V. OCHRONA WÓD

V.
OCHRONA WÓD
Water protection
Województwo zachodniopomorskie zajmuje powierzchnię 22 902 km2 i obejmuje swym zasięgiem re­
giony wodne: Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego (ok. 77%), Warty (ok. 23%) oraz region wodny
Uecker o powierzchni zaledwie 8 km2. Wody powierzchniowe zajmują około 5,2% obszaru woje­
wództwa.
Na jego obszarze znajdują się znaczne zasoby wód podziemnych (11 Głównych Zbiorników Wód
Podziemnych) i wód powierzchniowych: dolny odcinek rzeki Odry wraz z dopływami, rzeki Przymo­
rza, Zalew Szczeciński, Zatoka Pomorska, ok. 1650 jezior o powierzchni powyżej 1 ha i 172 jeziora
o powierzchni większej niż 50 ha. Do największych należą jeziora Dąbie i Miedwie. Ważniejszymi
rzekami województwa są: Odra, Rurzyca, Drawa, Myśla, Płonia, Ina oraz Rega i Wieprza wraz z Gra­
bową, które uchodzą bezpośrednio do Morza Bałtyckiego.
Podstawy prawne oceny jakości wód powierzchniowych
Podstawowym aktem prawnym dotyczącym ochrony wód w Unii Europejskiej jest dyrektywa
2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy
wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, nazywana powszechnie Ramową Dyrektywą
Wodną (RDW). RDW odwołuje się do szeregu dyrektyw o charakterze bardziej szczegółowym, stając
się dla nich aktem nadrzędnym.
Postanowienia RDW zostały wdrożone do polskiego prawa. Ramowa Dyrektywa Wodna wprowadza
nowe pojęcia w ocenie jakości wód: ocena stanu wód i ocena stanu ekologicznego. Na stan wód po­
wierzchniowych składa się stan ekologiczny i stan chemiczny, zaś na stan wód podziemnych stan ilo­
ściowy i chemiczny.
RDW zakłada, że dla wszystkich wód do roku 2015 zostanie osiągnięty dobry stan wód powierzch­
niowych i podziemnych.
Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem od 2004 roku funkcjonują nowe zasady oceny jakości
wód powierzchniowych. W ramach programów pomiarowych realizowane są zadania związane
z wypełnieniem zobowiązań wynikających z przetransponowanego do prawa krajowego w latach po­
przednich prawodawstwa Unii Europejskiej. Na podstawie przedstawionych przez Regionalny Zarząd
Gospodarki Wodnej (RZGW) wykazów:
− wód powierzchniowych, które są lub mogą być wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę prze­
znaczoną do spożycia;
− wód powierzchniowych wykorzystywanych (lub przewidzianych) do celów rekreacyjnych, a w szczegól­
ności do kąpieli;
− wód przeznaczonych do bytowania ryb, skorupiaków i mięczaków lub innych organizmów w warunkach
naturalnych oraz umożliwiających migrację ryb;
− wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych;
prowadzone są badania uwzględniające wymagania oraz kryteria oceny określone w rozporządzeniach
wykonawczych do ustawy Prawo wodne, w tym badania wpływu rolnictwa (zanieczyszczenia związ­
kami azotu), wód przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych, wód podlegających
ochronie ze względu na ich wykorzystanie jako źródła wody pitnej oraz badania jakości wód w rze­
kach według rozporządzenia w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych
i podziemnych.
Klasyfikacja wód rzecznych
Klasyfikację wód rzecznych w latach 2006 i 2007 przeprowadzono zgodnie z Rozporządzeniem Mini­
stra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód po­
wierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji i pre­
zentacji stanu tych wód (wydane na mocy art. 49 ustawy Prawo wodne z 2001 roku).
30
RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006–2007
W zakresie oceny stanu wód przewidywana jest nowa klasyfikacja rzek (wdrożenie RDW). Jednak do
czasu wejścia w życie nowego rozporządzenia w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części
wód powierzchniowych do oceny nadal stosuje się Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lu­
tego 2004 r.
Ww. rozporządzenie pod względem stanu jakości dzieli wody na pięć klas czystości: − klasa I – wody o bardzo dobrej jakości, − klasa II – wody dobrej jakości, − klasa III – wody zadowalającej jakości,
− klasa IV – wody niezadowalającej jakości, − klasa V – wody złej jakości. Ocena wód powierzchniowych stanowiących środowisko bytowania ryb w warunkach naturalnych
Wymagania, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warun­
kach naturalnych, określa Dyrektywa Rady 78/659/EEC z dnia 18 lipca 1978 r. w sprawie słodkich
wód wymagających ochrony i poprawy dla zachowania życia ryb. Treść tej dyrektywy transponuje do
prawa polskiego Rozporządzenie MŚ z dnia 4.10.2002 r. Wymienione akty prawne definiują wyma­
gania, jakim powinny odpowiadać wody wyznaczone dla ryb łososiowatych i karpiowatych, często­
tliwości pobierania próbek (co miesiąc) i metod badania wód oraz sposobu oceny, czy wody odpowia­
dają wymaganym warunkom.
Ocena przydatności wód powierzchniowych na cele wodociągowe
Wymagania, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia
ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz sposób oceny, czy wody odpowiadają wymaganym
warunkom, określają dwie dyrektywy Unii Europejskiej:
− dyrektywa Rady 75/440/EEC z dnia 16 czerwca 1975 r., dotycząca wymaganej jakości słodkich wód po­
wierzchniowych przeznaczonych do poboru wody pitnej w państwach członkowskich;
− dyrektywa Rady 79/869/EEC z dnia 9 października 1979 r., dotycząca metod pomiaru i częstotliwości po­
bierania próbek oraz analizy wód powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody pitnej w państwach
członkowskich.
Treść tych dwóch aktów prawnych transponuje do prawa polskiego Rozporządzenie MŚ z dnia 27 li­
stopada 2002 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzy­
stywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia.
Zgodnie z wymienionymi dokumentami wody powierzchniowe wykorzystywane lub przewidziane do
wykorzystania do poboru wody pitnej muszą spełniać wymagania w zakresie jakości po zastosowaniu
odpowiedniego uzdatniania.
Zależnie od wartości granicznych poszczególnych wskaźników jakości wody powierzchniowe dzieli
się na trzy kategorie: A1, A2 i A3, odpowiadające określonym standardowym metodom uzdatniania:
− kategoria A1 – woda wymagająca prostego uzdatniania fizycznego, w szczególności filtracji oraz dezyn­
fekcji;
− kategoria A2 – woda wymagająca zastosowania typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego,
w szczególności utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, dezynfekcji (chlorowania
końcowego);
− kategoria A3 – woda wymagająca zastosowania wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego,
w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, de­
zynfekcji (ozonowania, chlorowania końcowego).
Kategorie tych wód odpowiadają trzem różnym jakościom wód powierzchniowych, których odpo­
wiednie cechy fizyczne, chemiczne i biologiczne są podane w załącznikach.
RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006–2007
31
Ocena zanieczyszczenia wód związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz eutrofizacji wód
Problemem ochrony wód przed zanieczyszczeniem powodowanym przez azotany pochodzące ze źró­
deł rolniczych zajmuje się dyrektywa „azotanowa” 91/676/EWG. Formalnoprawne wdrożenie dyrek­
tywy azotanowej w Polsce zostało zakończone tuż przed dniem akcesji do UE. Jej celem jest zapew­
nienie dobrej jakości wód ujmowanych dla ludności do spożycia oraz ograniczenie eutrofizacji
wszystkich rodzajów wód powierzchniowych.
Dyrektywa określa kryteria wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze
źródeł rolniczych, uwzględniając dopuszczalne stężenia azotanów w wodach stanowiących źródło po­
boru wody przeznaczonej do spożycia oraz wskaźniki podatności wód na eutrofizację.
Zgodnie z powyższą dyrektywą w 2003 r. dyrektorzy RZGW wyznaczyli wody wrażliwe na zanie­
czyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych i obszary szczególnie narażone (OSN), z których
odpływ azotu ze źródeł rolniczych należy ograniczyć. Na obszarze RZGW Szczecin za wody wrażliwe
na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych uznano wody Płoni od źródeł do przekroju
zlokalizowanego w miejscowości Jezierzyce/Szczecin (13,8 km) oraz wody jezior: Będgoszcz, Mied­
wie, Płonno, Płoń, Zaborsko i Żelewo.
Co 4 lata wyznaczone obszary poddaje się weryfikacji. Wyznaczenia i weryfikacji obszarów dokonuje
się w oparciu o wyniki pomiarów dokonywanych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska.
Zakres prowadzonych badań obejmie oznaczanie w wodzie stężenia amoniaku, azotanów, azotu ogól­
nego, fosforu ogólnego i chlorofilu „a”, zaś podstawą wyznaczania miejsc poboru prób do badań jest
analiza lokalizacji źródeł zanieczyszczeń punktowych i obszarów potencjalnego występowania zna­
czących zanieczyszczeń obszarowych.
Ocena wód podziemnych
Ocenę jakości wód podziemnych w latach 2005–2006 przeprowadzono w oparciu o rozporządzenie
Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód
powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wy­
ników i prezentacji stanu tych wód, w którym zdefiniowanych zostało 5 klas jakości wód:
− klasa I – wody bardzo dobrej jakości: wartości wskaźników jakości wody są kształtowane jedynie w efek­
cie naturalnych procesów zachodzących w warstwie wodonośnej i mieszczą się w zakresie typowego tła
hydrogeochemicznego i nie wskazują na oddziaływania antropogeniczne;
− klasa II – wody dobrej jakości: niektóre wskaźniki występują z przyczyn naturalnych w stężeniach umoż­
liwiających łatwe usunięcie w celu wykorzystania wody do spożycia przez ludzi (np. żelazo, mangan);
wartości wskaźników jakości wody nie wskazują na oddziaływania antropogeniczne lub są to oddziaływa­
nia bardzo słabe;
− klasa III – wody zadowalającej jakości: wartości wskaźników jakości wody są podwyższone w wyniku na­
turalnych procesów lub słabego oddziaływania antropogenicznego;
− klasa IV – wody niezadowalającej jakości: wartości wskaźników jakości wody są podwyższone w wyniku
naturalnych procesów oraz wyraźnego oddziaływania antropogenicznego;
− klasa V – wody złej jakości: wartości wskaźników jakości wody potwierdzają znaczące oddziaływania an­
tropogeniczne.
Ponadto wykonano ocenę w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r.
w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł
rolniczych, które uwzględnia postanowienia Dyrektywy Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r.
w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami spowodowanymi przez azotany pochodzenia rolni­
czego.
Zgodnie z tym rozporządzeniem za wody zanieczyszczone uznaje się wody, w których zawartość azo­
tanów przekracza 50 mg NO3/dm3, natomiast wody zagrożone zanieczyszczeniem to wody, gdzie za­
wartość azotanów wynosi 40–50 mg/dm3 i wykazuje tendencję wzrostową.
32
RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W LATACH 2006–2007