Aseptyka - devoted.pl

Aseptyka, antyseptyka, zakażenia
szpitalne, stany septyczne w chirurgii
ASEPTYKA
Jest to postępowanie mające na celu
zapobieganie zakażeniu, tj. niedopuszczenie
do zainfekowania rany, czyli otrzymanie
tzw. bakteriologicznej jałowości.
Aseptyka jest niezbędnym elementem
prawidłowego postępowania chirurgicznego.
Wszystko, co będzie stykać się z raną musi być
jałowe, tzn. pozbawione bakterii, wirusów
i grzybów.
STERYLIZACJA
Są to zabiegi umożliwiające uzyskanie
bakteriologicznej jałowości. Pozwalają one
uwolnić przedmioty od drobnoustrojów
chorobotwórczych i/lub ich
przetrwalników, powodują nieodwracalną
inaktywację wirusów.
Sterylizacja nie ogranicza się tylko do
samego zniszczenia drobnoustrojów, ale
uwzględnia poprzedzające i następowe
postępowanie:
1. Sposób przygotowania materiałów
(odpowiednia dezynfekcja i opakowanie)
2. Prawidłowo prowadzony proces sterylizacji
(właściwe ułożenie w komorze sterylizatora,
kontrola procesu sterylizacji)
3. Przechowywanie (warunki, które wykluczają
możliwość wtórnego zanieczyszczenia)
METODY STERYLIZACJI
1. Fizyczno-termiczne:
- parą wodną,
- suchym gorącym powietrzem.
2. Fizyczne, nietermiczne:
- za pomocą promieni jonizujących,
- filtracyjna (w stopniu ograniczonym)
3. Chemiczno-fizyczne:
- gazowa tlenkiem etylenu
- formaldehydowa.
Postępowanie aseptyczne powinno
uwzględniać wszystkie możliwe drogi
szerzenia, źródła zakażenia, rezerwuary
i umiejętnie je ograniczać.
Źródła zakażenia w szpitalu:
-chorzy z infekcjami,
-nosiciele,
-środowiska wodne.
Drogi szerzenia się drobnoustrojów:
personel medyczny (nosiciele, skóra rąk),
niejałowe narzędzia, sprzęt medyczny,
aparatura, leki, materiały
zanieczyszczone, powietrze, bielizna.
Związki i preparaty dezynfekcyjne:
- związki fenolowe,
- związki chloru,
- aldehydy,
- czwartorzędowe związki amoniowe.
ANTYSEPTYKA
Jest to stosowanie środków bakteriobójczych w
miejscu ich wysiewu, we wrotach możliwego
wtargnięcia zakażenia na powierzchni ciała – skóra,
błony śluzowe, zranienia, lub też w polach
chirurgicznie odsłoniętych lub otwartych.
Celem antyseptyki jest zapobieganie kolonizacji lub
zakażenia przez przywrócenie jałowości zakażonym
przedmiotom lub ranom, w wyniku stosowania
preparatów bakteriobójczych.
Joseph Lister, 1827-1912
Glasgow Royal Infirmary
Skóra rąk jest w normalnych warunkach
zanieczyszczona drobnoustrojami, które
znajdują się na jej powierzchni lub w
głębszych warstwach, w szczelinach,
mieszkach włosowych i zachyłkach
gruczołów potowych.
Drobnoustroje znajdujące się na powierzchni
skóry nazywamy florą przejściową,
natomiast bytujące w głębi skóry – florą
osiadłą.
W skład flory przejściowej mogą wchodzić
wszystkie drobnoustroje, z którymi styka się
ręka, oraz drobnoustroje wydzielane z głębi
skóry.
Są one łatwo usuwalne już przez zwykłe
mycie wodą z mydłem lub z dodatkiem
detergentu.
Niezwykle ważnym elementem dla całości
postępowania antyseptycznego jest mycie i
antyseptyka rąk stosowana przez personel
szpitalny pomiędzy pielęgnacją kolejnych
chorych.
Pielęgnacja chorych zakażonych lub
nosicieli szczepów wieloopornych na
antybiotyki wymaga zmiany fartuchów.
-Zabezpieczanie i usuwanie zużytych
opatrunków i zmienianej bielizny
-Materace i poduszki z materiału
niewrażliwego na wyjaławianie termiczne
-Dokładna dezynfekcja, mycie i
wyjaławianie narzędzi wielokrotnego użycia,
sprzętu diagnostycznego, elementów układu
oddechowego respiratora, itp.
Drobnoustroje stanowiące florę osiadłą są
trudne lub wręcz niemożliwe do usunięcia
nawet przez intensywne mycie i szorowanie
także z użyciem środka antyseptycznego.
Podczas długotrwałych operacji, wskutek
pocenia się rąk, drobnoustroje pozostałe w
skórze wydostają się na zewnątrz i
nagromadzają się w pocie w rękawiczkach.
W razie uszkodzenia rękawiczki mogą
przedostać się do rany i spowodować rozwój
zakażenia.
Antyseptyki stosowane do odkażania rąk:
- alkohol etylowy,
- alkohol izopropylowy,
- mydła antyseptyczne
usuwają jedynie florę przejściową.
Antyseptyki tzw. dwufazowe zawierające
chloroheksydynę, alkohol i bromek
benzalkoniowy (Manusan, Dishand)
powodują zniszczenie flory przejściowej i
częściowo flory osiadłej.
Antyseptyka pola operacyjnego:
- kąpiel antyseptyczna
- odkażanie pola operacyjnego
- folie chirurgiczne
Zakażenie szpitalne to takie, które nie
występowało ani nie znajdowało się w okresie
wylęgania gdy chory był przyjmowany do
szpitala.
Może ujawnić się zarówno podczas
hospitalizacji, jak i po wypisaniu chorego do
domu.
Źródłem zakażenia szpitalnego może być
własna flora bakteryjna chorego lub
środowisko zewnętrzne.
Najważniejsze drogi zakażeń szpitalnych to
te, w których następuje bezpośredni kontakt
chorego z różnego rodzaju zakażonym
materiałem (aparatura diagnostyczna, sprzęt
leczniczy, narzędzia, cewniki, itp.).
Drobnoustroje najczęściej wywołujące
zakażenia szpitalne:
- Escherichia coli,
- Klebsiella-Enterobacter
- Pseudomonas sp.
- Proteus sp.
- Acinetobacter
- Serratia marcescens
- Staphylococcus aureus et epidermalis
- Streptococcus foecalis
Drobnoustroje najczęściej powodujące
zgony w związku z posocznicą:
Staphylococcus
aureus
Pseudomonas
aeruginosa
Acinetobacter sp.
28%
23,4%
Escherichia coli
9,35%
13,1%
Na zakażenia szpitalne szczególnie narażeni
są pacjenci:
-z cukrzycą
-leczeni glikokortykoidami
-odwodnieni
-alkoholicy
-leczeni preparatami immunosupresyjnymi,
cytotoksycznymi, energią promienistą
-z chorobami upośledzającymi odporność
-z oparzeniami, urazami wielonarządowymi,
marskością wątroby, nowotworami
-niemowlęta i starcy
Najczęstsze lokalizacje zakażeń szpitalnych:
-drogi moczowe
-zapalenia płuc
-rany
-posocznica
-skóra
Zakażenie związane z zabiegiem
chirurgicznym może polegać na zakażeniu
rany operacyjnej, a także dotyczyć zapalenia
płuc, dróg moczowych lub innych ognisk
zapalnych, które rozwijają się u osłabionego
operacją chorego.
Nieznaczne podwyższenie temperatury ciała
nie przekraczające 38ºC i trwające nie dłużej
niż 2 dni, może towarzyszyć każdej operacji,
jako odczyn na uszkodzenie tkanek w polu
operacyjnym i na resorpcję tych tkanek wraz z
otaczającym wysiękiem.
Częstość zakażenia rany operacyjnej na
oddziałach chirurgicznych wynosi 4 – 10%
i jest przyczyną znacznego wydłużenia
pobytu chorego w szpitalu.
Zakażenie podejrzewa się, gdy w 3 lub 4
dobie po zabiegu pojawia się gorączka,
tachykardia i wzrost leukocytozy.
Gorączka ma charakter hektyczny, tzn. rano
jest niska, a po południu lub wieczorem
wzrasta wysoko, niekiedy po dreszczach.
Objawy kliniczne:
- obrzęk,
- nadmierna bolesność całej rany lub jej części,
- rumień,
- ocieplenie i uwypuklenie nad raną,
- wysięk.
Postępowanie:
- szerokie otwarcie rany,
- płukanie rany roztworem fizjologicznym i/lub
wodą utlenioną i innymi preparatami
odkażającymi,
- sączek gazowy założony do rany,
- antybiotyk o szerokim spektrum działania,
- w późniejszym okresie celowane leczenie
w zależności od antybiogramu
Podział ran w zależności od zagrożenia
zakażeniem:
1. Rany czyste
- 2%
2. Rany czyste skażone
- 3-4%
3. Rany skażone
- 10-15%
4. Rany brudne
- 25-40%
Zapobiegawcze podawanie antybiotyku:
1. Gdy istnieje obawa, że nastąpi masowe skażenie
tkanek w operacjach wykonywanych z powodu
istniejącego zakażenia.
2. Jeśli siły obronne są upośledzone.
3. Gdy można spodziewać się osłabienia oporności
w następstwie rozległości lub ciężkości
planowanej operacji.
4. Jeśli nawet małe zakażenie może mieć wyjątkowo
groźne następstwa (neurochirurgia, operacje
naczyniowe, endoprotezy)
Zagrożenie zakażenia wirusem HIV
w chirurgii
Drogi przeniesienia wirusa:
1. Pozajelitowe ukłucie igłą skażoną krwią lub
produktami z krwi chorego.
2. Bezpośrednie zetknięcie błon śluzowych lub
otwartej rany ze skażoną krwią.
3. Przetoczenie krwi.
4. Kontakt seksualny.
5. W macicy między matką a płodem.
6. Przeszczep tkanki.
Środki zapobiegawcze
W stosunku do wszystkich chorych:
1. Unikanie kontaktów z krwią wszystkich chorych.
2. Tylko jednorazowe używanie igieł.
3. Bezpieczne usuwanie wszystkich ostrzy.
4. Wyraźne oznakowanie wszystkich opakowań zawierających
krew, płyny tkankowe lub tkankę.
5. Przykrywanie stołu operacyjnego plastykową serwetą.
6.Noszenie nieprzenikalnych strojów operacyjnych, najlepiej
jednorazowych.
7. Używanie okularów ochronnych.
8. Nie podawać noży z ręki do ręki.
9. Bezpieczne odrzucanie i usuwanie noży i igieł.
10. Polewanie wszystkich plam i rozprysków krwi
podchlorynem (chloramina).
W przypadku operowania chorych na AIDS
i seropozytywnych pacjentów:
1. Noszenie okularów ochronnych (gogle).
2. Noszenie podwójnych rękawiczek.
3. Nie chwytać palcami igieł.
4. Szycie skóry klamerkami.