Okre dojrzewania

Okres dojrzewania
OKRES DOJRZEWANIA (DORASTANIA) – do ok. 17 roku życia
Jedną z cech charakteryzujących dojrzewanie jest jego indywidualny przebieg, zarówno
w sensie czasu pojawienia się, jak i nasilenia jego objawów. Coleman1 akcentuje, że wiek
biologiczny, chociaż stanowi ważną wskazówkę osiągnięcia etapu adolescencji, nie może być
podstawą do jego definiowania. Granice adolescencji są więc bardzo płynne, nie można ich
precyzyjnie określić i jest to również jedna z cech, która charakteryzuje ten wiek. Raz młody
człowiek dojrzewa wcześniej, a w innym przypadku później. Oprócz psychiki ma tu wpływ
presja zewnętrzna, wywierana przez rówieśników, rodziców, nauczycieli, mass media oraz
społeczeństwo pojmowane jako całość. Ta wielorakość oddziaływań łatwo może prowadzić
według Colemana2 do konfliktów i stawiać młodego człowieka przed ofertą sprzecznych
wartości czy idei.
Według Eriksona okres ten jest skrzyżowaniem dzieciństwa i dojrzałości, dorastający
boryka się z pytaniem „kim jestem?”, a tym samym musi określić swoją tożsamość i rolę jaką
ma pełnić jako dorosły3. Według niego jest to wiek występowania tzw. kryzysu tożsamości, to
okres, w którym młody człowiek musi dokonywać ważnych życiowych wyborów. Dochodzi
do tego wzmożona emocjonalność, której źródła tkwią nie tylko w sferze fizjologicznej
(hormony), ale również w sferze wspomnianych wcześniej doświadczeń społecznych.
Wyzwala ona dużą intensywność i żywość przeżyć uczuciowych. Od radości do smutku, od
entuzjazmu do zniechęcenia, od nadziei do rozpaczy4.
Pierwszym symptomem dojrzewania somatycznego jest przyśpieszone tempo wzrastania,
nazywane skokiem pokwitaniowym. W tym czasie rosną intensywnie kości długie. Za
szybkim wzrastaniem nie nadąża przyrost masy ciała. Dziecko staje się szczupłe, a proporcje
ciała ulegają zakłóceniu. Sylwetka ciała przybiera kształt „pająkowaty”, charakteryzujący się
wydłużonymi kończynami przy względnie krótkim tułowiu.
W następnej fazie wzrost zostaje zahamowany i następuje zwiększenie ciężaru ciała. Jest
to faza „pełnienia”. W tej fazie następuje wyraźne zróżnicowanie sylwetki dziewczyny
i chłopca. Przyrost masy ciała u dziewcząt jest związany z odkładaniem się tkanki
tłuszczowej na biodrach, na udach, pośladkach i nieco mniej na karku. Przyrost masy ciała
u chłopców spowodowany jest przede wszystkim rozwojem kośćca i muskulatury. Chłopcy
stają się w tym czasie silni. Następuje u nich wyraźny rozwój mięśni i zanik tkanki
tłuszczowej. Rozrastają się barki i sylwetka chłopca staje się podobna do sylwetki dorosłego
mężczyzny o szerokich barkach i wąskich biodrach5.
Te zmiany w wyglądzie i czynnościach ciała wpływają znacznie na obraz własnej osoby
i związane z tym emocje. Z licznych badań wynika, że właściwości fizyczne mają duży
wpływ na samoocenę, zwłaszcza w pierwszej fazie adolescencji i są oceniano jako ważniejsze
przez dziewczęta. Dziewczęta są bardziej skłonne łączyć wygląd zewnętrzny
z właściwościami psychicznymi6. Atrakcyjność jest dla nich bardzo ważna, dużo ważniejsza
niż u chłopców.
1
Colman J.C., Dojrzewanie, w: Bryanta P.E., Colmana A.M. (red.), Psychologia rozwojowa, Wyd. Zysk i S-ka Poznań 1997, str. 88.
Tamże str. 94.
3
Brzezińska A., Społeczna psychologia rozwoju. Wyd. Scholar Warszawa 2004, str. 234.
4
Żebrowska M., Łapińska R., Wiek dorastania, Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. T. 2 (red) Żebrowska M. Wyd. PWN Warszawa
1986, str. 410.
5
Bielski J., Metodyka wychowania fizycznego i zdrowotnego. Oficyna Wydawnicza „Impuls”. Kraków 2005, str. 94-95.
6
Harwas-Napierała B., Trempała J., Psychologia rozwoju człowieka. PWN Warszawa 2004, str. 170-171
2
www.nauczycielwf.pl
Prawa autorskie zastrzeżone.
Strona 1
Okres dojrzewania
Okres dojrzewania charakteryzuje się także wieloma innymi objawami rozwojowymi.
Ruchy chłopców stają się szerokie i kanciaste, a u dziewcząt stają się bardziej płynne.
Te różnice w budowie i motoryce stają się przyczyną różnych upodobań ruchowych. Chłopcy
chętnie teraz uprawiają sport, odczuwają potrzebę ruchu i ćwiczeń fizycznych, dziewczęta
natomiast stają się ruchowo leniwe i zaczynają unikać wszelkiego wysiłku. W okresie
dojrzewania następuje szybki rozwój narządów płciowych, a także rozwój funkcji układu
rozrodczego. U dziewcząt przejawia się to wystąpieniem pierwszego miesiączkowania. Warto
tu zaznaczyć, że dziewczęta miesiączkujące nie muszą być zwalniane z zajęć wychowania
fizycznego7.
Zaburzeniu ulega ciśnienie krwi, szybkość tętna, perystaltyka jelit, wydalanie moczu itp.
Zauważalny jest wzrost wielkości płuc i serca, przy jednoczesnym spowolnieniu jego
czynności. Zmiany te są o wiele wyraźniejsze u chłopców, co daje im większe możliwości
wysiłku fizycznego8. Częściej u dziewcząt niż u chłopców występują zaburzenia krążenia
przejawiające się w skłonnościach do omdleń. Dzieje się tak szczególnie u tych
dojrzewających, u których przemiany następują bardzo szybko. Na te zaburzenia dobrze
działa hartowanie, ćwiczenia na świeżym powietrzu. Jest sprawą niezwykle ważną, aby mimo
skłonności do omdleń i innych zaburzeń nie zwalniać młodzieży z zajęć wychowania
fizycznego, a nawet wskazane jest, żeby te zajęcia były intensywne9.
Do kłopotów tego okresu można zliczyć również obfite pocenie się czy tzw. trądzik młodzieńczy, spowodowany zmianami w gruczołach łojowych skóry. Konsekwencją zmian
łojotokowych jest tłusta cera i stale przetłuszczanie się. Mogą to być zarówno dla dziewcząt
jak i chłopców bardzo przykre doznania tym bardziej że pojawiają się w okresie dbałości
o swój wygląd.
7
8
9
Bielski J., Metodyka wychowania fizycznego i zdrowotnego. Oficyna Wydawnicza „Impuls”. Kraków 2005, str. 95.
Bee H., Psychologia rozwoju człowieka. Wyd. Zysk i S-ka Poznań 2004, str. 331.
Bielski J., Metodyka wychowania fizycznego i zdrowotnego. Oficyna Wydawnicza „Impuls”. Kraków 2005, str. 96.
www.nauczycielwf.pl
Prawa autorskie zastrzeżone.
Strona 2