Miejski Konkurs Przedmiotów Ścisłych, I etap Chorzów, 12 grudnia 2011r. Zad. 1. (0 – 8 pkt.) Przeczytaj uważnie tekst i odpowiedz na pytania. W XVII w. wielu uczonych podejmowało próby skonstruowania przyrządu do określania stopnia nagrzania ciał, opartego na zjawisku rozszerzalności termicznej cieczy i gazów, m.in. Galileusz (1564-1642) i Evangelista Torricelli (1608-1647). Galileuszowi przypisuje się skonstruowanie pierwszego termoskopu cieczowego, czyli przyrządu do pomiaru temperatury, lecz bez wyskalowanej podziałki. Przyrządy te były bardzo niedoskonałe, ich wskazania zależały np. od ciśnienia atmosferycznego. Nawet przyrządy o takiej samej konstrukcji nie dawały zgodnych wskazań. Jako pierwszy przezwyciężył te trudności Gabriel Daniel Fahrenheit (1686-1736), urodzony w Gdańsku niemiecki fizyk i inżynier. Skonstruował on około 1715 r. pierwszy termometr rtęciowy, a w 1724 r. wprowadził skalę temperaturową – skalę Fahrenheita. Termometr tej konstrukcji używany jest w krajach anglosaskich do dzisiaj. Powszechnie używany termometr rtęciowy ze skalą 100-stopniową wynalazł fizyk szwedzki Anders Celsjusz dopiero w 1742 r. A) W którym wieku powstał powszechnie używany termometr rtęciowy ze skalą Celsjusza? …………………………………………………………………………………… B) Jakie zjawisko było podstawą działania konstruowanych termometrów? …………………………………………………………………………………… C) Kogo uznajemy za konstruktora pierwszego termometru? ……………………………………………………………………………………. D) W układzie SI podstawową jednostką temperatury jest kelwin. Wiedząc, że 0K=-273oC i 0oC=273K, oblicz: 73K=……..oC 20oC=……….K E) Utwórz prawa i stwierdzenia z zakresu nauki o cieple, dobierając prawidłowo obie ich części z niżej podanych zestawów: 1. Temperatura ciała a) ma właściwą szybkość parowania. 2. Ilość ciepła pobranego lub oddanego przez jakieś ciało b) jest równa temperaturze krzepnięcia. 3. Ilość ciepła pobranego c) zwiększa swoją objętość. 4. Dla każdego ciała temperatura topnienia d) oddaje tyle ciepła, ile pobrało ono podczas topnienia. 5. Stopienie e) równa się iloczynowi masy substancji, jej ciepła właściwego oraz różnicy temperatur. 6. Krzepnięcie f) równa się ilości ciepła oddanego. 7. Podczas krzepnięcia ciało g) wydziela się wszędzie tam, gdzie istnieje ruch i tarcie, zderzenie lub odkształcenie. 8. Lód h) wyzwala ciepło. 9. Woda zamarzając i) jest ściśle związana z wielkością energii kinetycznej poszczególnych cząstek tego ciała. Im większa jest ich energia, tym wyższa temperatura ciała. 10. Każda ciecz w danej temperaturze j) pływa po wodzie. 11. Ciepło k) wymaga ciepła. Wstaw do tabeli prawidłowe odpowiedzi: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Zad. 2. (0 – 8 pkt.) Płótno obrazu ma wymiary 1,2 m x 0,8 m a rama ma szerokość 10 cm. Złocenie wraz z wykonaniem 1 dm2 drewnianej ramy kosztuje 45 zł. a) Ile zapłaci się za wykonanie i złocenie ramy obrazu? b) Ile należałoby zapłacić za wykonanie i złocenie ramy obrazu, gdyby obraz wraz z ramą wykonane były w skali 1 : 2 ? Zad. 3. (0 – 8 pkt.) Wszystkie organizmy potrzebują energii. Podstawowym źródłem energii dla organizmów jest oddychanie wewnątrzkomórkowe: tlenowe i/lub beztlenowe. Poniżej przedstawiono dwie uproszczone rekcje oddychania wewnątrzkomórkowego: I. Oddychanie tlenowe: C6H12O6 + 6O2 II. 6CO2 + 6H2O + 38ATP (energia) Oddychanie beztlenowe (fermentacja mlekowa): C6H12O6 A) Uzupełnij (0 – 6 pkt) kwas mlekowy + 2ATP (energia) tabelę, w Porównywana cecha której porównasz reakcje Oddychanie tlenowe oddychania tlenowego i beztlenowego Oddychanie beztlenowe (fermentacja mlekowa) Substraty reakcji Produkty reakcji Zysk energetyczny B) Wyjaśnij, dlaczego oddychanie tlenowe jest korzystniejsze dla organizmów: (0 – 1 pkt) ………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………. C) Interpretując reakcję nr II, określ, w jakich warunkach może dojść u człowieka do nadmiernego nagromadzenia kwasu mlekowego w mięśniach. (0 – 1 pkt) ………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………. Zad. 4. (0 – 10 pkt.) Oceń prawdziwość wypowiedzi: 1. Woda z alkoholem tworzy mieszaninę jednorodną. 2. Numer okresu mówi o ilości elektronów walencyjnych. 3. Izotopy pierwiastka różnią się między sobą ilością protonów w jądrze atomowym. 4. Do wykrywania obecności CO2 służy woda wapienna. 5. Rozpuszczalność gazów w wodzie maleje ze wzrostem temperatury. 6. Kationy to cząstki obdarzone ładunkiem ujemnym, a aniony ładunkiem dodatnim. 7. Produktem reakcji bezwodnika kwasowego z wodą jest kwas. 8. Związek chemiczny o wzorze Fe2 O3 to tlenek żelaza(II). 9. Azot jest gazem podtrzymującym palenie. 10. Dekantacja to proces opadania zawiesiny ciała stałego w cieczy w wyniku działania siły grawitacji. PRAWDA PRAWDA PRAWDA FAŁSZ FAŁSZ FAŁSZ PRAWDA PRAWDA PRAWDA FAŁSZ FAŁSZ FAŁSZ PRAWDA PRAWDA PRAWDA PRAWDA FAŁSZ FAŁSZ FAŁSZ FAŁSZ Zad. 5. (0 – 10 pkt.) Wykorzystując własne wiadomości oraz mapę konturową świata rozwiąż krzyżówkę z hasłem. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1. Nazwa zatoki oznaczonej na mapie nr 1. 2. Nazwa oceanu oznaczonego na mapie nr 2. 3. Obszar, z którego cieki odprowadzają wody do danego systemu rzecznego. 4. Nazwa morza oznaczonego na mapie nr 3. 5. Nazwa morza oznaczonego na mapie nr 4. 6. Nazwa jeziora oznaczonego na mapie nr 5. 7. Rodzaj ruchu wody morskiej powstały pod wpływem uderzenia mas powietrza o powierzchnię wody. 8. Gorące źródło tryskające wodą na skutek prężności pary wodnej. 9. Nazwa morza oznaczonego na mapie nr 6. 10. Nazwa jeziora tektonicznego oznaczonego na mapie nr 7.