BIURO PROJEKTÓW OCHRONY ŚRODOWISKA
advertisement
BIURO PROJEKTÓW OCHRONY ŚRODOWISKA 90-613 Łódź, ul. Gdańska 91/93 e-mail:[email protected] tel.(42) 636-50-51; 636-50-81 http://www.atmoex.com.pl Umowa nr 1727/P/2014 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DO PROJEKTU STRATEGII ROZWOJU ŁÓDZKIEGO OBSZARU METROPOLITALNEGO Opracował Zespół pod kierownictwem: mgr Grażyna Porwańska Łódź, lipiec 2014 r. P PR RO OG GN NO OZ ZA AO OD DD DZ ZIIA AŁŁY YW WA AN NIIA AN NA AŚ ŚR RO OD DO OW WIIS SK KO O DO PROJEKTU STRATEGII ROZWOJU ŁÓDZKIEGO OBSZARU METROPOLITALNEGO 2020+ SPIS TREŚCI: Wstęp .............................................................................................................. 1 Materiały i dokumenty wyjściowe ................................................................. 1 Zawartość, główne cele projektowanego dokumentu oraz jego powiązania z innymi dokumentami ............................................................. 1 Ogólna charakterystyka ................................................................................ 5 1 2 3 4 4.1 4.2 4.3 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Krajobraz, budowa geologiczna, rzeźba terenu, gleby, zasoby naturalne ..................... 6 Klimat .......................................................................................................................... 19 Obszary chronione ...................................................................................................... 20 Metoda analizy i oceny zastosowana przy sporządzaniu prognozy ........ 36 Określenie, analiza i ocena istniejącego stanu środowiska oraz potencjalnych zmian tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu ...................................................................... 37 Określenie, analiza i ocena istniejących problemów ochrony środowiska istotnych z punktu widzenia projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczących obszarów chronionych ....... 48 Określenie, analiza i ocena celów ochrony środowiska ustanowionych na szczeblu międzynarodowym lub krajowym, istotnych z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu ............................... 49 Określenie, analiza i ocena przewidywanych znaczących oddziaływań na środowisko ...................................................................... 51 Przedstawienie rozwiązań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu ...................................................................... 55 Rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru, w tym także wskazanie napotkanych trudności wynikających z niedostatku techniki lub luk we współczesnej wiedzy ................................................. 56 Metody analizy realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania .................................................. 57 Transgraniczne oddziaływanie na środowisko .......................................... 58 Streszczenie w języku niespecjalistycznym .............................................. 59 Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1 1727/P/2014 str. 1 Wstęp Przedmiotem niniejszego opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko do projektu Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+. Opracowanie wykonano w oparciu o art. 46 oraz art. 47 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz. 1235 ze zm.). 2 Materiały i dokumenty wyjściowe Przy sporządzaniu prognozy wykorzystano następujące źródła informacji: - Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, - Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020, - Zasady realizacji Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w Polsce; - Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego 2014-2020 - projekt; - inne strategiczne dokumenty dotyczące terenu ŁOM; - „Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2010 roku”; - „Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2011 roku”; - „Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2012 roku”. 3 Zawartość, główne cele projektowanego dokumentu oraz jego powiązania z innymi dokumentami Głównym celem prognozy jest określenie możliwych skutków w środowisku, jakie mogą wystąpić, w wyniku realizacji projektu Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+ (w skrócie SRŁOM). Prognoza jest dokumentem wskazującym na możliwe negatywne skutki i formułującym zalecenia dotyczące minimalizacji oraz przeciwdziałania. Ponadto stanowi dokument wspierający proces decyzyjny i procedurę konsultacji programu. Projekt Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+ zawiera: - podstawę prawną Strategii Rozwoju ŁOM; - miejsce Strategii ZIT w strukturze Strategii Rozwoju ŁOM; - zakresy tematyczne rozwoju ŁOM ; - syntezę diagnozy strategicznej ŁOM; - wizję, misję i cele strategiczne rozwoju ŁOM; - priorytety rozwoju ŁOM; - terytorialny wymiar wsparcia w Strategii ZIT; Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 2 - charakterystykę projektów podstawowych, rezerwowych i komplementarnych w Strategii ZIT; - odniesienie Strategii Rozwoju ŁOM oraz Strategii ZIT do instrumentów finansowych; - plan finansowy Strategii ZIT, - system wdrażania Strategii Rozwoju ŁOM oraz Strategii ZIT; - raport z konsultacji społecznych. W projekcie Strategii Rozwoju ŁOM wyznaczono pięć równoważnych celów strategicznych, obejmujących najistotniejsze potrzeby i oczekiwania interesariuszy rozwoju ŁOM w zakresie: rewitalizacji, transportu, ochrony środowiska i dziedzictwa kulturowego, kapitału ludzkiego i społecznego oraz efektywnego funkcjonowania całego obszaru: 1. Rewitalizacja obszarów zdegradowanych na rzecz budowy przyjaznych i bezpiecznych przestrzeni publicznych, sprzyjających włączeniu społecznemu i podniesieniu aktywności gospodarczej. Rewitalizacja obszaru oznaczać powinna nie tylko modernizację istniejącej infrastruktury, ale również wprowadzenie lub odnowienie określonych funkcji społecznych lub gospodarczych. Działania rewitalizacyjne w ŁOM powinny być działaniami bezpośrednio stymulującymi rozwój małej i średniej przedsiębiorczości w rewitalizowanych obszarach, przeciwdziałającymi wykluczeniu społecznemu. Działania rewitalizacyjne powinny uwzględniać postulaty efektywności energetycznej oraz gospodarki niskoemisyjnej. 2. Budowa zintegrowanego i zrównoważonego systemu transportu metropolitalnego. Dla zapewnienia spójności funkcjonalnej obszaru metropolitalnego, kluczowym jest zintegrowanie oddzielnie funkcjonujących sieci lokalnego, regionalnego, krajowego i międzynarodowego transportu zbiorowego (autobusowego, tramwajowego, kolejowego i lotniczego) oraz sieci drogowej. Działania integracyjne powinny uwzględniać postulaty efektywności energetycznej oraz gospodarki niskoemisyjnej. Zintegrowany transport w ŁOM powinien odpowiadać na postulaty przedsiębiorczości, aktywizacji zawodowej czy przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. 3. Rozwój gospodarki zasobooszczędnej i niskoemisyjnej oraz ochrona środowiska przyrodniczego. infrastruktury Postuluje komunalnej. się Cele realizację działań infrastrukturalne związanych muszą z modernizacją uwzględniać postulaty efektywności energetycznej oraz gospodarki niskoemisyjnej. Co istotne, kontekst Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 3 środowiskowy powinien być uwzględniony we wszystkich działaniach na rzecz rozwoju ŁOM. 4. Rozwój nowoczesnego kapitału ludzkiego i społecznego oraz silnego informacyjnego społeczeństwa obywatelskiego. Rezultatem podjętych działań powinien być zintegrowany pakiet różnorodnych usług podstawowych, ważnych dla zapewnienia dobrobytu mieszkańcom obszaru: opieki zdrowotnej, opieki społecznej, edukacji na poziomie podstawowym i średnim, sportu i rekreacji, usług rynku pracy. Działania powinny wychodzić naprzeciw istniejącym wyzwaniom demograficznym: depopulacji i starzeniu się społeczeństwa. Powinny zmierzać do pozyskania nowych mieszkańców, zatrzymania obecnych, jak i zwiększenia dzietności. We wszystkie działania powinny zostać włączone podmioty sektora społecznego. Co ważne, kontekst społeczny powinien być uwzględniony we wszystkich działaniach rozwojowych w ŁOM. 5. Wzmocnienie funkcji metropolitalnych i spójności obszaru metropolitalnego. Kluczowym dla ŁOM jest podjęcie działań decydujących o jego konkurencyjności względem innych obszarów metropolitalnych. Działania powinny mieć wymiar zarówno wewnętrzny, ukierunkowany na mieszkańców i aktualnych inwestorów, oraz zewnętrzny, adresowany do turystów, potencjalnych mieszkańców czy inwestorów. Powinien zostać ukształtowany pozytywny wizerunek ŁOM wśród mieszkańców, inwestorów i turystów. Działania powinny być prowadzone w oparciu o istniejące, różnorodne dziedzictwo kulturowe i przemysłowe, a także z wykorzystaniem mocnych stron obszaru (centralnego położenia w sieci osadniczej kraju oraz bliskości Warszawy), istotnych dla rozwoju tzw. „przemysłów spotkań”. Sukces podejmowanych działań zależy od uwzględnienia postulatów rozwoju społeczeństwa instytucjonalnego oraz rozwoju wspólnej infrastruktury instytucjonalnej. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 4 Tabela 1 Cele strategiczne oraz priorytety SRŁOM Cele strategiczne rozwoju ŁOM Priorytety rozwoju ŁOM 1.1 Zintegrowane działania rewitalizacyjne w wymiarze przestrzennym, przyrodniczym, społecznym, gospodarczym i kulturowym 1. Rewitalizacja obszarów zdegradowanych na rzecz budowy przyjaznych i bezpiecznych przestrzeni publicznych, sprzyjających włączeniu społecznemu i podniesieniu aktywności gospodarczej 1.2 Wspieranie przedsiębiorczości i aktywizacji gospodarczej na obszarach rewitalizowanych 1.3 Rozwój funkcji społecznie użytecznych na obszarach rewitalizowanych 1.4 Wspieranie efektywnego wykorzystania potencjału dziedzictwa kulturowego 2. Budowa zintegrowanego i zrównoważonego systemu transportu metropolitalnego 2.1 Integracja, modernizacja i rozwój sieci metropolitalnego transportu zbiorowego 2.2 Modernizacja i rozwój infrastruktury drogowej 3.1 Podniesienie efektywności energetycznej i wzrost znaczenia odnawialnych źródeł energii 3. Rozwój gospodarki zasobooszczędnej i niskoemisyjnej oraz ochrona środowiska przyrodniczego 3.2 Zintegrowanie działań na rzecz rozwoju infrastruktury komunalnej oraz innowacji organizacyjnych i technologicznych w ochronie środowiska 3.3 Wspieranie efektywnego wykorzystania zasobów przyrodniczych 4.1 Wspieranie zatrudnienia i mobilności pracowników oraz przedsiębiorczości 4. Rozwój nowoczesnego kapitału ludzkiego i społecznego oraz silnego informacyjnego społeczeństwa obywatelskiego 4.2 Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem 4.3 Podnoszenie standardów i dostępu do usług w zakresie oświaty i opieki zdrowotnej oraz do e-usług publicznych 4.4 Zwiększenie szans na rynku pracy poprzez dostosowanie efektów kształcenia do potrzeb gospodarki Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. Cele strategiczne rozwoju ŁOM 1727/P/2014 str. 5 Priorytety rozwoju ŁOM 5.1 Integracja i koordynacja polityk publicznych na rzecz podniesienia efektywności realizacji zadań i projektów 5. Wzmocnienie funkcji metropolitalnych i spójności Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 5.2 Transfer i komercjalizacja wiedzy na potrzeby nowoczesnej, konkurencyjnej gospodarki i społeczeństwa 5.3 Ochrona i budowanie tożsamości ŁOM oraz kreowanie wizerunku w oparciu o spójne dziedzictwo kulturowe 5.4 Podnoszenie wewnętrznej i zewnętrznej atrakcyjności ŁOM, poprzez odpowiednio ukierunkowany marketing terytorialny 4 Ogólna charakterystyka Granice Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego przyjęto za Strategią Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020. ŁOM tworzy miasto wojewódzkie – Łódź oraz cztery okalające ją powiaty: brzeziński, łódzki wschodni, pabianicki oraz zgierski. Obszar obejmuje łącznie 28 gmin: 7 miejskich, 5 miejsko-wiejskich oraz 16 wiejskich. ŁOM zamieszkuje 1 116 tys. osób (44,0% mieszkańców województwa), z czego 977 tys. to mieszkańcy miast (60,2% ludności miejskiej w województwie). ŁOM zajmuje zaledwie 2 499 km2, a więc tylko 13,7% powierzchni województwa. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 6 Rysunek 1 Jednostki administracyjne wchodzące w skład ŁOM 4.1 Krajobraz, budowa geologiczna, rzeźba terenu, gleby, zasoby naturalne Województwo łódzkie znajduje się na pograniczu dwóch dużych jednostek geomorfologicznych: Niżu Środkowoeuropejskiego i Wyżyn Polskich. Na terenie województwa występują zarówno obszary nizinne jak i pagórki jak chociażby wzniesienia łódzkie, które obejmują praktycznie cały obszar na którym realizowany będzie przedmiotowa Strategia. Wzniesienia Łódzkie to kraina geograficzna w południowej części Niziny Mazowieckiej, na obszarze Wzniesień Południowomazowieckich. Wzniesienia położone są na granicach z: od północy Równiną Łowicko - Błońską, od wschodu z Wysoczyzną Rawską, od południa z Wysoczyzną Bełchatowską i Równiną Piotrkowską, od zachodu natomiast z Wysoczyzną Łaską. Na terenie województwa dominuje równinne ukształtowanie powierzchni. Rzeźba terenu jest łagodna. Na terenie województwa występują także pofalowania terenu, zwłaszcza w okolicach większych rzek. Rzeźbę terenu stanowią głównie formy polodowcowe tj. wysoczyzny morenowe, pagórki, wały i wzgórza. To ukształtowanie ma powstało zwłaszcza w okresie w zlodowaceń środkowopolskich. Na obszarze województwa występują również zespoły pagórków wydmowych. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 7 Na terenie województwa dominuje krajobraz rolniczy, który stanowi ok. 70%, lasy stanowią ok. 20% zaś tereny zurbanizowane ok. 5%. Wśród gleb dominują gleby bielicowe i płowe (około 85% powierzchni województwa). Gleby I i II klasy stanowią około 1%, III klasy 5%, zaś klasy V i VI klasy stanowią aż 46% powierzchni województwa. Na obszarze województwa łódzkiego występują różnorodne złoża kopalin, w części mające istotne znaczenie dla gospodarki regionu oraz kraju. Na podstawie przeprowadzonego bilansu zasobów kopalin w Polsce w 2012 r. określono, że na terenie województwa łódzkiego występuje 1 071 złóż, o łącznych zasobach 16 989 269 tys. Mg oraz 106 664 tys. m 3. Wchodzące w skład Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego powiaty to brzeziński, łódzki wschodni, pabianicki oraz zgierski. Miasto Łódź Łódź jest stolicą województwa łódzkiego i znajduję się na pograniczu dwóch makroregionów Niziny Środkowopolskich, między Niziną Południowowielkopolska, a regionem Wzniesień Południowomazowieckich. Miasto zlokalizowane jest na terenie Wzniesień Łódzkich, a różnica wysokości bezwzględnej granic administracyjnych wynosi około 107 m npm. W granicach administracyjnych znajduje się dział wodny I rzędu. Teren aglomeracji łódzkiej odznacza się obfitością złóż wód podziemnych. Miasto Łódź zlokalizowane jest w centralnej części województwa łódzkiego na terytorium centralnej Polski. Położenie miasta oraz podział na delegatury pokazano na rysunku 1. Wg danych z 2009 roku powierzchnia miasta wynosi 293,25 km² i jest trzecim co do wielkości miastem w Polsce pod względem powierzchni oraz trzecim co do wielkości miastem pod względem liczby mieszkańców. Łódź położona jest w rozległej prowincji geomorfologicznej zwanej Niżem Środkowoeuropejskim, który graniczy od południa z Wyżynami Polskimi. W odległości około 65 km na północ od Łodzi przebiega ważna granica geomorfologiczna wyznaczająca południowy zasięg ostatniego lądolodu w Polsce. Jest to równocześnie granica dwóch podprowincji Pojezierzy Południowobałtyckich i Nizin Środkowopolskich. Łódź i jej okolice położone są w obrębie tych Nizin w makroregionie Wzniesień Łódzkich, a w mezoregionie Wysoczyzny Łódzkiej. Obszar Łodzi nie jest uznawany za wyżynę, gdyż leży na wysokościach poniżej 300 m n.p.m., a także nie stwierdzono w rzeźbie terenu starszego podłoża Rzeźba terenu, na którym leży Łódź wytworzona została w wyniku działalności lądolodu, wód lodowcowych oraz procesów działających w środowisku peryglacyjnym i klimatu umiarkowanego. W wyniku działania wszystkich procesów geomorfologicznych powstała rzeźba Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 8 terenu, która w części północno-wschodniej, gdzie teren wznosi się najwyżej, a rzeźba terenu jest silnie urozmaicona, występują największe spadki, miejscami przekraczające nawet 10°. Kontrastuje z nią pozostała część Łodzi, wykazująca słabe nachylenia powierzchni terenu, poza wąskimi pasami dolin. W Łodzi, obserwuje się wyraźne przekształcenia antropogeniczne. Powstały liczne nowe formy rzeźby, a wiele form naturalnych uległo przeobrażeniu. Jednocześnie w wyniku antropopresji nastąpiło zintensyfikowanie lub osłabienie działania naturalnych czynników kształtujących rzeźbę. Własne zasoby wodne regionu łódzkiego należą do najniższych w Polsce i wynoszą około 190 m3/rok/mieszk., przy wskaźniku ich wykorzystania wyższym od 70 %. Wartości jednostkowe odpływu całkowitego przekraczają 6 l/s*km2. Przepływające przez obszar miasta Łodzi cieki wodne charakteryzują się niewielką zmiennością sezonową. Wysoki jest współczynnik ich podziemnego zasilania. Dla większości cieków przekracza on 50%. Jednocześnie Łódź nie posiada zasobów tranzytowych, co znacząco wpływa nie tylko na zaopatrzenie w wodę, ale również na jakość wód w ciekach. Ta sytuacja stawia dodatkowe wymagania w zakresie gospodarki ściekami komunalnymi. Kierowanie do odbiorników nawet niewielkiej ilości ścieków nieoczyszczonych lub słabo oczyszczonych znacząco wpływa na jakość wody w rzekach. Łódź leży na wododziale Wisły i Odry, zaś układ hydrograficzny miasta ma charakter odśrodkowy. Łódź jest odwadniana przez dopływy Pilicy, płynące w kierunku południowym, Bzurę i jej dopływy kierujące się na północ (dorzecze Wisły). Ponad 73% obszaru miasta leży w zlewni Neru – dopływu Warty (dorzecze Odry). Rzeka ta i jej dopływy odwadniają południowo – zachodnią część aglomeracji łódzkiej. Na terenie miasta wyróżnić można 18 rzek, a ich łączna długość wynosi 110 km: Dorzecze Wisły – zlewnia Bzury – rzeki: Bzura, Łagiewniczanka, Wrząca, Sokołówka, Brzoza, Aniołówka, Zimna Woda; Dorzecze Wisły – zlewnia Pilicy – rzeka Miazga, Dorzecze Odry- zlewnia Warty – rzeki: Ner, Gadka, Jasień, Olechówka, Augustówka, Karolewka, Łódka, Bałutka, Jasieniec, Dobrzynka. Większość z tych cieków, w wyniku działalności człowieka, uległa znaczącej degradacji. Ich koryta utraciły naturalny charakter, zostały wybetonowane albo przykryte. Było to związane ze zurbanizowaniem terenu oraz z gospodarczym wykorzystaniem wód. Rzeki przepływające przez Łódź przez dziesięciolecia pełniły rolę otwartych kanałów ściekowych. Działająca do początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku oczyszczalnia tylko w niewielkim stopniu usuwała zawarte w ściekach surowych zanieczyszczenia. Odbiornikiem zdecydowanej większości Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 9 ścieków komunalnych przemysłowych oraz wód opadowych była rzeka Ner i jej dopływy. Na terenie Łodzi wydzielono cztery Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP). W ich granicach zostały wyodrębnione strefy wymagające najwyższej ochrony (ONO) i wymagające wysokiej ochrony (OWO): GZWP 403 Brzeziny – Lipce Reymontowskie – zbiornik czwartorzędowy o powierzchni 726 km2, o strefie OWO – 517 km2, GZWP 401 Niecka Łódzka – zbiornik kredowy, powierzchnia zbiornika wynosi 1875 km2, powierzchnia ONO – 311 km2, powierzchnia OWO – 600 km2, GZWP 404 Koluszki – Tomaszów – zbiornik jurajski – o powierzchni 1100 km2, powierzchnia ONO – 300 km2, powierzchnia OWO – 87 km2, GZWP 402 Stryków – zbiornik jurajski o powierzchni 260 km2, w całości objęty ochroną OWO. Wody podziemne od początku istnienia Łodzi stanowiły główne źródła zaopatrzenia mieszkańców i przemysłu w wodę. W 1999 roku ich zasoby eksploatacyjne szacowano na 110,0 tys. m3/d., z czego 52,0 tys. m3/d stanowiły wody w utworach czwartorzędowych, 5,7 tys. m3/d w utworach trzeciorzędowych, zaś 53,0 tys. m 3/d wody w utworach dolnej i górnej kredy. Dodatkowo do zasilania wodociągów w Łodzi wykorzystywane są także ujęcia w okolicach Rokicin (o zdolności produkcyjne około 35,0 tys. m 3/d) i Bronisławowa (o zdolności produkcyjne około 50,0 tys. m3/d). Miasto Łódź położone jest na utworach polodowcowych (fluwioglacjalnych i zwałowych) oraz osadach aluwialnych, deluwialnych, eolicznych i utworach organogenicznych. Dominują tu utwory piaszczyste zawierające od 0-20% części spławianych. Gleby wytworzone z tych utworów swym zasięgiem zajmują 55-76% powierzchni miasta, drugie miejsce pod względem udziału procentowego zajmują gleby wytworzone z glin. Gleby te zajmują środkową część w formie pasa zwężającego się ku północy miasta. W południowej części pasa oraz na wschód i zachód obrzeży miasta występują gleby wytworzone z piasków luźnych, słabo gliniastych i gliniastych. Piaszczysty skład gleb powoduje, że są one okresowo suche. W dzielnicach Górna i Polesie, zlokalizowanych w obniżeniach terenowych, występują gleby organogeniczne – torfowe, murszowe, mułowe. Gleby znajdujące się na terenie miasta należą głównie do gleb typu brunatnego, rdzawego płowego z niewielką domieszką gleb bagiennych, pobagiennych i czarnych ziem. Wykazują one zróżnicowaną przydatność rolniczą i zaliczane są do kompleksów od 2 do 9. Występują w klasach bonitacyjnych od II do V. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 10 Powiat brzeziński Powiat brzeziński leży w regionie fizyczno-geograficznym nazwanym Wyżyną Łódzką. Stanowi ona najdalej na północ wysunięty cypel wyżyn południowej Polski, kulminując pagórkiem morenowym o wysokości 283 m n.p.m. W części północnej wyżyna dość gwałtownie opada zaznaczającą się w krajobrazie wyraźną strefą krawędziową. Krawędź ta stanowi pozostałość moreny czołowej pozostawionej przez lodowiec skandynawski, który w tym miejscu zatrzymał się ok. 150 tys. lat temu – jest to najbardziej urozmaicona rzeźba glacjalna ciągnąca się równoleżnikowo od Zgierza do Brzezin i Rawy Mazowieckiej. Do najważniejszych procesów rzeźbotwórczych w warunkach plejstoceńskiego klimaty peryglacjalnego należały procesy stokowe (spłukiwanie, spełzywanie), procesy rzeczne oraz procesy eoliczne. Znajdują one bogate świadectw w rzeźbie w postaci stoków, niecek, dolin denudacyjnych, teras w dolinach rzecznych, pokryw eolicznych i wydm. Powiat leży w dorzeczu rzeki Bzury (pośrednio Wisły) stanowiąc obszar źródłowy rzek: Mrogi, Mrożycy, Rawki. Powiat Brzeziński, podobnie jak całe województwo łódzkie, należy do ubogich w zasoby wód powierzchniowych. Położenie powiatu na obszarze Wzniesień Łódzkich powoduje niekorzystny odpływ wód rzek i strumieni ku swoim recypientom. Na terenie powiatu mają początek małe rzeki i strumienie, które spełniają ważną rolę w rolnictwie dla regulacji stosunków wodnych w glebie i służą polepszeniu jej zdolności produkcyjnej. Do większych rzek powiatu należą rzeki: Mroga, Rawka, Mrożyca, Niwka, Rawka-Rewica. Niskie przepływy naturalne rzek Powiatu Brzezińskiego są przyczyną wysychania cieków na wielu odcinkach, zwłaszcza w okresie letnim. Powoduje to określone problemy w gospodarce wodnej powiatu i niedobory wody, zwłaszcza dla celów rolniczych. Dlatego też szczególnego znaczenia nabiera retencjonowanie wód, które pozwoli magazynować ją w okresach długotrwałych opadów i wykorzystywać do nawodnień w okresach suszy. Poza funkcją gospodarczą zbiorniki małej retencji pełnią funkcje przyrodnicze – regulują odpływ, ograniczają zagrożenia powodziowe, przez zmniejszenie drenażu zapobiegają obniżaniu się poziomu wód gruntowych. Na terenie powiatu występują trzy piętra wodonośne: czwartorzędowe, trzeciorzędowe (lokalne Kołacin), jurajskie. Wody podziemne występujące w pokrywie utworów czwartorzędowych, stanowią podstawowe użytkowe piętro wodonośne. Lokalnie posiada ono znaczną miąższość, dochodzącą do kilkudziesięciu metrów. Stwierdzono jedną, rzadziej dwie warstwy wodonośne, które są przedzielone utworami nieprzepuszczalnymi. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 11 Na stan gleb ma wpływ wiele czynników m.in.: procesy erozyjne, emisja gazów i pyłów, prowadzona gospodarka rolna (nawożenie, stosowanie środków ochrony roślin). Duże znaczenie ma również świadomość ekologiczna użytkowników gruntów. Na terenie powiatu brzezińskiego w strukturze użytków rolnych we wszystkich gminach dominują grunty orne. Na terenie Powiatu Brzezińskiego występują złoża kruszyw naturalnych (np. żwiry, pospółki, piaski) oraz surowce ilaste ceramiki budowlanej (np. iły , gliny). Złoża kopalin występujące na terenie powiatu brzezińskiego są małe. Głównie są to złoża kruszyw naturalnych (piaski, żwiry i piaski ze żwirem) oraz złoża surowców ilastych ceramiki budowlanej (gliny zwałowej). Spośród udokumentowanych złóż kopalin na terenie powiatu brzezińskiego w większości obecnie nie jest prowadzona eksploatacja surowców. Odkrywkowa eksploatacja złóż kopalin przyczynia się niewątpliwie do dewastacji gruntów. Eksploatacje te wyłączają z rolniczego i leśnego użytkowania znaczne powierzchnie terenu, powodują trwałe przekształcenia krajobrazu poprzez powstawanie wyrw w ziemi. Zniszczeniu mechanicznemu i zmianom chemicznym ulegają pokrywy glebowe, niekiedy zaburzeniu ulegają stosunki hydrologiczne (obniżenie poziomów wodonośnych, leje depresyjne). Powiat łódzki wschodni Powiat Łódzki Wschodni znajduje się w środkowej części województwa łódzkiego i obejmuje obszar 499,76 km2. Pod względem geograficznym powiat położony jest w Prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, Podprowincji Nizin Środkowopolskich, Makroregionie Wzniesień Południowomazowieckich oraz w Mezoregionie Wzniesień Łódzkich i w Mezoregionie Wysoczyzny Bełchatowskiej. Użytki rolne zajmują 328,1 km2, co stanowi ok. 65,7% jego powierzchni, natomiast lasy i grunty leśne zajmują ok. 123,9 km2, tj. ok. 24,7% powierzchni powiatu. Pozostałe tereny obejmują obszar 47,8 km2, co stanowi ok. 9,6% całkowitej jego powierzchni. Głównymi ośrodkami miejskimi powiatu są miasta Tuszyn i Koluszki. Północna część powiatu (gmina Nowosolna) znajduje się w obrębie urozmaiconej rzeźby polodowcowej Wyżyny Łódzkiej, przez północny obszar powiatu przebiega główna krawędź Wyżyny Łódzkiej, na linii Zgierz – Łagiewniki – Dobra – Janów – Plichtów – Brzeziny. Jest to najbliżej położony Łodzi teren o tak zróżnicowanej rzeźbie terenu, w strefie najwyższych wysokości, które dochodzą tu do 273 m n.p.m. (średnia dla powiatu to 200 m. n.p.m.), nachylenia zboczy sięgają 20%. W części środkowej powiatu dominuje równinna powierzchnia sandrowa o rzeźbie uformowanej wielkimi ilościami materiału piaszczystego i żwirowego naniesionego przez wody roztopowe z zanikającego lodowca. Miejscami tylko urozmaicona jest Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 12 ona pagórkami kemowymi, częściowo zalesionymi i wznoszącymi się 10 – 15 m powyżej otaczającego terenu. Południowa część powiatu znajdująca się w północnej części Wysoczyzny Bełchatowskiej zajmuje jej najwyżej wyniesioną część. Powierzchnię terenu tworzy tu lekko falista wysoczyzna morenowa położona średnio na wysokości 180 – 250 m n.p.m. Urozmaicona rzędem pagórków osiągających kulminację w rejonie Górek Dużych (284 m n.p.m.) i Szczukwina. Są to piaszczyste, kopulaste pagórki o wysokościach względnych 10 – 20 m oraz spadkach 5 – 10% i więcej. Poza pagórkami morenowymi i kemowymi powierzchnię powiatu urozmaicają liczne formy eoliczne wykształcone w postaci pagórków lub wałów wydmowych. Doliny rzek są na ogół słabo zaznaczone, ich stoki dość płaskie i szerokie, a krawędzie dolin niewyraźne. Spotyka się jednak miejscami głęboko wcięte doliny cieków, o stromych stokach (np. dolina Grabki i - w mniejszym stopniu - Dobrzynki). Spotyka się również na powierzchni wysoczyzn niewielkie zagłębienia bezodpływowe typu „oczek” lub słabo zarysowane rozległe, wklęsłe obniżenia, na ogół włączone w sieć odpływu powierzchniowego. Pod względem geologicznym teren powiatu leży w zasięgu dwóch jednostek tektoniczno strukturalnych: kredowej niecki łódzkiej oraz w obrębie antyklinorium rawsko gielniowskiego, będącego częścią wału kujawsko pomorskiego. Kredowa niecka łódzka powstała pod koniec okresu jurajskiego, w fazie największego nasilenia ruchów górotwórczych, jako rozległe obniżenie towarzyszące antyklinalnemu wypiętrzeniu, jakie stanowił ukształtowany na wschód od niej wał środkowopolski. Nieckę budują głównie takie utwory, jak iłowce, mułowce, wapienie, margle, opoki, gezy oraz kreda pisząca. W środkowej części powiatu dominują mezozoiczne skały osadowe okresu kredowego (kreda dolna i górna), która jest nośnikiem znacznego w rejonie łódzkim zbiornika wód podziemnych (GZWP 401 „Niecka Łódzka”), od szeregu lat otoczonego ochroną i znacznymi obostrzeniami w ewentualnym poborze wody. W budowie geologicznej powiatu pominięto utwory jurajskie, które we wschodniej czyści powiatu leżą bezpośrednio pod utworami kenozoicznymi (brak utworów kredowych). Utwory jurajskie wykształcone są głównie jako facja węglanowa, a dokładniej wapienno-margliste osady górnej jury oraz iłowcowe, mułowcowe i piaskowcowe z syderytami przechodzące w piaskowcowo-wapienne osady jury środkowej. Strop utworów jurajskich zalega na głębokości 70-150 m ppt. Utwory młodsze, trzeciorzędowe, zalegają nieciągłą warstwą wypełniając zagłębienia powierzchni mezozoicznej. Są to głównie osady mułowcowo – ilaste, ilaste i piaszczyste z przewarstwieniami węgla brunatnego o łącznej miąższości ca 5 – 20m. W wielu rejonach powiatu brak i na utworach kredowych zalega bezpośrednio gruba (znacznie grubsza niż na Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 13 północy województwa) warstwa materiałów jeszcze młodszego, kenozoicznego, związanego z wkroczeniem na ten teren lądolodu skandynawskiego. Materiał ten to głównie luźne żwiry, piaski, mułki iły oraz gliny morenowe o różnym stopniu zapiaszczenia. Na powierzchni terenu powiatu występują wyłącznie utwory czwartorzędowe o ogólnej miąższości od 60 do 100 m. Są to utwory akumulacji lodowcowej i wolnolodowcowej, wykształcone głównie w postaci glin piaszczystych, piasków różnoziarnistych, pospółek i żwirów. Osady czwartorzędowe charakteryzują się dużą zmiennością materiału. Niekiedy na przestrzeni kilku lub kilkunastu metrów, tak w kierunku poziomym jak i pionowym, występuje kilka warstw. W podłożu występują przeważnie osady wodno-lodowcowe oraz znaczne ilości glin zwałowych, piasków i żwirów. Utwory gliniaste urozmaicone są miejscami licznymi płatami żwirowopiaszczystymi (kemy). Charakterystyczny jest jednolity, gruby płaszcz utworów gliniasto piaszczystych z przewagą glin, bez przemieszczenia tektonicznego, co wskazuje, że genetycznie jest to morena denna. Najmłodszym utworem, także współczesnym, są aluwia rzeczne występujące wzdłuż cieków i obejmujące materiał żwirowo-piaszczysto-mułowy z utworami organicznymi i często torfami. Występujące w Powiecie Łódzkim Wschodnim surowce naturalne są pochodną przeszłości i budowy geologicznej. Wapienie i wapienie margliste tworzące mezozoiczne podłoża pochodzą z jury i kredy. Z mezozoiku – głównie z kredy – pochodzą także piaski kwarcowe szklarskie i formierskie. Bogate złoża surowców ilastych (gliny ceramiczne i ogniotrwałe) związane są z dolną jurą, zaś piaskowce pochodzą z jury i kredy. W okresie czwartorzędowym powstały złoża iłów i pyłów warwowych, gliny morenowe, piaski, żwiry i pospółki oraz torfy. Eksploatowanymi w powiecie surowcami mineralnymi są jedynie surowce ilaste (gliny, mułki i iły) oraz kruszywa naturalne (piaski, żwiry). Szereg udokumentowanych złóż w/w surowców jest obecnie nieeksploatowanych. Kruszywo naturalne stanowią żwiry, piaski i pospółki pochodzące głównie z okresu zlodowacenia środkowopolskiego. Występują one w morenach czołowych, ozach, kemach, wydmach i tarasach rzecznych. Kruszywo jest surowcem powszechnym w całym województwie łódzkim. Na niektórych obszarach powiatu, zwłaszcza w dolinie Miazgi, eksploatuje się torfy. Północne tereny powiatu charakteryzują się słabą jakością gleb. Są to głównie gleby bielicowe i brunatne wytworzone na bazie piasków i żwirów, pozbawione składników pokarmowych. Przeważają tu gleby o klasie bonitacyjnej V i VI, żytnio-ziemniaczane. W części centralnej powiatu na podłożu gliniasto-piaszczystym wytworzyły się gleby bielicowe i pseudobielicowe oraz brunatne. Wśród nich występują gleby bielicowe wytworzone na glinie o na ogół dobrych warunkach nawilgocenia, klasy bonitacyjnej III - IV, zaliczane przeważnie do kompleksu Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 14 przydatności rolniczej 4 i 5, jako kompleks żytni dobry i bardzo dobry. W pewnych fragmentach spotyka się także kompleks pszenny - dobry. Wschodnie rejony powiatu to przede wszystkim gleby pyłowe, bardzo zapiaszczone, podścielone piaskiem lub gliną zwałową: prawie wszystkie występujące na tym obszarze gleby to gleby bielicowe należące do IV i V klasy bonitacyjnej. W części południowej powiatu również dominują gleby bielicowe i pseudobielicowe o klasie bonitacyjnej IV i V, lecz spotyka się także gleby brunatne o klasie bonitacyjnej III. Najsłabsze grunty orne wykazują najczęściej duże niedoboru wilgoci w okresie wegetacji roślin. Przez Powiat Łódzki Wschodni przebiega dział wodny I rzędu rozgraniczający dorzecza Wisły i Odry. Do najważniejszych rzek odwadniających obszar powiatu należą: Ner (zlewnia Warty), Wolbórka (zlewnia Pilicy), Miazga (dopływ Wolbórki)), Piasecznica (zlewnia Pilicy), Mroga (zlewnia Bzury), Struga (zlewnia Bzury), Moszczenica (zlewnia Bzury) i Dobrzynka (zlewnia Neru). Średni odpływ wód na terenie powiatu wynosi od 6 do 8 dm3*s-1*km-2. Wzniesienia Łódzkie zajmujące północny obszar powiatu stanowią węzeł hydrograficzny, gdzie zbiegają się linie wododziałowe. Jest to jednocześnie strefa źródłowa dla wielu rzek. Powierzchniową sieć hydrologiczną północnej części powiatu buduje głównie rzeka Mroga – dopływ Bzury, przechodząca z północnego zachodu na północny wschód i rzeka Piasecznica biorąca tu swój początek. Obszar centralny powiatu odwadniają dwie duże rzeki z dopływami: Ner i Miazga. W przypadku Neru jest to początkowy odcinek spływu wody, Miazgi - bieg środkowy. Południowa część powiatu jest odwadniana przez rzeki: Dobrzynkę - dopływ Neru oraz liczne dopływy Grabi. Swój bieg rozpoczyna tu rzeka Wolbórka - jej teren źródliskowy objęty jest ochroną rezerwatową. W Powiecie Łódzkim Wschodnim powierzchniowo rozległe zagrożenia powodują czynniki naturalne prowadzące do erozji wietrznej i erozji wodnej powierzchniowej. Największe szkody powoduje w regionie erozja wietrzna obejmująca prawie połowę użytkowanych gleb. Tak intensywna erozja wietrzna została uruchomiona poprzez antropogeniczną deforestację przeprowadzoną głównie w XIX i na początku XX wieku. Ważną rolę odgrywają też procesy chemicznego degradowania gleb poprzez niewłaściwie zorganizowaną gospodarkę ściekową (wylewanie ścieków bytowych z szamb przydomowych na pola, do lasów i rowów przydrożnych) i odpadową (przenikanie do gleb zanieczyszczeń z „dzikich” wysypisk) oraz poprzez emisję zanieczyszczeń powietrza (spalanie odpadów, niska emisja). W obszarach wiejskich zanieczyszczanie gleb odbywa się poprzez depozycję zanieczyszczeń powietrza emitowanych w miastach oraz przez lokalną nieuporządkowaną gospodarkę ściekową i odpadową. Specyficzne dla obszarów wiejskich są wylewiska gnojowicy, a także zła agrotechnika i chemiczna ochrona roślin. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 15 Poważnym problemem powiatu jest duże zakwaszenie gleb, które waha się w poszczególnych gminach od 70 do niemal 100%. Na terenie powiatu nie zidentyfikowano istotnych szkód wywołanych eksploatacją surowców mineralnych. Najistotniejszym problemem powiatu jest rekultywacja wyrobisk pokopalnianych odpadami do tego celu nieprzeznaczonymi. Jedynymi eksploatowanymi na terenie powiatu surowcami są iły i kruszywo. Tereny niektórych złóż, których eksploatację przerwano, przewiduje się do rekultywacji (np. złoża na terenie gminy Tuszyn) bądź zagospodarowania pod składowiska odpadów. Powiat pabianicki Obszar powiatu pabianickiego położony jest w obrębie synklinorium szczecińsko – łódzko – miechowskiego, w jego centralnej części, tzw. kredowej niecce łódzkiej. Obszar powiatu obejmuje teren zachodniego skrzydła niecki łódzkiej. Podłoże niecki tworzą utwory kredy dolnej reprezentowane przez występujące naprzemianlegle kompleksy piaskowcowe oraz iłowcowo– mułowcowe, których miąższość wynosi w otworze Pabianice 213 m. Nad nimi zalegają utwory kredy górnej, stratygraficznie należące do albu górnego, cenomanu, turonu i koniaku-santonu. Utwory mastrychtu oraz kampanu górnego zostały zredukowane lub usunięte w wyniku erozji w kenozoiku. Występują tylko w zachodniej części powiatu w rejonie Dobronia. Utwory kredy wykształcone są jako wapienie margliste, margle i opoki, sporadycznie jako piaskowce wapniste. Miąższość osadów górnej kredy jest bardzo zmienna. Na strukturze Tuszyna, tj. przy południowo-wschodnich granicach powiatu miąższość ta wynosi 600-935 m, a w rejonie Żytowic (gm. Pabianice) 623-853,5 m. Na strukturze Lutomierska znaczną miąższość utworów kredy górnej - 1086 m stwierdzono w otworze Lutomiersk 3, po południowo-zachodniej stronie strefy rozłamowej, natomiast w pozostałych dwóch wierceniach jej miąższość wynosił zaledwie 85 i 235 m. W otworze Pabianice 1 wykonanym w 2010/2011 r. na południe od Pabianic w rejonie wsi Jadwinin miąższość utworów kredy górnej wynosi 1151 m. W strukturze synklinalnego układu osadów kredy górnej wyodrębniają się trzy drugorzędne antykliny: Ślądkowic, Pabianic i Lutomierska oraz związane z nimi uskoki. Ich geneza związana jest z tektoniką salinarną na przełomie kredy i trzeciorzędu. Struktury antyklinalne nie mają obecnie wyraźnego odbicia na powierzchni mezozoicznej, która jest dość wyrównana. Na powierzchni kredy górnej spoczywa bezpośrednio kompleks osadów czwartorzędowych. Wyjątek stanowią niewielkie powierzchnie w okolicach Pabianic, Stanisławowa i Woli Zaradzyńskiej oraz Konstantynowa przykryte osadami trzeciorzędu o zmiennej miąższości rzędu 10-30 m. Miąższość osadów czwartorzędowych jest zróżnicowana od ok. 5 m do (rejon Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 16 Dobronia) do ok. 70-80 m (rejon Dłutowa). W rejonie Pabianic miąższość osadów czwartorzędu wynosi ok. 20-45 m. Profil utworów czwartorzędu tworzą piaski, gliny i mułki zlodowacenia południowopolskiego i zlodowacenia Odry i Warty na wysoczyznach oraz osady piaszczysto – mułkowate zlodowacenia bałtyckiego i holoceńskiego w dolinach rzecznych. Powierzchnia obszaru powiatu pabianickiego została ukształtowana przez procesy morfogenetyczne glacjalne, interglacjalne, peryglacjalne i holoceńskie. Kompleks czwartorzędowy w południowej części powiatu charakteryzuje własna tektonika niezależna od tektoniki mezozoiku. Zaburzenia utworów czwartorzędowych mają tu genezę glacitektoniczną. Maksymalne zaburzenia występują na terenie wału dłutowskiego. Na pozostałym obszarze urozmaicenie powierzchni jest niewielkie. Najniżej położone fragmenty terenu leżą na wysokości około 140 m npm w dolinie Neru koło Pęczniewa i w dolinie Grabi (rzędna ok. 170 m n pm) oraz w rejonie Dziechtarzewa i Babic (gm. Lutomiersk), w okolicy Rydzyn, Czyżeminka i Pawlikowic. Punkty najwyższe skupione są na grzbiecie wału dłutowskiego – 245 m npm. Wysokość wysoczyzny waha się średnio od 180-190 m npm w części północnej do 210-220 m w części środkowej i południowej powiatu. Powiat pabianicki położony jest w dwóch Jednolitych Częściach Wód Podziemnych w regionie wodnym Warty o kodzie PLGW650079 (większość terenu powiatu) i o kodzie PLGW650096 (nieznaczna część terenu powiatu). JCWPd nr 79 i 96 charakteryzują się występowaniem poziomu wodonośnego w utworach czwartorzędu i kredy. Głównym użytkowym poziomem wodonośnym na terenie powiatu pabianickiego jest poziom wodonośny w utworach kredy górnej. Poziomem podrzędnym jest poziom wodonośny w utworach czwartorzędu. Wg tabeli „Charakterystyka jednolitych części wód podziemnych” stan ilościowy wód w subczęściach tych jednostek określono jako zły, natomiast stan chemiczny jako dobry. Ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych określona została jako zagrożona. Derogacje w jednostce nr 79 na poziomie 4(4)-1/4(5)-1 wprowadzono ze względu na znaczny pobór wód dla aglomeracji łódzkiej i na planowaną eksploatację złoża węgla brunatnego „Uniejów”. Derogacje na poziomie 4(5-1) w jednostce nr 96 wprowadzono ze względu na odwadnianie odkrywkowych kopalni węgla brunatnego w rejonie Bełchatowa. Derogacje te są odstępstwami czasowymi. Po zastosowaniu programowych działań zapisanych w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry osiągnięcie dobrego stanu jest możliwe do 2021 r. Wschodnią część powiatu obejmuje Główny Zbiornik Wód Podziemnych, związany z utworami wodonośnymi kredy dolnej. Utwory kredy dolnej nie są na terenie powiatu ujmowane, jako mniej dostępne, z uwagi na głębsze zaleganie i dużą zasobność nadległych płycej występujących poziomów wodonośnych – kredy górnej czwartorzędu. Zasoby zbiornika dolnokredowego (GZWP nr 401) nie zostały jeszcze udokumentowane. Opracowanie dokumentacji Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 17 hydrogeologicznej dla ustanowienia obszaru ochronnego tego zbiornika zostało zapisane w Programie wodno-środowiskowym kraju. Z reguły poziom górnokredowy nie ma łączności hydraulicznej z poziomem czwartorzędowym. Warstwę rozdzielającą wody w utworach czwartorzędu i kredy górnej stanowią gliny zlodowacenia Odry lub miejscami gliny zlodowacenia południowopolskiego. Zarówno dla wód czwartorzędowych, jak i kredowych, główny kierunek ich spływu na obszarze powiatu to kierunek północno-zachodni i zachodni, tj. w kierunku doliny rzeki Ner i rzeki Grabi, stanowiących bazę drenażu dla wód podziemnych i powierzchniowych, występujących w granicach powiatu pabianickiego. Użytki rolne stanowią 63,72% powierzchni powiatu, grunty leśne 26,79%, pozostałe grunty 9,49%. Większość gleb wykorzystywanych rolniczo charakteryzuje się niską i średnią bonitacją. Występują tu głównie gleby brunatne, bielicowe i pseudobielicowe zaliczane do IV i V klasy bonitacyjnej Gleby hydrogeniczne, w tym gleby pochodzenia organicznego - torfowe, murszowe oraz czarne ziemie i mady występują głównie w dolinach rzek Neru, Dobrzynki, Grabi i Pałusznicy oraz innych cieków wodnych, a także w zagłębieniach bezodpływowych. Dominującą formą użytkowania gruntów rolnych jest uprawa zboża, roślin pastewnych i ziemniaków. Najwięcej gleb klasy II i III występuje na terenie gminy Lutomiersk – 2334,36 ha, w Konstantynowie Łódzkim -679 ha, w gminie Pabianice- 670 ha oraz w gminie Ksawerów – 547 ha. Najsłabsze gleby występują w gminie Dłutów i Dobroń. Gleby zdegradowane i zdewastowane przez przemysł, budownictwo, nieprawidłową gospodarkę ściekami i odpadami, komunikację drogową stanowią 0,06%powierzchni powiatu. Na terenie powiatu udokumentowano 28 złóż kruszywa naturalnego – piasku i 2 złoża kruszywa naturalnego – piasku ze żwirem. Powiat zgierski Powiat zgierski położony jest w centralnej Polsce, w północnej części województwa łódzkiego. Został on utworzony w roku 1998 w ramach reformy administracji publicznej i funkcjonuje formalnie od dnia 1 stycznia 1999 r. Powierzchnia powiatu wynosi 854 km 2,co stanowi 4,7 % powierzchni województwa łódzkiego. Rozciągłość równoleżnikowa powiatu wynosi 51 km, a południkowa 30 km. Biorąc pod uwagę podział fizyczno – geograficzny przeprowadzony przez J. Kondrackiego (J. Kondracki i A. Richling – podział z 1997 r.) powiat zgierski położony jest na terenie Nizin Środkowopolskich, w obrębie trzech makroregionów: Niziny Południowowielkopolskiej (Wysoczyzna Łaska), Niziny Środkowomazowieckiej (Równina Łowicko - Błońska) oraz Wzniesień Południowomazowieckich (Wzniesienia Łódzkie). Większa część obszaru powiatu Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 18 położona jest w granicach Równiny Łowicko – Błońskiej (część północno - wschodnia) oraz Wysoczyzny Łaskiej (część południowo – zachodnia). Wzniesienia Łódzkie obejmują swoim zasięgiem część południowo – wschodnią powiatu. Cechą charakterystyczną wyróżniającą powiat zgierski w województwie łódzkim jest duże zróżnicowanie krajobrazowe oraz występowanie na tym obszarze wyjątkowo cennych walorów i zasobów naturalnych. W obrębie powiatu można wyodrębnić dwie różniące się cechami krajobrazowymi części: równinną, niżej położoną część północno – zachodnią oraz część południowo – wschodnią wyżej wzniesioną, o urozmaiconej rzeźbie. Część południowo – wschodnia znajdująca się w obrębie strefy krawędziowej Wzniesień Łódzkich charakteryzuje się urozmaiconym konfiguracyjnie i wysokościowo krajobrazem z licznymi progami krawędziowymi, zaburzeniami glacitektonicznymi i stopniami krawędziowymi opadającymi ku północy do pradoliny Bzury. Charakterystyczne cechy tej strefy to dość wysoka jak na obszar Polski Środkowej roczna suma opadów, zróżnicowane warunki glebowe, niska lesistość, duża podatność na erozję gleb. Drugi obszar ma charakter równinno – dolinny. Jest to teren prawie płaski, lekko nachylony ku północy, związany z pradoliną warszawsko – berlińską. Cechuje go duże nawodnienie terenu, płytkie występowanie wód gruntowych, większy udział lepszych gleb oraz łagodniejszy i bardziej suchy klimat. Obszar ten charakteryzuje się też większą lesistością. Wśród naturalnych walorów powiatu zgierskiego wyróżnia się zwłaszcza obecność dużych kompleksów leśnych (lasy grotnicko - lućmierskie, lasy szczawińskie), rozwinięty system hydrograficzny, występowanie obszarów o znacznym zróżnicowaniu konfiguracyjnym i dużych walorach krajobrazowych, udokumentowane walory balneologiczne w rejonie Rogóźna (zasoby wód mineralnych), obszary występowania wydm śródlądowych. Wszystkie te cechy środowiska przyrodniczego spowodowały, że wiele terenów powiatu zostało włączonych do obszarów prawnie chronionych, a powiat zgierski należy do grupy powiatów województwa łódzkiego o największym udziale powierzchni objętych ochroną w postaci rezerwatów i parków krajobrazowych. Złoża surowcowe występujące na obszarze powiatu zgierskiego to przede wszystkim cechsztyński wysad solny oraz pokłady węgla brunatnego okolic Rogóźna. Wysad solny Rogóźna, powstały w wyniku sedymentacji, jaka miała miejsce w basenach morza cechsztyńskiego, przebija się przez rozległe utwory mezozoiczne, a na nim zalegają transgresywne utwory trzeciorzędowe i czwartorzędowe. Pod względem jakościowym sól kamienna złoża przedstawia surowiec o zawartości średnio ok. 99% NaCl, a zasoby w strefie do 1000 m głębokości oszacowano na ok. 8,6 mln ton. W zapadliskowej niecce czapy wysadu zostały osadzone utwory trzeciorzędowe, a mianowicie formacja brunatnowęglowa. Występuje Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 19 ona w postaci dwóch pokładów węgla brunatnego przedzielonych grubą serią piasków. Średnia miąższość dolnego pokładu wynosi 17-20 m, a pokład ten charakteryzuje się dużym zasoleniem i znaczną zawartością siarki. Górny pokład zbudowany jest z węgla miękkiego, ziemistego z wkładkami lignitów. Jego miąższość sięga 10-16 m. Zasoby węgla brunatnego w Rogóźnie szacowane są na 550 mln ton. Jednocześnie mniejsze złoże węgla brunatnego o zasobach równych 8 tys. ton występuje w Dąbrówce Wielkiej, ale zostało one decyzją MOŚZNiL z dnia 7 stycznia 1998 r. skreślone z bilansu zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce. Zasoby węgla i soli w rejonie Rogóźna nie nadają się do eksploatacji. Pokłady węgla charakteryzują się zbyt małą miąższością oraz dużym zasiarczeniem i zasoleniem. Ponadto eksploatacja spowodowałaby powstanie głębokiego leja depresyjnego oraz zasolenie wód wgłębnych pitnych i wód powierzchniowych oraz gleb. W rejonie Rogóźna występują mineralne wody termalne o dużych walorach balneologicznych. Wody te okalają wysad solny. Występują tu trzy zbiorniki wód: nadkładowy zbiornik wodonośny – wody zwykłe słodkie pitne, ogólna mineralizacja wynosi ok. 100 mg/l, międzypokładowy zbiornik wodonośny – wody te mają zwiększoną zawartość chlorków, siarczanów, wapnia i magnezu, ogólna mineralizacja waha się od 150 mg/l do 10 300 mg/l, podwęglowy zbiornik wodonośny – ogólna mineralizacja waha się od 5 000 mg/l do ponad 10 000 mg/l (max. 30 000 mg/l) Przez obszar powiatu zgierskiego w jego części zachodniej przebiega główny dział wodny między zlewniami Wisły i Odry. Wody ze skrajnej, zachodniej części powiatu odpływają do rzek będących dopływami Neru (Gnida i Bełdówka), natomiast wody z pozostałego terenu powiatu spływają do Bzury i jej dopływów. Dla obszaru stanowiącego zlewnię Bzury charakterystyczna jest gęsta sieć rzeczna, natomiast sieć hydrograficzna w części powiatu należącej do zlewni Neru jest uboga. 4.2 Klimat Klimat województwa ma charakter przejściowy. Na obszarze województwa występuje przenikanie się strefy kontynentalnej i oceanicznej, oraz wpływów morza bałtyckiego, gór i wyżyn na kształtowanie się klimatu. Klimat województwa charakteryzuje się wielką zmiennością elementów meteorologicznych w czasie oraz małe zróżnicowanie w przestrzeni. Inaczej się ma rzecz z opadami atmosferycznymi, których roczna suma opadów różni się od Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 20 500 mm w części północno-wschodniej do 650 mm w rejonie Garbu Łódzkiego. W regionie przeważają wiatry zachodnie i południowo-zachodnie. Zgodnie z regionalizacją klimatyczną Polski opracowaną przez A. Wosia obszar objęty przedmiotową strategią leży w regionie klimatycznym – XVII – Środkowopolski. Przedmiotowy region charakteryzuje się występowaniem dużej liczby dni bardzo ciepłych i pochmurnych, szczególnie z pogodą bardzo ciepłą, pochmurną, bez opadu – typ 310. Największe dawki promieniowania słonecznego na obszarze województwa docierają w czerwcu, a najmniejsze w grudniu. Największa zmienność pod względem termicznym występuje w okresach zimowych. Teren aglomeracji łódzkiej cechuje się występowaniem zjawisk i cech klimatu charakterystyczne dla obszarów uprzemysłowionych i zurbanizowanych tj. miejska wyspa ciepła, krótkotrwałość pokrywy śnieżnej, zaburzenia cyrkulacji powietrza, mgły. 4.3 Obszary chronione Na terenie województwa łódzkiego znajduje się 87 rezerwatów przyrody, które łącznie zajmują ponad 5000 hektara. Na obszarze, na którym realizowana będzie przedmiotowa strategia znajduje się 19 rezerwatów przyrody. Na obszarze objętym przedmiotową strategią leżą następujące rezerwaty przyrody: Ciosny, Dąbrowa Grotnicka, Doliska, Gałków, Górki, Grądy nad Lindą, Grądy nad Moszczenicą, Jodły Sieleckie, Las Łagiewnicki, Molenda, Parowy Janinowskie, Polesie Konstantynowskie, Popień, Rawka, Struga Dobieszkowska, Torfowisko Rąbień, Wiączyń, Wolbórka oraz Zabrzenica. Na terenie województwa łódzkiego położonych jest 17 obszarów chronionego krajobrazu, które zajmują powierzchnię około 245 tys. hektarów, co stanowi 13,5 % jego powierzchni. Na obszarze objętym przedmiotową strategią leżą 5 obszarów chronionego krajobrazu: Dolina Miazgi pod Andrespolem, Górnej Rawki, Mrogi i Mrożycy, Puczniewski i Środkowej Grabi. Na terenie województwa łódzkiego znajduje się: 4 obszary specjalnej ochrony ptaków o łącznej powierzchni 40 171 ha, co stanowi ok. 2,2 % obszaru województwa; 35 obszarów mających znaczenie dla wspólnoty, obejmujących 49 827 ha, czyli ok. 2,8 % powierzchni województwa. No obszarze ŁOM występują następujące obszary mające znaczenie dla Wspólnoty: Buczyna Gałkowska PLH100016, Buczyna Janinowska PLH100017, Dąbrowa Grotnicka PLH100001, Dąbrowy Świetliste koło Redzenia PLH100019, Grabia PLH100021, Grądy nad Lindą Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 21 PLH100022, Silne Błota PLH100032, Słone Łąki w Pełczyskach PLH100029, Szczypiorniak i Kowaliki PLH100033 oraz Wola Cyrusowa PLH100034. Ponadto na obszarze województwa występują również pomniki przyrody, użytki ekologiczne oraz stanowiska dokumentacyjne i zespoły przyrodniczo-krajobrazowe. Łącznie na terenie województwa łódzkiego znajduje się 244 104,08 ha lasów, będących w zarządzie Lasów Państwowych. Głównym gatunkiem w lasach państwowych na terenie województwa jest sosna, która zajmuje prawie 85% powierzchni leśnej. Ogólnie gatunki iglaste występują na ponad 85,5% powierzchni. Wśród gatunków liściastych występują głównie: dąb, brzoza i olcha, zajmując odpowiednio 5,72, 3,94 i 3,68% powierzchni. Najcenniejsze elementy przyrodnicze na terenach leśnych objęte są formami ochrony przyrody. Miasto Łódź W Łodzi zostały wyznaczone obszary, które objęte zostały obszarową formą ochrony oraz indywidualną formą ochrony: - Polesie Konstantynowskie rezerwat przyrody - Las Łagiewnicki rezerwat przyrody - Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich park krajobrazowy - Łąki na Modrzewiu użytek ekologiczny - Międzyrzecze Bzury i Łagiewniczanki użytek ekologiczny - Stawy w Nowosolnej użytek ekologiczny - Łąka w Wiączyniu użytek ekologiczny - Stawy w Mileszkach użytek ekologiczny - Mokradła przy Pomorskiej użytek ekologiczny - Jeziorko Wiskitno użytek ekologiczny - Ruda Willowa zespół przyrodniczokrajobrazowy - Mokradła Brzozy użytek ekologiczny - Międzyrzecze Sokołówki i Brzozy użytek ekologiczny - Stawy w Nowosolnej użytek ekologiczny - Łąka w Wiączyniu użytek ekologiczny - Stawy w Mileszkach użytek ekologiczny - Mokradła przy Pomorskiej użytek ekologiczny - Jeziorko Wiskitno użytek ekologiczny - Ruda Willowa zespół przyrodniczokrajobrazowy - Mokradła Brzozy użytek ekologiczny - Międzyrzecze Sokołówki i Brzozy użytek ekologiczny Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 - Dolina dolnej Wrzącej użytek ekologiczny - Olsy na żabieńcu użytek ekologiczny - Majerowskie Pole użytek ekologiczny - Olsy nad Nerem użytek ekologiczny - Sucha dolina w Moskulach zespół przyrodniczokrajobrazowy - Dolina Sokołówki zespół przyrodniczokrajobrazowy - Majerowskie Błota użytek ekologiczny - Międzyrzecze Neru i Dobrzynki - zespół przyrodniczokrajobrazowy - Źródła Neru zespół przyrodniczokrajobrazowy str. 22 Powiat brzeziński Na terenie Powiatu Brzezińskiego znajdują się następujące obszary i obiekty przyrodnicze: Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich Obszar Chronionego Krajobrazu „Mrogi i Mrożycy”; Obszar Chronionego Krajobrazu „Górnej Rawki”; Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy ”Dolina Mrogi”; Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Górna Mrożyca”; Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Rochna”; Rezerwaty: - „Doliska” (Uroczysko Doliska); - „Zimna Woda” (Uroczysko Zimna Woda); - „Górki” (Uroczysko Górki); - „Parowy Janinowskie”; - „Popień” - „Rawka” Parki podworskie: - Rogów PGR; - Olsza i Mroga Dolna; - Popień; - Jankowice; Dwory: - Popień; - Jankowice; - Torfowisko Żabieniec. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 23 Na terenie gmin Brzeziny i Dmosin położony jest Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich, powstały w grudniu 1996 r. Powierzchnia parku wynosi 13 767 ha z czego 3020 ha przypada na otulinę. Głównym walorem PKWŁ jest ukształtowanie terenu, niespotykane raczej w Polsce centralnej, czyli wzniesienia. Najwyższy punkt w parku tzw. wzgórze „Radary” o wysokości 284,1 m n.p.m. położony jest koło miejscowości Dąbrowa. Wzgórza w południowej części Parku opadają wyraźnymi stopniami w kierunku północnym, ku Pradolinie Warszawsko- Berlińskiej. Najniższy punkt - 150 m n.p.m. to dolina Mrożycy w Niesułkowie, na północnym skraju Parku. Powierzchnia leśna wynosi 3 845 ha, co stanowi ok. 28% powierzchni Parku z otuliną. Duże wysokości względne Parku, nadające krajobrazowi wyżynny charakter, można zaobserwować z wielu punktów widokowych (m.in. w okolicach Teolina, Borchówki, Dąbrowy, Janowa, Plichtowa). Zalesienie Parku jest niewielkie (28%), jednak znajdują się w nim takie "perełki", jak największy w centralnej Polsce las bukowy - Las Janinowski, czy największy w Europie kompleks leśny w granicach miasta - łódzki Las Łagiewnicki. Na obszarze Parku Krajobrazowego występują liczne źródliska. Tutaj biorą swoje początki liczne rzeki i strumienie, tworzące gęstą sieć wodną, której towarzyszą szuwary, torfowiska, kwieciste łąki i roślinność łęgowa. W okolicach Brzezin występują torfowiska (koło Pieńków Henrykowskich i Imielnika). Lista pomników przyrody na terenie Parku obecnie obejmuje 52 pojedyncze drzewa oraz zespół 250 klonów srebrzystych. Największe zwarte kompleksy leśne w Parku to: Las Łagiewnicki (1205 ha) Las Janinowski (557 ha) Las Poćwiardowski (548 ha) Uroczysko Tadzin-Szymaniszki (343 ha) Uroczysko Dobieszków (204 ha) Z flory występuje tu 735 gatunków roślin naczyniowych, 71 gatunków zaliczonych do listy zagrożonych w skali regionu oraz kilka znajdujących się w "Polskiej czerwonej księdze roślin", 39 gatunków roślin prawnie chronionych (w tym 24 podlegających ochronie ścisłej oraz 15 chronionych częściowo). Faunę reprezentuje liczna grupa rzadkich bezkręgowców typowych dla pogórza, a nawet gór, Trzmiel tajgowy – relikt borealny (w Lesie Łagiewnickim), umieszczony w "Polskiej czerwonej księdze zwierząt", 13 gatunków nietoperzy, w tym jeden z najrzadszych w Polsce – Borowiaczek. Najcenniejsze pod względem przyrodniczym fragmenty parku chronione są w rezerwatach przyrody. Na terenie Parku istnieją 3 rezerwaty przyrody. Są to: Las Łagiewnicki, Struga Dobieszkowska i Parowy Janinowskie. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 24 Rezerwat Las Łagiewnicki (69,85 ha) - wydzielony fragment największego lasu komunalnego w Europie – Lasu Łagiewnickiego w Łodzi. Głównym przedmiotem ochrony jest kompleks naturalnych fitocenoz leśnych, charakteryzujących się bogactwem florystycznym. Rezerwat przyrody Struga Dobieszkowska położony na terenie w powiecie zgierskim, w gminie Stryków. Celem ochrony jest zachowanie naturalnego krajobrazu leśnego strumienia Młynówki, z licznymi formami morfologicznymi. Rezerwat przyrody Parowy Janikowskie, o powierzchni 41,66 ha – jest to jedyny rezerwat w Parku położony na terenie powiatu brzezińskiego (gmina Brzeziny). Obejmuje część największego w Polsce środkowej lasu bukowego (buczyna kwaśna) i chroni system parowów powstałych w wyniku erozji spowodowanej działalnością rolniczą. Na dnie parowów znajduje się kilka głazów narzutowych o obwodzie ponad 4 metry. Łączna długość parowów w rezerwacie wynosi ok. 2,5 km, głębokość w najgłębszym miejscu ok. 8 m. Rezerwat został utworzony 13.03.2000 r. Planowane jest założenie w Parku rezerwatu Torfowisko Żabieniec. Ponadto utworzono Zespół Przyrodniczo Krajobrazowy "Górna Mrożyca" obejmujący fragment doliny rzeki Mrożycy, położony pomiędzy wsiami Tadzin i Szymaniszki, około 3 km na północ od Brzezin. Powierzchnia zespołu wynosi 105 ha. ZPK "Górna Mrożyca" został powołany do życia w 1998 roku, rozporządzeniem ówczesnego Wojewody Skierniewickiego. Głównym celem ochrony na tym terenie jest zachowanie fragmentów naturalnej przyrody o wybitnych walorach krajobrazowych. Zróżnicowanie warunków siedliskowych (od suchych żwirowo - piaszczystych wzgórz do zatorfionych mokradeł na dnie doliny rzeki) sprawia, że flora zespołu jest bardzo bogata. Dotychczas stwierdzono tu występowanie 36 gatunków drzew i krzewów. W Zespole występują również trzy gatunki roślin podlegających ścisłej ochronie – storczyk, naparstnica zwyczajna i rojnik pospolity, a ponadto sześć gatunków chronionych częściowo. W Parku powszechnie występują głazy narzutowe (czasem o kilkumetrowym obwodzie), przywleczone na obszar środkowej Polski przez lądolód skandynawski. Dodatkowym walorem Parku jest nagromadzenie cennych obiektów kulturowych, m.in. średniowieczne grodzisko w Starych Skoszewach, klasycystyczny dwór w Byszewach, parki podworskie i zespoły pałacowoparkowe w Łagiewnikach, Klęku i inne. Na terenie powiatu brzezińskiego utworzono jak dotąd 6 rezerwatów przyrody. Są to 4 rezerwaty leśne: "Doliska", "Parowy Janinowskie", "Popień" i "ZimnaWoda", rezerwat florystyczny "Górki" oraz część jedynego w województwie rezerwatu wodnego "Rawka", obejmującego w całości dolinę rzeki Rawki. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 25 Rezerwat leśny Doliska, o powierzchnia 3,10 ha położony jest na północ od wsi Rogów (gmina Rogów). Oficjalnie został utworzony w 1954 r. choć jego tradycje sięgają 1948 r.. Rezerwat chroni 140-letni las mieszany z udziałem jodły naturalnego pochodzenia, występującej na północnej granicy zasięgu, a także - świerka, sosny i dębu. Niestety w ostatnich latach wiele spośród wiekowych jodeł uschło na skutek ujemnego oddziaływania emisji przemysłowych i anomalii pogodowych. Obecnie jodły w rezerwacie "Doliska" rosną najliczniej w warunkach podokapowych. Najwięcej jodeł występuje w północno - wschodniej części rezerwatu. Najstarsze i najgrubsze jodły rosnące w rezerwacie dochodzą w obwodzie do 170 cm. Rezerwat florystyczny „Górki” (gmina Rogów) pierwotnie został utworzony w 1931r., a ponownie w 1954 r. Jest to najmniejszy pod względem powierzchni (0.17 ha) rezerwat w województwie łódzkim, zlokalizowany na terenie Leśnictwa Strzelna. Rezerwat ten utworzono w celu ochrony stanowiska zimnoziołu północnego - reliktu borealnego, rzadkiej rośliny w środkowej Polsce, rosnącej tu pośród drzewostanu sosnowego. Niestety obecnie zimoziół północny nie występuje już w obrębie samego rezerwatu - stanowisko tego rzadkiego gatunku można jednak odnaleźć w tym samym uroczysku, w sąsiednim oddziale leśnym. Rezerwat leśny "Popień" w sąsiedztwie wsi Popień (gmina Jeżów), utworzono w 1954 r., w celu zachowania fragmentu lasu mieszanego z dużym udziałem, wówczas ok. 150-letniego, starodrzewu sosnowego z udziałem dębu, grabu, lipy i świerka. Powierzchnia rezerwatu wynosi 8,06 ha. Pierwotny, główny cel ochrony w ciągu ponad 50 lat stracił na aktualności, ponieważ rosnące tu sosny w międzyczasie osiągnęły stan naturalnej dojrzałości (170 – 200 lat). Ich liczba w rezerwacie, tylko w ciągu ostatnich 30 lat spadła ponad trzykrotnie. Miejsce sosny (nie odnawiającej się naturalnie na żyznych siedliskach) zajęły sztucznie wprowadzone gatunki, charakterystyczne dla siedlisk grądowych: dęby, jesiony, wiązy, lipy i klony. Współcześnie rezerwat obejmuje zbiorowiska łęgu położone nad rzeką Rawką oraz grądu niskiego i grądu typowego. Dziś jest to największy pod względem powierzchni i najbardziej zróżnicowany pod względem florystyczno - fitosocjologicznym rezerwat wchodzący w skład Lasów Zakładu Doświadczalnego SGGW w Rogowie. Rezerwat leśny "Zimna Woda" położony w pobliżu wsi Jeżów (gmina Jeżów) w nadleśnictwie Rogów, o powierzchnia 5.58 ha, Utworzony został w 1954 r., choć tradycje ochrony sięgają już 1937 r. Rezerwat ten chroni bór mieszany z przewagą rzadkiego dębu bezszypułkowego w wieku ok. 180 - 200 lat, z udziałem wiekowych sosen (do 140 lat) oraz pojedynczych świerków, sosen, grabów i osiki. Tutejszy drzewostan dębowy należy do najstarszych zachowanych na terenie województwa - jego wycięcie planowano już w 1895 r. Blisko 90 spośród rosnących tu dębów przekracza swym obwodem 220 cm. W południowej części rezerwatu przeważa buk Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 26 posadzony tu w dwudziestoleciu międzywojennym. Świerki i sosny niegdyś występowały tu znacznie liczniej, ale ich udział zmalał wskutek wycinek, osuszenia terenu i zatrucia środowiska. Miejscowe runo charakteryzuje się bogatym składem gatunkowym. Rezerwat leśny „Parowy Janikowskie” na północnym skraju uroczyska Janinów, w sąsiedztwie wsi Janinów, Anielin i Lipka (gmina Brzeziny), położony jest w granicach Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich (PKWŁ), utworzony został w 2000 r. Powierzchnia rezerwatu zajmuje 41,66 ha. Głównym celem ochrony na terenie geomorfologicznych - rezerwatu są to jest zachowanie poerozyjne, suche, kompleksu wieloramienne interesujących parowy form śródleśne, o zróżnicowanej głębokości (do 8 metrów), szerokości (do 50 metrów) i łącznej długości 2,5 kilometra, charakterystyczne dla strefy krawędziowej Wzniesień Łódzkich. Parowy te są porośnięte drzewostanem bukowo - dębowo - sosnowym i posiadają wybitne walory krajobrazowe. Najbardziej wyniesiony, południowy skraj rezerwatu leży na wysokości 209 m n.p.m., natomiast skraj północny na wysokości 177 m n.p.m. Wszystkie suche parowy rozpoczynają się w południowej części rezerwatu, a następnie zbiegają ku północy. Jest to przebieg charakterystyczny dla byłych rynien erozyjnych, występujących na Wzniesieniach Łódzkich. Kompleks parowów w terenie zalesionym (w granicach rezerwatu) jest największym i najcenniejszym pod względem krajobrazowym obiektem tego typu w regionie. Na terenie rezerwatu wyróżniono następujące zbiorowiska leśne: dominując przestrzennie kwaśną buczynę niżową oraz dąbrowę kwaśną, fragmentarycznie wykształcony grąd i bór mieszany dębowo - sosnowy. W niezbyt bogatej florze na uwagę zasługuje obecność storczyka kruszczyka szerokolistnego, lilii złotogłów oraz paprotki zwyczajnej. Na terenie powiatu brzezińskiego znajdują się 64 pomniki przyrody (dane GUS z 2007r.). Wszystkie obiekty są pomnikami przyrody ożywionej. W tym na terenie miasta Brzeziny znajduje się 10 pomników – są to drzewa, głownie lipy oraz kasztanowiec i klon. Powiat łódzki wschodni W klasyfikacji geobotanicznej wg Szafera obszar Powiatu Łódzkiego Wschodniego obejmuje Państwo Holarktykę (z roślinnością środkowoeuropejską, europejską i cyrkumborealną) z okręgiem Łódzko-Piotrkowskim. Najbardziej naturalną formacją roślinną są tutaj lasy, które zajmują około 20,05% powierzchni powiatu. Lesistość powiatu jest jednak zróżnicowana i tak w gminach Rzgów i Brójce wynosi 5,1 - 10%, w gminach Tuszyn, Andrespol i Nowosolna – 20,1 - 30%, a w gminie Koluszki jest równa 40,21%. Główne gatunki lasotwórcze województwa łódzkiego stanowi sosna zwyczajna (80% drzewostanu), sztucznie wprowadzona na te tereny oraz modrzew, brzoza, świerk, jodła i buk. Występują one w zbiorowiskach m.in. typu bór świeży (ok. 70% powierzchni) i ols (2%), który pełni funkcję wodochronne (w dolinach rzek – Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 27 w szczególności Neru i Rawki). Najcenniejsze fragmenty drzewostanu objęte są ochroną rezerwatową. Obszary chronionego krajobrazu występują głównie w południowej i północnowschodniej części powiatu. Przez teren powiatu przebiegają granice zasięgu buka, jodły i świerka. Na terenie powiatu występują również interesujące zespoły roślinności łąkowej i torfowiskowej (związane są one z dolinami rzek, cieków i naturalnymi obniżeniami terenów). Północną granicę zasięgu mają rośliny górskie (np. narecznica górska, kokoryczka okółkowa i inne), a południową m.in. traganek piaskowy, zimoziół północny i inne. Różnorodność biologiczna koncentruje się głównie w zlewniach rzek występujących na obszarze Powiatu. Przez Powiat Łódzki Wschodni przebiega dział wodny I rzędu rozgraniczający dorzecza Wisły i Odry. Do najważniejszych rzek odwadniających obszar powiatu należą: Ner (zlewnia Warty), Wolbórka (zlewnia Pilicy), Miazga (dopływ Wolbórki)), Piasecznica (zlewnia Pilicy), Mroga (zlewnia Bzury), Struga (zlewnia Bzury), Moszczenica (zlewnia Bzury) i Dobrzynka (zlewnia Neru). Średni odpływ wód na terenie powiatu wynosi od 6 do 8 dm3*s-1*km-2. Wzniesienia Łódzkie zajmujące północny obszar powiatu stanowią węzeł hydrograficzny, gdzie zbiegają się linie wododziałowe. Jest to jednocześnie strefa źródłowa dla wielu rzek. Powierzchniową sieć hydrologiczną północnej części powiatu buduje głównie rzeka Mroga – dopływ Bzury, przechodząca z północnego zachodu na północny wschód i rzeka Piasecznica biorąca tu swój początek. Obszar centralny powiatu odwadniają dwie duże rzeki z dopływami: Ner i Miazga. W przypadku Neru jest to początkowy odcinek spływu wody, Miazgi - bieg środkowy. Południowa część powiatu jest odwadniana przez rzeki: Dobrzynkę - dopływ Neru - oraz liczne dopływy Grabi. Swój bieg rozpoczyna tu rzeka Wolbórka - jej teren źródliskowy objęty jest ochroną rezerwatową. Do najważniejszych obszarów chronionych w powiecie należą: Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich o powierzchni całkowitej 10 750 ha, z czego prawie 2 900 ha położone jest na terenie gminy Nowosolna. W obrębie Parku i na terenie gminy wyróżniono ponadto kilka zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, użytków ekologicznych i stanowisk dokumentacyjnych. Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Miazgi pod Andrespolem. Rezerwat przyrody „Molenda” utworzony dla zachowania lasu o dużym stopniu naturalności. Rezerwat przyrody „Wolbórka” utworzony dla zachowania fragmentu lasu olszowego oraz źródeł rzeki Wolbórki. Las Wiączyński o powierzchni 980 ha. Rezerwat Bukowy „Wiączyń” o powierzchni 8,29 ha, położony w północnej części Lasu Wiączyńskiego. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 28 Kompleks lasu w Wiśniowej Górze wchodzący w zasięg Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Miazgi pod Andrespolem. Liczne użytki ekologiczne, z czego 10,16 ha na terenie gminy Koluszki i 2,88 ha na terenie gminy Andrespol, dwa użytki na terenie gminy Brójce (w Woli Rakowej i teren zasilający źródła Wolbórki na południe od Wardzynia). Liczne strefy ochronne dolin rzecznych i obszarów źródłowych (m.in. źródłowy odcinek rzeki Piasecznicy oraz Mrogi). Liczne pomniki przyrody. Ponadto, projektowane obszary chronionego krajobrazu: Tuszyńsko-Dłutowski oraz Koluszkowsko-Lubochniański. Powiat pabianicki Formy ochrony przyrody (rezerwat, park krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu pomnik przyrody, użytek ekologiczny) od lat funkcjonują w Polsce. Wiadomo, że ich skuteczność zależy nie tyle od prawa, które je określa, czy od władzy, która je powołuje, ale od postawy i działań ludzi, którzy w danym miejscu przyrodę chronią albo jej szkodzą. Od wejścia Polski do Unii Europejskiej kolejną formą ochrony przyrody są obszary Natura 2000. Formami ochrony przyrody na terenie Powiatu Pabianickiego są: NATURA 2000 - ustawodawstwo Unii Europejskiej nakłada na nas obowiązek w dziedzinie ochrony przyrody – wyznaczenie, powołanie i utrzymywanie obszarów ochrony, które wraz z obszarami ochrony w ten sam sposób wyznaczonymi we wszystkich krajach Unii będą tworzyć ogólnoeuropejski system ochrony przyrody o nazwie Natura 2000. Jego podstawowym celem jest ochrona cennych pod względem przyrodniczym i zagrożonych składników różnorodności biologicznej w państwach Unii Europejskiej, a jego działanie ma do 2010 roku zatrzymać trend zmniejszania się tej różnorodności na terenie całej Europy. Obszary Natura 2000 są wyznaczane na podstawie dwóch różnych dokumentów. Dokumenty te to: Dyrektywa w sprawie ochrony dzikich ptaków (z 1979 r.) i Dyrektywa w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (z 1992 r.). Obszary wyznaczane na podstawie przepisów Dyrektywy Ptasiej noszą nazwę obszarów szczególnej ochrony – OSO (po angielsku Special Protection Area-SPA). Do dyrektywy dołączona jest lista gatunków ptaków, których siedliska muszą być zachowane w celu zapewnienia przetrwania i rozrodu tych gatunków. Obszary wyznaczane na podstawie przepisów dyrektywy siedliskowej noszą nazwę szczególnych obszarów ochrony – SOO (po angielsku Special Area of Conservation-SAC). w tym przypadku kwalifikowane są miejsca zajmowane przez któryś z około 300 rodzajów siedlisk naturalnych oraz przez siedliska konkretnych gatunków (434 gatunków roślin i 200 gatunków zwierząt, bez Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 29 ptaków). Dokumenty Unii nie precyzują jak chronić przyrodnicze wartości przed zniszczeniem i jak zapewnić im przetrwanie. To już należy do każdego państwa z osobna. Toteż w naszym kraju wiele obszarów sieci Natura 2000 nie będzie ani parkiem narodowym czy krajobrazowym albo rezerwatem, a jedynie wskazane przez rząd podmioty – najczęściej dyrekcje parków narodowych i Regionalne Dyrekcje Lasów Państwowych – będą dbać, by dotychczasowe walory przyrodnicze tych obszarów nie uległy zniszczeniu. Czasem wystarczy nie osuszać jakiejś doliny, nie wycinać lasu, czy nie zamieniać łąk i pastwisk w tereny budowlane, więc w wielu przypadkach dostatecznym działaniem ochronnym będzie świadome podtrzymywanie dotychczasowego sposobu użytkowania danego miejsca. Gdzie indziej wystarczające będzie wprowadzenie bardziej różnorodnego i zrównoważonego rolnictwa albo ograniczenie presji przemysłu i budownictwa, przez skierowanie ich na inny, mniej ważny przyrodniczo teren. Właśnie w takich przypadkach będzie można wykorzystać unijne fundusze przeznaczane dla rolnictwa, przemysłu lub na cele społeczne. Wyznaczenie obszaru ochrony sieci Natura 2000 nie pociąga za sobą żadnych zmian własnościowych na tym terenie – nie będzie więc wykupywania gruntów lub wywłaszczeń. Nie nakłada też automatycznych ograniczeń na działalność gospodarczą ani budowlaną. Możliwe zaś będą preferencje do rozwijania np. turystyki i wypoczynku (typu agroturystyka) albo rolnictwa produkującego tradycyjnymi metodami wysokiej jakości zdrową żywność. Specjalnym obszarem ochrony siedlisk objęta zostanie dolina rzeki Grabi na obszarze trzech powiatów: bełchatowskiego, pabianickiego i łaskiego. w powiecie pabianickim Grabia przepływa przez tereny gm. Dłutów i gm. Dobroń. Obecnie na terenie gm. Dobroń w Dolinie Grabi utworzony został zespół przyrodniczo-krajobrazowy. W obszarze NATURY 2000, który znajdować się będzie min. Na terenie pow. Pabianickiego występują ważne naturalne siedliska związane z doliną rzeczną tj. lasy łęgowe, niżowe łąki użytkowane ekstensywnie oraz starorzecza o różnym stopniu lądowacenia. Występują również dobrze rozwinięte murawy szczotlichowe związane z wydmami śródlądowymi. w obszarze chronionym stwierdzono występowanie gatunków „naturowych”. Rezerwaty przyrody – obszary obejmujące naturalne i mało zmienione ekosystemy, chroniące określone gatunki, muszą mieć opracowany plan ochrony, nie ma administracji ani straży. Obszary chronionego krajobrazu – wyróżniające się krajobrazowo tereny obejmujące różne ekosystemy, gospodarowanie w nim nie powinno naruszać stanu równowagi ekologicznej. Ochrona indywidualna pomników przyrody (drzew, skał, głazów narzutowych itp.), zespołów przyrodniczo-krajobrazowych (fragmentów i kulturowego chronionych ze względów estetycznych), krajobrazu przyrodniczego Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 30 użytków ekologicznych (niewielkich pozostałości naturalnych ekosystemów – oczek wodnych, kęp drzew, torfowisk, wydm, starorzeczy itp. – to jakby "rezerwaty niższej rangi"). Tabela 2. Rezerwaty Lp Przedmiot ochrony Lokalizacja Opis chronionego obiektu Data utworzenia/ Podstawa prawna Właściciel/ Zarządca obiektu Gmina Lutomiersk 1. 2. wielowarstwowy drzewostan jodłowy na siedlisku lasu mieszanego świeżego z grupami starodrzewia jodłowego Lutomiersk, Leśnictwo Oleśnica oddz. 28d, 29 , c, d; obr. Bogdańce Mianów gm.Lutomiersk, kompleks Leśnictwo torfowisk niskich Mianów oddz. 50 z interesującą a, b (cz); obr. florą Bogdańce Jodły Oleśnickie 31.01.1962 / Zarządz. MLiPD (MP nr 15, poz. 63 z 1962 r.) Skarb Państwa / Lasy Państwowe/ Nadleśnictwo Poddębice torfowiska 31.07.2000 / Rozporządz. Woj. Łódzkiego Nr 27 Skarb Państwa / Lasy Państwowe/ Nadleśnictwo Poddębice Tabela 3. Obszary Chronionego Krajobrazu Lp Lokalizacja Nazwa i opis chronionego obiektu Powierzchnia (ha) Puczniewski OCHK 2998 Środkowej Grabi - teren otaczający dolinę środkowej Grabi 3438 1 Puczniew gm. Lutomiersk 2 Dobroń Tabela 4. Zespoły Krajobrazowo-Przyrodnicze Lp Lokalizacja Przedmiot ochrony Opis chronionego obiektu Powierzchn ia ha Data utworzenia Właściciel 04.11.1996 / Rozporzadz. Woj. Piotrkowskiego Nr 4/96 (Dz. U. W. P. Nr 21 poz. 75 z 08.11.1996 r.) Skarb Państwa / Lasy Państwowe Nadleśnictw o Kolumna Gmina Dłutów 1. Dąbrowa, L-ctwo Dąbrowa oddz. 187, 188, 189 drzewosta n jodłowy d. jodłowo-sosnowy wiek 98-123 lat 55,98 Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 2. 3. Dąbrowa, Lctwo Dąbrowa oddz. 216, 217, 215 bcijk Drzewociny, Lctwo Borkowice oddz. 226, 227, 225b dz. Nr 225, 226, 227 Dłutów, L-ctwo Borkowice oddz. 215; 224; 225 a, b, d, f, h; 231 c, d; 232; 233; 234; 235; 240; 244; 245; 246; 247; 248; 251; 252; 253; 256; 257; 258; 259; 260; 263; 264; 265 dz. Nr 1 we wsi Orzk drzewosta n jodłowy d. jodłowososnowo-dębowy wiek 92-118 lat kompleks lasów Kompleks lasów "Borkowice" o cennej mozaice siedlisk leśnych z dużym udziałem lasów wodochronnych i lasów pełniących funkcję glebochronną położony na obszarze wydm; fragmenty naturalnych drzewostanów jodłowych i bukowych położonych na płn granicy zasięgu gat. oraz śródleśne zbiorniki wodne 1727/P/2014 str. 31 142,84 04.11.1996 / Rozporzadz. Woj. Piotrkowskiego Nr 4/96 (Dz. U. W. P. Nr 21 poz. 75 z 08.11.1996 r.) Skarb Państwa / Lasy Państwowe N-ctwo Kolumna 507,38 08.08.2001/ Rozporządzenie Wojewody Łódzkiego Nr 48/2001 Skarb Państwa / Lasy Państwowe Nadleśnictw o Kolumna całkowita pow. 4007ha pow. w gminie 411ha 31.07.1998 / Rozporządz. Woj. Sieradzkiego (Dz. U. W. S. Nr 20, poz. 115 z 09.09.1998 r.) Skarb Państwa / Lasy Państwowe Nadleśnictw o Kolumna 68,53 08.08.2001/ Rozporządz. Woj. Łódzkiego Nr 48/2001 Skarb Państwa / Lasy Państwowe Nadleśnictw o Kolumna Gmina Dobroń 4. 5. Ldzań. Obiekt leży na terenie gmin: Dobroń (411 ha), Łask (1138 ha), Widawa (1 ha), Sędziejowice (1587 ha) oraz miasta Łask (870 ha) Dobroń, L-ctwo Mogilno oddz. 97 g; 98 b; 99; 109 a, b, c, d, 110; 111 naturalna dolina rzeki "Dolina Grabi" wydma z drzewosta nem sosnowym "Mogilno", forma pochodzenia eolicznego – wydma z pokrywającym ją d. sosnowym, pełniącym funkcję lasów glebochronnych Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 6. Dobroń, L-ctwo Mogilno oddz. 124, 125, 126, 127, 129, 130, 131, 132, 133, 134 wydmy i torfowiska 1727/P/2014 "Dobroń", śródleśny krajobraz wydm i torfowisk z cennymi zbiorowiskami roślinności torfowiskowej w różnym stadium sukcesji 221,36 str. 32 08.08.2001/ Rozporządz. Woj. Łódzkiego Nr 48/2001 Skarb Państwa / Lasy Państwowe Nadleśnictw o Kolumna Tabela 5. Użytki ekologiczne Lp Lokalizacja Przedmiot ochrony Opis chronionego obiektu Powierzchnia ha Data utworzenia Właściciel Gmina Pabianice 1. Okołowice, Leśnictwo Smulsko oddz. 425b dz. Nr 225/4 teren podmokły Teren podmokły z licznymi zastoiskami wody o charakterze bagiennym, przyległy do rz. Ner, na którym postępuje naturalna sukcesja wtórna 2,83 Skarb 08.08.2001 / Państwa / Rozporządzenie Lasy Woj. Łódzkiego Państwowe Nr 50 Nadleśnictwo Grotniki 33,02 04.11.1996 / Rozporządzenie Skarb Woj. Państwa / Piotrkowskiego Lasy Nr 4/96 Państwowe (Dz. U. W. P. Nr Nadleśnictwo 21 poz. 75 Grotniki z 08.11.1996 r.) Gmina Dłutów 2. Orzk, L-ctwo Borkowice kompleks oddz. 256a, stawów 258d, 263j śródleśnych dz. Nr 625/1, 628/1, 630/1 wody stojące, rowy, pastwiska Gmina Dobroń 3. Poleszyn, L-ctwo Poleszyn oddz. 60g bagno bagno śródleśne 1,19 25.10.1995 4. Dobroń Mały, L-ctwo Mogilno oddz. 125 d bagno bagno śródleśne 1,98 25.10.1995 5. Dobroń Mały, L-ctwo Mogilno oddz. 130a bagno bagno śródleśne 2,59 25.10.1995 Skarb Państwa / Lasy Państwowe Nadleśnictwo Kolumna Skarb Państwa / Lasy Państwowe Nadleśnictwo Kolumna Skarb Państwa / Lasy Państwowe Nadleśnictwo Kolumna Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 6. Dobroń Mały, L-ctwo Mogilno oddz. 130 g bagno bagno śródleśne 2,56 25.10.1995 7. Dobroń Mały, L-ctwo Mogilno oddz. 130k bagno bagno śródleśne 1,05 25.10.1995 str. 33 Skarb Państwa / Lasy Państwowe Nadleśnictwo Kolumna Skarb Państwa / Lasy Państwowe Nadleśnictwo Kolumna Powiat zgierski W powiecie zgierskim istnieje wiele terenów o wysokich walorach przyrodniczo-krajobrazowych, objętych ochroną prawną. Na terenie powiatu ustanowiono rezerwaty przyrody, park krajobrazowy, pomniki przyrody, użytki ekologiczne oraz stanowisko dokumentacyjne. W powiecie zgierskim znajduje się fragment Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich, o łącznej powierzchni 2 989,4 ha, z czego otulina wynosi 1 056,8 ha. Park ten swym zasiągiem obejmuje: Gminę Stryków - pow. parku 1 933 ha oraz otuliny 1 014,3 ha; Gminę Zgierz - pow. otuliny 42,5 ha. Podstawowe walory Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich związane są z rzeźbą terenu. W krajobrazie otwartym dominują malownicze wzniesienia, co znalazło swe odzwierciedlenie w nazwie Parku. Szczególne znaczenie w tym względzie mają charakterystyczne wieloplanowe panoramy uformowane przez konfigurację terenu, podkreślone przez granice polno-leśne oraz doliny z roślinnością łęgową. Decydujące znaczenie dla Parku ma zatem zachowanie tych charakterystycznych krajobrazów otwartych, jeszcze nie zakłóconych przez zabudowę i wygrodzenia. Obok parku krajobrazowego na terenie powiatu zgierskiego znajduje się 7 rezerwatów przyrody. Na terenie powiatu znajdują się następujące rezerwaty: Gmina Zgierz: Rezerwat Ciosny – florystyczny rezerwat o powierzchni 2,42 ha, którego głównym walorem są okazałe jałowce (gaj jałowcowy) rosnące na wydmach, jeden z zaledwie kilku rezerwatów jałowca w Polsce, na uwagę zasługują również zbiorowiska muraw piaskowych, Rezerwat Dąbrowa Grotnicka - leśny rezerwat o powierzchni 100,47 ha, obejmujący najcenniejszy fragment Lasów Grotnicko-Lućmierskich, zajmowany przez zespół dąbrowy świetlistej ze stanowiskami licznych roślin chronionych takich jak wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, jarzmianka większa, dzwonecznik wonny. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 34 Rezerwat Grądy nad Lindą - leśny rezerwat o powierzchni 55,83 ha, na którego terenie występuje meandrująca rzeka Linda z dopływem, kompleks źródeł oraz grądy i łęgi jesionowo-olszowe, znajduje się tu cenne stanowisko gatunku górskiego – kokoryczki okółkowej oraz rośliny chronione tj. barwinek pospolity, storczyk szerokolistny, listeria jajowata, lilia złotogłów, bluszcz pospolity, wawrzynek wilczełyko. Rezerwat Grądy nad Moszczenicą - leśny rezerwat o powierzchni 42,14 ha, który wyróżnia się różnorodnością zbiorowisk leśnych z przewagą grądów i bogatą florą wczesnowiosenną rozwijająca się w harmonii z warunkami geomorfologicznymi. Gmina Stryków: Rezerwat Struga Dobieszkowska – leśny rezerwat o powierzchni 37,65 ha, charakteryzujący się naturalnym krajobrazem strumienia śródleśnego z istniejącymi formami morfologicznymi oraz naturalnymi zbiorowiskami łęgu i grądu, na terenie rezerwatu znajduje się kilkanaście źródeł tworzących rozległe malownicze baseny. Gmina Aleksandrów Łódzki Rezerwat Torfowisko Rąbień – torfowiskowy rezerwat o powierzchni 42,12 ha, w którym występuje torfowisko wysokie w pasie działu wodnego I rzędu z bogatą roślinnością, jest to rezerwat ścisły, uwagę zwracają tu rzadkie i chronione gatunki roślin: rosiczka okrągłolistna, Gmina Głowno: Rezerwat Zabrzeźnia – leśny rezerwat o powierzchni 27,61 ha, charakteryzuje się lasem grądowym z jodłą na granicy zasięgu, występują tu liczne rośliny objęte ochroną gatunkową: lilia złotogłów, dwa gatunki storczyków, listeria jajowata oraz kwitnący i owocujący bluszcz. Na terenie powiatu zgierskiego ustanowione zostały także użytki ekologiczne, czyli zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemu mające znaczenia dla zachowania unikalnych zasobów genowych i typów środowisk, jak naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne „oczka wodne”, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin i zwierząt. Ogólna powierzchnia użytków ekologicznych powiecie zgierskim wynosi 48,32 ha, przy czym na poszczególne gminy przypadają następujące wielkości: Miasto Zgierz – 0,56 ha, Gmina Zgierz – 3,86 ha, Miasto Głowno – 9,85 ha, Gmina Głowno – 1,76 ha, Gmina Aleksandrów Łódzki – 3,34 ha, Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 35 Gmina Ozorków – 7,26 ha, Gmina Stryków – 21,66 ha. Kolejną formą ochrony przyrody, która występuje w powiecie zgierskim są pomniki przyrody. Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej i krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami wyróŜniającymi je wśród innych tworów, w szczególności sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skały, jary, głazy narzutowe i jaskinie. W powiecie zgierskim występują ogółem 252 pomniki przyrody i tą formą ochrony objętych zostało 246 pojedynczych drzew, 4 grupy drzew oraz 2 aleje. W poszczególnych gminach powiatu stan pomników przyrody przedstawia się następująco: Miasto Zgierz brak Gmina Zgierz 56 szt. Gmina Aleksandrów Łódzki 32 szt. Miasto Ozorków 16 szt. Gmina Ozorków 41 szt. Gmina Parzęczew 11 szt. Miasto Głowno 2 szt. Gmina Głowno 18 szt. Gmina Stryków 77 szt. Na terenie powiatu zgierskiego nie zostały ustanowione 2 obszary chronionego krajobrazu: Sokolnicko –Grotnicki Mrogi i Mrożycy. W granicach powiatu zostało ustanowione stanowisko dokumentacyjne w miejscowości Niesułków Kolonia w gminie Stryków. Wiele rzadkich okazów przyrodniczych spotkać można na terenie parków wiejskich. Najcenniejsze parki wiejskie uznane zostały za parki zabytkowe i wpisane do Rejestru Zabytków. W powiecie zgierskim leży 11 parków zabytkowych: w Gminie Ozorków: Park w Leśmierzu, Park w Sokolnikach, w Gminie Zgierz: Park w Dzierżąznej, Park w Kęblinach, Park w Glinniku, Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 36 Park w Jeżowie, w Gminie Stryków: Park w Bratoszewicach, w Gminie Aleksandrów Łódzki: Park w Nakielnicy, Park w Bełdowie, Park w Zgniłym Błocie, w Gminie Głowno: Park Różany. Jednym z obszarów proponowanych do współtworzenia w Polsce sieci ekologicznej NATURA 2000 jest leżący w granicach powiatu zgierskiego Specjalny Obszar Ochrony „Dąbrowa Grotnicka”. Stanowi on cenne przyrodniczo, naturalne siedlisko lasów dębowo - sosnowych okolic Grotnik. 5 Metoda analizy i oceny zastosowana przy sporządzaniu prognozy Prognoza oddziaływania na środowisko w odniesieniu do polityk, strategii, planów i programów, według zapisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, sporządzana jest jako jeden z podstawowych dokumentów w ramach procedury postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji planów i programów. Zakres prognozy uzgodniono z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Łodzi oraz Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym w Łodzi. Prognozę sporządzono przy zastosowaniu metod opisowych dotyczących charakterystyki zasobów środowiska poddanych oddziaływaniu oraz analiz opartych na dostępnych danych. Analizie poddano aktualny i prognozowany stan środowiska na terenie Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego oraz proponowane kierunki działań w tym zakresie. Wynikające z przeprowadzonej analizy wnioski odniesiono do stanu środowiska na terenie Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego oraz przeanalizowano możliwe skutki środowiskowe realizacji strategii. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 6 1727/P/2014 str. 37 Określenie, analiza i ocena istniejącego stanu środowiska oraz potencjalnych zmian tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu Do przeprowadzenia analizy zostały wykorzystane dane zgromadzone przez GUS i WIOŚ, w tym również przygotowane w ostatnich latach opracowania. Stan jakości powietrza atmosferycznego Stan jakości powietrza na terenie województwa łódzkiego badany jest za pomocą pomiarów wielkości stężeń poszczególnych zanieczyszczeń dokonywanych zgodnie z art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska. Pomiaru dokonuje Wojewódzki inspektor ochrony środowiska, w terminie do dnia 30 kwietnia każdego roku, do zadań którego należy wykonywanie oceny poziomów substancji w powietrzu w danej strefie za rok poprzedni oraz odrębnie dla każdej substancji dokonuje klasyfikacji stref. Zgodnie z przepisami Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. 2012 poz. 914) dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnionych w ocenie, strefę stanowi: aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tysięcy, miasto niebędące aglomeracją o liczbie mieszkańców powyżej 100 tysięcy, pozostały obszar województwa, niewchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Przepisy ww. rozporządzenia stanowią, iż dla obszaru objętego przedmiotową strategią oceny jakości powietrza dokonuje się w strefie aglomeracji o liczbie mieszkańców powyżej 250 tysięcy o kodzie PL1001 – aglomeracja łódzka obejmującej następujące obszary: Łódź - miasto na prawach powiatu; część powiatu pabianickiego: gminy: Konstantynów Łódzki (5.1.10.15.08.01.1), Pabianice (5.1.10.15.08.02.1); część powiatu zgierskiego: gminy: Aleksandrów Łódzki - miasto (5.1.10.15.20.04.4), Zgierz (5.1.10.15.20.03.1). Ponadto oceny dla pozostały obszar województwa, niewchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców dokonuje się dla powiatów (kod strefy PL1002) objętych przedmiotową strategią tj.: powiatu brzezińskiego; powiatu łódzkiego wschodniego; powiatu pabianickiego; powiatu zgierskiego. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 38 Zgodnie z informacjami przedstawionymi przez WIOŚ w ramach PMŚ prowadzone są działania mające na celu określenie jakości powietrza atmosferycznego. Ocena jakości powietrza realizowana jest w oparciu o wojewódzkie systemy oceny jakości powietrza, nadzorowane przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska. Wszelkie działania w ramach systemu oceny jakości powietrza prowadzone są w podziale na bloki: presja, stan i reakcja. W ramach określenia presji zbierane są informacje o wielkości emisji substancji do atmosfery, w podziale na poszczególne grupy źródeł. Tak usystematyzowane informacje w postaci baz danych emisji są wykorzystywane przy określeniu stanu jakości powietrza za pomocą matematycznego modelowania jakości powietrza, będącego pomocniczym narzędziem w ocenie jakości powietrza. Najczęściej wykorzystywaną metodą określenia stanu jakości powietrza są pomiary imisji substancji w powietrzu. W województwie łódzkim funkcjonują 3 sieci pomiarowe. Są to: sieć pomiarów automatycznych (ciągłych) sieć pomiarów manualnych (dobowych) sieć pomiarów pasywnych (miesięcznych). Przy poszczególnych sieciach dokonuje się pomiarów stosując różniące się od siebie metody pomiaru. W związku z powyższym metody różnią się dokładnością i częstotliwością uzyskiwanych wyników pomiarów. Na podstawie wyników pomiarów wspartych matematycznym modelowaniem jakości powietrza opracowuje się roczne oraz pięcioletnie oceny jakości powietrza. W odpowiedzi na wyniki pomiarów tworzone są przez zarządy województw programy ochrony powietrza, które zawierają obowiązki spoczywające na władzach lokalnych w zakresie inwestycji i działań organizacyjnych, zmierzających do obniżenia poziomu substancji w powietrzu atmosferycznym do poziomów określonych w stosownych przepisach. Emisja punktowa w powiatach objętych niniejszą Strategią w roku 2012 wyniosła: Powiaty Emisja roczna (Mg/a) SO2 NO2 CO pył Miasto Łódź 7709,7 4352,8 557,3 284,7 Brzeziński 19,2 13,8 10,3 7,3 Łódzki wschodni 118,1 40,9 141,3 52,2 Pabianicki 413,4 283,7 303,1 138,2 Zgierski 675,6 308,8 953,9 201,0 Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 39 Jak widać z powyższych danych wynika, iż największa emisja punktowa na terenie objętym niniejszą strategią występuje na terenie miasta łodzi. W odniesieniu do emisji linowej WIOŚ wskazuje, iż największe strumienie zanieczyszczeń komunikacyjnych pokrywają się z głównymi węzłami komunikacyjnymi Łodzi, Piotrkowa Trybunalskiego, Sieradza, Krośniewic, Wielunia, Kutna, Rawy Mazowieckiej i Tomaszowa Mazowieckiego. W miastach, według analizy emisji wyznaczonej na podstawie natężenia ruchu, największa emisja liniowa występuje na trasach przelotowych. W Łodzi najwięcej zanieczyszczeń liniowych emitowanych jest z obszaru dzielnic Bałuty i Łódź Górna. Największa emisja na jednostkę powierzchni występuje w dzielnicach Śródmieście i Polesie. Ponadto na terenie objętym przedmiotową strategią występuje tzw. emisja powierzchniowa. Jak wynika z analizy dokonanej przez WIOŚ emisja powierzchniowa pochodząca z niskich emitorów odprowadzających gazowe produkty spalania z domowych palenisk i lokalnych kotłowni węglowych ma w sezonie grzewczym ogromny wpływ na stan powietrza w miastach. Stara zabudowa w centrum Łodzi i w innych ośrodkach miejskich regionu ma charakter zwarty, z charakterystycznymi podwórkami-studniami, co utrudnia proces rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. Powyższe przyczynia się do kumulowania się dużych ilości groźnych substancji na niewielkiej przestrzeni, o dużej gęstości zaludnienia. Poza miastami występują inne warunki mieszania i rozcieńczania spalin, jednakże obszary te mają mniejszy dostęp do sieci ciepłowniczych i gazowych. Jednym z podstawowych problemów na obszarach wiejskich i w części miast nieposiadających sieci ciepłowniczej i centralnego ogrzewania jest palenie odpadów komunalnych w kominach, piecach bądź innych paleniskach. W wyniku takich działań do atmosfery dostają się pyły zawierające metale ciężkie oraz toksyczne związki organiczne, w tym rakotwórcze dioksyny i furany. Palenie odpadów stanowi dosyć istotne zagrożenie ze względu na niskie źródło emisji. Na terenach objętych przedmiotową strategią występuje również emisja związana z rolnictwem. W związku z prowadzeniem chowu i hodowli zwierząt występuje głównie emisja amoniaku oraz pyłu. Zgodnie z analizą WIOŚ w 2012 r. największa emisja pyłu z upraw występowała na terenie powiatu zgierskiego, zaś emisja pyłu z hodowli na terenie powiatu łódzkiego wschodniego oraz zgierskiego. Poszczególnym strefom nadane zostały klasy jakości powietrza, z których wynikają potrzeby w zakresie działań na rzecz poprawy jakości powietrza w strefach. Termin realizacji programu Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 40 ochrony powietrza jest różny dla różnych substancji i uzależniany jest od poziomu stężenia w strefie. W zależności od faktu ustanowienia marginesów tolerancji dla wartości dopuszczalnych poziomów substancji lub też ich braku wyróżniono dwa rodzaje klasyfikacji stref. Jeżeli ocenianej substancji przyznano margines tolerancji (MT), to możliwe klasy jakości powietrza to: A (najłagodniejsza klasa, poziom stężenia < D), B (poziom stężenia > D), C (najgorsza, poziom stężenia > D + MT). Powyższym klasom przyporządkowano różne wymagane działania. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza, dla przypadków gdy jest określony margines tolerancji dla poziomów dopuszczalnych – nie dotyczy niniejszej oceny. Poziom stężeń Klasa strefy oraz wymagane działania: nieprzekraczający wartości dopuszczalnej - Klasa A – brak wymaganych działań powyżej wartości dopuszczalnej (lecz nie przekraczający wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji) - Klasa B - określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych powyżej wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji - klasa C określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji oraz opracowanie programu ochrony powietrza (POP) Dla substancji, dla których określone są poziomy celu długoterminowego: klasa D1 – stężenia ozonu i współczynnik AOT40 nie przekraczają poziomu celu długoterminowego, klasa D2 – stężenia ozonu i współczynnik AOT40 przekraczają poziom celu długoterminowego. Część zidentyfikowanych obszarów przekroczeń celów długoterminowych oraz dopuszczalnych i docelowych poziomów substancji w powietrzu została już uwzględniona w programach ochrony powietrza. Ww. obszarami, w granicach których obowiązywała będzie przedmiotowa strategia są: aglomeracja łódzka oraz Brzeziny. Należy nadmienić, że większość obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego pyłu PM 10, wskazanych w rocznej ocenie jakości powietrza w 2012 r., była już wykazywana w poprzednich ocenach rocznych, stąd opracowane już programy ochrony powietrza. W 2012 r. wzrosła liczba obszarów przekroczeń wartości poziomów dopuszczalnych docelowych oraz wartości celów długoterminowych dla zanieczyszczeń pochodzących ze spalania paliw do celów grzewczych (zanieczyszczenia pyłowe). Na terenie województwa utrzymuje się od 4 lat tendencja spadkowa poziomów stężenia ozonu. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 41 Na podstawie uzyskanych wyników pomiarów stężenia pyłu PM10 stwierdzono konieczność wykonania programu ochrony powietrza na terenie Łódzkiej Aglomeracji Miejskiej oraz w następujących miasta Strefy łódzkiej objętych przedmiotową strategią: Brzeziny, Głowno, Koluszki, Ozorków, Rzgów oraz Tuszyn. W ubiegłych latach wykonane zostały prace planistyczne i wstępne oceny wariantów rozwiązań technicznych w ramach prac nad dokumentacją do programu ochrony powietrza dla większości z powyższych miast. Zgodnie z informacjami WIOŚ ze względu na występujące w 2012 r. znaczne przekroczenie poziomu docelowego benzo(a)pirenu w pyle PM10 określono klasę C dla strefy oceny Aglomeracja Łódzka (obszar przekroczeń obejmował cały teren strefy oceny, wykraczając poza jej granice). W strefie łódzkiej przekroczenie poziomu docelowego benzo(a)pirenu w pyle PM10 określono dla wszystkich miast oraz znacznych obszarów wiejskich, leżących na obrzeżach miast oraz z dala od obszarów zurbanizowanych. Jako jedną z istotnych przyczyn przekroczeń na obszarach wiejskich matematyczne modelowanie jakości powietrza wskazuje napływ zapylonych mas powietrza znad obszarów zurbanizowanych. Na podstawie wyników pomiarów oraz matematycznego modelowania jakości powietrza stwierdzono występowanie przekroczenia poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji dla pyłu drobnego PM2,5 na terenie strefy Aglomeracja Łódzka (Łódź oraz Zgierz). W ramach przygotowań do realizacji działań naprawczych, najistotniejszym zadaniem dla służb ochrony środowiska oraz wydziałów komunalnych urzędów gmin, jest uzupełnienie wojewódzkiego banku emisji. Najistotniejsze dla planowania dalszych działań naprawczych jest uzupełnienie bazy emisji niskiej z indywidualnego ogrzewania budynków oraz bazy emisji komunikacyjnej (oszacowanej na podstawie pomiarów natężenia i struktury ruchu drogowego na ulicach miast). Ponadto w celu wzmocnienia systemu oceny jakości powietrza należy posadowić stację komunikacyjną w śródmieściu Łodzi. Gospodarka wodno-ściekowa oraz stan wód Obszar województwa łódzkiego należy do obszarów ubogich w wody powierzchniowe i miejscami wody podziemne. Pobór i zużycie wody w powiatach objętych niniejszą strategią w 2012 r. zgodnie z monitoringiem środowiska wyniósł: Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. Eksploatacja sieci Ogółem Powiaty pobór 1727/P/2014 wodociągowej zużycie pobóra zużycieb str. 42 Produkcja Rolnictwo i leśnictwo pobórc zużycie Pobór/zużycied w dam3 m. Łódź 21032 41220 18576 38666 2456 2554 brzeziński 1564 1322 1377 1135 143 143 44 6399 4386 5197 3193 292 283 910 pabianicki 6624 5632 5807 4667 546 694 271 zgierski 12564 10506 8933 6780 1563 1658 2068 łódzki wschodni a - pobór wody na ujęciach, przed wtłoczeniem do sieci. b - poza zużyciem wody na cele produkcyjne przez wodociągi będące własnością gmin, wojewódzkich zakładów usług wodnych i spółek wodnych. c - pobór wody na ujęciach własnych, poza rolnictwem (z wyłączeniem ferm przemysłowego chowu zwierząt), leśnictwem, łowiectwem i rybactwem. d - woda zużyta do nawodnienia w rolnictwie i leśnictwie oraz napełniania i uzupełniania stawów rybnych. Definicja zanieczyszczenia wód stanowi, iż są to niekorzystne zmiany właściwości fizycznych, chemicznych i bakteriologicznych wody spowodowane wprowadzaniem w nadmiarze substancji nieorganicznych (stałych, płynnych, gazowych), organicznych, radioaktywnych czy wreszcie ciepła, które ograniczają lub uniemożliwiają wykorzystywanie wody do picia i celów gospodarczych. Można wskazać następujące czynniki wpływające na stan środowiska wodnego: źródła punktowe - ścieki odprowadzane w zorganizowany sposób systemami kanalizacyjnymi, pochodzące głównie z zakładów przemysłowych i z aglomeracji miejskich, zanieczyszczenia obszarowe - zanieczyszczenia spłukiwane opadami atmosferycznymi z terenów zurbanizowanych, nieposiadających systemów kanalizacyjnych oraz z obszarów rolnych i leśnych, zanieczyszczenia liniowe - zanieczyszczenia pochodzenia komunikacyjnego, wytwarzane przez środki transportu i spłukiwane z powierzchni dróg lub torfowisk oraz pochodzące z rurociągów, gazociągów, kanałów ściekowych, osadowych. Zanieczyszczenia wód są w głównej mierze powodowane działalnością człowieka m.in. bytowaniem oraz działalnością przemysłową. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 43 Przed wprowadzeniem ścieków do wód należy spełnić odpowiednie warunki określone przepisami prawa. Jak wskazuje WIOŚ system nakazów i zakazów, mających na celu osiągnięcie dobrego stanu wszystkich części wód w województwie łódzkim nie jest w pełni przestrzegany i część ścieków trafia do odbiorników w postaci nieoczyszczonej. W roku 2012, według danych statystycznych, odprowadzono do wód powierzchniowych i do ziemi z terenu województwa łódzkiego 120,8 hm3 ścieków. Najwięcej zanieczyszczeń trafiło do wód powierzchniowych w postaci ścieków komunalnych w ilości 85,7 hm3. powierzchniowych Poza komunalną odprowadzono siecią kanalizacyjną, z zakładów przemysłowych bezpośrednio 35,1 do wód hm3 ścieków po oczyszczeniu w zakładowych oczyszczalniach. Na obszarze objętych przedmiotową strategią funkcjonuje największa oczyszczalnia ścieków w województwie – Grupowa Oczyszczalnia Ścieków w Łodzi Sp. z o.o. oczyszcza ścieki nie tylko z terenu miasta Łodzi, ale również ścieki z Pabianic i Konstantynowa Łódzkiego. Ścieki te doprowadzane są do oczyszczalni siecią kanalizacyjną, a także są dowożone z terenów nieskanalizowanych. W 2012 r. z terenu miasta Łodzi odprowadzono 42,5 hm 3 ścieków, z terenu powiatu brzezińskiego odprowadzono 0,5 hm3 ścieków, z terenu powiatu łódzkiego wschodniego odprowadzono 1,1 hm3 ścieków, z terenu powiatu pabianickiego odprowadzono 3,9 hm 3 ścieków oraz z powiatu zgierskiego odprowadzono 4,5 hm3 ścieków. W 2012 roku w województwie łódzkim wystąpiło ponad 300 punktowych źródeł zanieczyszczeń. W większości przypadków występowało biologiczne oczyszczanie ścieków. Źródło ścieków w zlewni B - Bzury P - Pilicy W - Warty Ładunki zanieczyszczeń w Mg/rok BZT5 ChZT(Cr) Zawiesina ogólna Azot ogólny Fosfor ogólny 609,7 49,5 9,6 1 m. Łódź GOŚ (ścieki z Łodzi, Pabianic i 338,9 Konstantynowa Łódzkiego) – W 2634,7 734,3 powiat brzeziński Brzeziny – B 8,5 43 12,4 powiat łódzki wschodni Koluszki – P 5,4 27,4 3 Tuszyn – P 1,7 7,7 1,2 Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. Rzgów – W 3,2 19,2 1727/P/2014 str. 44 5 powiat zgierski Głowno – B 7,5 37,8 9,6 Aleksandrów Łódzki –B 12,3 100,9 23,8 Stryków – B 3,9 19,9 2,7 Ozorków – B 17,4 91,6 Zgierz – B 17,3 173,5 11 0,81 15,9 19,3 1,7 25,3 15,9 1,4 Ponadto na jakość wód na terenach objętych niniejszą strategią znaczenie mają zanieczyszczenia obszarowe, pochodzące zwłaszcza z terenów rolniczych. Przedmiotowe zanieczyszczenia związane są z wymywaniem azotu i fosforu. Ponadto zagrożenie dla wód stanowią utwardzone tereny miejskie, a także tereny wykorzystywane w ramach transportu drogowego (drogi). Za prowadzenie monitoringu wód powierzchniowych odpowiada wojewódzki inspektor ochrony środowiska, który prowadzony jest zgodnie z określonym zakresem i częstotliwością badań. Obszar przedmiotowej strategii obejmuje zarówno dorzecze Odry jak i dorzecze Wisły. Do głównych cieków wodnych przebiegających po przedmiotowym terenie należą rzeka Bzura oraz rzeka Ner. Zgodnie z prowadzonym przez WIOŚ monitoringiem Stan /potencjał ekologiczny w zdecydowanej większości przebadanych JCW jest poniżej stanu dobrego. Najgorzej wypada dorzecze Wisły, w którym nie ma stanu bardzo dobrego, a stan dobry stwierdzono tylko w 9% przebadanych wód. Trochę lepiej wygląda sytuacja w zlewni Odry, gdzie ponad 27% badanych JC W otrzymało I lub II klasę stanu/potencjału ekologicznego. Odnośnie stanu chemicznego w dorzeczu Wisły na terenie województwa dobry osiągnęło 7 JCW zaś poniżej dobrego 15 JCW, zaś w dorzeczu Odry na terenie województwa stan dobry osiągnęło 13 JCW, zaś stan poniżej dobrego 3 JCW. Jeżeli chodzi o stan JCW w dorzeczu Wisły nie nadano dobrego stanu zaś zły osiągnęło 52 JCW. W dorzeczu Odry zaś dobry stan stwierdzono odnośnie 4 JCW zaś zły w odniesieniu do 41 JCW. Na obszarze objętym przedmiotową strategią stan JCW jest zły. W odniesieniu do wód podziemnych należy stwierdzić, iż są one mniej narażone na zanieczyszczenia niż wody powierzchniowe. Jednymi z najbardziej istotnych punktowych źródeł presji na jakość wód podziemnych są składowiska odpadów. Na terenie objętym przedmiotową strategią funkcjonuje kilkanaście składowisk odpadów. Ponadto źródłem presji są również mogielniki służące do magazynowania przeterminowanych środków ochrony roślin. Na terenie objętym przedmiotową strategią są dwa mogielniki jeden w miejscowości Pawłówek w gminie Dłutów oraz drugi w miejscowości Modlna w gminie Ozorków. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 45 Przeprowadzone w 2012 r. przez WIOŚ badania monitoringowe wód podziemnych na terenie województwa łódzkiego wykazały: występowanie I klasy czystości w 20 studniach, dobrą jakość (II klasa) wody w 25 otworach, III klasę czystości w 6 otworach. Nie odnotowano występowania słabego stanu chemicznego wód (IV i V klasa). Hałas Jednym z najistotniejszych czynników wpływających na klimat akustyczny na obszarze objętym przedmiotową strategią jest hałas komunikacyjny. Hałas komunikacyjny pochodzi zarówno z sieci komunikacji drogowej jak i kolejowej. Największa uciążliwość pod względem hałasu komunikacyjnego występuje na terenie miast. Analizując przeprowadzone przez WIOŚ w 2012 r. wyniki pomiarów można wysnuć wniosek, że klimat akustyczny w miastach, w których przeprowadzano pomiary zależny jest w dużym stopniu od ilości w strumieniu pojazdów samochodów ciężkich. Obszar objęty przedmiotową strategią znajduje się na połączeniu głównych krajowych szlaków komunikacyjnych, w związku z czym rozwija się działalność logistyczna, co prowadzi do zwiększenia oddziaływania w zakresie hałasu komunikacyjnego. Ponadto emisja hałasu związana jest z prowadzeniem działalności przemysłowej, głównie na terenie miast. Dla obszaru miasta Łodzi sporządzana jest mapa akustyczna. Odpady Zgodnie z Raportem o stanie środowiska w województwie łódzkim każdego roku w Łodzi wytwarzane jest ponad 300 tys. Mg odpadów komunalnych, czyli >400 kg na jednego mieszkańca. Około 80% zebranych odpadów unieszkodliwiana jest poprzez składowanie na składowiskach, natomiast reszta odpadów jest odzyskiwana (recykling) oraz unieszkodliwiana biologicznie (kompostownie). Mimo spadku liczby mieszkańców zarówno Łodzi jak i województwa łódzkiego suma wytwarzanych odpadów utrzymuje się na podobnym poziomie. Zgodnie z „Planem gospodarki odpadami dla miasta Łodzi PGO – Łódź na lata 2009 – 2011 z perspektywą na lata 2012 – 2020” liczba ludności m. Łodzi do roku 2020 ma zmaleć do 676 tys. osób, zaś ilość wytwarzanych odpadów komunalnych ma wzrosnąć w tym czasie do ponad 350 tys. ton/rok. Część odpadów z terenu miasta wywożonych jest na składowiska na terenie województwa łódzkiego. Największym problemem w zakresie gospodarki odpadami jest fakt, iż duża ich ilość jest unieszkodliwiana poprzez składowanie. Problemem są w tym przypadku brak miejsc na składowanie odpadów oraz wynikające z tego procesu koszty. W związku z powyższym nieuniknione jest stosowanie innych metod unieszkodliwiania np. spalarnie Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 46 odpadów. Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji w 177 gminach województwa łódzkiego wynika, iż na terenie województwa łódzkiego znajduje się około 1 mln Mg wyrobów zawierających azbest. Po usunięciu azbest zostaje odpadem niebezpiecznym, który składowany może być tylko i wyłącznie na składowisku odpadów niebezpiecznych lub na wydzielonych częściach składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. Składowanie azbestu to główna metoda jego unieszkodliwienia. Wymogi, jakie muszą spełniać składowiska azbestu, określone zostały w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2013 roku w sprawie składowisk odpadów (Dz. U. z 2013 r., poz. 523). Promieniowanie elektromagnetyczne WIOŚ Łódź nie posiada wykazu terenów, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, z wyszczególnieniem terenów przeznaczonych pod zabudowę oraz miejsc dostępnych dla ludzi. Z przeprowadzonych pomiarów w latach 2008 – 2012 nie wynika jednak aby do takich przekroczeń w ogóle dochodziło. W przypadku braku realizacji projektu Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+ (alokacji środków), przeprowadzona analiza i ocena stanu istniejącego pozwala wykazać, że może nastąpić w dłuższym horyzoncie czasowym pogorszenie stanu środowiska. Brak realizacji założeń tego dokumentu może najprawdopodobniej przyczyniać się do utrwalania i występowania negatywnych tendencji w zakresie korzystania ze środowiska. Potencjalne zmiany aktualnego stanu środowiska zależą od: czasu, nakładów finansowych jakimi dysponują: budżet państwa, samorząd i podmioty gospodarcze, aktywności w pozyskiwaniu środków pozabudżetowych w tym dotacji z UE, przeznaczanych na cele rozwojowe infrastruktury i ochronę środowiska. Brak realizacji projektu SRŁOM przyczyniać się będzie do utrwalania oraz występowania negatywnych tendencji w środowisku, zwłaszcza w zakresie: jakości wód podziemnych i powierzchniowych, terenów pozostających pod presją szkodliwego oddziaływania ruchu komunikacyjnego, zagrożenia dla obszarów objętych ochroną prawną. Nie bez znaczenia są również oddziaływania inne niż środowiskowe, choć jednak mające wpływ na stan ochrony środowiska w sposób pośredni. Przewiduje się, iż w przypadku braku realizacji omawianego dokumentu może dojść do następujących skutków: Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. niezgodność z przepisami krajowymi i 1727/P/2014 str. 47 międzynarodowymi, skutkująca, m.in. konsekwencjami finansowymi, konieczność ponoszenia wysokich (i stale wzrastających) opłat za korzystanie ze środowiska, uniknięcie zysków możliwych do osiągnięcia w wyniku stosowania nowoczesnych i odnawialnych technologii, dalsze pobłażliwe traktowanie obowiązujących przepisów o ochronie środowiska, postępujący zanik świadomości ekologicznej społeczeństwa, brak poprawy stanu jakości powietrza w zakresie dotrzymania standardów jakości powietrza, nieosiągnięcie wymaganych poziomów odzysku i recyklingu wybranych rodzajów odpadów oraz odpadów komunalnych, zanieczyszczenie środowiska gruntowo-wodnego, z powodu dalszego deponowania nieprzetworzonych odpadów komunalnych na składowiskach, postępujący wzrost powierzchni terenów zdegradowanych, pogorszenie się klimatu akustycznego, spowolniony proces osiągania dobrego stanu wód, poprzez brak rozbudowy systemów oczyszczania ścieków, nieefektywne wykorzystanie zasobów naturalnych z powodu braku zwiększenia efektywności energetycznej. Istotne skutki negatywne mogą wystąpić również w sferze społecznej i gospodarczej. W ujęciu ogólnym, w przypadku odstąpienia od realizacji projektu Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+ nie będzie następowała kompleksowa poprawa jakości życia mieszkańców. Brak realizacji wyznaczonych w Strategii działań inwestycyjnych, dotyczących budowy infrastruktury, w tym służącej ochronie środowiska może spowodować negatywne skutki dla gospodarki i (pośrednio) środowiska, objawiające się wzrostem bezrobocia, zmniejszeniem liczby miejsc pracy, zanieczyszczeniem wód, gleb i powietrza (systemy ogrzewania i systemy ciepłownicze, niedrożne układy komunikacyjne). Podsumowując, można stwierdzić, iż pożądanym z punktu widzenia środowiska przyrodniczego i zdrowia ludzi jest doprowadzenie do realizacji działań zapisanych w projekcie Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 7 1727/P/2014 str. 48 Określenie, analiza i ocena istniejących problemów ochrony środowiska istotnych z punktu widzenia projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczących obszarów chronionych Wzrost natężenia ruchu drogowego i dużego udziału pojazdów ciężkich w strukturze ruchu drogowego powodować będzie wzmożoną emisję zanieczyszczeń komunikacyjnych oraz wzrost natężenia hałasu stanowią potencjalne zagrożenie. Drugi problem stanowi pogorszenie jakości stanu powietrza w obszarach zabudowanych spowodowane emisją powierzchniową pochodzącą z niskich emitorów odprowadzających gazowe produkty spalania z domowych palenisk i lokalnych kotłowni węglowych w sezonie grzewczym. Brak zorganizowanego sposobu odprowadzenia ścieków poza obszarem miasta Łodzi jak również niedostateczna świadomość ekologiczna mieszkańców w tym zakresie stanowi potencjalne zagrożenie dla wód podziemnych i powierzchniowych. Kolejny problem stanowi niekorzystny dla środowiska sposób rozwoju budowy sieci kanalizacyjnej w stosunku do wodociągowej. Do najważniejszych problemów związanych z gospodarką odpadami należą: brak objęcia wszystkich mieszkańców zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych i systemem selektywnego odbierania odpadów komunalnych, zbyt niskie poziomy selektywnego zbierania odpadów komunalnych, w tym odpadów niebezpiecznych i ulegających biodegradacji, zbyt duża ilość odpadów komunalnych unieszkodliwianych na składowiskach odpadów, niewystarczająca ilość instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych, w tym instalacji do mechaniczno - biologicznego przetwarzania odpadów, niewielka aktywność ponadgminnych gmin jednostek w zakresie organizacyjnych, działań które zmierzających zajmowałyby do się tworzenia gospodarką odpadami komunalnymi, niska świadomość ekologiczna mieszkańców w zakresie gospodarowania odpadami, zbyt duża ilość odpadów innych niż niebezpieczne jest zagospodarowane poprzez unieszkodliwianie na składowiskach, niewystarczająca ilość instalacji zajmujących się odzyskiem odpadów innych niż niebezpieczne, zwiększanie się ilość odpadów unieszkodliwianych na składowiskach odpadów niebezpiecznych, niska świadomość mieszkańców w zakresie szkodliwości azbestu, co powoduje niewielkie niski procent usuwanych wyrobów zawierających azbest, brak instalacji do unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 49 W odniesieniu do potencjalnego zagrożenia dla obszarów chronionych wynikającego z działań w zakresie projektu Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+, należy rozważyć ewentualne konflikty między siecią NATURA 2000 oraz obszarowymi formami ochrony (rezerwaty, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu itp.), a lokalizacją nowych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Dzięki pełnej informacji o rozmieszczeniu sieci Natura 2000 możliwe jest uniknięcie konfliktów na etapie opracowywania szczegółowej lokalizacji poszczególnych inwestycji w skali regionalnej. Zaleca się aby nowoprojektowane przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko, realizowane w ramach projektu SRŁOM lokalizowane były poza obszarowymi formami ochrony, w związku, z czym konfliktowe położenie oraz ewentualne negatywne oddziaływanie na obszary podlegające ochronie ze względu na szczególne walory przyrody nie będzie występowało. 8 Określenie, analiza i ocena celów ochrony środowiska ustanowionych na szczeblu międzynarodowym lub krajowym, istotnych z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu W przekonaniu autorów projektowanego dokumentu celowym było połączenie dwóch dokumentów: ogólnej Strategii Rozwoju ŁOM oraz operacyjnej Strategii ZIT. Zasady opracowania obu integrowanych strategii wynikają z różnych dokumentów. Podstawy koncepcyjne Strategii Rozwoju ŁOM wynikają z Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 oraz powiązanych z nią dokumentów: Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020, aktualnie opracowywanej Krajowej Polityki Miejskiej oraz Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020. Natomiast, założenia Strategii ZIT zostały określone w Zasadach realizacji Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w Polsce. Zgodnie z Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, opracowanie Strategii Rozwoju ŁOM jest (podobnie jak przygotowanie Strategii ZIT) obligatoryjne. W ramach Strategii powinny zostać uwzględnione następujące elementy: cele strategiczne, wyrażające dążenie do nasycenia całego ŁOM funkcjami metropolitalnymi, w tym funkcjami symbolicznymi, odnoszące się do integracji przestrzennej (transport zbiorowy, usługi komunalne i usługi rynku pracy) oraz zakresy tematyczne rozwoju (zintegrowany transport zbiorowy, efektywność energetyczna z uwzględnieniem energooszczędności struktur przestrzennych, rewitalizacja, infrastruktura drogowa i komunalna, zarządzanie zasobami przyrodniczymi i dziedzictwa kulturowego, Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 50 systemy informacyjne niezbędne do efektywnego zarządzania obszarami funkcjonalnymi oraz inne zakresy dyskutowane w analizowanych, rządowych dokumentach strategicznych). Zgodnie z Zasadami Realizacji Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w Polsce, Strategia ZIT ma natomiast charakter bardziej operacyjny. Odnosi się do działań w ściśle określonych zakresach tematycznych (transport zbiorowy, rewitalizacja, środowisko przyrodnicze, efektywność energetyczna, funkcje symboliczne oraz badania i rozwój), choć katalog tych zakresów nie ma charakteru zamkniętego. W dokumencie Zasady Realizacji Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych wskazano również dokładny, obligatoryjny układ przygotowywanej Strategii ZIT. Z tego względu, układ Strategii Rozwoju ŁOM czerpie z obligatoryjnego układu Strategii ZIT. Został jednak uzupełniony o: poszerzoną analizę spójności Strategii Rozwoju ŁOM z dokumentami strategicznymi szczebla europejskiego, krajowego, regionalnego i lokalnego oraz definicję misji, wizji i celów strategicznych rozwoju ŁOM. Stopień szczegółowości obu integrowanych strategii jest różny. Strategia ZIT realizuje część celów strategicznych i priorytetów określonych w Strategii Rozwoju ŁOM. Z drugiej jednak strony, Strategia ZIT jest bardziej szczegółowym, operacyjnym dokumentem. Zawiera szczegółową charakterystykę proponowanych projektów o charakterze: podstawowym (finansowanych ze środków RPO Województwa Łódzkiego w części ZIT), rezerwowym (finansowanych na identycznych zasadach, jak projekty podstawowe, przewidzianych do realizacji w sytuacji, gdy nie zostaną zrealizowane projekty podstawowe) i komplementarnym (finansowanych ze źródeł wskazanych jako komplementarne do środków RPO Województwa Łódzkiego w części ZIT). Zakres tematyczny obu integrowanych dokumentów jest również odmienny. Strategia Rozwoju ŁOM wyczerpuje wszystkie zakresy tematyczne rozwoju obszaru funkcjonalnego zaś Strategia ZIT odnosi się wyłącznie do wybranych. Ustalając zakresy tematyczne rozwoju ŁOM, uwzględniono po pierwsze wyniki przygotowanej Diagnozy strategicznej ŁOM oraz przeprowadzonych na jej podstawie konsultacji społecznych: Diagnoza Strategiczna ŁOM, Wyniki konsultacji społecznych Diagnozy Strategicznej ŁOM, Wyniki konsultacji społecznych Diagnozy Strategicznej ŁOM. Po drugie, wykorzystano następującą dokumentację strategiczną przygotowaną na szczeblu wojewódzkim. Wybór dokumentacji strategicznej wynikał z powiązań wskazanych w projekcie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2014-2020. Ze względu na znaczenie zagadnień rozwoju kapitału społecznego, wybór uzupełniono o Wieloletni plan działań na rzecz rozwoju i upowszechniania ekonomii społecznej w województwie łódzkim na lata 2013-2020: Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020, Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 51 Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego 2014-2020 - projekt, Wieloletni plan działań na rzecz rozwoju i upowszechniania ekonomii społecznej w województwie łódzkim na lata 2013-2020, Plan przeciwdziałania depopulacji w województwie łódzkim. Rodzina – Dzieci – Praca, Regionalna Strategia Innowacji dla Województwa Łódzkiego. LORIS 2030. Wreszcie po trzecie, definiując zakresy tematyczne rozwoju ŁOM posłużono się wybraną dokumentacją przygotowaną na poziomie rządowym. Co ważne, odniesiono się wyłącznie do dokumentacji obowiązującej w nowym okresie finansowania 2014-2020: Zasady realizacji Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w Polsce, Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 - projekt, Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014-2020 - projekt, Program Operacyjny Polska Cyfrowa 2014-2020 - projekt, Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 - projekt, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 - -projekt, Krajowa Polityka Miejska - projekt, Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. 9 Określenie, analiza i ocena przewidywanych znaczących oddziaływań na środowisko Projekt Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+ jest dokumentem zawierającym opis zamierzeń mających na celu poprawę sytuacji w środowisku. Należy zatem podkreślić, że ocena ma za zadanie przeanalizowanie ryzyka związanego z niewypełnieniem zaplanowanych zadań oraz wskazanie zagrożeń wynikających z niekorzystnego przebiegu realizacji zadań. Określenie zmian stanu środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem w odniesieniu do zadań zaplanowanych w Strategii przy braku informacji o sposobie realizacji poszczególnych przedsięwzięć jest bardzo trudne. Z uwagi na fakt, że większość zamierzeń inwestycyjnych wymagać będzie przeprowadzenia postępowań w sprawie oceny oddziaływania na środowisko w odniesieniu do konkretnych warunków środowiskowych przyjęto, że na tym etapie wystarczające będzie wskazanie typowych oddziaływań i potencjalnych skutków. Inwestycje w zakresie wodociągów, kanalizacji, ujęć wody i stacji uzdatniania wody przyczynią się do poprawy jakości wody pitnej i podniesienia standardu życia mieszkańców. Jednakże w trakcie projektowania ujęć wód podziemnych, należy przeanalizować dostępne zasoby wodne, aby nie doprowadzić do nieodwracalnych szkód w środowisku hydrogeologicznym. Wzrost presji urbanistycznej po uzbrojeniu terenów w sieć wodociągową i kanalizacyjną może powodować pośrednie oddziaływanie na środowisko. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 52 W zakresie poprawy stanu jakości powietrza należy dążyć do ograniczania emisji zanieczyszczeń do atmosfery m.in. poprzez eliminacje wykorzystania paliw konwencjonalnych w kotłowniach lokalnych i gospodarstwach domowych. Działania takie pozwolą na eliminację zagrożenia zdrowia ludzi i ogranicza niszczenie fasad budynków. Działania związane z edukacją ekologiczną i zwiększeniem dostępu do informacji o środowisku mają pośrednio pozytywny wpływ na środowisko, ponieważ kształtowanie postaw proekologicznych odgrywa znaczącą rolę w ramach zapobiegania degradacji środowiska oraz ochrony przyrody. Wpływ na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Pozytywne oddziaływanie na stan jakości powietrza związane będzie przede wszystkim ze zmniejszeniem emisji zanieczyszczeń oraz dyslokacją emisji. Ogólne ustalenia SRŁOM wskazują, że jej realizacja nie powinna wpłynąć na pogorszenie stanu zanieczyszczenia powietrza. Ograniczając emisję zanieczyszczeń, także niską, która jest najważniejszym problemem, spowoduje się również zmniejszenie emisji zanieczyszczeń w ramach oddziaływania ponadlokalnego. Planowane działania zmierzające do zmniejszenia niskiej emisji i jej uciążliwości będą zdecydowanie pozytywnie oddziaływać na poszczególne komponenty środowiska. Emisja z obszarów zabudowanych może negatywnie wpływać na zdrowie mieszkańców w przypadku, kiedy istniejąca zabudowa stwarza niekorzystne warunki pod względem warunków przewietrzania. Ważne jest zatem planowanie nowej zabudowy pod kątem zapewnienia odpowiednich warunków sanitarnych, co powinno mieć odzwierciedlenie w poszczególnych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Biorąc pod uwagę, że komunikacja także stanowi źródło zanieczyszczeń na terenie ŁOM, konieczne jest podjęcie działań w zakresie reorganizacji i upłynnienia ruchu samochodowego. Dyslokacja emisji może zostać osiągnięta w wyniku realizacji zadań związanych z rozbudową sieci drogowej. W wyniku poprawy połączeń drogowych powinno nastąpić przeniesienie ruchu samochodowego na obszary o mniejszej gęstości emisji zanieczyszczeń do powietrza. Ponadto sama poprawa stanu technicznego infrastruktury drogowej wpłynie na ograniczenie wtórnej emisji substancji pyłowych emitowanych do powietrza w wyniku unosu z nawierzchni dróg. W każdym przypadku oddziaływanie negatywne na jakość powietrza ma charakter przejściowy, krótkotrwały, najczęściej związany z fazą realizacji inwestycji. Negatywny krótkotrwały wpływ na jakość powietrza mają wszystkie przedsięwzięcia związane z budową, przebudową, modernizacją czy rewitalizacją różnego rodzaju obiektów czy budynków. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 53 Wpływ na środowisko wodne Zasoby wodne są cennym zasobem przyrodniczym, a jednocześnie są narażone na degradację ze względu na zanieczyszczenia oraz wyczerpywanie się tych zasobów. Zapisy Strategii, wykluczają możliwość wzrostu zagrożenia dla wód i ziemi, powodowanego modernizacją i rozbudową infrastruktury wodociągowej, przeciwnie – ich realizacja powinna spowodować uzyskanie oczekiwanych standardów ilości i jakości wód powierzchniowych i podziemnych obszaru. Eksploatację ujęć wód należy prowadzić zgodnie z obowiązującymi pozwoleniami wodnoprawnymi. Konieczne jest przeanalizowanie i ewentualne skorygowanie zapisów poszczególnych decyzji, zgodnie z aktualnymi potrzebami oraz możliwościami. Budowa urządzeń służących do zaopatrzenia w wodę mieszkańców powinna odbywać się z jednoczesnym rozwiązaniem gospodarki ściekowej, w szczególności przez budowę systemu kanalizacji zbiorczej. Budowa sieci kanalizacyjnej podlega najczęściej analizie jej opłacalności, jednak dla ochrony środowiska jest ona rozwiązaniem bardziej korzystnym. W przypadku obszarów na których występuje zagrożenie zanieczyszczenia wód powierzchniowych, a tym samym także gruntowych, budowa indywidualnych rozwiązań gospodarki ściekowej nie jest korzystnym podejściem do problemu odprowadzania ścieków. Właściciele takich urządzeń nie są w stanie zagwarantować właściwego oczyszczenia ścieków lub prawidłowego eksploatowania urządzenia. Budowa sieci wyeliminuje przedostawanie się zanieczyszczeń z możliwych nieszczelnych zbiorników bezodpływowych do gruntu. W ten sposób zmniejszy się zagrożenie mikrobiologiczne i eutrofizacji. Ograniczy to także rozproszone zanieczyszczanie gleb i wód podziemnych. Problemem mogą natomiast być przydomowe oczyszczalnie ścieków. Podmioty wprowadzające ścieki do wód lub do ziemi muszą zapewnić ochronę wód przed zanieczyszczeniem, w szczególności przez budowę i eksploatację urządzeń służących tej ochronie. Wybór miejsca i sposobu wykorzystania albo usuwania ścieków powinien minimalizować negatywne oddziaływania na środowisko. Obiekty budowlane, których użytkowanie jest związane z wprowadzaniem ścieków do wód lub do ziemi, nie mogą zostać oddane do użytkowania, jeżeli nie zostały spełnione wymagania ochrony środowiska. Jednocześnie należy podkreślić, że budowę urządzeń służących do zaopatrzenia w wodę realizować się powinno jednocześnie z rozwiązaniem spraw gospodarki ściekowej, w szczególności przez budowę systemów kanalizacji zbiorczej. Natomiast w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacji zbiorczej nie przyniosłaby korzyści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, należy stosować systemy indywidualne lub inne rozwiązania zapewniające ochronę środowiska. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 54 Cele oraz priorytety zawarte w projekcie SRŁOM, w zakresie ochrony wód będą pozytywnie oddziaływać na środowisko, mimo możliwych negatywnych oddziaływań, które mogą wystąpić na mniejszą skalę, występować raczej lokalnie, w krótkiej skali czasowej. Przedsięwzięcia w zakresie budowy i modernizacji infrastruktury komunalnej są niewątpliwie proekologiczne i służą ochronie zasobów wód. Zapisy Strategii dotyczące ochrony zasobów wodnych w efekcie długofalowym nie będą powodowały negatywnych oddziaływań na środowisko. Wpływ na powierzchnię ziemi Proces urbanizacji i zagospodarowania terenu prowadzi niezmiennie do zajmowania przez zabudowę i tereny nieprzepuszczalne coraz większych powierzchni, będących dotąd terenami biologicznie czynnymi. Pozytywny wpływ na powierzchnię ziemi związany jest głównie z realizacją zadań polegających na rozwoju infrastruktury do selektywnej zbiórki odpadów oraz rozwoju sieci kanalizacyjnej, rozbudowie i budowie nowych przyłączy, a w niektórych przypadkach realizacja przydomowych oczyszczalni ścieków. Zapobiegnie to, nadal popularnemu, gromadzeniu ścieków w zbiornikach bezodpływowych, które często są nieszczelne, bądź opróżniane w sposób nielegalny. Działania związane z rozbudową systemu selektywnej zbiórki odpadów w pozytywny sposób wpływają na powierzchnię ziemi, minimalizując możliwości zanieczyszczenia gleb, a w dalszej kolejności wód. Pozytywne oddziaływania na powierzchnię ziemi będą miały działania dotyczące rekultywacji terenów zdegradowanych i poprawienia jakości gleby, poprzez przywrócenie im funkcji gospodarczych. Wpływ na klimat Wprowadzanie ustaleń Strategii nie będzie negatywnie oddziaływać na klimat lokalny. Wpływ na zabytki Planowane działania pozwolą utrzymać i wyeksponować zachowane zasoby krajobrazu kulturowego i jego struktury, a także kształtować wysokiej jakości środowisko antropogeniczne. Wszelkie prace budowlane polegające na remontach i konserwacji powinny być uzgadniane z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Ochrona zabytków powinna być szczegółowo określona na poziomie MPZP. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 55 Wpływ na dobra materialne Projekt Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+ nie zawiera specjalnych, osobnych zapisów dotyczących ochrony dziedzictwa materialnego (do tego celu służą osobne opracowania, jak na przykład Program Ochrony Zabytków, Program Rewitalizacji). Działania mające na celu poprawę stanu ogólnego środowiska wpłyną jednak pośrednio także na stan dóbr materialnych. Poprawa stanu powietrza atmosferycznego, ograniczenie niskiej emisji będzie oczyszczać powietrze i opady atmosferycznego z zanieczyszczeń, co będzie pozytywnie wpływać na tkankę zabudowy. Także zainwestowanie w infrastrukturę techniczną (wodociągi, infrastrukturę drogową) powinno skutkować podwyższeniem standardów mieszkaniowych. Działania związane z pracami budowlanymi czy też remontowymi na obiektach traktowanych jako dobra materialne, np. termomodernizacja budynków, również wpłyną pozytywnie na strukturę zabudowy oraz poprawią wygląd estetyczny jednostki. Ustalenia projektu SRŁOM wpłyną więc neutralnie lub korzystnie na dobra materialne. Wpływ na krajobraz Na krajobraz mogą wpłynąć negatywnie działania mające na celu ochronę poszczególnych komponentów środowiska czy zdrowia człowieka. Lokalny ład przestrzenny może zostać zaburzony budową ekranów akustycznych, remontami. Jest to jednak bardzo subiektywne odczucie. Właściwie przeprowadzone prace, projekty wkomponowane w lokalny krajobraz nie powinny negatywnie wpłynąć na wygląd estetyczny obszaru. Podsumowując można stwierdzić, że zaniechanie realizacji zaplanowanych zadań może prowadzić do pogorszenia stanu środowiska i jakości życia mieszkańców. 10 Przedstawienie rozwiązań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu Do przedsięwzięć realizowanych w ramach projektu Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+, które mogą negatywnie oddziaływać na środowisko należą przede wszystkim inwestycje w zakresie infrastruktury komunalnej: wodociągi i kanalizacja jak również przebudowa/budowa dróg. Ewentualne negatywne oddziaływanie tych inwestycji na środowisko Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 56 można ograniczyć poprzez prawidłowo sporządzony projekt, uwzględniający potrzeby ochrony środowiska zarówno na etapie budowy jak również eksploatacji. Do działań ograniczających oddziaływanie można zaliczyć chociażby stosowanie odpowiednich technologii, materiałów i rozwiązań konstrukcyjnych, jak również odpowiednie zabezpieczenie techniczne sprzętu i placu budowy. W przypadku realizacji inwestycji drogowych należy unikać barier dla funkcjonowania przyrody jak również ograniczać presje na tereny wrażliwe. Ponadto uwzględnienie w projekcie możliwości budowy ekranów akustycznych oraz rozwiązań poprawiających płynność ruchu może ograniczyć oddziaływanie drogi jako źródła hałasu. Z uwagi na nieodwracalny charakter przekształceń środowiska należy dokładnie rozważyć lokalizację inwestycji oraz zastosować rozwiązania techniczne przyjazne dla środowiska. Ponadto zgodnie z obowiązującymi przepisami, każda instalacja spełniać musi określone wymagania w stosunku do środowiska, co wyznacza standardy budowlane i konstrukcyjne. Na etapie wyboru technologii zagospodarowania odpadów, powinny być wybierane rozwiązania, które w trakcie realizacji oraz eksploatacji będą w jak najmniejszym stopniu oddziaływały na środowisko i zdrowie ludzi. Niezbędne będą również działania mające na celu ograniczenie negatywnego wpływu obiektów na środowisko w trakcie ich eksploatacji. W tym np.: ograniczenie negatywnego wpływu transportu odpadów poprzez ekrany dźwiękochłonne, stosowanie siatek zabezpieczających odpady przed ich wydostawaniem się ze środków transportu, spełnianie standardów emisyjnych przez pojazdy, polewanie wodą wewnętrznych dróg transportowych zapobiegające pyleniu; ograniczenie negatywnego wpływu składowisk odpadów - stosowanie przesypki, płoszenie ptactwa, wykorzystanie siatek zapobiegających rozwiewaniu odpadów, właściwe pasy z zieleni ochronnej, monitoring środowiska, rekultywacja składowisk po zakończeniu eksploatacji itp. ograniczenie negatywnego wpływu instalacji - właściwa eksploatacja i konserwacja urządzeń, hermetyzacja procesów. 11 Rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru, w tym także wskazanie napotkanych trudności wynikających z niedostatku techniki lub luk we współczesnej wiedzy Prognoza oddziaływania na środowisko do projektu Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+ jest dokumentem wspomagającym ten program, gdyż wskazuje na Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 57 ewentualne zagrożenia związane z brakiem realizacji lub jego niepełną realizacją. Proponowane w ramach Strategii przedsięwzięcia mają pozytywny wpływ na środowisko, dlatego na etapie ich realizacji należy wybrać wariant (lokalizacyjny, konstrukcyjny, technologiczny), który będzie w najmniejszym stopniu negatywnie oddziaływać na środowisko. Ponadto w zależności od lokalnej chłonności środowiska oraz występowania obszarów wrażliwych w rejonie przedsięwzięcia należy rozważyć wariant alternatywny. Należy również pamiętać, że przedmiotowy dokument przedstawia ogólne propozycje przedsięwzięć i w związku z tym brak jest możliwości precyzyjnego określenia rozwiązań alternatywnych dla wskazanych działań. 12 Metody analizy realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania Monitoring wdrażania ocenianej Strategii będzie opierał się na zasadzie partnerstwa. Wskaźniki produktu i rezultatu zawarte w Strategii Rozwoju ŁOM powinny być spójne z RPO WŁ 20142020. Zostaną one, wraz z ich wartościami docelowymi, określone na podstawie wytycznych Instytucji Zarządzającej RPO WŁ 2014-2020. Strategia Rozwoju ŁOM jest narzędziem do pozyskiwania i zarządzania funduszami, które musi podlegać odpowiedniemu systemowi monitorowania, w zakresie osiągania wyznaczonych celów i priorytetów. Monitorowanie Strategii Rozwoju ŁOM obejmować będzie: efekty rzeczowe, analizę postępu finansowego realizacji programu, z uwzględnieniem danych zebranych z poziomu projektów, obejmujących wartości osiągnięte sprawozdawane we wnioskach o płatność oraz wartości wymienionych w umowach o dofinansowanie projektu albo w decyzjach o dofinansowaniu projektu. Instytucja Zarządzająca RPO WŁ 2014-2020 jest zobowiązana do przekazywania do Komisji Europejskiej, co kwartał drogą elektroniczną, danych do celów monitorowania dotyczących wydatków kwalifikowanych, w tym w podziale na kategorie interwencji. Ponadto od 2016 do 2022 r. włącznie państwo członkowskie przedstawia Komisji coroczne sprawozdanie z realizacji programu w poprzednim roku budżetowym. Roczne sprawozdania zawierają informacje na temat realizacji Programu i jego priorytetów w odniesieniu do danych finansowych, wskaźników oraz wartości docelowych ujętych ilościowo. Przekazane dane odnoszą się do wartości wskaźników dla zrealizowanych operacji. Dodatkowo od 2019 r. sprawozdanie będzie zawierało ocenę wykonania programu, która polegać będzie na sprawdzeniu stopnia osiągnięcia Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 58 wyznaczonych wcześniej kamieni milowych (wartości pośrednich wskaźników) na poziomie poszczególnych osi priorytetowych. W RPO WŁ 2014-2020 wyznaczono wskaźniki, które pozwalają na wyznaczenie efektu ekologicznego działań obejmowanych wsparciem finansowym. Ten efekt, w połączeniu z ogólnie dostępnymi ocenami stanu jakości poszczególnych komponentów środowiska, przygotowywanymi corocznie przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi, jest wystarczający do monitorowania wpływu realizacji dokumentu na stan środowiska województwa łódzkiego. Te same wskaźniki powinny zostać zastosowane do monitorowania realizacji Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+. 13 Transgraniczne oddziaływanie na środowisko Obowiązek rozważania możliwości transgranicznego oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć wynika z Konwencji o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym, sporządzonej w Espoo dnia 25 lutego 1991 roku. Specjalnej analizie powinny podlegać inwestycje zlokalizowane blisko granic, a także te realizowane dalej, ale ze względu na rozmiar przedsięwzięcia mogące powodować znaczące emisje lub zmiany w środowisku. Łódzki Obszar Metropolitalny nie jest położony w obszarze przygranicznym, a realizacja projektu „Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+” nie stworzy żadnych konsekwencji dla ewentualnych skutków środowiskowych, których charakter mogłyby posiadać znaczenie transgraniczne. Skala przedsięwzięć zaproponowanych do realizacji w ramach projektowanego dokumentu ma charakter regionalny i ewentualne negatywne oddziaływanie tych przedsięwzięć będzie miało zasięg lokalny. Na etapie prognozy stwierdzono, że realizacja „Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+” nie wskazuje na możliwość wystąpienia transgranicznego oddziaływania na środowisko, mogącego objąć terytorium innych państw. Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 59 14 Streszczenie w języku niespecjalistycznym Przedmiotem opracowania jest Prognoza oddziaływania na środowisko skutków realizacji projektu Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+. Prognoza oddziaływania na środowisko skutków realizacji projektu Strategii obejmuje szeroką tematykę związaną z analizą skutków realizacji działań, jakie zostały zaproponowane dla Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego. Jest ona dokumentem wskazującym na możliwe negatywne skutki oraz formułującym zalecenia dotyczące minimalizacji oraz przeciwdziałania tym negatywnym oddziaływaniom. Prognoza sporządzana dla potrzeb postępowania w sprawie procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektu strategii (dokumentu określającego ogólne ramy realizacji dla kolejnych przedsięwzięć), powinna określać i oceniać skutki wpływu realizacji ustaleń tego dokumentu na elementy środowiska przyrodniczego oraz dobra materialne, a także skutki dla stanu środowiska, które mogą wyniknąć ze zmian istniejącego przeznaczenia lub wykorzystywania terenów, wskutek realizacji ustaleń Strategii. Celem opracowania jest określenie rodzaju, stopnia oraz zasięgu przestrzennego zmian środowiska, wywołanych przez zakres oraz tempo realizacji zadań i działań, sprecyzowanych w treści dokumentu projektu SRŁOM. Przy sporządzaniu Prognozy posługiwano się metodą opisową, która polegała na charakterystyce zasobów środowiska Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego, określeniu stanu środowiska przyrodniczego i jego zagrożeń. Do przeprowadzenia analizy zostały wykorzystane dane zgromadzone przez WIOS, GUS, dostępną literaturę tematu oraz ustalenia własne. Zastosowano również metodę analityczną, która polegała na analizie proponowanych kierunków działań w zakresie ochrony środowiska. Charakter omawianego dokumentu z założenia jest proekologiczny. Jednak realizacja niektórych zamierzeń, jakkolwiek w skali regionalnej uzasadnionych pod względem ekologicznym, w skali lokalnej może skutkować wystąpieniem chwilowych, negatywnych oddziaływań środowiskowych. Zapisy Strategii, wykluczają możliwość wzrostu zagrożenia dla wód i ziemi, powodowanego rozbudową sieci wodno - ściekowej. Cele oraz priorytety zapisane w projekcie SRŁOM w zakresie ochrony wód będą pozytywnie oddziaływać na środowisko, mimo możliwych negatywnych oddziaływań, które mogą wystąpić na mniejszą skalę, występować raczej lokalnie, w krótkiej skali czasowej. Ogólne ustalenia Strategii wskazują, że jej realizacja nie powinna wpłynąć na pogorszenie stanu zanieczyszczenia powietrza ani ŁOM, ani jego otoczenia. Proces urbanizacji i zagospodarowania terenu prowadzi niezmiennie do zajmowania przez zabudowę i tereny nieprzepuszczalne coraz większych powierzchni, będących dotąd terenami Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 60 biologicznie czynnymi. Strategia zapewnia ochronę gleb oraz powierzchni szczególnie cennych pod względem przyrodniczym przez nadmiernym zainwestowaniem. Jedynymi inwestycjami, których realizacja wymaga szczegółowej analizy wpływu na środowisko są: realizacja ewentualnych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, budowa i modernizacja ciągów komunikacyjnych, budowa infrastruktury wodno – ściekowej czyli przedsięwzięcia związane z podejmowaniem robót budowlanych, mogących naruszać stabilność poszczególnych komponentów środowiska oraz wywoływać uciążliwości odczuwalne dla mieszkańców. Strategia nie zawiera specjalnych, osobnych zapisów dotyczących ochrony dziedzictwa materialnego. Działania mające na celu poprawę stanu ogólnego środowiska wpłyną jednak pośrednio także na stan dóbr materialnych. Należy zwrócić uwagę, że konkretne oddziaływania środowiskowe będzie można ocenić dopiero w oparciu o konkretne dane projektowe i lokalizacyjne na etapie procedury oceny oddziaływania na środowisko poszczególnych inwestycji. Na obecnym etapie projektu Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+, takich danych nie można przedstawić, ponieważ jest to dokument ogólny i strategiczny, zawierający ogólne wytyczne, określający ogólne ramy przedsięwzięć planowanych do realizacji na tym terenie. Należy pamiętać, że działanie na jeden komponent środowiska nie powoduje zmian tylko w tym komponencie. Środowisko należy traktować jako system wzajemnie ze sobą powiązanych elementów, w którym zmiana jednej części wpływa na inną lub na całość systemu. Zapisy Strategii odnoszą się również do ochrony środowiska. Ochrony tej nie można rozpatrywać bez zwrócenia uwagi na rolę i kondycję człowieka w tym środowisku. Ochrona poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego oraz infrastruktury, która te komponenty będzie chronić, bądź oczyszczać wpłynie niewątpliwie na zdrowie i bezpieczeństwo człowieka. Biorąc pod uwagę lokalizację Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego, nie przewiduje się transgranicznego oddziaływania na środowisko. Program, nie zawiera zapisów (ani nie stwarzają możliwości), w wyniku których mogłoby wystąpić transgraniczne oddziaływanie na środowisko. Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+ jest dokumentem, którego realizacja przyczyni się do osiągnięcia celów w zakresie ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju, ustalonych wcześniej na szczeblu regionalnym, krajowym i międzynarodowym. Odstąpienie od wdrażania zapisów tych dokumentów oznaczać będzie odstąpienie od obowiązku realizacji strategicznych celów ochrony środowiska. W przypadku braku realizacji projektu SRŁOM, przeprowadzona analiza i ocena stanu istniejącego pozwala wykazać, że Biuro Projektów Ochrony Środowiska ATMO-ex Sp. z o.o. 1727/P/2014 str. 61 może nastąpić pogorszenie stanu środowiska. Brak realizacji Strategii przyczyniać się będzie do utrwalania oraz występowania negatywnych tendencji w środowisku. Realizacja SRŁOM nie przewiduje skutków czy oddziaływań środowiskowych wymagających przeprowadzenia kompensacji przyrodniczej, w związku z czym nie przewiduje się podjęcia takich działań, choć można przypuszczać, że szczegółowe raporty oddziaływania na środowisko planowanych inwestycji będą wymagać podjęcia takich działań. Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Strategii Rozwoju Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego 2020+ jest dokumentem wspomagającym projekt Strategii, gdyż wskazuje na ewentualne zagrożenia wynikające z niepełnej ich realizacji. Sugerowane do realizacji przedsięwzięcia w ramach SRŁOM mają zdecydowanie pozytywny wpływ na środowisko. Proponowanie działań alternatywnych dla podanych rozwiązań nie ma zatem uzasadnienia z formalnego i ekologicznego punktu widzenia. Na etapie sporządzania projektów do planowanych inwestycji można prowadzić wariantowanie przy wyborze technologii, zastosowanych materiałów, sposobu wykonania, terminu bądź konkretnego przebiegu prac inwestycyjnych. Wdrażanie w życie rozwiązań przewidzianych w projekcie SRŁOM wymaga stałego monitorowania realizacji zapisanych w tych dokumentach zadań oraz szybkiej reakcji w przypadku pojawiania się rozbieżności pomiędzy projektowanymi rezultatami, a stanem rzeczywistym. Monitorowanie to winno stać się stałym zadaniem, przede wszystkim, władz Miasta, które są odpowiedzialne za nadzorowanie wdrażania SRŁOM. Zapisy Strategii odnoszą się do zapisów dotyczących ochrony środowiska dokumentów w skali regionu i kraju. Przy opracowywaniu Strategii korzystano i nawiązywano do zapisów zawartych w dokumentach strategicznych wyższego szczebla, takich jak: - Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, - Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020, - Zasady realizacji Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w Polsce; - Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego 2014-2020 - projekt; - inne strategiczne dokumenty dotyczące terenu ŁOM.
