Tożsamość psychologa i psychoterapeuty chrześcijańskiego Studium Psychoterapii SPCh Ks. dr Romuald Jaworski Tożsamość „Tożsamość osobista, to zbiór samookreśleń, za pomocą których jednostka opisuje własną osobę, różnicując między Ja i Inni Ludzie w kategoriach Ja-nie-Ja. Tożsamość społeczna to zbiór samookreśleń, za pomocą których jednostka opisuje własną osobę, różnicując między My a Inni Ludzie w kategoriach My-nie-My (Oni)”. Za: Artur S. Reber, Słownik psychologii, Warszawa 2000, s. 767. Ja - jako chrześcijański psycholog Kim jestem? Jaki jestem? Jako chrześcijanin Jako psycholog Jako psycholog chrześcijański Kompetencje naukowe Kompetencje duchowe, religijne Jaki chciałbym i jaki powinienem być? Święty, mądry, dobry, prawy, kompetentny… Postawa psychologa chrześcijańskiego Komponenta poznawcza Komponenta emocjonalno-motywacyjna Komponenta behawioralna Tożsamość „Do kościoła dziś pójdzie wielu psychologów. Są psychologami i chrześcijanami. Ale nie koniecznie psychologami chrześcijańskimi.” PSYCHOLOG CHRZEŚCIJANIN PSYCHOLOG CHRZEŚCIJAŃSKI Przekonania psychologa chrześcijańskiego Koncepcja człowieka Koncepcja psychologii jako nauki Ujmującej życie psychiczne i jego styk ze sferą somatyczną i duchową Empirycznej i humanistycznej zarazem Obraz siebie Osoba świadoma, wolna i odpowiedzialna Dążąca do wiecznej harmonii z Bogiem, z ludźmi, ze światem, z sobą samym Uwikłana w konflikty wewnętrzne i zewnętrzne Godność powołania jako psychologa Służebna misja psychologa Obraz pacjenta, klienta Bliźni Dziecko Boga Emocje Motywacje Uczucia Uczucia religijne Uczucia duchowe Tremendum et fascinosum Immanencja i transcendencja Peak experience Niezwykłość, ponadczasowość, niewyrażalność Motywacja naturalna i nadprzyrodzona Satysfakcja osobista Altruizm endocentryczny Troska o zbawienie Zachowania psychologa chrześcijańskiego Rozwój nauki Diagnoza Psychofizyczna Psychoduchowa Prognoza Weryfikacja teorii z perspektywy chrześcijańskiej Reinterpretacja faktów w perspektywie religijnej Rozwój psychiczny Rozwój duchowy Terapia Zdrowie psychiczne i duchowe Tożsamość Psycholog chrześcijański Kryteria pozytywne Kryteria negatywne Psychoterapeuta chrześcijański Kryteria pozytywne Kryteria negatywne Obszary kształcenia Zakresy kompetencji psychologicznych i duchowych: Uznawany system wartości Obszar psychiczny Obszar psychosomatyczny Obszar psychoduchowy Wartości absolutne: Prawda, Dobro, Piękno, Miłość, Życie, Doświadczenia rozwoju duchowego Osobista troska o rozwój duchowy Poddawanie się ocenie Kościoła Drogi kształtowania Kompetencji psychologicznych: Studium SPCh Superwizja Lektury odpowiednich tekstów Kompetencji duchowych Korzystanie z kierownictwa duchowego Uczestnictwo w rekolekcjach Udział w pielgrzymkach Osobisty kontakt z Bogiem Studium Biblii Modlitwa Życie sakramentralne Medytacja Asceza Kryteria pozytywne i negatywne Psycholog chrześcijański: Uznaje istnienie Boga i jego wpływ na życie człowieka Uznaje nadprzyrodzone powołanie i grzeszność człowieka Troszczy się o osobisty rozwój psychiczny i duchowy Bazuje na miłości jak podstawowej relacji interpersonalnej Uznaje wartość życia doczesnego i wiecznego Psycholog chrześcijański: Nie ignoruje znaczenia oddziaływań ze strony sfery nadprzyrodzonej Istotne aspekty psychoterapii chrześcijańskiej Obecność Jezusa Chrystusa i sfery nadprzyrodzoności Chrześcijańska wizja człowieka i świata więzi interpersonalne wymiar wieczności Integralność uzdrowienia Cielesne uzdrowienie i przebaczenie grzechów jest dla Jezusa tak samo ważne. Człowiek może być całkiem zdrowy tylko wtedy, gdy jego wnętrze zostanie uzdrowione. Psychologia chrześcijańska sprzyja procesom terapeutycznym uwzględnienie relacji między Bogiem i człowiekiem sprzyja takim procesom, jak: przyjęcie, akceptacja odrębności innych ludzi, przyjęcie i akceptacja siebie, wyzwalanie gotowości do zmiany (metanoia), nauczenie identyfikacji potrzeb duchowych, przechodzenie od mentalności ofiary czy niewolnika do życia w pełni. Specyficznie chrześcijańskie techniki i strategie terapeutyczne Specyfika chrześcijańska: terapeuty – wiara, nadzieja, miłość, członkostwo Kościoła klienta (pacjenta) – integralność osoby, stworzonej przez Boga, zranionej grzechem i zaproszonej do zwycięstwa zmartwychwstania metody – obecność kontekstu religijnego w strategii pomagania (duchowe przyczyny zachorowań i ich przezwyciężenie przy pomocy psychologicznych metod) specyficzne tematy (problemy) zranienia i przebaczenie, uzależnienia i 12 kroków ku pełni życia, opętania i owładnięcia (egzorcyzmy) Techniki stosowane w terapii chrześcijańskiej Wyobrażenie (imaginacja - obrazowe przedstawienie) Jezusa, które odpowiada katatymicznemu przeżyciu obrazowemu najwyższemu stopniowi w treningu autogennym. Terapeuta na tle muzyki daje określone impulsy i zachowując pauzy, milczenie, umożliwia i rozwija proces wyobraźni. Medytacja ma zbliżyć do Jezusa, Jego sposobu myślenia, Jego uczuć i woli. Pacjent zostaje tu skonfrontowany nie tylko z osobą Jezusa, lecz także z wszystkimi, którzy w szczególny sposób go zranili, wobec których odczuwa gniew i rozgoryczenia. Wtedy nie jest trudno porozmawiać z Jezusem o nieprzyjemnych przeżyciach. Może to być rozmowa poważna i szczera, jak z żadnym innym terapeutą. Wszystko może być wypowiedziane, wykrzyczane, nawet bezsilna wściekłość, którą czasami niektórzy mają względem Boga. Cierpienie i jego rola Cielesne i psychiczne cierpienia są z reguły naturalna reakcja na nienaturalna sytuację. Cierpienie nie może być po prostu przezwyciężone w terapii. Ma ono bowiem określony sens, który człowiek mu nadaje lub który w nim odkrywa. Skutki i… przyczyny Negatywne formy życia pochodzą z serca (Mt 15,19) W sobie samym rozpoznać nieautentyczne formy życia i zmienić je Nie jest ważne, co inni myślą o nas, lecz co myśli Bóg. Moje życie i szczęście nie może zależeć od chwilowych popędowych zachcianek czy potrzeb, bo w takim przypadku będę niewolnikiem swoich kaprysów i życzeń. Niezadowolenie, ambicja, zawiść, lęk, labilność - są następstwem takich sytuacji Nie mogę także uzależniać siebie od osiągania wysiłku, bo wtedy nie uwolnię się od lęku przed własna zawodnością, nieporadnością itp. Analizując skutek - odkrywać przyczyny Przyczyna Skutek brak wiary w transcendentną osobową siłę brak więzi, lęk, beznadziejność, zranienia, utrata miłości, zranienia agresja bezradność nadopiekuńczość lęk przed więzią niewierność lub niepewność brak prawdziwej intymności oczekiwanie podziwu i adoracji nie przyjmowanie ludzi jakimi są, brak akceptacji innych dążenie do uczynienia innych szczęśliwymi wg własnej recepty przekonanie, że miłość musi być pogoń za sukcesem, bogactwem, siłą, okupiona seksualnością, przesadnym dopasowaniem siebie brak miłości, poczucie bycia niekochanym zniszczone zaufanie (także do Boga) Terapia indywidualna Analiza biografii religijnej Interwencja kryzysowa Metafory biblijne Modlitwa w terapii indywidualnej Technika immaginacji (wyobrażenie sobie spotkania z Jezusem) Terapia grupowa Bibliodrama Warsztaty akceptacji siebie Religijne (modlitewne) grupy wsparcia Poradnictwo pastoralne Poradnictwo oparte o społeczność wyznaniową Poradnictwo religino-egzystencjalne Poradnictwo biblijne Specyficzne metody psychoterapii chrześcijańskiej Bibliodrama Warsztaty akceptacji siebie Analiza rozwoju własnej osobowości religijności Poradnictwo biblijne Poradnictwo religijno-egzystencjalne 12 kroków ku pełni życia Zwyciężyć poczucie krzywdy - przebaczyć i Superwizor chrześcijański Superwizora chrześcijańskiego cechuje: Respektuje on zasady etyczne i daje świadectwo życia chrześcijańskiego (posiada wysoki etos osobisty): otwartość na treści religijne występujące w terapii i relacjonowane w superwizji. kompetencja w zakresie wiedzy psychologicznej, teologicznej i duchowości. dojrzałość duchowa i religijna. Dba o swoją osobistą relację z Bogiem, o osobisty rozwój duchowy i poddaje go ocenie Kościoła. Cechuje go realistyczne widzenie człowieka, także z Bożej perspektywy (umiejętność wykorzystywania rozumu i wiary, wiedzy empirycznej i objawienia). Uwzględnia działanie Boga. Uwzględnia w człowieku sferę fizjologiczną, psychiczną i duchową. Jest otwarty na problemu duchowe pacjenta i terapeuty. Zna specyficzne techniki terapii chrześcijańskiej. Potrafi ocenić znaczenie i wpływ kondycji duchowej terapeuty na jego działania wobec pacjenta.