi.
STRATOSFERA
Do 80km różni się od troposfery ponieważ w stratosferze jest warstwa ozonowa, która chroni Ziemię
przed promieniowaniem. Zabójcza fala -> 0,23 µ jest nieprzepuszczalna przez warstwę ozonową.
HYDROSFERA
Woda jest źródłem życia. wody oceanów, mórz i wody lądowe. Najdalsze granice hydrosfery sięgają
do górnych warstw troposfery (chmury pierzaste 10-11km). Dolna granica sięga natomiast ok. 12km
w głąb. Do 12km woda występuje w postaci ciekłej. Poniżej 12km mamy do czynienia z roztworami
kwasowymi.
Dla gospodarki człowieka podstawowe znaczenie ma ta część, która jest związana z wodami
lądowymi, podziemnymi i jeziorami.
WODY PODZIEMNE
Wody nad lądem (opadowe)
1) Natychmiastowe parowanie
2) Spływ do obniżeń terenu (zasilenie rzek i jezior)
3) Pozostaje w górach (lodowce, wieczne śniegi)
4) Wsiąkanie do ziemi i włącza się w obieg wód krążących pod powierzchnią.
Jeziora bezodpływowe i rzeki tracą wodę prawie wyłącznie przez parowanie. A jeziora i rzeki
odpływowe prowadzą HO2 do oceanów. Rzeki „nawadniają kraj” w rzeczywistości odwadniają
przestrzeń bo drenują odprowadzając wodę do oceanów. Rolę czynnika nawadniającego odgrywają
wody podziemne bardziej niż rzeki. Istnienie wód podziemnych przyczynia się do regulowania wód
w przyrodzie.
Znaczenie wód podziemnych:
1) Źródło zasilania roślin
2) Regulacja krążenia wód w przyrodzie
3) Zasilanie rzek
4) Rozpuszczanie substancji mineralnych w glebie
5) Przemieszczanie minerałów w przyrodzie (stwardnienie warstw mineralnych, wspomaganie
procesów chemicznych).
Rzeka w punktu widzenia gospodarczego spełnia wiele funkcji. Posiada wiele funkcji: górny
(najintensywniejsza praca rzeki, erozja), środkowy i dolny (zdolność osadzania). Rzeka jest nie tylko
tworem klimatu, ale także funkcją klimatu, ponieważ jej powstawanie i życie rzeki pozostaje w ścisłej
zależności wobec klimatu. Rzeki są produktem klimatu ich dorzeczy.
JEZIORA
Masy wody zajmujące niecki w lądzie w bezodpływowym terenie. Jeziora mają zawsze swój kierunek,
ustępuje (?) lądami -> płaska przestrzeń, równina. Ogromna liczba jezior, szczególnie na półkuli
północnej. Najgłębsze są jeziora tektoniczne. Są też jeziora wulkaniczne (w kraterach, w Górach
Skalistych, we Włoszech, Averno, zwykle okrągła forma), lodowcowe, przybrzeżne (lagunowe) –
Łebsko, krasowe (w wyniku wietrzenia chem. skał wapiennych w Chorwacji), słodkowodne
(najwięcej) i słonowodne (w USA, M. Martwe). Najgłębsze - Bajkał 1700m głębokości (tektoniczne),
przemysł drzewny w pobliżu.
Znaczenie jezior dla gospodarki jest bardzo ważne, zbiorniki wody słodkiej, woda dla przemysłu,
istotny wpływ na tworzenie cech klimatu.
BAGNA
To końcówka ewolucji jezior, 1 700 000 km2 ponad połowa jest w Azji, w Europie ok. 60mln ha w
Ameryce północnej 17mln ha. Za około 45tys lat jezioro Genewskie (wg innego opracowania
Wiedeńskie), Badeńskie mogą przekształcić się w bagna. Bagna emitują dużo metanu, który zawiera
chlor – są szkodliwe.
LITOSFERA
Jeszcze 150 lat temu uważano, że płynne wnętrze kuli ziemskiej jest bardzo płytka. Tak naprawdę
sięga do 2900km. Materiał we wnętrzu Ziemi jest w postaci stałej (charakter skały). Na 50-60km jest
powierzchnia oddzielająca 2 strefy o różnych właściwościach fizycznych (strefa nieciągłości).
Twierdzi się, że powyżej 60km skały są podobne do tych na powierzchni. Skorupa ziemska ma ok.
50km głębokości. Litosfera składa się w kilku warstw: skorupa, płaszcz, jądro.
SKORUPA – skały osadowe (płytka) ingresja morska
- skały krystaliczne (granity, bazalty)
PŁASZCZ – 3000 km
- skały krzemowe (SiAl)
JĄDRO ZIEMI – związki metali w stanie płynnym: 3-4mln atmosfer
0,010C w głąb Ziemi podwyższa się temp dla każdego metra.
WYKŁAD 2
BIOSFERA
To ożywiona część powłoki ziemskiej (flora + fauna) szata roślinna kształtuje krajobraz nadaje wygląd
i go różnicuje przez charakter roślinności. Roślinność występuje na lądach. (Antarktyda
rozczytałyśmy)
(jeśli się
wyjątki jakieś porosty). Ekstremalne warunki to i tak porosty, mchy i pustynie – tysiąc
gatunków roślinności na Saharze. Prawdopodobnie w Takla Makau
(w Chinach –google prawde Ci powie jak się doczytać nie można)
nie ma roślinności. W górach nawet do 6tys metrów kwitną rośliny. Także w hydrosferze są rośliny,
najwięcej: zimne wody morskie (brunatnice nawet do 200m głębokości).
Ważnym składnikiem środowiska mórz jest plankton. Największe skupiska planktonu to M.
Sargassowe ok. kilku metrów głębokości. Podobne ilości planktonu zalegają w górnym Nilu.
Znaczenia szaty roślinnej w środowisku. Ważny czynnik rzeźbotwórczy. Obszary bez roślinności są
narażone na ułatwioną erozję i spływ wód. (ukształtowanie terenu)
Roślinność leśna spełnia rolę retencyjną. Spływ wód z powierzchni leśnych jest niewielki albo nie
zachodzi, rzeki wypływające z lasów niosą niewiele zawiesiny.
Świat biosfery rządzi w świecie roślin i zwierząt. Najstarsze kultury się rozwijały tam gdzie były dobre
warunki do rozwoju rolnictwa, czyli (kiedyś) w Ameryce Łacińskiej, Pn części Ameryki Pd, Indiach,
Chinach, płw. Malajski i Mezopotamia.
Jeśli chodzi o występowanie szaty roślinnej to jest to ściśle związana z klimatem i wysokością.
CZYNNIKI ENDO I EGZOGENICZNE MAJĄCE WPŁYW NA PROCESY ZACHODZĄCE NA
POWIERZCHNI ZIEMI ORAZ ICH ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO (!)
Rzeźbotwórcza działalność sił wewnętrznych Ziemi. Wynikiem tej działalności są formy
endogeniczne i te formy ze względu na pochodzenie i rozmiary dzieli się na formy:
- planetarne
- strukturalne: pochodzenia tektonicznego, wulkanicznego
FORMY PLANETARNE
- to cokoły kontynentalne i baseny oceaniczne (Rów Mariański, Mont Everest) różnica wysokości ok.
20km. Rozmieszczenie cokołów kontynentalnych i basenów oceanicznych jest nierównomierne – pn
kontynenty, południe oceany.
FORMY STRUKTURALNE
- pochodzenia tektonicznego
W obrębie cokołów mamy:
1. Niziny – zwykle przechodzą w szelfy morskie, do 300 m n.p.m. do 200 – 300 m n.p.m., ok.
33% pow. lądów wszystkie wielkie niziny są obszarami najintensywniejszej działalności
człowieka.
2. Wyżyny (plato) – obszar wyniesiony dość wysoko w miarę płaski (Tybet), w skład wchodzą
płyty tektoniczne, obszary wyżynne, w których układ geologiczny jest pionowy, możliwe
rzeźby krawędziowe o budowie zrębowej. Kryteria wysokościowe > 300m, najczęściej
wyniesione na wyższy poziom.
3. Góry – pojedyncze lub ciągi. Pod względem wysokości: niskie (Świętokrzyskie) do 500m, 500
– 1500 średnie (Karkonosze, Beskidy), 1500 – 8848m wysokie.
- pochodzenia wulkanicznego
1. wulkany – krater + kaldera (obniżenie stożka w szczytowej części wulkanu)
Typy wulkanów:
a) Hawajski – lawa jest zasadowa, nie jest gwałtowna, wylewana, wulkany tarczowe, do 400km
średnicy tarczy wulkanu. Nie są wysokie stożki mają do 10 km wysokości bo wychodzą z
wody. Np. Manua Loa (Hawaje), Islandia -> skały bazaltowe.
b)
Stromboński – krótkie, gwałtowne wybuchy gazów, bomby wulkaniczne, kwaśna lawa,
szybko zastyga. Strome stoki nawet do 30%. Np. Nowa Zelandia.
c)
Wezuwiański – niebezpieczny, katastrofalny przebieg erupcji. Kwaśna lawa, lepka, dużo
popiołu wulkanicznego
d) Peleański – najbardziej eksplozyjny (Mont Pelle na Martynice), duża gwałtowność po dużym
okresie spokoju, na świecie jest ponad 800 obiektów, Pierścień ognisty oceanu.
Formy strukturalne w basenach oceanicznych
a. Szelfy i stoki – do 300 – 1500 km kontynentalne + ich podnóża: zanurzone części brzegowe
współczesnych kontynentów, szelfy zbudowane są z podobnych skał osadowych co
kontynenty, przechodzą w stoki kontynentalne. (np. Rafa Koralowa)
Dna basenów oceanicznych – w ich obrębie znajdują się rozległe niecki nizinne
b.
poprzedzielane grzbietami oceanicznymi 3-6 tys. km
c. Śródoceaniczne grzbiety i wały górskie – 3-5 km wysokości, łączna długość to 80tys km, duża
szerokość, przeciętnie ze skał głębinowych – bazaltowych, duże różnice wysokości a szczyty,
stanowią wyspy na oceanach
d.
Rowy oceaniczne – stanowią najgłębsze części basenów oceanicznych od 30-80km
szerokości, 300 – 5000 km długości, szerokość 11km, ich pochodzenie nie jest do końca
wyjaśnione, ściany są bardzo strome 25-450.
WYKŁAD 3
Cokoły i szelfy wciąż poddawane są działaniom sił niszczących to co zostało wyniesione
(powszechne) i zasypywane to co wklęsłe. Jest to warunkowane: klimatem, trzęsieniami ziemi,
prądami morskimi.
Baseny morskie
Formy tam utworzone modelowane są przez wodę morską i siły grawitacyjne. Woda morska ma
zdolność chemicznego atakowania skał (wietrzenie chemiczne). Czynnikiem jest także ruch wody
morskiej: wybicia trzęsieniami, falowanie wody morskiej odczuwane jest nawet do 150m a prądy
morskie nawet do 250m. Skutkiem trzęsień ziemi są tsunami – fale morskie nie odczuwalne na
oceanie.
KONTYNENTY
- nierówności są niszczone na wiele sposobów
- zależy to od ułożenia, twardości skał
Grawitacja jest powszechnym czynnikiem wietrzenia i przenoszenia ciał
Klimat, woda płynąca, wiatr, śnieg i lód.
1.
Wietrzenie – atakowanie zwięzłości skały, proces warunkujący przemieszczanie i
modelowanie przez inne czynniki i przemieszczanie pokrywy zwietrzelinowej pod wpływem
siły ciężkości (wszystkie powierzchnie nachylone) i nosi nazwę degradacji lub denudacji
2.
Erozja – rozcinanie i żłobienie podłoża skalnego np. przez płynącą rzekę lub lodowiec,
uwarunkowana klimatem.
- wietrzna – ostańce na Pustyni Arizona, eoliczna
- lodowcowa – ścieranie skał po których się porusza
3.
Solucja - redukowanie masy skalnej na skutek rozpuszczającej działalności wód
powierzchniowych i podziemnych
- erozja krasowa
4. Sedymentacja – stopniowe osadzanie materiału zwietrzelinowego, deponowanie materiału w
jakimś miejscu i składowanie w innym
Wietrzenie może atakować skałę w sposób mechaniczny lub chemiczny. Czynnikami wpływającymi
na proces są:
- słońce, temp
- woda – zależy od ilości, szybkości i jakości (składu)
- gazy – tlen atmosferyczny i bezwodnik węglowy
- świat organiczny
Oba te procesy oddziaływają wzajemnie na siebie. Rzadko działają w tym samym czasie. Wietrzenie
zależy od budowy podłoża skalnego (skały organiczne szybciej – zwłaszcza chemiczne), od
warunków orograficznych, nachylenia stoku i kierunku stoku, świata organicznego.
DENUDACJA (przemieszczanie warstwy gleby) gdzie większe nachylenie stoku tam większa
denudacja, wszystko zależy od składu przesuwanego materiału i podłoża oraz ich charakterystyki
fizycznej.
Dla gospodarki jest to ważne: nie wycina się drzew na terenach pochylonych (od 20 do 400).
W Polsce najsilniej w Karpatach i Podgórzu Karpackim, mniej w Sudetach. Osuwiska mogą
powstawać wolno lub błyskawicznie. Może to być spowodowane nadmiernymi opadami. Straty w
procesach osuwiskowych są ogromne.
EROZJA rzeki w jej górnym biegu jest najsilniejsza, ponieważ są większe opady (bo góry) woda
płynie szybciej bo większe nachylenie. Czym spadek mniejszy tym erozja jest słabsza, przechodzi
do procesu sedymentacji (?). Na odcinku środkowym erozja boczna. Kształt dna i brzegów rzeki
zależy od jej reżimu wodnego.
Od czego zależy przebieg i rozmiar erozji rzecznej?
- prędkości płynięcia wody i spadku koryta
- rodzaju ruchów wody
- ilości i jakości materiału rzecznego
- odporności podłoża
- spadku terenu i od przebiegu (kształtu) koryta rzecznego (silniejsza w wąskim i krętym korycie)
Naturalny rytm rozwoju form rzecznych zaburzają zmiany antropogeniczne np. pogłębianie koryt
rzecznych -> wzrost pojemności rzeki, to zabezpiecza doliny przed zalewaniem, doliny są słabiej
nawożone przez nawozy, wzrost koncentracji energii w korytach. Człowiek wpływa też na rzekę
poprzez regulację brzegów.
FORMY ANTROPOGENICZNE
Człowiek pełni rolę rzeźbotwórczą, tworzy nowe formy, przeobraża dawne oraz stwarza warunki,
które przyśpieszają albo spowalniają naturalne procesy rzeźbotwórcze
- bezpośrednia: kopalnictwo odkrywkowe i głębinowe, melioracja Nilu, tarasy azjatyckie, wycinanie
lasów.
W Polsce 500tys ha -> nieodwracalnie przekształcone przez człowieka
a.
Kopalnie – odkrywkowe: żelaza (Kiruna), metali kolorowych: miedzi (Andy – Chile 4 km
długości 400m głębokości), torfu, siarki, fosforytów, węgla.
b.
Kamieniołomy – małe, duże, Dolny Śląsk, marmur: Strzebin, Strzegom, karara: (biały
marmur) Włochy, nabrzeże Liguryjskie
c. Piaskownie, żwirownie, glinianki – w obszarach działalności lodowca
d. Biedaszyby – wałbrzyskie, szabrowanie węgla
e. Leje po bombach – Verdun
WYKŁAD 4
OBIEG MATERII W PRZYRODZIE
W BIOSFERZE
- przemieszczanie się pierwiastków chemicznych po określonych szlakach środowisko -> organizm
-> środowisko jest to obieg zamknięty. Cykle bio-geo-chemiczne – obieg pierwiastków w przyrodzie.
Mechanizm tych cykli przedstawia się:
- substancje chemiczne przedostają się ze środowiska do tkanek roślin i zwierząt, a po śmierci tych
organizmów trafiają z powrotem do środowiska. Krążenie składników pokarmowych jest to konieczne
do życia istot żywych. Mamy ponad 100 pierwiastków w przyrodzie. 60 wśród nich jest potrzebne do
życia organizmów. Wszystkie przemieszczają się w przyrodzie a krążą według 3 podstawowych cykli
bio-geo-chemicznych.
1. obieg wody
2. obieg typu gazowego, atmosfera lub hydrosfera jako główny składnik (najbardziej dynamiczny i
wrażliwy na gospodarkę) CO2 i O2
3. obieg typu sedymentacyjnego, zbiornikiem jest litosfera, skorupa ziemska.
Lokalny wzrost produkcji CO2 jest szybko wyrównywany przez ruchy powietrza, dzięki węglanom w
morzach lub fotosyntezie ( ->O2) Gdyby ludzie nie produkowali CO2 to rośliny zużyłyby CO2 w ciągu 1
roku.
Tylko cykle H2O, O2, N2, i C są istotne dla życia człowieka. Na obiegi H2O i pierwiastków często działa
człowiek. Cykl krążenia materii nigdy nie jest w pełni zamknięty (odpływ, parowanie, erozja,
uchodzenie gazów) część jest wynoszona lub deponowana. Człowiek uruchomił nowe cykle w sferze
geologicznej. Obiegi wywołane przez człowieka mają acykliczny charakter. Procesy te mogą
doprowadzić do znaczących zmian.
OBIEG WODY
Najważniejsza i najruchliwsza substancja w przyrodzie. Mały i duży obieg wody. Mały: parowanie
wody z powierzchni oceanów -> masy powietrza nad kontynenty (kondensacja) opady deszczu na
lądy np. deszcze w krajach tropikalnych.
Duży obieg: parowanie i opad w obrębie oceanów
Parowanie + opad + wsiąkanie + odpływ w obrębie kontynentów
W dużym obiegu cząstki krążą miedzy wszystkimi ogniwami cykli;
ocean -> atmosfera -> pow. lądów -> rzeka -> ocean
H2O występuje w litosferze, atmosferze, hydrosferze w 3 stanach skupienia. Ilość wody ocenia się
na ok. 1,5mln km...
Plik z chomika:
Stefano91
Inne pliki z tego folderu:



PPG wyklady.doc (251 KB)
PUGPzŚciąga.docx (33 KB)
PUGPzZagadnień (1).docx (35 KB)
Inne foldery tego chomika:

 Finanse przedsiębiorstwa - ćwiczenia
Prawne podstawy gospodarki przestrzennej i ochrony środowiska
 Prawo administracyjne
 Regionalne i lokalne rynki pracy
Zgłoś jeśli naruszono regulamin

Strona główna






Aktualności
Kontakt
Dla Mediów
Dział Pomocy
Opinie
Program partnerski




Regulamin serwisu
Polityka prywatności
Ochrona praw autorskich
Platforma wydawców
Copyright © 2012 Chomikuj.pl