ETYKA W ZAWODZIE PSYCHOLOGA WYRÓŻNIENIE W
advertisement
ETYKA W ZAWODZIE PSYCHOLOGA Etyka, stanowiąca zbiór zasad i norm wyznaczających sposób postępowania człowieka w danej sytuacji, ma ogromne znaczenie w pracy psychologa – w wielu wymiarach. Trzeba jednocześnie pamiętać o rozróżnieniu psychologii, jako dyscypliny naukowej oraz praktycznej psychologii, która ma na celu pomoc konkretnej osobie (psychoterapia lub psychoprofilaktyka). Problemy etyczne pojawiają się głównie w tym drugim przypadku. Nie należy jednak zapominać, że w sytuacji, gdy w badaniach naukowych prowadzonych przez psychologa konieczne jest wykonywanie eksperymentów z udziałem ludzi, to przeprowadzanie ich również obwarowane jest ścisłymi zasadami etycznymi. W sytuacji klinicznej psycholog wchodząc w relacje interpersonalne z pacjentem może występować w różnych rolach: badacza naukowego, praktyka-terapeuty oraz nauczyciela. Zazwyczaj relacje te mają charakter niesymetryczny, wynikający z przewagi kompetencji, jaka ma miejsce w przypadku psychologa dysponującego specjalistyczną wiedzą oraz specyficznymi technikami, które służą oddziaływaniu na innych ludzi. Zawód psychologa niesie więc ze sobą możliwości ingerencji w życie drugiego człowieka, która może mieć nieodwracalne skutki. Jak się okazuje, psychologów obowiązuje Kodeks Etyczno-Zawodowy, który został zatwierdzony przez Walne Zgromadzenie Delegatów Polskiego Towarzystwa Psychologicznego w 1991 roku. W Kodeksie znajduje się zbiór zasad etycznych, jakimi psychologowie powinni kierować się podczas swojej pracy. Według Kodeksu naczelną wartością dla psychologa powinno być szeroko pojęte dobro drugiego człowieka, a głównym celem pracy z pacjentem niesienie pomocy w rozwiązywaniu jego trudności życiowych czy też osiąganiu lepszej jakości życia dzięki rozwojowi indywidualnych możliwości, a także ulepszaniu relacji z innymi ludźmi. Psycholog zawsze też powinien respektować wartości humanistyczne zawarte w Deklaracji Praw Człowieka ONZ, zwłaszcza godność osoby ludzkiej, jej podmiotowość i autonomię. Psycholog musi też pamiętać, że każdy człowiek, a więc także jego pacjent, ma prawo do kierowania się własnym systemem wartości i dokonywania własnych wyborów. Niezaprzeczalne jest także prawo pacjenta do intymności. Jednocześnie psycholog powinien być świadomy i brać odpowiedzialność za skutki, jakie przynosi lub może przynieść jego oddziaływanie na pacjenta. Granice tej ingerencji są wyznaczane z jednej strony przez jego kompetencje jako psychologa, a z drugiej oczekiwaniami, jakie wobec terapii posiada osoba zwracająca się o pomoc psychologiczną. Trzeba też pamiętać, że relacja psychoterapeutyczna może wyzwalać silne emocje u pacjenta, ale także u terapeuty, dlatego na tym drugim spoczywa obowiązek kontroli nad tymi emocjami oraz przeciwdziałania ich ewentualnym skutkom. Co ciekawe, Kodeks zabrania psychoterapeucie podejmowania wspólnie z pacjentem jakichkolwiek przedsięwzięć, podtrzymywania więzi towarzyskich i nawiązywania relacji seksualnych. Zakaz ten obejmuje też rodzinę i najbliższych przyjaciół pacjenta, obowiązuje także po zakończeniu psychoterapii. Kodeks zabrania psychologowi wydawania ocen moralnych dotyczących osób poddających się terapii oraz informowania osób trzecich o prowadzonej terapii bez zgody pacjenta. Nie wszystkie z wymienionych zasad spotykają się z powszechną akceptacją psychologów, a dyskusja nad etyką w zawodzie psychologa trwa. Uniwersytet Jagielloński również włączył się w debatę na temat rozwoju etyki psychologii oraz wyodrębniania się w jej zakresie nurtów i stanowisk etycznych, organizując konferencję zatytułowaną Jaka Etyka – Taka praktyka? Dylematy etyczne w praktyce psychologicznej. Obrady odbywały się 11 kwietnia br. w Auditorum Maximum. Omawiano między innymi europejskie pryncypia krajowych kodeksów etyki zawodu psychologa oraz etykę zawodu psychologa w kontekście psychoterapii, oświaty i służby zdrowia. Przedsięwzięcie zostało zorganizowane przez Koło Młodych Psychologów przy OK PTP, Polskie Towarzystwo Psychologiczne oraz Koło Naukowe Studentów Psychologii UJ. AWoj WYRÓŻNIENIE W KONKURSIE „DZIEWCZYNY PRZYSZŁOŚCI” Agata Szade, studentka Uniwersytetu Jagiellońskiego, otrzymała wyróżnienie specjalne w konkursie „Dziewczyny Przyszłości. Śladami Marii Skłodowskiej-Curie”, za udział w projekcie badawczym „Rola oksygenezy chemowej 1 w indukcji progresywnej raka płaskonabłonkowego”. Autorem i kierownikiem projektu jest prof. Alicja Józkowicz. Konkurs został ogłoszony przez redakcję miesięcznika „Elle” oraz Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Kapituła konkursu, w skład której wchodzili znani naukowcy, przedstawiciele ministerstwa i miesięcznika „Elle”, doceniła dojrzałość pracy Agaty Szade i ambitny dobór tematyki poruszanej w projekcie badawczym. Celem konkursu „Dziewczyny Przyszłości. Śladami Marii Skłodowskiej-Curie” jest wsparcie i promowanie studentek kierunków inżynieryjnych, technicznych, matematycznych lub przyrodniczych, które jednocześnie prowadzą samodzielne badania naukowe lub angażują się w projekty badawcze. Red. ALMA MATER nr 126–127 103
