Wyniki kolokwium z makroekonomii

Polityka strukturalna
Polityka strukturalna
Jest to całokształt oddziaływań państwa na strukturę gospodarki.- czyli na
przeobrażenia w jej różnych przekrojach ( sektorowym – działowogałęziowym, regionalnym, własnościowym).
Cele polityki strukturalnej:
- poprawa ekonomicznej efektywności gospodarki,
- przyspieszenie wzrostu gospodarczego,
,
- unowocześnienie gospodarki
- podniesienie konkurencyjności międzynarodowej
- ograniczanie barier surowcowych, energetycznych i demograficznych .
Formy polityki strukturalnej:
- dostosowawcza ( interwencyjna) – opiera się na ograniczeniu
mechanizmów rynkowych , a bazuje na bezpośredniej ingerencji rządu w
procesy gospodarcze w celu osiągnięcia zamierzonych celów
strukturalnych,
- zapobiegawcza- zastosowanie regulacji rynkowych w celu osiągania
pożądanych przekształceń strukturalnych w gospodarce- ograniczenie
działań państwa w tym zakresie,
- defensywna – ochrona i wspomaganie przez rząd gałęzi przeżywających
trudności strukturalne,
- antycypacyjna ( ofensywna) – sprzyjanie rozwojowi nowych gałęzi
wytwórczości – ułatwianie przez rząd dostosowania przedsiębiorstw do
nowych warunków gospodarowania , zwłaszcza w nowych gałęziach
wzrostowych.
Do oceny zmian strukturalnych w gospodarce stosuję się podejście
sektorowe wywodzące się z teorii rozwoju trzech sektorów, która
wyjaśnia ścieżkę rozwoju gospodarczego gospodarek narodowych.
Badania zmian strukturalnych w ujęciu trójsektorowym doprowadziły
do zdefiniowania trzech procesów:
- deagraryzacji – zmniejszanie się znaczenia sektora rolnego w
gospodarce,
- deindustrializacji – proces zmniejszania się roli sektora
przemysłowego w gospodarce,
-tertiaryzacji-proces zwiększania się znaczenia sektora usług w
gospodarce.
Funkcje polityki strukturalnej :






obsługa procesów wytwórczych
bytowe
socjalne
kulturotwórcze i edukacyjne
administracyjne
naukowo-badawcze
Struktura gospodarki zmienia się w sposób ciągły , ale zmiany te
mają też charakter skokowy , dokonują w różnym tempie pod
wpływem uwarunkowań technologicznych , rynkowych , kulturowych
politycznych i instytucjonalnych.
Zauważalne skokowe zmiany strukturalne w gospodarce mają źródło
w przełomowych technologiach : przemyśle komputerowym,
mikroelektronice, telekomunikacji, biotechnologii, nanotechnologii,
inżynierii materiałowej, technologiach informacyjnokomunikacyjnych.
Ocenia się, że obecnie większość gospodarek narodowych wchodzi w
etap trzeci zwany też serwicyzacją gospodarki -, czyli zwiększania się
udziału usług w tworzeniu PKB oraz we wzroście zatrudnienia w tym
sektorze. Serwicyzacja gospodarki przejawia się także rozszerzaniem
funkcji usługowych w sektorach: rolnym i przemysłowym.
Siły sprawcze serwicyzacji gospodarki to;
-„wypychanie” niektórych rodzajów usług z przedsiębiorstw
przemysłowych do wyspecjalizowanych firm usługowych,
- dyfuzja nowych technik i technologii, w tym technik informacyjnych
i technologii telekomunikacyjnych,
-rosnąca komplementarność dóbr i usług,
- internacjonalizacja rynków zbytu i zaopatrzenia tworzy popyt na
usługi badania rynków, podatkowe czy z zakresu ochrony środowiska,
- indywidualizacja potrzeb jako skutek wzrostu zamożności
społeczeństw,
- pojawianie się nowych potrzeb ludzkich kreujących nowe rodzaje
usług,
- rosnące wymagania konsumentów,
-standaryzacja i masowy charakter wielu rodzajów usług, ( usługi:
transportowe, handlowe, turystyczne, finansowe, edukacyjne),
- wzbogacanie wartości produktów przez ofertę usługową ,
- migracja wiedzy i nowych technologii.
Wszystko to sprzyja przyjmowaniu usługowej opcji rozwoju
gospodarczego wielu krajów , co zmierza w rezultacie do:
- intensyfikacji przepływu czynników wytwórczych do sfery usług,
-wzrostu usług w tworzeniu PKB( udziału w strukturach zatrudnienia ,
nakładów inwestycyjnych oraz majątku trwałego),
-wzrostu usług we współpracy gospodarczej z zagranicą,
-wzrostu rozmiarów infrastruktury usługowej- zwiększenie
dostępności do podmiotów świadczących usługi,
-wzrostu udziału usług w strukturze konsumpcji i ich wpływu na
jakościowe zmiany tej struktury.
Analiza sektorowa zmian strukturalnych we współczesnych
gospodarkach wymaga uwzględnienia specyfiki agregatu „usług”: tj.:
a/ różnorodność klasyfikacji usług i różnorodność rodzajów usług (
nowe , tradycyjne, rynkowe czy nierynkowe)
b/ niejednolitość pojęcia usług – w zmianach strukturalnych należy
uwzględniać nie wszystkie usługi , ale określone ich rodzaje , gdyż są
z reguły odmienne ścieżki ich rozwoju,
c/ przenikanie się usług i produktów materialnych na gruncie wiedzy i
informacji ( produkty przemysłów wysokiej technologii absorbujące
nowoczesne usługi) )
Zastosowanie podejścia sektorowego w badaniach nad zmianami
strukturalnymi wykorzystuje się do:
- oceny stopnia nowoczesności gospodarki,
-określania cech i tendencji w przemianach strukturalnych,
- analizowania różnic przemian struktury gospodarki krajowej z
przebiegiem makro trendów w gospodarce europejskiej, krajów
wysoko ekonomicznie rozwiniętych,
-oceny zdolności rozwojowych i konkurencyjności gospodarek
narodowych,
- określania preferencji polityki strukturalnej państwa,
-oceny wpływu makrostruktury gospodarki na efektywność
funkcjonowania podmiotów gospodarczych.
Spełnienie tych oczekiwań wymaga :
a/ prowadzenia badań na trzech poziomach : grup krajów, krajowym i
regionalnym oraz subregionalnym ,
b/dostępu do określonych danych statystycznych wg podziału
rodzajów działalności na : sektor I rolny( rolnictwo, leśnictwo,
łowiectwo i rybołówstwo), sektor II przemysłowy ( przemysł i
budownictwo) , sektor III – usługi ( handel, transport, komunikacja,
usługi biznesowe i finansowe, pozostałe usługi- społeczne ( socjalne),
c/ podjęcia szerszych badań nad oceną porównawczą efektywności
sektora usług ( porównanie agregatu wartości dodanej brutto oraz
liczby pracujących w usługach)
Polityka przemysłowa
Jest to oddziaływanie państwa na:
- zwiększanie konkurencyjności międzynarodowej przemysłu
- stymulowanie zmian strukturalnych
- poprawę alokacji i efektywność wykorzystania zasobów
- pobudzanie aktywności innowacyjnej w przemyśle.
Praktyka polityki przemysłowej obejmuje dwa podejścia:
- sektorowe ( selektywne) – preferowanie rozwoju niektórych gałęzi
na podstawie: opłacalności, postępu technicznego, konkurencyjności na
rynku światowym
- liberalne- wspieranie rozwoju przemysłu przez politykę
makroekonomiczną
- akcentuję rolę rynku i osłabienie regulacyjnej roli państwa.
Narzędzia polityki przemysłowej:
- sektorowe – selektywne formy działań skierowane do wybranych sfer,
- horyzontalne- szeroki i powszechny zakres oddziaływania
- wspierania konkurencyjności przemysłowej.
Pomoc publiczna – pomoc państwa wspierania rozwoju przemysłu:
- subwencje – dotacje, granty
- kredyty preferencyjne
- pożyczki ze środków budżetowych
- poręczenia i gwarancje kredytowe
- instrumenty podatkowe ( zwolnienia , ulgi)
- przyspieszona amortyzacja
- wsparcie kapitałowe przedsiębiorstw.
Polityka inwestycyjna.
- regulowanie ogólnego poziomu inwestycji
- przekształcenia strukturalne inwestycji
- poprawa efektywności inwestycyjnej:
Cel główny polityki inwestycji – oddziaływanie na procesy odtwarzania i
powiększania kapitału trwałego.
Instrumenty polityki inwestycyjnej:
- środki administracyjne – normy postępowania uczestników procesów
inwestycyjnych.
- inwestycje publiczne – tworzenie infrastruktury techniczno-ekonomicznej
i społecznej
- techniczno –finansowe ( potencjał firm budowlano-montażowych,
-
instrumenty ekonomiczne –stopy procentowe, opodatkowanie kapitału
trwałego, odpisy amortyzacyjne, stawki podatkowe i celne.
Polityka innowacyjna
Jest to działalność państwa polegająca na wspieraniu i wprowadzaniu do
praktyki gospodarczej wyników badań naukowych, nowych osiągnięć
wiedzy, wynalazków i usprawnień .
Celem polityki innowacyjnej jest tworzenie przez państwo warunków
współdziałania między nauką, edukacją , badaniami a gospodarką.
Główne obszary zainteresowania polityki innowacyjnej to:
-wzmacnianie powiązań w narodowym systemie innowacji,
-kształtowanie i rozbudowywanie zdolności do wprowadzania innowacji,
-optymalne wykorzystanie innowacji we wzroście społeczno-gospodarczym,
-dokonywanie strukturalnych zmian technicznych, technologicznych i
jakościowych w przemyśle,
-wykorzystanie współpracy międzynarodowej i procesów globalizacji w
gospodarce.
Polityka innowacyjna koncentruje się na:
-wytyczaniu kierunków badań naukowych i ustalaniu ich struktury,
-kształtowaniu infrastruktury badawczo rozwojowej ,
-tworzeniu warunków efektywnego wykorzystania i upowszechniania
wyników badań naukowych,
-rozwijaniu współpracy międzynarodowej w dziedzinie nauki i techniki,
-budowaniu sprzężeń zwrotnych między nauką, przedsiębiorstwami a rządem
w celu podniesienia poziomu innowacyjności gospodarki,
-eliminowaniu barier w rozwoju przedsiębiorczości i innowacyjności.
Narzędzia polityki innowacyjnej:
- podażowe – metody oddziaływania na potencjalnych twórców
innowacji(określanie strategicznych dziedzin gospodarki, promowanie i
kreowanie dyfuzji innowacji , tworzenie systemu kształcenia technicznego),
- popytowe –kreowanie przez państwo popytu na innowacje ( kontrakty
rządowe , środki prawne, administracyjne , ekonomiczne).
Polityka żywnościowa
Jest to oddziaływanie państwa na gospodarkę żywnościową.
Głównym celem tej polityki żywnościowej jest zapewnienie bezpieczeństwa
żywnościowego kraju.
Bezpieczeństwo żywnościowe jest zachowane , gdy spełnione są trzy
warunki :
- dostępność fizyczna żywności ,
- dostępność ekonomiczna żywności,
- żywność spełnia wymogi zdrowotności.
Gospodarka żywnościowa obejmuje:
- produkcję rolną
- przemysł rolno-spożywczy
- środki produkcji dla rolnictwa
- rynek produktów żywnościowych.
Polityka żywnościowa jest określana także jako oddziaływanie rządu na
rozwój wsi i rolnictwa.
Narzędzia polityki żywnościowej:
-formalno – prawne ( przenoszenie praw własności, obrót ziemią, normy
ochrony środowiska, standardy jakościowe żywności, ubezpieczenia)
- ekonomiczne ( ceny, dotacje, kredyty, podatki)
- bezpośrednie działania gospodarcze ( badawczo – rozwojowe,
inwestycje, rezerwy żywności, współpraca zagraniczna).
Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej obejmuje następujące
mechanizmy:
-wspólne ceny rolne ( ceny interwencyjne ,ceny docelowe, ceny bazowe, ceny
minimalne)
-interwencyjny skup płodów rolnych ( dotycz rynków: zbóż, mleka wproszku,
masła, wołowiny, cukru),
-dopłaty do prywatnego przechowywania produktów rolnych ,
- limitowanie produkcji rolnej ( wyznaczanie górnych pułapów produkcji
rolnej),
- dopłaty bezpośrednie do produkcji niektórych artykułów np. zbóż i roślin
oleistych,
- subwencjonowanie konsumpcji i przetwórstwa ,
- obrót z zagranicą ( cła licencje, akcje promocyjne)
Podmioty interweniujące na rynku rolnym w Polsce to
Agencja Rynku Rolnego – odpowiedzialna za administrowanie
mechanizmami WPR.
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
-agencja płatnicza dla mechanizmów WPR,
-wspólna organizacja rynku owoców i warzyw oraz ryb i przetworów
rybnych,
- sektorowe programy operacyjne dotyczące gospodarki żywnościowe i
obszarów wiejskich.
Polityka regionalna
Świadome oddziaływanie państwa na rozwój regionów kraju. Regiony to
jednostki terytorialne administrcyjnsgo podziału państwa.
Główne cele polityki regionalnej to dostarczanie dóbr i usług publicznych
oraz prowadzenie polityki lokalnego rozwoju gospodarczego.
Dostarczanie dóbr publicznych finansowanych z budżetów lokalnych
obejmuje:
budownictwo, rolnictwo, oświatę i wychowanie, kulturę i sztukę, ochronę
zdrowia, kulturę fizyczna i sport.
Natomiast na politykę regionalnego rozwoju gospodarczego składają się:
-wspieranie finansowe regionów najuboższych i restrukturyzacja profilu
gospodarczego regionów,
- realizacja inwestycji publicznych ( szkoły, szpitale,wodociągi ,
kanalizacja, ciepłownictwo, oczyszczalnie ścieków, układy
komunikacyjne, układy energetyczne,
- planowanie przestrzenne –koncepcje rozwoju regionów ,przygotowanie
terenów pod inwestycje, określanie warunków przestrzennych
inwestowania
- wspieranie instytucji pozarządowych sprzyjających rozwojowi malej
przedsiębiorczości ,
- edukacja i przekwalifikowanie bezrobotnych zgodnie z wymogami
lokalnego rynku pracy,
-
promowanie regionu w środowiskach kapitału krajowego i
zagranicznego.
Polityka regionalna polega zatem na : z jednej strony działaniach władz
centralnych decydujących o wyborze regionów wymagających wsparcia (
polityka interregionalna), a z drugiej strony na działaniach władz
regionalnych , które decydują o wyborze form regulowania przebiegu
realnych procesów gospodarczych na swoim terenie ( polityka
intraregionalna).
Europejska polityka regionalna prowadzona jest zgodnie z celami
zawartymi w Europejskiej Karcie Zagospodarowania Terytorialnego z 1983
r. oraz Europejskiej Karcie Samorządu terytorialnego z 1985 r, na które
składają się:
- zapewnienie zrównoważonego rozwoju społecznego i gospodarczego
regionów,
- podwyższanie poziomu życia ludności,
- racjonalne wykorzystanie surowców naturalnych i ochrona środowiska
naturalnego,
- racjonalne wykorzystanie przestrzeni..
Warunki skuteczności efektywnej polityki regionalnej:
- trafny podział administracyjny kraju,
- uprawnienia i zakres działania władz samorządowych,
- proporcje między wpływami środków do budżetu centralnego i do
budżetów regionalnych,
-
samodzielność finansowa i elastyczność w dysponowaniu wydatkami .
Zasady polityki regionalnej UE:
-
-
-
koncentracji –skupienie działań i środków w dziedzinach podstawowym
znaczeniu la spójności spoleczno-ekonomicznej,
partnerstwa –ścisła współpraca różnych instytucji przy negocjowaniu
programów polityki regionalnej,programowania- wieloletnie planowanie działań
spierających rozwój kraju czy regionu, oparte na narodowych planach rozwoju
regionalego,
dodatkowości –wsólfinansowanie projektów przez powiększenie środków
krajowych,
koordynacji-zintegrowane wykorzystanie instrumentów
fnansowych,koordynowanie polityki regionalnej krajów czlonkowskich,wspólna
polityka zagospodarowania przestrzennego,
zasada kompatybilności- zapewnienie zgodności polityki regionalnej z innymi
politykami Wspólnot,
monitorowania – śledzenie sposobu realizacji przyznanej krajowi pomocy,
stosownie do przejętych ustaleń,
zasada ewaluacji- dokonywanie oceny na każdym etapie realizacji projektów.