AGRESJA – zachowanie się zmierzające do wyładowania

AGRESJA – zachowanie się zmierzające do wyładowania niezadowolenia lub gniewu na
osobach lub rzeczach (Słownik Wyrazów Obcych PWN W-wa 1980)
AGRESJA
WROGA – jej celem jest zadanie bólu i cierpienia podmiotowi działań
AGRESJA INSTRUMENTALNA – agresja służy do osiągnięcia innego celu
Agresja zjawiskiem
Wrodzonym (genetyka)
Instynktownym (towarzyszy człowiekowi od czasów pierwszych myśliwych, człowiek musi
zabijać, aby utrzymać się przy życiu)
Wyuczonym (naśladownictwo zachowań osób ważnych: rodziców i kolegów, modelowanie
zachowań za pomocą mediów)
Kryteria rozpoznania agresji
Kryterium emocji – z zachowaniami agresywnymi związane są takie emocje jak: złość,
gniew, irytacja, rozdrażnienie, niechęć
Kryterium intencji – agresji towarzyszy intencja czynienia szkody, chęć wyrządzenia komuś
krzywdy
Kryterium skutków – człowiek będący obiektem agresji ponosi straty zarówno emocjonalne,
jak i fizyczne
Kontekst społeczny – zachowania agresywne należą do zachowań społecznych, gdyż
realizowane są w kontakcie z drugim człowiekiem oraz poddawane są ocenie i
wartościowaniu
Agresywność a agresja
Agresja – czynność
Agresywność – właściwość
Agresywność to cecha osobowości nabyta i utrwalona poprzez uczenie się społeczne.
Charakteryzuje się częstymi i nieadekwatnymi do sytuacji reakcjami agresywnymi o
znacznym nasileniu.
O człowieku mówimy, że jest agresywny, gdy:
• nie potrafi kontrolować swoich reakcji agresywnych
• cechuje go permanentna wrogość wobec innych
• reakcje agresywne są nieadekwatne w stosunku do zaistniałych sytuacji
• jego zachowanie charakteryzuje się dużą liczbą zachowań agresywnych
Postawy agresywne różnicuje się również ze względu na:
1. Aspekt moralny
• agresja aspołeczna (niszcząca)
• agresja prospołeczna (chroniąca interesy społeczeństwa)
2. Aspekt intencji
• agresja afektywna (jako konsekwencja przeżywanych emocji wzburzenia)
• agresja instrumentalna (jest sposobem realizacji celów, planów i zadań
człowieka, który ją przejawia)
3. Aspekt motywacji działania
• agresja atakująca (ma na celu atak)
• agresja obronna (ma na celu obronę)
ŹRÓDŁA AGRESJI
Istnieje wiele koncepcji, które próbują odnaleźć odpowiedź na pytanie dotyczące źródeł
agresji. Teorie można uporządkować w dwie grupy:
1. Teorie biologiczne (agresja zjawiskiem wrodzonym, instynktownym)
Koncepcje te szukają determinantów agresji we wrodzonych cechach organizmu.
Kładą nacisk na zmienne o charakterze biologicznym, neurologicznym czy
fizjologicznym. Niekiedy uszkodzenia systemu nerwowego mogą prowadzić do tzw.
agresji patologicznej, choć jest ona również modyfikowana przez czynniki społeczne.
Należy jednak podkreślić, że łączenie genezy agresji jedynie z biologiczną stroną
funkcjonowania człowieka nie zostało potwierdzone empirycznie.
Liczne grono badaczy prowadzi badania nad poszukiwaniem „genu agresji”, jak dotąd
nie zakończone powodzeniem.
Natomiast, istnieją dowody na to, że istotnym dla regulacji zachowań agresywnych
jest neuroprzekaźnik serotonina (hormon tkankowy w naszych organizmach). Niskie
stężenie metabolitu serotoniny w płynie mózgowo – rdzeniowym wyraźnie sprzyja
zachowaniom agresywnym. Obserwowano to np. u dzieci torturujących zwierzęta. Na
poziom serotoniny wpływa wiele czynników zarówno biologicznych, jak i
środowiskowych. Poziom serotoniny jest statystycznie o 20 – 30% niższy u mężczyzn
niż u kobiet, co zdaniem wielu naukowców jest jedną z przyczyn, dla których
mężczyźni niezależnie od kultury, rasy i klasy społecznej są bardziej skłonni do
zachowań agresywnych niż kobiety. Poziom serotoniny jest wysoki u noworodków,
obniża się w okresie dorastania, by znów wzrastać z upływem lat. Na poziom
serotoniny mają wpływ również takie czynniki, jak: dieta, stres, status społeczny.
Do tej grupy możemy zaliczyć również teorię instynktów wywodzącą się z koncepcji
Z. Freuda i zakładającą instynktowny charakter agresji (agresja jest instynktem) oraz
to, że człowiek z natury zachowuje się agresywnie i stosuje przemoc. W sferze
nieuświadomionej, w człowieku rozgrywa się walka dwóch sił: instynktu śmierci
(tendencja do samounicestwienia) oraz instynktu życia. Ta wewnętrzna walka
prowadzi do przesuwania popędów autodestruktywnych na osoby i przedmioty. Aby
powstrzymać przejawy instynktu agresji należy we wczesnym dzieciństwie wyrobić
strach przed nadużywaniem siły. Człowiek dorastający uczy się akceptowanych
społecznie form rozładowania napięcia, np. poprzez zrytualizowaną rywalizację, sport.
Z koncepcją agresji, rozumianej jako instynkt, związany jest postulat katharsis,
rozumianego jako ponowne przeżycie wypartych z własnej świadomości, zdławionych
uczuć i pragnień, co powinno pomóc w obniżeniu napięcia.
2. Teorie psychospołeczne
Teoria „frustracja – agresja” stworzona przez naukowców z uniwersytetu w Yale.
Podstawą tej teorii jest założenie, że przyczyną zachowań agresywnych jest przeżywana
frustracja. Z frustracją mamy do czynienia wówczas gdy człowiek dążąc do celu napotyka
na przeszkodę, która uniemożliwia lub opóźnia jego osiągnięcie. W efekcie powstaje
napięcie emocjonalne, które może zostać złagodzone przez zachowanie agresywne. Innym
sposobem obniżenia napięcia może być zastąpienie celu do którego osoba dążyła, celem
podobnym lub innym lecz użytecznym społecznie.
Dollard (jeden z twórców koncepcji) przedstawiał prawa występowania agresji:
• siła pobudzenia do agresji zależy od stopnia frustracji (im większa frustracja tym
większa agresja). Przy czym siła frustracji zależy od:
- doświadczenia jednostki
- cech charakterystycznych dla osobowości
- wartości nadawanej celowi lub przeszkodzie
• akty agresji mogą ulec zahamowaniu pod wpływem kary
• agresja może ulec przeniesieniu
• agresja otwarta szybciej i skuteczniej obniża napięcie spowodowane frustracją
Teoria społecznego uczenia się, która mówi, że ludzie uczą się zachowań agresywnych
przez własne, bezpośrednie doświadczenie (np. gdy otrzymują nagrodę. Może ona
mieć charakter np. rozładowania napięcia lub osiągnięcia zamierzonego celu) lub
przez naśladownictwo (np. gdy osoba znacząca dla dziecka zachowując się agresywnie
otrzymuje nagrodę. Dziecko uczy się, że dany model funkcjonowania jest skuteczny,
zatem warto go powielać).
Badania wykazują, że znaczny procent agresywnych dzieci i późniejszych
przestępców pochodzi z rodzin, w których zwykłym sposobem porozumiewania się
jest agresja. Dziecko jest doskonałym obserwatorem i z łatwością naśladuje dorosłych.
Dotyczy to nie tylko kar cielesnych stosowanych wobec dzieci, ale też stosunków
między rodzicami. Istnieje ścisła korelacja między tym, jak rozwiązuje się problemy
małżeńskie i utrzymuje dyscyplinę w rodzinie, a sposobem rozwiązywania konfliktów
między rodzeństwem.
Przeprowadzono doświadczenie, w którym dorosły chwytał lalkę, brutalnie rzucał nią,
uderzał młotkiem itp. Przyglądające się temu dzieci potraktowały lalkę nie tylko w
podobny sposób, ale i niektóre z nich posunęły się o krok dalej, wymyślając inne
nierzadko bardziej okrutne sposoby znęcania się nad zabawką.
Z biegiem czasu coraz ważniejsza dla dziecka staje się grupa rówieśnicza, która często
ustanawia własne normy promujące agresję.
We współczesnych społeczeństwach niezwykle istotną rolę w procesie uczenia się
agresywnych zachowań poprzez modelowanie odgrywają telewizje i inne media (np.
Internet, komputer, radio). Naukowcy twierdzą, że pokazywanie przemocy w telewizji
stanowi potencjalne niebezpieczeństwo dla uzewnętrzniania się agresji, która drzemie
w każdym z nas. Dzieci uczą się reakcji agresywnych natychmiast, ale też
stwierdzono, że ilość przemocy często związanej z erotyką, jaką chłopcy oglądają w
TV jest w bardzo istotny sposób skorelowana z ich agresywnością po upływie 10 lat.
Badania dowiodły, że oglądanie scen gwałtu i agresji ma ścisły związek zarówno z
tendencją do działań agresywnych jak i akceptowaniem agresji. Częste oglądanie
okrutnych, gwałtownych scen znieczula emocjonalnie na oznaki bólu i cierpienia
innych. Najbardziej podatne na uczenie się agresji z ekranu są dzieci w wieku 6 –10
lat, zwłaszcza chłopcy, później ta podatność wzrasta ponownie w okresie dojrzewania.
Telewizja nie tylko dostarcza gotowych modeli zachowania agresywnego, ale także
jest źródłem sygnałów wywoławczych agresji, jak np. broń i inne akcesoria używane
w walce.
Duże znaczenie odgrywa również postępująca komputeryzacja i związany z nią rynek
gier komputerowych, często o charakterze walki, nasyconych niezwykłą brutalnością.
W grach tych uczestniczący wciela się niejako indywidualnie w postacie walczące ze
sobą, w trakcie jednej tylko gry wielokrotnie i bezkarnie „zabija”. Wyposażony jest w
nieograniczoną długość życia, dysponuje ogromną ilości narzędzi służących do
zabijania, a realizm gier jest porażający.
Normy prawne, obyczajowe i religijne oraz standardy moralne regulują zachowania
społeczne i nie dopuszczają do agresji. Jednak w pewnych grupach, podkulturach, a
nawet kulturach istnieją normy promujące agresywne i antyspołeczne zachowania (np.
skinheadzi.
WIELOASPEKTOWE PRZYCZYNY AGRESYWNYCH
ZACHOWAŃ
PRZYCZYNY
PRZYKŁADY
Predyspozycje psychofizjologiczne
Płeć męska, wysoka pobudliwość, temperament, poziom serotoniny
Predyspozycje osobowościowe
Rozhamowanie emocjonalne, niska samokontrola, osobowość nieprawidłowa, cechy
psychopatyczne, zaburzenia rozwojowe, jak
np. ADHD
Kontekst kulturowy
Tradycja i zwyczaje (kult siły, „bije bo
kocha” itp.)
Bezpośrednie środowisko ludzkie
Przestępczość rodziców i rówieśników,
udział w grupie anagażującej emocjonalnie,
agresywne modele (video, telewizja, Internet, komputer)
Niejasny podział odpowiedzialności, stłoczenie
Bezpośrednie środowisko fizyczne
Temperatura, hałas, tłum, ruch, zanieczyszczenia
Walory etyczne jednostki
(raczej ich brak)
Słaba internalizacja norm i zasad moralnych, brak motywacji do działań
prospołecznych
anomia
Czynniki psychoaktywne działające
rozhamowująco
Alkohol, narkotyki, bodźce podprogowe
(światło, dźwięk np. na dyskotece)
Charakterystyczne cechy ofiary
Wygląd, zachowanie, osobowość („chłopiec
do bicia”, nadmiernie ostrożny i spokojny,
zamknięty w sobie , małe grono przyjaciół,
ludzie lękliwi, zaniepokojeni, wrażliwi,
niskie poczucie własnej wartości)
zachowanie biernoagresywne
Dostępność środków agresji
Broń palna, pałki, noże, kastety, kije
itp.
Kiedy pojawia się agresja
• im bardziej zbliżamy się do realizacji naszego celu, tym większą odczuwamy
frustrację przy napotkaniu trudności i skłonność do zareagowania agresją
• tendencje agresywne wzrastają wtedy, gdy frustracja dotyka nas
niespodziewanie lub gdy uważamy, że spotyka nas ona niesłusznie. Frustracja
zwykle nie prowadzi do agresji, jeśli jej przyczyny są dla nas zrozumiałe,
kiedy mamy przekonanie, że nikt celowo do niej się nie przyczynił
• agresję wywołuje deprywacja relatywna, czyli poczucie, że posiada się mniej,
niż się na to zasługuje, lecz też mniej niż ludzie podobni do nas
• wystąpienie agresji może być związane z pragnieniem odwetu, gdy spotykamy
się z tego typu zachowaniem wobec naszej osoby. Zazwyczaj chcemy
zrewanżować się tym samym. Nie zawsze jednak odpowiadamy agresją na
agresję. Nie robimy tego, gdy wcześniej wiedzieliśmy, kto i dlaczego mógł się
wobec nas tak zachować
• agresja może być odpowiedzią na psychologiczne zagrożenie obrazu własnej
osoby, osobistej godności, czyli też obniżenie samooceny. Zachowanie tego
typu (np. zaatakowanie kogoś) to często sposób na odbudowanie swojej
pozycji albo próba podniesienia szacunku dla samego siebie
• agresję mogą wywoływać przedmioty z nią kojarzone, np. broń. Badania
potwierdzają, że istnieje ścisły związek między liczbą dokonywanych zabójstw
a dostępem do broni palnej. W krajach, gdzie jej posiadanie jest zabronione
dochodzi do o wiele mniejszej ilości morderstw niż tam, gdzie taki zakaz nie
obowiązuje
• podłożem zachowań agresywnych może być blokada takich potrzeb jak
afiliacja, uznanie społeczne, akceptacja, szacunek i miłość
POSTAWY NAUCZYCIELI SPRZYJAJĄCE
POWSTAWANIU AGRESJI
1. Unikanie w szkole miejsc o szczególnie wysokim ryzyku występowania przemocy.
2. Ignorowanie skarg uczniów o tym, że grozi im niebezpieczeństwo.
3. Ignorowanie choćby minimalnych przejawów przemocy, poniżanie, zastraszanie,
tyranizowanie.
4. Ignorowanie gróźb uczniów o planowanych atakach przemocy.
5. Ignorowanie pogłosek o uczniach, którzy mogą posiadać broń.
6. Brak działań w przypadkach przemocy ze strony uczniów lub nieinformowanie o tego
rodzaju zajściach.
7. Usprawiedliwianie agresywnych zachowań „dobrych uczniów” jako dopuszczalny
środek agresji.
8. Zachowanie autorytarne i poniżające
BŁĘDY W MYŚLENIU POWODUJĄCE ZŁOŚĆ
1. Skoncentrowanie na sobie („jak on śmie tak na mnie patrzeć”).
2. Przypisywanie komuś złych zamiarów – mylna interpretacja intencji {„chce się z2ać za wczoraj”).
3. Mylna interpretacja zachowań („to był atak – muszę się bronić”).
4. Mylna ocena konsekwencji – zakładanie najgorszego („jeśli mu na to pozwolę cała
klasa będzie mnie lekceważyć”).
5. Poszukiwanie winnych (‘to Jasiu jest za tą sytuację odpowiedzialny”)
ZAPOBIEGANIE I KONTROLOWANIE AGRESJII
Inicjatywy pedagogiczne
1.
Stanowcza, konsekwentna i sprawiedliwa dyscyplina
2. Odpowiednie urządzenie klasy
3. Troska o określenie zasad (niewielka liczba, uzgodnione, pozytywne z sankcjami, z2iązkowe, ogłoszone, widoczne)
4. Optymistyczne oczekiwania szkoleniowe
5. Program i treść zajęć odpowiadający warunkom istniejącym w rzeczywistości
6. Wychowawca jako osoba zapewniająca bezpieczeństwo
7. Strategie nauczania dostosowane do indywidualnych możliwości
8. Udział w szkoleniach (np. trening zastępowania agresji)
9. Wymiana informacji z uczniami (zasady, problemy, program)
10. Kontakt z uczniami poza zajęciami
11. Inicjowanie współpracy z rodzicami
ZAPOBIEGANIE I KONTROLOWANIE AGRESJI
Inicjatywy administracyjne
1. Widoczność i dostępność dyrektora szkoły dla nauczycieli i uczniów
2. Wsparcie dyrektora i administracji dla nauczycieli
3. Sprawiedliwa i konsekwentna reakcja na skargi nauczycieli i uczniów
4. Konsekwentne przestrzeganie obowiązujących zasad
5. Jasny podział obowiązków pomiędzy nauczycieli i administrację
6. Mała liczba uczniów przypadająca na jednego nauczyciela
7. Skuteczny system informacji i obserwacji
8. Organizowanie i finansowanie szkoleń
9. Zespół ds. bezpieczeństwa w szkole
10. Karta praw obywatelskich
11. Karta praw i obowiązków
12.Inspirowanie działań ukierunkowanych na współpracę z czynnikami poza szkolnymi
(rodzice, poradnia, policja)
CECHY DOBREGO NAUCZYCIELA
1.
2.
3.
4.
Świadomość siebie i swojego systemu wartości
Świadomość własnej emocjonalności
Dostarczanie wzorców zachowań
Zainteresowanie ludźmi i ich sprawami, jasne zasady etyczne, poczucie z2wiedzialności
5. Refleksyjność: zdolność krytycznego spojrzenia na siebie samego
6. Pozytywny stosunek i okazywanie szacunku
Jak radzić sobie z gniewem
1. Powiedz o swojej złości
Badania potwierdzają, że powiedzenie o swojej złości przynosi więcej korzyści niż krzyki,
przekleństwa, rzucanie przedmiotami lub cierpienie w milczeniu. Najlepiej gdy bezpośrednio
możemy powiedzieć o gniewie tej osobie, która go wywołała. Jeśli z różnych powodów nie
jest to możliwe, korzystne jest podzielenie się swymi uczuciami z innymi.
2. Przeprosiny
Nie odczuwamy agresji, jeśli jesteśmy pewni, że ten, kto wywołał złość nie miał takich
zamiarów. Skutecznie przeciwdziałać naszej agresji może osoba, która się do niej
przyczyniła. Wystarczy, że poczuje się odpowiedzialna za swój czyn i obieca poprawę
3. Nauka nieagresywnego zachowania i wzmacnianie pozytywnych zachowań
Jednym ze sposobem zapobiegania agresji jest rozwijanie umiejętności interpersonalnych.
Warto, by ludzie od wczesnego dzieciństwa mieli możliwość uczenia się konstruktywnych,
pozbawionych agresji sposobów radzenia sobie z sytuacjami trudnymi czy konfliktowymi.
Aby oduczać agresywnych reakcji bardzo ważne jest wzmacnianie pożądanych reakcji i
zachowań. Możemy to robić poprzez np. opisowe pochwały.
4. Kształtowanie empatii
Empatia odgrywa istotną rolę w zapobieganiu zachowaniom agresywnym. Im więcej
przejawiamy jej w stosunku do innych, tym trudniej nam wyrażać złość w sposób agresywny
5. Konsekwencje
Konsekwencją jest przeżyty skutek naszego negatywnego zachowania. Dobrze jest jeśli
nastąpiło wcześniej ustalenie (np. z dziećmi w klasie) szczegółowych konsekwencji łamania
przyjętych reguł. Staramy się, żeby konsekwencje prowadziły do naprawiania szkód
spowodowanych złamaniem konkretnych zasad.
6. Karanie
Karanie i tolerowanie zachowań agresywnych sprzyja ich powstawaniu i utrwalaniu. Kara za
agresję przynosi jednak pożądany efekt (zahamowanie reakcji agresywnych) tylko wtedy, gdy
osoba karana ma alternatywę innego, nieagresywnego zachowania. Kiedy człowiek uważa, że
agresja jest jedyną możliwą reakcją, wówczas nie powstrzyma nawet silna kara
Konsekwencje
1. Informacja zwrotna (słowo klucz: „proszę nie rób tak”)
Jeżeli jakieś zachowanie nas denerwuje, wprawia w zakłopotanie, to zanim wezmą górę
emocje, warto dać sygnał o swoim dyskomforcie. Dobrze byłoby gdyby po zwróceniu uwagi
udzielić informacji czego oczekujemy od ucznia (konkretne zachowanie)
Np. Nie mogę jasno wytłumaczyć, skoro przerwałeś mi w trakcie mojej wypowiedzi. Proszę,
żebyś nie robił tego więcej.
2. Wyznaczanie granicy (słowo klucz: „nie życzę sobie”)
Kiedy dziecko naruszając regułę nie zareagowało na prośbę, przechodzimy do postawienia
drugiej granicy. Może się zdarzyć, że stawianie granic musimy zacząć już od tego poziomu.
Np. Nie życzę sobie żebyś mi przerywał, chcę być wysłuchana do końca.
3. Zapowiedź sankcji
Dodajemy zapowiedź sankcji, którą zastosujemy, jeżeli dziecko w dalszym ciągu zachowuje
się nieodpowiednio. Skuteczna sankcja musi spełniać warunki:
• być realna do wykonania
• być uciążliwa dla osoby, w stosunku do której chcemy ją zastosować
• uciążliwość powinna być proporcjonalna do wykroczenia
Np. Jeżeli nadal będziesz mi przerywał wstawię ci minus za pracę na lekcji
4. Wykonanie sankcji
To ostatni punkt, na którym musimy zastosować zapowiedzianą sankcję
Bardzo ważne jest to, abyśmy nie wracali do wyższych (delikatniejszych) poziomów.
Świadczyłoby to a naszym braku konsekwencji i skuteczności.
Ogólne zasady tworzenia kodeksu – kontraktu na przykładzie Kodeksu Szkoły
1. Opracowanie po 3 standardy przez:
• radę rodziców
• radę pedagogiczną i dyrektora szkoły
• samorząd uczniowski
Standardy związane z oczekiwaniami wobec zachowań uczniów, nauczycieli rodziców.
Wszystkie grupy podpisują opracowane standardy
2. Opracowanie zadań uczniów dla każdej klasy
Na podstawie opracowanych wyżej standardów każda klasa opracowuje dla siebie
kontrakt. Szczegółowo zostają opisane zadania uczniów (jeśli zachodzi taka potrzeba).
Szczegółowo zostają opisane konsekwencje nie przestrzegania reguł oraz nagrody za bark
łamania zasad. Kontrakt podpisują wszyscy uczniowie klasy i nauczyciele uczący i
rodzice. Kontrakt zawieszony w widocznym miejscu klasy (pomieszczenia) oraz kopia
noszona przez przewodniczącego klasy (w razie zmiany sali).
Zarówno konsekwencje jak i nagrody muszą być dotrzymywane.
3. Konsekwencje, kary i nagrody muszą być adekwatne do czynu.
4. W konsekwencjach i nagrodach – gradacja
5. Standardy można opracować na podstawie przeprowadzonych ankiet np. jakie cechy
musi spełniać dobry nauczyciel, uczeń itp.
Uwagi dotyczące agresji
1. Zawsze należy reagować na agresję
2. Agresor musi za każdym razem dostawać od nas informację, że jego zachowanie
jest naganne i musi odczuć konsekwencje swoich działań
3. Nie można na ofiarę przenosić odpowiedzialności za agresję na nim
4. Agresja jest drugą stroną lęku, czyli – agresja zawsze wynika z lęku, ale nie każdy
lęk prowadzi do agresji
5. Wychowanie dzieci należy do rodziców i oni są za to odpowiedzialni. Nauczyciele
mają w tym zadaniu rodziców wspierać, a nie zastępować. Nauczyciel jest
zazwyczaj traktowany przez ucznia jako namiastka rodzica lub osoba rodzica
zastępująca
6. Agresja jest często wołaniem: zainteresuj się mną. Jeśli odpowiemy na taki krzyk
nie wyeliminujemy zachowania agresywnego
7. Postawa autorytarna wobec dziecka powoduje, że nie manifestuje on agresji przy
nas, może za to zachowywać się jeszcze bardziej agresywnie, gdy nie mamy nad
nim kontroli
8. Kara, traktowana przez dziecko jako upokarzająca, może prowadzić do „strajku”
(wagary, moczenie nocne, obniżenie wyników w nauce)
9. Kara wymierzona długo po zabronionym czynie, nie ma waloru wychowawczego,
jest swoistą „zemstą wychowawcy”
10. Pamiętaj o swoich granicach – agresja nie będzie dla ciebie problemem
11. Gniew wyrażony szybko mija, a więc:
• mów o uczuciach i oczekiwaniach
• wysłuchaj Drugiego, poznaj jego oczekiwania i odczucia
• dąż do wzajemnego zaspokojenia potrzeb
12. Jeśli chcesz wychować „autonomiczną osobowość”
• bądź konsekwentny w stosowaniu dyscypliny (pamiętając, że zawsze mogą
być odstępstwa od reguły, wszak człowiek nie jest robotem)
• stawiaj wysokie wymagania dojrzałości
• zachęcaj swojego wychowanka do nawiązywania niezależnych kontaktów
• raczej stosuj przekonanie i argumentowanie niż nakaz i zakaz
• stawiaj delikatne ograniczenia – uczy to samodyscypliny
• stosuj minimum przymusu
Pochwały terapeutyczne:
1. Natychmiastowe (zaraz jak tylko zauważamy dane zachowanie)
2. Opisowe (opisuje dokładne zachowanie, które nam się podoba, zamiast słów:
wspaniale, cudownie, fantastycznie)
3. Mogą podsumowywać sytuację (to się nazywa dokładność, cierpliwość)
4. Mogą być informacją, że cieszymy się z takiego zachowania (np. podoba mi się gdy
wykonujesz polecenia zgodnie z instrukcją)
5. Jeżeli nie mamy za co chwalić musimy stworzyć taką sytuację
6. Powinny dotyczyć zachowania dziecka bez porównania z innymi dziećmi
7. Nie mogą zwierać słów zakazanych: ale, aż, dziś, w końcu, wreszcie, tylko, nie mogą
zawierać negatywów i ironii
Agresywne zachowania uczniów
Plan spotkania
1. Rozpoczęcie
2. Czym dla każdego jest agresja i po co człowiekowi agresja
3. Omówienie teoretyczne problematyki agresji (w materiałach i na foliach)
4. Ćwiczenie – zadania i emocje towarzyszące adolescencji – praca w
grupach, omówienie problematyki
5. Przerwa
6. Ćwiczenie: 4 grupy, każda pracuje na materiale związanym z naszymi
reakcjami na agresję. Jakie emocje i co pokazują uczniom dane reakcje.
Omówienie na forum (materiał dany w całości każdemu)
7. Program profilaktyczno – interwencyjny szkoły, omówienie postaw
sprzyjających agresji w szkole, błędy, zapobieganie i kontrolowanie
agresji
8. Możliwości reagowania na zachowania agresywne w procedurach
szkolnych
9. Kara a konsekwencja
10. Pochwały terapeutyczne
11.Ankieta