Wykład 4

Korzyści skali produkcji
i niedoskonała konkurencja
a handel międzynarodowy
WYKŁ AD 4 Z MI Ę DZYNARODOWYCH
STOS UNKÓW G OS P ODA RCZYCH, CE U W
Wykład 4
Wprowadzenie: skąd nowe teorie handlu?
Handel między- a wewnątrzgałęziowy
Pomiar handlu wewnątrzgałęziowego
Wyjaśniania powstawania handlu wewnątrzgałęziowego
◦ Wewnętrzne korzyści skali produkcji
◦ Niedoskonała konkurencja
◦ Model handlu z korzyściami skali produkcji i niedoskonałą konkurencja
Zewnętrzne korzyści skali
Dumping
Wprowadzenie
• Problem nr 1 z tradycyjną teorią handlu:
• Modele tradycyjne zakładają, że technologie produkcji charakteryzują
się stałymi przychodami skali produkcji
• Tymczasem w praktyce często mamy do czynienia z rosnącymi
przychodami skali produkcji (IRS, korzyściami skali produkcji):
▫ Podwojenie nakładów skutkuje większym niż dwukrotnym wzrostem
produkcji
▫ Duży produkuje tajniej: wraz ze zwiększaniem produkcji koszt jednostkowy
produkcji spada
Wprowadzenie
• Problem nr 2 z tradycyjną teorią handlu :
• Modele tradycyjne przewidują przede wszystkim powstawanie
wymiany międzygałęziowej miedzy krajami różniącymi się między
sobą (posiadaną technologią czy wyposażeniem w czynniki produkcji)
• Tymczasem w praktyce większość handlu odbywa się między krajami
dość podobnymi do siebie (≈ kraje OECD) i co więcej polega na
wymienianiu się podobnymi dobrami  handel wewnątrzgałęziowy
Wprowadzenie
• Problem nr 3 z tradycyjną teorią handlu :
• Empiryczna weryfikacja modelu H-O: paradoks Leonfiefa
• Odwrócona czynnikointensywność dóbr
Wprowadzenie
Nowe teorie handlu
Próbują wyjaśnić powstawanie handlu wewnątrzgałęziowego (inspiracja
życiem)
Uwzględniają istnienie IRS oraz niedoskonałej konkurencji (bliżej życia)
Biorą także pod uwagę w większym stopniu stronę popytową (w
zasadzie ignorowaną w modelach tradycyjnych)
Handel wewnątrzgałęziowy
Pierniczki toruńskie
Ciasteczka korzenne
Autobusy Solaris
Autobusy Volvo
Pomiar handlu
wewnątrzgałęziowego
Pierniczki toruńskie
Handel wewnątrzgałęziowy:
1 mln €
Ciasteczka korzenne
0,75 mln €
Ta część wymiany w obrębie danej gałęzi, gdzie strumienie eksportu i importu
pokrywają się
W przykładzie wynosi on 0,75 mln €
Ogólnie jest on równy (E + I) - |E – I|, gdzie E to wartość eksportu w obrębie danej
gałęzi, zaś I to wartość importu
Aby móc dokonywać porównań miedzy gałęziami, otrzymany wynik
„normalizujemy”, to jest dzielimy przez całkowitą wartość handlu w danej gałęzi
Wskaźnik Grubela-Lloyda wymiany wewnątrzgałęziowej:
(E  I )  E  I
EI
1  0,75
0,25
GL 
 1
 1
 1
 0,86
(E  I )
(E  I )
(1  0,75)
1,75
Bilateralny wskaźnik handlu
wewnątrzgałęziowego
N
GL  1 
E
i 1
N
 (E
i 1
i
 Ii
i
 Ii )
Przykład dla dwóch gałęzi:
E1  I1  E2  I 2
GL  1 
( E1  I1 )  ( E2  I 2 )
Wskaźnik GL: własności
Jeśli w obrębie jakiejś gałęzi, eksport jest równy importowi,
wskaźnik GL będzie miał wartość 1 (całość wymiany ma
charakter wymiany wewnątrzgałęziowej)
Jeśli w obrębie jakiejś gałęzi, będziemy tylko eksportować
albo tylko importować jakieś dobro, wskaźnik GL będzie miał
wartość 0 (całość wymiany ma charakter wymiany
międzygałęziowej)
Im szerzej zdefiniujemy gałąź, tym większa wartość
wskaźnika GL
Im bardziej podobne są kraje pod względem poziomu życia
(PKB per capita), tym wyższy wskaźnik GL
International Trade & the World Economy;  Charles van Marrewijk
Zastosowanie wskaźnika GL
Table 10.1 International trade between The Philippines (RP) and Japan; 1998*
SITC
Exports Imports GL index
from RP into RP
8
Miscellaneous manufactured articles
81
Prefabricated buildings
82
Furniture and parts thereof
83
Travel goods, handbags and similar containers
84
Articles of apparel and clothing accessories
85
383,167 576,412
0.80
4,147
2,186
0.69
42,332
6,155
0.25
4,804
67
0.03
115,627
3,255
0.05
Footwear
13,283
920
0.13
87
Prof. scientific & controlling instruments
24,091 175,018
0.24
88
Photographic apparatus
72,174 123,333
0.74
89
Miscellaneous manufactured articles
106,709 265,477
0.57
International Trade & the World Economy;  Charles van Marrewijk
Zróżnicowanie wskaźnika GL
Table 10.2 Intra-industry trade, GL-index manufacturing sector 1995 (3-digit level, %)
Country
World
OECD 22
NAFTA
East Asia Dev.
Latin America
Australia
36.6
17.5
16.0
39.2
41.6
Bangladesh
10.0
3.5
1.7
3.4
8.0
Chile
25.7
10.1
11.5
3.6
47.8
France
83.5
86.7
62.7
38.7
22.9
Germany
75.3
80.1
61.2
36.2
22.8
Japan
42.3
47.6
45.7
36.1
7.0
Malaysia
60.4
48.5
57.9
75.0
10.4
Hong Kong
28.4
20.2
25.2
19.9
13.6
UK
85.4
84.0
72.5
46.6
38.6
USA
71.7
74.0
73.5
41.4
66.0
Source: NAPES website, http://napes.anu.edu.au/
International Trade & the World Economy;  Charles van Marrewijk
Wzrost roli handlu wewnątrzgałęziowego
Intra-industry trade (2-digits)
1
Germany
USA
Japan
0
1961
1966
1971
1976
1981
1986
1991
1996
Handel wewnątrzgałęziowy:
ilustracja empiryczna
Indeks Grubela-Lloyda handlu wewnątrzgałęziowego
Polski
0,700
0,650
0,600
0,550
CEEC
OECD
UE15
GER
WORLD
0,500
0,450
0,400
0,350
0,300
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
Uwaga: Indeks Grubela-Lloyda policzono dla 173 grup produktowych w klasyfikacji HS na
2002
2003
Przyczyny powstawania handlu
wewnątrzgałęziowego: wnioski z modeli
Po co wozić ten sam (lub bardzo podobny) towar w obie strony?
Konkurencja monopolistyczna (wiele odmian tego samego dobra)
Korzyści skali produkcji (większy rynek zbytu  niższe koszty przeciętne)
Upodobania konsumentów (liczba odmian ma znaczenie)
Przyczyny powstawania handlu
wewnątrzgałęziowego: pierwsze koncepcje
Jakość dóbr
Model Lindera
PKB per capita
A
B
C
Nowe funkcje użyteczności
Zamiłowanie do różnorodności (koncepcja Dixita-Stiglitza):
◦ Kulka lodów orzechowych, śmietankowych i czekoladowych przynosi większą
satysfakcję niż 3 kulki lodów śmietankowych
◦ Z posiadania białego, czarnego i granatowego sweterka jest większy pożytek niż z
trzech sweterków czarnych
Idealny produkt (koncepcja Lancastera)
◦ Mój ulubiony gatunek makaronu
◦ Moja wymarzona sukienka wieczorowa
Rosnące przychody skali
produkcji
Korzyści skali oznaczają że większe firmy lub większe gałęzie przemysłu
(grupujące większą liczbę firm) są bardziej wydajne
Zewnętrzne efekty skali produkcji: koszt na jednostkę produktu zależy
od wielkości gałęzi
Wewnętrzne efekty skali produkcji: koszt na jednostkę produktu zależy
od wielkości firmy  rola kosztów stałych
Konkurencja monopolistyczna
• Konkurencja monopolistyczna to model konkurencji
niedoskonałej, gdzie:
• Firma wytwarza swój produkt, odróżnialny od
produktów innych producentów
• Firm jest na tyle dużo, iż każda może ignorować wpływ,
jaki wywrze zmiana ceny jej produktu na ceny
produktów konkurentów; w obrębie rynku swojej
odmiany firma może zachowywać się jak monopolista
• Przykład: buty sportowe
• Można się zatem spodziewać, że w konkurencji
monopolistycznej:
▫ Firma sprzedaje tym więcej, im większa jest całkowita sprzedaż
danej gałęzi rynku i im wyższej ceny zażądają konkurenci,
▫ Firma sprzedaje mniej, im więcej firm działa na rynku i im
wyższa jest cena jej odmiany produktu
Model konkurencji
monopolistycznej
• Założenia:
▫ Obserwujemy pewną gałąź przemysłu, gdzie istnieje konkurencja
monopolistyczna np. produkującą pastę do zębów
▫ Występuje n firm: każda produkuje swoją odmianę pasty
▫ Firmy konkurują ze sobą cenowo, każda ustala swoją cenę, biorąc ceny
konkurentów za dane
▫ Wszystkie firmy są identyczne pod względem kosztów
▫ Występują korzyści skali produkcji
▫ Mamy do czynienia z funkcją użyteczności charakteryzującą się
zamiłowaniem do różnorodności
Strona popytowa modelu: popyt
na odmianę konkretnej firmy
Q = S[1/n – b(P – P’)]
▫ Q to wielkość sprzedaży danej firmy (czyli to informacja, ile
konsumenci chcą kupić tubek pasty danej firmy)
▫ S to pojemność rynku (informacja, ile tubek pasty w ogóle
chcą kupić konsumenci, zakładamy, że jest stała)
▫ n to liczba firm działających na danym rynku
▫ b to jest parametr, pokazujący wrażliwość popytu na daną
odmianę względem ceny ustalonej przez daną firmę
▫ P to cena jakiej żąda badana firma
▫ P’ to średnia cena żądna przez konkurencję
• Kiedy wszystkie firmy są identyczne, to P = P’, a zatem Q = S/n
Strona podażowa: koszty
produkcji
Zakładamy, że funkcja kosztu całkowitego ma postać: TC = F + cQ
A zatem koszt przeciętny wygląda tak:
TC F
nF
AC 
 c 
c
Q Q
S
A zatem: im więcej firm na rynku, tym wyższy koszt przeciętny
Równowaga w modelu
• Co wiemy?
▫ Jaki jest koszt stały (F) i zmienny (c)
▫ Jaka jest pojemność rynku (S)
▫ Jaka jest wrażliwość popytu na daną odmianę na jej cenę (b)
• Czego nie wiemy?
▫ Ile firm (odmian) działa na rynku
▫ Po jakiej cenie będą sprzedawać swoje odmiany
• Dwa warunki równowagi:
▫ Warunek swobody wejścia i wyjścia z gałęzi  warunek zerowego zysku: AC =P
▫ Warunek równowagi firmy: MR = MC
Równowaga w gałęzi
P  AC
nF
P
c
S
Krzywa CC
• Związek między n a P:
• Im więcej firm, tym wyższe P, bo wyższy AC
• Związek między S a P:
• Im większy rynek (S), tym niższa cena
Równowaga firmy
Ogólny warunek równowagi firmy:
Koszt krańcowy (MC) = przychód krańcowy (MR)  czemu?
W tym modelu:
◦ TC = F + cQ
◦ MC = c
Z MR sprawa jest nieco bardziej skomplikowana….
Utarg krańcowy w warunkach
monopolu (ogólny przypadek)
Jeśli monopolista ma daną liniową funkcję popytu, czyli związek
między ilością a ceną może być przedstawiony za pomocą
równania:
Q = A – BP
◦ gdzie A i B to stałe
to utarg krańcowy dany jest następująco:
MR = P – Q/B
Utarg krańcowy w
analizowanym modelu
Q = S[1/n – b(P – P)]
Q = S/n – Sb(P – P)
Q = S/n + SbP – SbP
Q = A – BP
gdzie A  (S/n + SbP), zaś B ≡ Sb
Skoro ogólnie MR = P – Q/B, to w naszym modelu: MR = P – Q/Sb
Równowaga firmy
MR = MC
P – Q/Sb = c
P = c + Q/Sb
P = c + (S/n)/Sb
P = c + 1/(nb)
Krzywa PP
Im więcej firm działa w gałęzi, tym niższa jest cena, której żąda każda z firm,
ponieważ silniejsza jest konkurencja między nimi
Równowaga
w modelu
• Kiedy liczba firm różni się od n2,
gałąź nie jest w równowadze w
tym sensie, że firmy mają
motywację do wchodzenia lub
opuszczania rynku
▫ Mają motywację do
wchodzenia na rynek,
kiedy zyski są większe od
zera (cena > koszt
przeciętny)
▫ Mają motywację do
opuszczania rynku, kiedy
zyski są mniejsze od zera
(cena < koszt przeciętny)
Handel w modelu konkurencji
monopolistycznej
Wyobraźmy sobie, że istnieją obok siebie dwa kraje, w których
konsumenci kupują pastę do zębów
W obu działają wyżej opisane rynki
Początkowo rynki są rozdzielone
Dopuszczamy możliwość wymiany
W języku tego modelu oznacza to zwiększenie się pojemności rynku:
zamiast dwóch rynków, gdzie pojemność rynku wynosiła odpowiednio S1
i S2, mamy jeden wspólny rynek, gdzie S = S1 + S2
Skutki handlu
Ponieważ handel zwiększa rozmiary rynku, to przy
konkurencji monopolistycznej - obniża przeciętne koszty
produkcji (bo IRS)
◦ AC = F(n/S) + c
Ponieważ handel zwiększa liczbę odmian dóbr , to przy
konkurencji monopolistycznej – podnosi dobrobyt
konsumentów lubiących różnorodność
Dodatkowo konsumenci korzystają z niższych cen
Skutki otwarcia na
handel dla
równowagi w
modelu
konkurencji
monopolistycznej
Krugamana
• Skutki:
▫ Większa łączna liczba firm (w
porównaniu z każdym z
krajów osobno), ale mniejsza
niż suma liczby firm w obu
krajach
▫ Niższa cena
Analityczne rozwiązanie
modelu
• Krzywa CC: P = (nF/S) + c
• Krzywa PP: P = c + (1/bn)
S
n
• A zatem mamy układ równań z dwoma
Fb
niewiadomymi
S
X 
• Jego rozwiązanie pozwala
n
ustalić n oraz P
1
p c
bn
Model konkurencji
monopolistycznej: przykład
Hipotetyczny przykład korzyści z handlu w gałęzi, gdzie
mamy do czynienia z konkurencją monopolistyczną
Rynek krajowy
przed otwarciem
na handel
Pojemność rynku
Rynek
krajowy po
otwarciu na
handel
Rynek
zintegrowany po
otwarciu na
handel
900 000
1 600 000
2 500 000
6
8
10
150 000
200 000
250 000
Przeciętny koszt
10 000
8 750
8 000
Cena
10 000
8 750
8 000
Liczba firm
Sprzedaż firmy
Zewnętrzne korzyści skali
produkcji
• Rosnące korzyści skali oznaczają, że kraj, który dysponuje większym
przemysłem wytwarzającym dane dobro, będzie wytwarzał to dobro (czy
usługę) przy niższym koszcie
• Zewnętrzne korzyści skali powstają z kilu powodów:
1.
Wyspecjalizowany sprzęt czy usługi, który jest potrzebny w danej
gałęzi dostarczany jest tylko, jeśli przemysł jest duży i skoncentrowany
▫
Przykład: Dolina Krzemowa w Kalifornii: firmy wytwarzające
chipy komputerowe są obsługiwane przez inne firmy, które
produkują maszyny do produkcji chipów komputerowych
▫
Maszyny są tańsze i bardziej dostępne w Dolnie Krzemowej niż w
innych miejscach
Zewnętrzne korzyści skali
produkcji
2.
Koncentracja siły roboczej: Duży i skoncentrowany przemysł może
przyciągać robotników, obniżając koszty rekrutacji i zatrudnienia
3.
Efekty zewnętrzne wiedzy: pracownicy różnych firm mogą łatwiej
dzielić się pomysłami i generować korzyści dla wszystkich firm w
danym sektorze
Zewnętrzne korzyści skali
produkcji
• Zewnętrzne korzyści skali produkcji mogą zależeć także od
skumulowanej wielkości produkcji w czasie
• Dynamiczne zewnętrzne korzyści skali produkcji istnieją wtedy, gdy
koszt przeciętny spada wraz z zwiększaniem się produktu
skumulowanego w czasie
• Dynamiczne przychody skali produkcji mogą się pojawić wtedy, gdy
koszty produkcji zależą od akumulacji wiedzy i doświadczenia, które z
kolei zależą od rozwoju procesu produkcji
Dumping
• Dumping to praktyka polegająca na:
▫ żądaniu niżej ceny na rynku zagranicznym niż krajowym
▫ sprzedaży produktu po cenie niższej niż koszt jego produkcji
• Dumping jest przykładem tzw. dyskryminacji cenowej.
Polega ona na sprzedawaniu tego samego produktu
różnym konsumentom po różnej cenie
• Dyskryminacja cenowa może mieć miejsce, gdy:
▫ Istnieje niedoskonała konkurencja pozwalająca wpływać firmie na
cenę rynkową
▫ Rynki są rozdzielone (nie działa arbitraż cenowy)
Dumping
Dumping może być strategią maksymalizującą zysk z
powodu różnic między sytuacją na rynku krajowym i
zagranicznym
Zwykle pozycja firmy na rynku krajowym jest mocniejsza niż
na rynku zagranicznym (firma ma większy udział w rynku
krajowym niż zagranicznym)
◦ Ponieważ pozycja firmy na rynku zagranicznym jest mniej
dominująca, wielkość sprzedaży na rynku zagranicznym jest bardziej
wrażliwa na zmiany cen niż wielkość sprzedaży (popyt) na rynku
krajowym
◦ Firmy mają zatem możliwość zażądania wyższych cen na rynku
krajowym i niższych cen na rynku zagranicznym
Podsumowanie
1. Korzyści skali produkcji, to sytuacji, w której wzrostowi
produkcji towarzyszy spadek kosztu przeciętnego produkcji
◦
Zewnętrzne korzyści skali odnoszą się do wielkości produkcji
całego przemysłu, zaś wewnętrzne korzyści skali do wielkości
produkcji pojedynczej firmy
2. W sytuacji konkurencji monopolistycznej, każda firma ma
pewną siłę monopolistyczną (z uwagi na zróżnicowanie
produktu), ale musi konkurować z innymi firmami, których
ceny postrzega jako nie ulegające zmianom na skutej jej
działań
Podsumowanie
3.
Konkurencja monopolistyczna pozwala na odniesienie korzyści z handlu na
skutek niższych cen i kosztów, a także na skutek większego wyboru
konsumenta
4.
W modelu konkurencji monopolistycznej możemy wyjaśnić powstawanie
handlu wewnątrzgałęziowego
5.
Lokalizacja firm w warunkach handlu jest trudna do określenia, ale kraje z
podobnym wyposażeniem w czynniki produkcji podejmą wymianę
wewnątrzgałęziową
Podsumowanie
6.
Dumping może być dobrą strategią firmy, jeśli doświadcza ona niewielkiej
konkurencji na rynku krajowym, a dużej konkurencji na rynku
zagranicznym
Koniec wykładu 4
DZIĘKUJĘ I ZAPRASZAM ZA TYDZIEŃ 