dr inż. Teresa Kupczyk - Równość szans w

Konferencja
„Kobieta w biznesie”
13 kwiecień 2012, Wrocław
Równość szans w rozwoju kariery zawodowej
mężczyzn i kobiet – diagnoza, problemy,
kierunki koniecznych zmian
dr inż. Teresa Kupczyk,
Wyższa Szkoła Handlowa we Wrocławiu
[email protected]
Równość kobiet i mężczyzn
- terminologia
O równości kobiet i mężczyzn mówimy wtedy
kiedy mają oni równe prawa w życiu rodzinnym,
politycznym, społecznym i gospodarczym, w
w szczególności mają równe prawo do kształcenia,
zatrudnienia i awansów, do jednakowego
wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do
zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania
stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania
godności publicznych i odznaczeń
[na podstawie art. 33 Konstytucji RP]
Równość kobiet i mężczyzn na rynku pracy
O równości kobiet i mężczyzn na rynku pracy
mówimy wtedy gdy są oni równo traktowani w
zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy,
warunków zatrudnienia, awansowania oraz
dostępu do szkolenia w celu podnoszenia
kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez
względu na wiek, niepełnosprawność, rasę, religię,
narodowość, przekonania polityczne,
przynależność związkową, pochodzenie etniczne,
wyznanie, orientację seksualną, a także bez
względu na zatrudnienie na czas określony lub nie
określony albo w pełnym lub w niepełnym
wymiarze czasu pracy
[na podstawie Kodeksu pracy, art. 18(3a)]
Prawo a równość płci
Niezwykle istotne dla wyrównania szans kobiet i
mężczyzn na rynku pracy ma ust. 4 art. 141
Traktatu, według którego zasada równości
traktowania nie stoi na przeszkodzie w
utrzymywaniu lub wprowadzaniu przez państwa
członkowskie specyficznych korzyści dla osób
należących do płci niedoreprezentowanej, w celu
ułatwienia im wykonywania działalności
zawodowej bądź zapobiegania niekorzystnym
sytuacjom w karierze zawodowej i ich
kompensowania.
Równość szans kobiet i mężczyzn
na rynku pracy i w biznesie
- diagnoza
www.aktywnosckobiet.pl
Wybrane sukcesy na polu równości
kobiet na rynku pracy w Unii
Europejskiej
 wskaźnik zatrudnienia kobiet w UE (grupa
wiekowa: 20 -64 lata) w latach 2000-2009 wzrósł
z 57,3 % do 62,5 % [źródło: KOM(2010) 491]
 w Unii Europejskiej na 12, 5 miliona nowych
miejsc pracy stworzonych w latach 2000 – 2009 9,8 miliona miejsc przypada na kobiety [źródło:
KOM(2010) 491]
 zwiększyła się choć nieznacznie liczebność kobiet
na stanowiskach kierowniczych
Wskaźnik zatrudnienia i bezrobocie- kobiety, mężczyźni
w wieku 20-64 lata w UE 2000-2009
Source: Eurostat, Labour Force Survey (LFS)
Wskaźnik zatrudnienia: kobiety, mężczyźni w wieku 20-64 lat, 2009
Polska: kobiety: 50,9%, mężczyźni: 66,2%
UE-27: kobiety: 62,5%, mężczyźni: 75,8%
Plany w Strategii EUROPA 2020 – 75%
Source: Eurostat, Labour Force Survey (LFS)
Wskaźnik zatrudnienia w Polsce (15 lat i więcej) według płci -III
kwartał 2011, mężczyźni: 59,5%, kobiety: 43,5%
Źródło: Aktywność ekonomiczna ludności Polski – III kwartał 2011, Główny Urząd Statystyczny
Wskaźnik zatrudnienia –kobiety, mężczyźni w wieku 25-49 lat
posiadający dzieci i bez dzieci UE-27, 2009 r.
Source: Eurostat, Labour Force Survey (LFS)
Wskaźnik zatrudnienia: kobiety, mężczyźni w wieku 55-64 lat, 2009 r.
UE-Kobiety: 37.8% Mężczyźni: 54,8%
Polska - Kobiety: 21,9% Mężczyźni: 44,3%
Source: Eurostat, Labour Force Survey (LFS)
Aktywni zawodowo wg wieku, płci i kwalifikacji (w tys.)
2007-2020, EU 25
Źródło: Future Skill Supply, CEDEFOP, s. 49
AAktywność ekonomiczna kobiet i mężczyzn w latach 1992-2020 – prognoza
Źródło: obliczenia Departamentu Analiz Ekonomicznych i Prognoz Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej na podstawie danych BAEL. Grafika
z: Kupczyk T.: Uwarunkowania rozwoju Dolnego Śląska w perspektywie roku 2020, Wyższa Szkoła Handlowa, Wrocław 2010, str. 135
W 2020 roku wskaźnik zatrudnienia w Polsce powinien osiągnąć u kobiet 47%, u
mężczyzn 56,8% . W 2020 r. maksymalna prognozowana stopa bezrobocia w
przypadku kobiet powinna osiągnąć wartość 7%, u mężczyzn około 9,4%. Źródło: Obliczenia
Departamentu Analiz Ekonomicznych i Prognoz Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej na podstawie danych BAEL.
Przedsiębiorczość a płeć
Kobiety prowadzące firmy stanowią od 1,5 do 45,4%
dorosłej populacji kobiet (na 59 gospodarek krajowych
tylko w Ganie mamy sytuację, gdzie w grupie
przedsiębiorców, jest więcej kobiet niż mężczyzn)
 gospodarki oparte na czynnikach produkcji - kobiety
stanowiły 19,9%
 gospodarki oparte na efektywności - kobiety stanowiły
9,7%
 gospodarki oparte na innowacjach – kobiety stanowiły
3,9%
[Źródło: 2010 Report: Women Entrepreneurs Worldwide, Kelley D.J., GEM 2010]
Wśród polskich przedsiębiorców kobiety stanowią około
35-37 proc. (dane różnią się w zależności od źródła), co
samo w sobie stanowi dobry wynik, także na tle innych
krajów europejskich, gdzie średnia wynosi 33% [Źródło: GUS]
Przedsiębiorczość a płeć
Źródło: 2010 Report: Women Entrepreneurs Worldwide, Kelley D.J., GEM 2010
Uczestnictwo w kształceniu wyższym (absolwenci) według płci 2009
Source: Eurostat, Labour Force Survey (LFS)
Odsetek absolwentów szkół wyższych na Dolnym Śląsku w latach
2007-2009 na kierunkach: Zarządzanie, Zarządzanie i Marketing
oraz Zarządzanie i Inżynieria Produkcji
70%
65%
60%
62%
62%
50%
40%
38%
38%
35%
mężczyżni
30%
20%
10%
0%
2007
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS
kobiety
2008
2009
Udział kobiet na stanowiskach kierowniczych i decyzyjnych (UE, Polska) 2010
Udział kobiet na stanowiskach decyzyjnych i
kierowniczych – 2009/2010
UE (%)
Polska (%)
Rządy narodowe
25
19
Parlament Europejski (członkowie wg krajów)
35
22
Parlamenty narodowe (wyższe/niższe izby)
24
20
Sądy najwyższe
31
23
Sądy najwyższe – najwyższe stanowisko
20
0
Banki Centralne
18
6
Banki Centralne – najwyższe stanowisko
0
0
Największe spółki akcyjne – członek zarządu
11
10
Największe spółki akcyjne – prezes zarządu
3
5
Udział kobiet w organach podejmujących decyzje na najwyższym
szczeblu w największych przedsiębiorstwach - 2004-2010
Source: Eurostat, Labour Force Survey (LFS)
Kobiety na najwyższym szczeblu zarządzania (CEO)
w 2011r. z listy Fortune 500 stanowiły 3,6%, z listy
Fortune 1000 stanowiły 3,6% [Catalyst Inc 2012]
Uczestnictwo kobiet w zarządach najlepszych spółek w
Polsce - LISTA 500- 2008r.
(pierwsze 500 przedsiębiorstw z Listy 2000, „Rzeczpospolita”, wyd.31.10- 2.11.2008)
mężczyźni w zarządzie
kobiety w zarządzie
Prezes Zarządu
mężczyzna
3%
11%
89%
Źródło: T. Kupczyk, 2009
97%
kobieta
Uczestnictwo kobiet w Radach Nadzorczych najlepszych
spółek w Polsce - LISTA 500- 2008r.
(pierwsze 500 przedsiębiorstw z Listy 2000, „Rzeczpospolita”, 2008)
kobiety w radzie nadzorczej
mężczyźni w radzie nadzorczej
11%
89%
Źródło: [Kupczyk, 2009]
Przewodniczący Rady Nadzorczej
mężczyzna
kobieta
5,5
%
94,5%
% kobiet w zarządach spółek – Polska na tle krajów
europejskich
50%
% kobiet w zarządzie
40%
30%
44%
20%
27%
10%
26%
18%
12%
11%
10%
9%
8%
8%
7%
7%
7%
7%
6%
2%
1%
N
or
w
eg
ia
Sz
w
ec
ja
Fi
nl
an
di
a
D
an
ia
H
ol
W
an
ie
lk
di
a
a
B
ry
ta
ni
a
Po
ls
ka
Irl
an
di
a
A
us
tr
ia
N
ie
m
cy
Fr
an
Lu
cj
a
xe
m
bu
rg
B
el
gi
Sz
a
w
aj
ca
ria
H
is
zp
an
ia
G
re
cj
a
W
ło
ch
Po
y
rt
ug
al
ia
0%
12%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: European Professional Women’s Network, “Third Biannual
EuropeanPWN BoardWomen Monitor 2008” (2008) oraz badań własnych (wyniki w Polsce na podstawie pierwszej
500 przedsiębiorstw z Listy 2000 "Rezczpospolita„, 2008r.)
Uczestnictwo kobiet i mężczyzn w najlepszych 2000 firmach w Polsce
2009 r. (2000 przedsiębiorstw z Listy 2000, „Rzeczpospolita”, 24.11.2009 r.)
– badania własne
12%
88%
5%
kobiety w zarządzie
mężczyźni w zarządzie
95%
kobieta jako prezes zarządu
mężczyzna jako prezes zarządu
Liczebność firm z kobietami w Zarządzie w 2000 najlepszych spółek z
w Polsce z Listy 2000, „Rzeczpospolita”, 24.11.2009 r. ( na dole w
spółkach informatycznych) – badania własne
Najbardziej innowacyjne spółki w Polsce z kobietami w zarządzie (zgodnie z
klasyfikacją najbardziej innowacyjnych firm w Polsce, „Kamertony
Innowacyjności 2008”)- badania własne
Procent kobiet zatrudnionych na stanowisku członka zarządu w
przedsiębiorstwach z listy Fortune 500 Prognoza 2083 r. (50%
udział kobiet) źródło: [Kupczyk, 2009]
Procent kobiet zatrudnionych na stanowisku Dyrektora
Naczelnego (CEO’s) w przedsiębiorstwach z listy Fortune 500 –
Prognoza 2089 (20% udział kobiet). 50 procentowy udział kobiet
przypadł by na rok 2229 [Kupczyk, 2009]
Odpowiedzi na pytanie: Czy i jakie dostrzega Pani obecnie bariery
kobiet w karierze kierowniczej?
kobieta musi mieć znacznie wyższe kwalifikacje
i osiągnięcia od mężczyzny, by powierzono jej
najwyższe funkcje kierownicze
54%
macierzyństwo zmniejsza szanse kobiet na
stanowiska kierownicze
39%
brak elastycznego czasu pracy, możliwości
pracy na odległość, pozwalających wypełniać
funkcje rodzinne
29%
oczekuje się od kobiet- menedżerów by spędzały
w pracy ponad sześćdziesiąt godzin tygodniowo,
co znacznie ogranicza ich funkcje rodzinne
27%
w dalszym ciągu dostęp kobiet do najwyższych
stanowisk kierowniczych jest utrudniony (szklany
sufit, lepka podłoga, szklane ruchome schody,…
25%
funkcjonuje stereotyp myślenia, że na awans
kierowniczy lub podwyżkę dla kobiety zawsze
jest jeszcze czas
19%
nadal funkcjonuje stereotyp, iż mężczyzna lepiej
nadaje się do zarządzania, niż kobieta
nie dostrzegam barier
0%
Źródło: [Kupczyk, 2009]
12%
5%
10%
20%
30%
40%
50%
Odpowiedzi na pytanie: Statystyki pokazują, że kobiety stanowią mniejszość w
zarządzaniu, mają niższe zarobki i wolniej awansują. Co Pani zdaniem jest tego
przyczyną?
funkcjonuje stereotyp, według którego
mężczyźni bardziej sprawdzają się w
zarządzaniu niż kobiety
68%
mężczyźni są bardziej dyspozycyjni
45%
mężczyźni są bardziej nastawieni na
rywalizację, dominację, sukces i awans
39%
kobiety reagują zbyt emocjonalnie i są mniej
odważne
19%
nie wiem
7%
mają większą umiejętność strategicznego
myślenia, planowania i wizualizacji
przyszłości
5%
mężczyźni są skuteczniejsi (częściej i
bardziej nastawieni zadaniowo)
5%
mężczyźni mają większe umiejętności
informatyczne, co daje im przewagę
4%
0%
Źródło: [Kupczyk, 2009]
20%
40%
60%
Porównanie wpływu wdrożenia modelu gospodarki opartej na wiedzy według wskaźnika KEI
2009 na stan nierówności pomiędzy mężczyznami a kobietami występującymi w udziale kobiet
we władzach i gremiach podejmujących ważne decyzje według wskaźnika GEI 2009 - 98 krajów
(procent kobiet na stanowiskach technicznych, w rządzie, wysokich stanowiskach
biznesowych, a także w parlamencie i na stanowiskach ministerialnych)
90.00
80.00
76.4
72.85
70.00
65.61
59.97
60.00
50.00
KEI
40.00
30.00
20.00
8.54
9.24
5.65
10.00
2.99
0.00
III Grupa 32
II Grupa 33
I Grupa 33
KEI TOP 10
Źródło: Opracowanie własne na podstawie KAM2009 -The World Bank, GEI 2009 (Gender Equity Index 2009) -Social Watch
GEI
Porównanie wpływu rozwoju edukacji i zasobów ludzkich, innowacji i
ICT na stan nierówności (wskaźnik GEI) pomiędzy mężczyznami a
kobietami występującymi w udziale kobiet we władzach i gremiach
podejmujących ważne decyzje (rysunek po lewej) oraz na udział kobiet
w zarządzaniu (%) według rankingu Liderzy Biznesu (stanowiska
dyrektorów, członków zarządu, w tym prezesów i menedżerów małych
przedsiębiorstw)
Kobiety Liderzy
GEI
16.00
18.00
14.81
13.50
14.00
17.00
16.00
14.00
12.10
12.00
12.00
10.00
10.00
8.00
8.00
6.00
6.00
4.00
4.00
11.00
11.00
2.00
2.00
0.00
0.00
Edukacja i zasoby ludzkie
Innowacje
ICT
Edukacja i zasoby ludzkie
Innowacje
ICT
Źródło: Opracowanie własne na podstawie KAM2009 -The World Bank, GEI 2009 -Social Watch, Women and men in decision-making 2010
Średnio w UE kobiety zarabiają o 17,5% mniej za tą sama pracę
niż mężczyźni, różnice sięgają od 5% (Włochy) do 31% (Estonia)
Source: Eurostat .Gender Pay Gap (GPG)
Różnice w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn 2010
Ponad 60 proc. pracodawców sądzi, że w ich
firmach nie ma różnic, jeżeli chodzi o
awansowanie kobiet i mężczyzn. Jednak co piąty
przyznaje, że w jego firmie kobiety rzadziej
awansują - wynika z badań przeprowadzonych
przez rządowe Centrum Rozwoju Zasobów
Ludzkich
www.aktywnosckobiet.pl
Autorka prezentacji stawia hipotezę,
iż sytuacja kobiet na rynku pracy
nie będzie poprawiała się w perspektywie
roku 2020 w tempie deklarowanym przez
Unię Europejską, rząd polski czy samorządy
www.aktywnosckobiet.pl
Kobiety na rynku pracy i w biznesie: główne wnioski
 we wszystkich krajach na świecie udział kobiet w
rynku pracy, w tym w zarządzaniu i podejmowaniu
decyzji jest znacząco niższy, niż mężczyzn, co
oznacza ich dyskryminację i marnowanie ich
potencjału (finansujemy kształcenie kobiet w
zarządzaniu a go nie wykorzystujemy)
 rozwój zawodowy kobiet postępuje szybciej, niż
dostęp do wysokich stanowisk kierowniczych, nadal
barierą są stereotypy kulturowe, przekonania i
przesądy, przestarzały stereotyp funkcjonowania
rodziny, jak i wzorzec stanowisk menedżerskich
 wiele kobiet nie ma świadomości, że jest
dyskryminowana
Kobiety na rynku pracy i w biznesie: wnioski
 większe uczestnictwo kobiet w rynku pracy i w
biznesie może złagodzić nadchodzące problemy
demograficzne i zwiększyć wzrost gospodarczy
 brakuje w dokumentach strategicznych propozycji
działań mogących zwiększyć wykorzystanie
potencjału kobiet w rozwoju Polski i Dolnego Śląska
 postęp w obszarze równości szans kobiet i mężczyzn
na rynku pracy i w biznesie samoistnie nie nastąpi
 należy kontynuować działania na rzecz eliminacji
stereotypów i przekonań na temat kobiet i mężczyzn
w postawach polityków, pracodawców, instytucji
rynku pracy, szkół, uczelni, mediów, pracowników,
członków rodzin, w tym młodzieży i dzieci
Czy równość szans kobiet i mężczyzn nam się opłaca?
Role przypisane płciom nadal wpływają na
najważniejsze decyzje osobiste dotyczące:
 edukacji, kariery, rodzaju pracy
 rodziny i planowania potomstwa
Decyzje te wywierają z kolei wpływ na:
gospodarki, społeczeństwa i kraje
Wniosek podsumowujący:
Równość szans kobiet i mężczyzn leży w
dr inż. Teresa
Kupczyk, [email protected]
interesie
społeczeństw,
gospodarek i krajów
Dziękuję za uwagę
www.aktywnosckobiet.pl