Instrument do promowania większej równości między kobietami i
advertisement
BEZPIECZNI OD STRACHU BEZPIECZNI OD PRZEMOCY Konwencja Rady Europy w sprawie zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (Konwencja Stambulska) Instrument do promowania większej równości między kobietami i mężczyznami Wstęp Przemoc wobec kobiet jest zarówno przyczyną, jak i konsekwencją nierównego stosunku sił między kobietami i mężczyznami. Gwałt, przemoc domowa, nękanie, przymusowe małżeństwo, okaleczanie narządów płciowych kobiet, molestowanie seksualne, przymusowa aborcja i przymusowa sterylizacja to manifestacja męskiej dominacji nad kobietami. Jest to przemoc przeciwko kobietom, ponieważ są one kobietami i musi być ona uważana za przemoc strukturalną, ponieważ stanowi integralną część systemu społecznego, co objawia się w nierównowadze sił i odpowiednio w nierównych szansach kobiet i mężczyzn. Niższy społeczno-ekonomiczny status kobiet w społeczeństwie, patriarchalne postawy i zwyczajowe praktyki mające na celu kontrolowanie kobiecej seksualności przyczyniają się do utrwalania przemocy wobec kobiet. Szeroko rozprzestrzeniona bezkarność i znaczące dysproporcje w reagowaniu państwa na taką przemoc pozostawia wiele kobiet bez ochrony i bez możliwości zwrócenia się do wymiaru sprawiedliwości. W konsekwencji znaczna liczba kobiet jest wykluczona z pełnego korzystania z przysługujących im praw człowieka, rozwijania w pełni swoich możliwości i prowadzenia niezależnego życia. Przemoc wobec kobiet jest zatem największą przeszkodą dla pełnego rozwoju kobiet. W celu przełamania tego cyklu nierówności płci i ciągłego wystawiania kobiet na przemoc z powodu płci , Rada Europy przyjęła w 2011 swoją Konwencję o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, która została otwarta do podpisu w stambule w maju 2011 r. (Konwencja Stambulska). Zawarte w niej środki są mocno oparte na tezie, że przemoc wobec kobiet nie może zostać wykorzeniona bez większej równości pomiędzy kobietami i mężczyznami oraz że jedynie prawdziwa równość kobiet i mężczyzn i zmiana w dynamice sił i postaw może prawdziwie zapobiec przemocy wobec kobiet. Kluczem do zwalczania przemocy wobec kobiet nie jest kontrolowanie przestępczości. Jest nim zapewnienie, że kobiety i mężczyźni są równymi partnerami, mają takie same prawa i odpowiedzialność, takie same szanse i że ich wkład w społeczeństwo ma taką samą wartość i jest tak samo szanowany. Zastosowanie Konwencji Stambulskiej do osiągnięcia większej równości między kobietami i mężczyznami Od lat 90-tych Rada Europy, a w szczególności jej Komitet Sterujący ds. Równości Kobiet i Mężczyzn (CDEG), podjęła serię inicjatyw, by promować ochronę kobiet przed przemocą i by osiągnąć większą równość kobiet i mężczyzn. Preambuła Konwencji Istambulskiej zawiera odniesienia do tych i innych międzynarodowych standardów prawnych takich, jak te zawarte w Konwencji Narodów Zjednoczonych o Eliminacji Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet (Konwencja CEDAW). Jest to nawiązanie do silnego przywiązania Konwencji Stambulskiej do kwestii równości płci podtrzymywanej przez Radę Europy. Preambuła zawiera również przekonanie jejautorów, że „wdrożenie de jure i de facto równości kobiet i mężczyzn ma zasadnicze znaczenie dla zapobiegania przemocy wobec kobiet” oraz że „przemoc wobec kobiet jest przejawem nierównych stosunków władzy między kobietami a mężczyznami na przestrzeni wieków, które doprowadziły do dominacji mężczyzn nad kobietami i dyskryminacji kobiet, a także uniemożliwiły pełne usamodzielnienie kobiet”. Preambuła zatem stanowczo wiąże osiągnięcie równości płci z wykorzenieniem przemocy wobec kobiet. Z jednej strony autorzy stwierdzili, że przemoc wobec kobiet, w tym przemoc domowa, to wyraźny związek przemocy wobec kobiet z płcią, ponieważ jest to przemoc, której celem są kobiety, mająca na celu kontrolowanie ich, czy też ich seksualności. Z drugiej strony autorzy Konwencji uznali, że mężczyzn i chłopców również dotyczą pewne formy przemocy, o których mówi Konwencja, w szczególności przemoc domowa i że tym rodzajem przemocy należy się zająć. W konsekwencji Konwencja Istambulska pozostawia Państwom-Stronom decyzję o stopniu, w jakim zastosują one jej przepisy do mężczyzn, osób starszych i dzieci będących ofiarami przemocy domowej (zobacz Artykuł 2). W każdym wypadku Państwa-Strony są zachęcane do wprowadzania perspektywy płci społeczno-kulturowej do wszystkich swoich strategii działania, tak aby pomogło to również gejom w związkach, w których występują nadużycia czy też takim mężczyznom, którzy nie stosują się do tego, co społeczeństwo uważa za „właściwe zachowanie”. Należy zauważyć, że rozszerzanie zakresu stosowania w żaden sposób nie umniejsza koncentracji Konwencji na przemocy wobec kobiet, jako formy przemocy ze względu na płeć. Biorąc pod uwagęzwiązek pomiędzy osiągnięciem równości kobiet i mężczyzn a wykorzenieniem przemocy wobec kobiet, Konwencja zawiera liczne przepisy mające na celu podnoszenie statusu kobiet w społeczeństwie zarówno w prawie jak i w rzeczywistości. Jako od prawnie wiążących zobowiązań, oczekuje się od nich nadania impulsu do dążenia do osiągnięcia równości pomiędzy kobietami i mężczyznami na poziomie krajowym. Wreszcie przepisy te obejmują również cel niedyskryminacji kobiet, jak wymaga tego Konwencja CEDAW 1, ponieważ można je zakwalifikować do następujących trzech głównych zobowiązań zidentyfikowanych przez Komitet CEDAW w jego Ogólnym Zaleceniu Nr 25 2: 1. Uchylenie bezpośredniej i pośredniej dyskryminacji wobec kobiet w prawie Zakończenie dyskryminacji de iure wobec kobiet to podstawowy wstępny warunek, by osiągnąć prawdziwą równość kobiet i mężczyzn. Dlatego też Artykuł 1 Konwencji Istambulskiej wymienia przyczynienie się do „eliminacji wszystkich form dyskryminacji kobiet” i wspieranie „rzeczywistej równości kobiet i mężczyzn, w tym poprzez usamodzielnienie kobiet” znajdują się wśród celów Konwencji. Jest to szerszy cel osiągnięcia równości kobiet i mężczyzn, jaki autorzy chcieli osiągnąć i szerokie spectrum środków zawartych w Konwencji powinno być widziane jako wkład do tego celu. Wdrażanie różnych środków przewidzianych w Konwencji mające na celu zapobieganie przemocy wobec kobiet, ochronę jej ofiar i pociąganie do odpowiedzialności sprawców docelowo przyczyni się do przezwyciężenia dyskryminacji kobiet i większej równości kobiet i mężczyzn. W zgodzie z ustalonym celem Konwencji, Artykuł 4 paragraf 2 wymaga od Państw-Stron potępienia wszelkich form dyskryminacji kobiet i podjęcia bezzwłocznie środków, by zapobiegać wszelkiej dyskryminacji. Środki te obejmują: (a) zapisanie zasady równości kobiet i mężczyzn w prawie i zapewnienie jej faktycznej realizacji; (b) zakazanie dyskryminacji kobiet w prawie; i (c) uchylenie wszelkiego dyskryminacyjnego prawa i zaprzestania praktyk dyskryminacyjnych. Korzystanie z prawa do bycia wolnym od przemocy jest ustanowione w paragrafie 1 Artykułu 4 i jest powiązane z obowiązkiem Państw-Stron zapewnienia korzystania przez kobiety, na równi z mężczyznami, ze wszystkich praw obywatelskich, politycznych, ekonomicznych, społecznych i kulturalnych, tak jak jest to ustanowione w instrumentach ochrony praw człowieka Rady Europy, a szczególności w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i jej Protokołów oraz w Europejskiej Karcie Społecznej i innych międzynarodowych instrumentach, których są stronami, takich jak Konwencja CEDAW. Dlatego też prawo dyskryminujące kobiety i uniemożliwiające im korzystanie z przysługujących im praw człowieka musi być uchylone. Fakt, iż Artykuł 4 paragraf 2 wzywa do rzeczywistej realizacji równości pokazuje, że celem jest osiągnięcie rzeczywistej równości, a nie czysto formalnego obowiązku prawnego równego traktowania kobiet i mężczyzn. Komitet CEDAW opisał rzeczywistą równość, jako „równość efektów”, 1. Wszystkie państwa członkowskie Rady Europy są stronami Konwencji CEDAW. 2. W paragrafach 6 i 7 Ogólnego Zalecenia 25 Komitetu CEDAW wymienia się eliminację wszelkiej bezpośredniej i pośredniej dyskryminacji kobiet przez prawo, polepszenie faktycznej pozycji kobiet przez konkretne i skuteczne polityki i programy oraz potrzebę zajęcia się relacjami płci społeczno-kulturowych i stereotypami opartymi na płci społeczno-kulturowej, które dotykają kobiety zarówno poprzez akty indywidualne jak i przez prawo i struktury społeczne, jako trzy centralne obowiązki Państw-Stron Konwencji CEDAW. „przezwyciężenie zbyt małej reprezentacji kobiet i podział zasobów i sił pomiędzy kobietami i mężczyznami” 3. W Artykule 4 paragraf 2, Konwencja Stambulska potwierdza tę zasadę rzeczywistej równości i stosuje ją do zapewnienia postępu w osiąganiu równości prawnej i faktycznej z końcowym celem zredukowania przemocy wobec kobiet. 2. Polepszanie faktycznej pozycji kobiet poprzez konkretne i skuteczne polityki i programy Wypełniając obowiązek eliminacji dyskryminacji de iure, Artykuł 6 wymaga od Państw-Stron zapewnienia, by polityki i programy mające na celu likwidację przemocy wobec kobiet nie miały negatywnego wpływu na kobiety i wdrożenia szerszych strategii, które usamodzielniłyby kobiety i zwiększyły ich równość z mężczyznami. Konkretnie, od Państw-Stron wymaga się stosowania perspektywy płci społeczno-kulturowej w projektowaniu i ocenianiu środków podejmowanych w celu implementacji Konwencji i promowania polityki równości pomiędzy kobietami i mężczyznami. Ma to na celu zapewnienie, by ocena wpływu płci społeczno-kulturowej w stosunku do każdego zaproponowanego środka czy prawa była przeprowadzana na etapie planowania/przygotowywania i że ta ocena środków podjętych w celu implementacji Konwencji jest wykorzystywana do określania, czy zachodzi różnica w działaniu przepisów ze względu na płeć społeczno-kulturową. W życiu kobiet i mężczyzn jest wiele różnic, co oznacza, że rzekomo neutralne polityki i środki często mają inny wpływ na kobiety i mężczyzn. Ocenianie ich wpływu w oparciu o płeć społeczno-kulturową przed wprowadzeniem nowych środków i wyrównywanie wszelkich niezamierzonych nierówności czy efektów, jako rezultat gruntownego i wyczulonego na kwestie płci społeczno-kulturowej procesu oceny pomoże polepszyć jakość każdego środka. Chociaż Konwencja Stambulska ogranicza obowiązek testu płci społeczno-kulturowej do środków podejmowanych w związku z implementacją Konwencji, to jest to pierwszy tego rodzaju obowiązek zapisany w traktacie międzynarodowym. Jest to ważne uznanie korzyści i wagi testu płci społeczno-kulturowej oraz oceny wpływu płci społeczno-kulturowej. Miejmy nadzieję, że będzie stosowane, jako źródło inspiracji dla polityki projektowania i oceny w innych sferach. Drugi obowiązek zawarty w Artykule 6: obowiązek promowania polityk równości między kobietami i mężczyznami i usamodzielniania kobiet, polega na osiągnięciu jednego z ogólnych celów Konwencji Istambulskiej wymienionego w Artykule 1, promowania rzeczywistej równości. Jedynie dzięki rzeczywistemu przeobrażeniu szans, instytucji i systemów jest możliwe osiągnięcie znaczącej zmiany w pozycji kobiet. To wymaga wielości polityk i środków, by dać kobietom możliwość pełnego korzystania z przysługujących im praw człowieka i podstawowych wolności, by osiągnąć równość w publicznym procesie decyzyjnym, by być samodzielnymi i co ważne, zapewnićaby kobiety były wolne od przemocy. Jeśli polityki te miałyby osiągnąć rzeczywisty rezultat , zachodzi potrzeba uświadomienia sobie różnorodności sytuacji, w jakich żyją kobiety, ukształtowanych przez takie czynniki, jak: rasa, kolor skóry, religia, poglądy polityczne, czy inne, narodowość czy pochodzenie społeczne, przynależność do mniejszości narodowych, własność, urodzenie, orientacja seksualna, tożsamość płciowa, wiek, stan zdrowia, niepełnosprawność, stan cywilny oraz status migranta czy uchodźcy – wszystkie one są uznawane przez Konwencję Stambulską za podstawy niedyskryminacji. Dodatkowo polityki dotyczące równości kobiet i mężczyzn powinny się zająć źródłem przyczyn nierówności kobiet i równość rezultatów powinna być ich statutowym celem. Może to wymagać podjęcia czasowych czy specjalnych środków na korzyść kobiet, gdyż równościowetraktowanie niekoniecznie może pomóc w wyrównaniu mającej miejsce w przeszłości dyskryminacji czy też prowadzić do rzeczywistej równości pomiędzy kobietami i mężczyznami. Szczególne środki mające zapobiegać przemocy wobec kobiet i chronić ofiary, jak jest to wspomniane w Artykule 4 paragraf 4 Konwencji Stambulskiej to przykłady takich szczególnych środków, które mają przyspieszyć skorygowanie występującej w przeszłości i aktualnie występującej dyskryminacji kobiet. 3. Zajęcie się relacjami między płciami opartymi na równości kobiet i mężczyzn oraz trwałość stereotypów płciowych. Ideologia patriarchalna, która zazwyczaj leży u podstaw relacji kobiet i meżczyzn, ukształtowanie instytucji, organizacji i systemów zgodnie z modelami życia i doświadczeniami mężczyzn, szeroko rozpowszechniona seksualizacja kobiecych ciał sugerująca ich stałą dostępność seksualną oraz oparte na płci społeczno-kulturowej zwyczaje i tradycje, wszystko to przyczynia się do traktowania kobiet jako podrzędnych członków rodziny czy społeczeństwa. Jest wiele uprzedzeń, zwyczajów, tradycji i innych praktyk bazujących na niższości kobiet czy na stereotypowych rolach kobiet i mężczyzn. Naturalnie mają one wpływ na relacje kobiet i mężczyzn i relacje interpersonalne. Mają także wpływ na to, jak kobiety są traktowane i odbierane przez instytucje publiczne i struktury społeczne, ale też na przykład przez system prawny. 3. Ogólne Zalecenie 25 Komitetu CEDAW, paragraf 8. Zobowiązana do zajęcia się przyczynami leżącymi u podstaw przemocy wobec kobiet i do promowania większej równości pomiędzy kobietami i mężczyznami Konwencja Stambulska ma na celu zmianę postaw i wyeliminowanie stereotypów nie tylko na poziomie jednostek, ale także na poziomie instytucji. Mając na względzie zmianę mentalności i zwalczanie uprzedzeń w kwestiach płci wśród poszczególnych członków społeczeństwa, Artykuł 12 paragraf 1 wymaga od Państw-Stron promowania zmian w społecznych i kulturowych wzorcach zachowania kobiet i mężczyzn w celu wykorzenienia stereotypów, zwyczajów i uprzedzeń opartych na idei niższości kobiet. Aby zapewnić, że dzieci będą rosły wolne od takich uprzedzeń i stereotypów, Artykuł 14 wymaga, by programy nauczania systematycznie obejmowały, na wszystkich etapach edukacji, takie zagadnienia jak, jak równość kobiet i mężczyzn, niestereotypowe role społeczno-kulturowe, wzajemny szacunek, rozwiązywania konfliktów w relacjach międzyludzkich bez uciekania się do przemocy. Jeśli chodzi o reakcje instytucjonalne, Konwencja ma na celu poprawę wiedzy, reagowania w kwestiach płci i poziomu świadomości wszystkich właściwych przedstawicieli określonych zawodów przez wymóg obszernego szkolenia, w tym w kwestii koncepcji równości kobiet i mężczyzn (Artykuł 15 paragraf 1). Przedstawiciele określonych zawodów, w szczególności organów egzekwowania prawa i sądownictwa muszą działać mając na względzie uwzględnienie kwestii płci w pojmowaniu przemocy wobec kobiet w celu zbliżenia się do ofiar raczej z konieczną wrażliwością i empatią niż okazując niedowierzanie czy kpinę (Artykuł 49 paragraf 2). Obowiązek zapewnienia szybkiej i odpowiedniej reakcji organów egzekwowania prawa na wezwanie o pomoc w związku z formami przemocy objętymi Konwencją ma na celu zapewnienie, że zarzuty przemocy przeciwko kobietom zyskają uwagę policji, na którą zasługują i spotkają się z odpowiednią reakcją (Artykuł 50). Konwencja porusza również kwestię udziału sektora prywatnego, w szczególności mediów i sektor technologii informacyjnych i komunikacyjnych, by pracowały dla polepszenia poszanowania godności kobiet i by zaangażowały się w zapobieganie przemocy wobec kobiet (Artykuł 17). Działalność taka może przybierać różne formy, takie jak: wspieranie pracownic, które są ofiarami przemocy domowej i nękania, wprowadzenie polityki firmy przeciwko molestowaniu seksualnemu, uczestniczenie w rozwijaniu lokalnych, regionalnych czy krajowych polityk przeciwko przemocy, lubfinansowe wspieranie służb pomagających ofiarom. Dodatkowo Państwa-Strony zostały poproszone o zachęcanie sektora technologii informacyjnych i komunikacyjnych (IT) oraz mediów, by przyjęły samoregulujące standardy, dystansowały się od szkodliwych stereotypów opartych na płci społecznokulturowej i od rozprzestrzeniania poniżających wizerunków kobiet czy wizerunków, które kojarzą przemoc i płeć. Nie należy ignorować wpływu na postawy i mentalność ludzi tego, jak kobiety są pokazywane w mediach i w Internecie. Konkluzja Istnieje wiele czynników, które przyczyniają się do tego, że znaczna liczba kobiet w Europie podlega jednej lub więcej z form W celu uzyskania dalszych informacji proszę odwiedzić: www.coe.int/conventionviolence lub skontaktować się z: [email protected] PREMS76613 POL przemocy ze względu na płeć. Pomiędzy nimi jest dyskryminacja kobiet przez prawo, faktyczna niska pozycja kobiet w społeczeństwie, jak również relacje płci społeczno-kulturowej i oparte na niej stereotypy. Te trzy sfery zidentyfikowane przez Komitet CEDAW jako centralne dla wykorzenienia dyskryminacji wymagają natychmiastowej uwagi w celu osiągnięcia faktycznej równości kobiet i mężczyzn. Konwencja Istambulska uznaje to i ściśle wiąże wykorzenienie przemocy wobec kobiet z osiągnięciem równości kobiet i mężczyzn. Dodatkowo do ustalenia długiej listy środków, by zapobiec przemocy wobec kobiet, chronić jej ofiary i karać sprawców, zawiera znaczną liczbę strategicznie umieszczonych zobowiązań, żeby usamodzielniać kobiety i polepszać ich status w społeczeństwie. Dlatego też nie jest to jedynie narzędzie do zajęcia się przemocą wobec kobiet, ale też do osiągnięcia większej równości kobiet i mężczyzn. Jako takie, odnosi się nie tylko do rządów, ale też do każdego członka społeczeństwa.
