„Unijne Programy Strukturalne” -2017
advertisement
Zagadnienia na zaliczenie wykładów z przedmiotu „Unijne Programy Strukturalne” -2017 1. 2. 3. 4. Polityka strukturalna Koncepcje rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa Działania na rzecz poprawy konkurencyjności sektora rolnego i leśnego Działania na rzecz poprawy jakości życia na obszarach wiejskich i rozwoju regionalnego Proszę się zapoznać z materiałem zamieszczonym poniżej oraz artykułami dostępnymi na następujących stronach: http://gospodarkanarodowa.sgh.waw.pl/p/gospodarka_narodowa_2009_10_05.pdf przeglądowy artykuł Koncepcje rozwoju europejskiego rolnictwa i obszarów wiejskich autor Barbara Roszkowska-Mądra http://orka.sejm.gov.pl/wydbas.nsf/0/2C9609DFD86E5E87C125809E003EF5B0/$File/Str ony%20odStudia_BAS_48-5.pdf Artykuł Drygasa z 2016 roku Wsparcie rozwoju obszarów wiejskich w Polsce w ramach wspólnej polityki rolnej UE. Proszę zwrócić szczególną uwagę na podrozdział „Główne zmiany w PROW 2014-2020 w stosunku do PROW 2007-2013” (str114-120) Polityka strukturalna – jeden z kierunków polityki gospodarczej, obejmujący wszystkie przedsięwzięcia, które instancje państwowe podejmują w celu oddziaływania na strukturę gospodarki. Umiejętnie realizowana polityka strukturalna, służąca promowaniu długookresowych zmian w rozmieszczeniu, wykorzystaniu i efektywności czynników produkcji odgrywa ważną rolę szczególnie w przypadku tych gospodarek, które chcą sprostać wymogom konkurencyjności. Cele polityki strukturalnej Poprawa efektywności ekonomicznej gospodarki przez szybsze przemieszczanie zasobów gospodarki z dziedzin o niskiej efektywności ekonomicznej do dziedzin wysoko rentownych; Zwiększanie konkurencyjności krajowych wyrobów na rynkach światowych przez kształtowanie nowoczesnej struktury gospodarczej oraz jej proeksportową orientację; Wykorzystanie procesu zmian strukturalnych do ograniczania wpływu barier rozwojowych (barier surowcowych, energetycznych, ekologicznych, demograficznych itd.); Unowocześnianie gospodarki poprzez wspieranie dziedzin charakteryzujących się wyższym postępem technicznym, technologicznym i organizacyjnym; Przyspieszenie wzrostu gospodarczego i przeciwdziałanie bezrobociu. Strategie dostosowań strukturalnych Polityka zapobiegawcza – bazuje na mechanizmie rynkowym i popieraniu prywatnej inicjatywy, polega na ograniczaniu funkcji rządu do tworzenia odpowiednich warunków funkcjonowania mechanizmów rynkowych; Polityka interwencyjna – redukuje rolę mechanizmów rynkowych, w jej ramach rząd ingeruje bezpośrednio w procesy gospodarcze w celu osiągnięcia zamierzonych przekształceń strukturalnych; Polityka defensywna – zajmuje się ochroną i wspomaganiem gałęzi przeżywających trudności strukturalne; Polityka ofensywna lub antycypacyjna – polega na ułatwianiu przedsiębiorcom dostosowania się do nowych warunków gospodarowania w przyszłości, ma na celu ułatwienie przesunięć zasobów kapitału i pracy do gałęzi "wzrostowych" (zazwyczaj są to gałęzie zupełnie nowe, tzw. gałęzie wysokiej techniki). Kontrowersje Rosnące znaczenie poglądów liberalnych, zmierzających do ograniczenia roli państwa w gospodarce, zmienia sposób widzenia na politykę strukturalną. Przede wszystkim zwraca się uwagę na fakt, iż polityka ta, szczególnie w wersji defensywnej, wcale nie zwiększa efektywności gospodarki, lecz wręcz przeciwnie, poprzez ochronę podupadłych branż, ogranicza sprawność funkcjonowania mechanizmów rynkowych. W efekcie zamiast poprawiać mobilność czynników produkcji i elastyczność struktury, może prowadzić do opóźniania zmian strukturalnych. Zwolennicy doktryn liberalnych podkreślają, iż struktura rynkowa tworzy się w wyniku niezakłóconych procesów rynkowych, a więc o alokacji czynników produkcji powinien decydować sam rynek, nie zaś państwo, które winno się ograniczyć do dbania o właściwe funkcjonowanie mechanizmów konkurencji przesądzających o sprawności gospodarki rynkowej. Polityka strukturalna dziś W warunkach rozwiniętej gospodarki rynkowej rodzą się nowe relacje między mechanizmem rynkowym, a polityką strukturalną. Decyzje handlowe, produkcyjne i inwestycyjne ponoszą podmioty gospodarcze, natomiast zadaniem władz publicznych jest zapewnienie odpowiedniego klimatu konkurencyjnego, motywującego podmioty gospodarcze do podejmowania inicjatywy i ponoszenia ryzyka gospodarczego oraz podejmowania działań towarzyszących, wspomagających i przyspieszających procesy bieżące i strukturalne. Nie oznacza to jednak, iż znaczenie polityki strukturalnej maleje, zmieniają się jedynie jej charakter i metody. W krajach wysoko rozwiniętych jej istotność wręcz rośnie i wynika z wykształcenia się nowych cech międzynarodowego podziału pracy. Nowy wymiar polityki strukturalnej jest też konsekwencją silnego umiędzynarodowienia produkcji, zwiększania zależności pomiędzy poszczególnymi segmentami gospodarki światowej, czy także zjednywania się krajów w różnego rodzajach organizacjach czy ugrupowaniach gospodarczych. Bibliografia Polityka gospodarcza pod redakcją Henryka Ćwiklińskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2001; Polityka gospodarcza pod redakcją Bolesława Winiarskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999. Polityka strukturalna UE obejmuje szereg działań, które sprzyjają stymulowaniu długookresowych zmian na gruncie społeczno – gospodarczym poszczególnych regionów i państw członkowskich Unii. Celem tych działań jest wyrównywanie dysproporcji pomiędzy regionami oraz usuwanie opóźnień w rozwoju obszarów najbiedniejszych, co w efekcie ma przełożyć się na harmonijny wzrost całej Unii Europejskiej. W związku z powyższym, polityka strukturalna nazywana bywa również polityką regionalną lub też polityką spójności. Historia i etapy rozwoju Przesłanki do rozwoju wspólnotowej polityki strukturalnej znalazły się już w Traktatach Rzymskich. W preambule Traktatu powołującego Wspólnotę Europejską, państwa założycielskie wyraziły troskę o „zapewnienie ich harmonijnego rozwoju, poprzez zmniejszenie różnic istniejących między poszczególnymi regionami oraz opóźnienia regionów mniej uprzywilejowanych” [1]. Niemniej, traktaty założycielskie nie podnosiły expressis verbis kwestii polityki strukturalnej. Pierwsza propozycja jej założeń, w tym też utworzenia Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego została zgłoszona przez Komisję Europejską w 1969 r. Koncepcja Komisji nie zyskała jednak wówczas wystarczającego poparcia [2]. Stało się to dopiero kilka lat później, w momencie pierwszego rozszerzenia w latach 70, gdy do grona członków WE dołączyły Dania, Irlandia oraz Wielka Brytania. Zwłaszcza dwa ostatnie kraje borykały się z problemem nierównomiernego wzrostu gospodarczego poszczególnych regionów i to dzięki ich akcesji podjęto zdecydowane kroki na rzecz stworzenia solidnych podwalin dla polityki spójności. Zarówno Wielka Brytania, jak i Irlandia uzależniły bowiem swoje członkowstwo we Wspólnocie od możliwości wdrożenia mechanizmu EFRR [3]. Tym samym, w 1975 r. podjęto formalną decyzję o utworzeniu funduszu. Kolejne rozszerzenia w latach 80 i przyjęcie państw o dużo niższym poziomie rozwoju gospodarczego, tj. Grecji (1981 r.), Hiszpanii oraz Portugalii (1986 r.) pociągnęły za sobą potrzebę istotnych modyfikacji w dotychczasowym kształcie polityki strukturalnej. Na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego w 1986 r., poprzez wprowadzenie do TWE Tytułu XIV (obecnie XVIII), poświęconemu spójności ekonomicznej i społecznej, polityka regionalna uzyskała w końcu podstawy traktatowe. Konsekwencją drugiego rozszerzenia oraz przyjęcia JAE było z kolei przeprowadzenie dwóch gruntownych reform funduszy strukturalnych, określanych – od nazwiska ich twórcy, ówczesnego przewodniczącego Komisji WE – mianem pakietów Delorsa. Objęły one lata 1988 – 1993 oraz 1994 – 1999. Główne założenia reform dotyczyły przede wszystkim wprowadzenia zasady koncentracji środków w aspekcie finansowym, geograficznym i celowym. Oznaczało to integrację środków finansowych, rozproszonych w ramach poprzednio rozdzielnie funkcjonujących funduszy strukturalnych, wyznaczanie według określonych kryteriów obszarów uprawnionych do wsparcia oraz definiowanie z góry celów, które mogą być finansowane z budżetu przeznaczonego na realizację polityki spójności. Ponadto, zadecydowano, że działania polityki strukturalnej będą podejmowane w ramach tzw. wieloletnich planów rozwoju, przygotowywanych przez władze krajowe w porozumieniu z regionami, a następnie zatwierdzane przez KE. Jednocześnie, Komisja uzyskała prawo do tworzenia własnych programów, wspierających wybrane obszary tematyczne, mieszczące się w zakresie celów ogólnych – tzw. Inicjatyw Wspólnotowych [4]. Istotnym faktem jest, iż w wyniku realizacji pakietów Delorsa nakłady z budżetu WE przeznaczone na finansowanie funduszy strukturalnych wzrosły z 5 proc. w 1975 r. do blisko 40 proc. w 1999 r. [5] Kolejnym etapem w rozwoju polityki strukturalnej była przyjęta w 1999 r. w Berlinie Agenda 2000 (inaczej pakiet Santera). Określiła ona założenia tej polityki na lata 2000 – 2006, z których najważniejsze zostały przeniesione na kolejny okres programowania. Zasady i cele Polityka spójności UE realizowana jest obecnie według określonych zasad, z których podstawowe to [6]: 1. zasada komplementarności, oznaczająca, iż pomoc UE w wyrównywaniu dysproporcji uzupełnia jedynie działania krajowe, 2. zasada spójności, wprowadzająca obowiązek zachowania integralności prowadzonych działań z innymi politykami, priorytetami oraz instrumentami finansowymi Unii, 3. zasada partnerstwa, mówiąca o ścisłej współpracy KE z każdym państwem członkowskim, władzami regionalnymi i miejskimi oraz partnerami społecznymi na gruncie polityki spójności, 4. zasada pomocniczości (subsydiarności), wskazująca, że UE działa w obszarze kompetencji nie wyłącznych, należących do państw członkowskich (a do takich zaliczają się kwestie rozwoju regionalnego), tylko wtedy, gdy cele działań nie mogą być zrealizowane w drodze interwencji danego państwa, a jednocześnie ich lepszą realizacje zapewnią organy unijne, 5. zasada dodatkowości, funkcjonująca już od 1988 r. i zapewniająca, że wkład pochodzący z funduszy strukturalnych nie zastępuje w całości publicznych lub równoważnych wydatków strukturalnym, które ponosi państwo członkowskie, 6. zasada proporcjonalności (interwencji proporcjonalnej), która oznacza, że im mniejszy wkład finansowy Unii, tym mniejsze zaangażowanie KE, a tym samym większa odpowiedzialność leżąca po stronie państwa członkowskiego. Koncentracja działań w ramach polityki strukturalnej opiera się na wyznaczonych przez UE celach. Na mocy Agendy 2000 liczba celów uległa ograniczeniu z 7 do 3. W latach 2007 – 2013 są one następujące [7]: Cel 1. Konwergencja, wspierający wzrost gospodarczy oraz tworzenie nowych miejsc pracy w najbiedniejszych regionach, tj. o PKB na głowę mieszkańca niższym niż 75 proc. średniej UE, Cel 2. Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie, w ramach którego finansowane są przemiany strukturalne w regionach nie kwalifikujących się do objęcia wsparciem w ramach celu 1, a także zmiany zachodzące na rynku pracy, Cel 3. Europejska Współpraca terytorialna, obejmujący współpracę transgraniczną, transnarodową i międzyregionalną. Na wyżej wskazane cele przeznaczono odpowiednio ok. 81 proc., 16 proc. i 2,5 proc. środków polityki strukturalnej [8]. Instrumenty realizacji Narzędziami, które umożliwiają wdrażanie polityki spójności są fundusze strukturalne. Zalicza się do nich Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), służący do finansowania tzw. projektów twardych, podejmowanych w ramach wszystkich celów polityki strukturalnej, a także Europejski Fundusz Społeczny(EFS), wspierający przedsięwzięcia o charakterze miękkim, w tematach mieszczących się w Celu 1. oraz 2. Do 2007 roku w skład funduszy strukturalnych, czyli również instrumentów polityki strukturalnej wchodziły Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa oraz Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnictwa. Dziś natomiast, pod lekko zmodyfikowanymi nazwami funkcjonują one w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Należy jednak pamiętać, iż Fundusz Spójności z którego finansowane są duże inwestycje infrastrukturalne dotyczące środowiska oraz europejskich sieci transportowych TEN-T, choć podlegający podobnym zasadom jak instrumenty polityki regionalnej, nie jest funduszem strukturalnym. EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO przyczynia się do finansowania pomocy mającej na celu wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej gospodarek regionalnych, w tym przekształcania upadających regionów przemysłowych i regionów opóźnionych w rozwoju, jak również wspieranie współpracy transgranicznej, transnarodowej i międzyregionalnej CEL 1 Badania i rozwój technologiczny, innowacyjność i przedsiębiorczość Społeczeństwo informacyjne, inicjatywy w zakresie rozwoju lokalnego, środowisko, turystyka Zapobieganie zagrożeniom Inwestycje transportowe, inwestycje w edukację, inwestycje w infrastrukturę ochrony zdrowia i infrastrukturę społeczną CEL 2 INNOWACJE I GOSPODARKA OPARTA NA WIEDZY, DOSTĘP DO USŁUG TRANSPORTOWYCH I TELEKOMUNIKACYJNYCH, DZIAŁANIA PREWENCYJNE W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA I ZAPOBIEGANIA ZAGROŻENIOM CEL3 WSPÓŁPRACA TRANSGRANICZNA, WSPÓŁPRACA TRANSNARODOWA, WZMOCNIENIE POLITYKI REGIONALNEJ POPRZEZ WSPIERANIE WSPÓŁPRACY MIĘDZYREGIONALNEJ EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY przyczynia się do realizacji priorytetów Wspólnoty w zakresie wzmacniania spójności gospodarczej i społecznej przez poprawę możliwości zatrudnienia i pracy, stymulowanie wysokiego poziomu zatrudnienia oraz tworzenia liczniejszych i lepszych miejsc pracy CEL 1 Zwiększenie zdolności adaptacyjnej pracowników przedsiębiorstw i przedsiębiorców Wzmocnienie kapitału ludzkiego Wzrost integracji społecznej osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji Zwiększanie dostępu do zatrudnienia, dążenie do zapewnienia integracji na rynku pracy osób poszukujących zatrudnienia i nieaktywnych zawodowo oraz zapobiegania bezrobociu Wspieranie współpracy na rzecz zatrudnienia różnych środowisk CEL 2 ZWIĘKSZENIE I POPRAWA INWESTYCJI W KAPITAŁ LUDZKI Wzmacnianie zdolności służb i organizacji działających na rzecz zatrudnienia i rynku pracy EUROPEJSKI FUNDUSZ ROLNY NA RZECZ ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH (EFRROW) Fundusz przyczynia się do: zwiększenia konkurencyjności sektora rolnego i leśnego, poprawy stanu środowiska naturalnego i krajobrazu, poprawy jakości życia na obszarach wiejskich oraz zwiększenia popierania różnicowania działalności gospodarczej. Przypisy: [1]Traktat Ustanawiający Wspólnotę Europejską, wersja skonsolidowana, Dz. Urz. UE C z 10.11.1997 r. [2]Cini M. (red.), Unia Europejska. Organizacja i funkcjonowanie, Warszawa 2007, str. 399. [3]Cini M. (red.), Unia Europejska. Organizacja i funkcjonowanie, Warszawa 2007, str. 398 – 399. [4]Kawecka – Wyrzykowska E., Synowiec E.(red.), Unia Europejska. Tom I, Warszawa 2004, str. 286 – 289. [5]Cini M. (red.), Unia Europejska. Organizacja i funkcjonowanie, Warszawa 2007, str. 399. [6]Zbiór aktów prawnych WE w zakresie funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności na lata 2007 – 2013. Komentarz, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2008, str. 36 – 43. [7]Zbiór aktów prawnych WE w zakresie funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności na lata 2007 – 2013. Komentarz, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2008, str. 10, 24 – 26. [8]Zbiór aktów prawnych WE w zakresie funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności na lata 2007 – 2013. Komentarz, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2008, str. 10.
