Teatr Globe w Londynie
advertisement
Teatr Globe w Londynie Nazwa pochodzi od Elżbiety I, która panowała gdy teatr powstawał. Rok 1567 przyjmuje się jako datę narodzin teatru elżbietańskiego. Po latach wojen dynastycznych nastąpił okres odbudowy i wzmacniania państwa oraz jego rozwoju kulturalnego i gospodarczego. Wtedy pewien rzemieślnik James Burbage wybudował pod Londynem pierwszy obiekt, nazwany "The Theatre". Otwarto go poza murami miasta, aby uniezależnić się od władz, które zakazywały przedstawień. Nad barbakanem powiewała flaga z napisem "Totus mundur agit histrionem" (Cały świat gra jakąś rolę). Dekoracji było niewiele, często zastępował je napis głoszący, że akcja toczy się np. w lesie albo w komnacie zamkowej. Brak dekoracji rekompensowały bogate stroje aktorów. Scena, była niewysokim podium, otoczona trzypiętrową widownią. Czwarty bok sceny zamykały drzwi do garderoby, przez które wchodzili aktorzy. Nad nimi budowano niewielki ganek, galerię (były one miejscem rozgrywania scen balkonowych), wsparte na słupach. Pomiędzy słupami zawieszano kotarę. Dzieliła ona scenę na przedscenie i niewielką scenę wewnętrzną. Kurtyny nie było. Przedstawieniom towarzyszyła muzyka. Światło dzienne uniemożliwiało wykorzystywanie efektów świetlnych. scena, na niewysokim podium, otoczona była trzypiętrową widownią Najważniejszymi elementami widowiska były gra aktorska i tekst dramatu. Aktorzy byli zawodowcami, dbali o wymowę, każdym gestem i ruchem starali się uzyskać wrażenie prawdopodobieństwa. Aktorzy często zwracali się do publiczności bezpośrednio, nawiązywali z nią bliski kontakt. Podobnie sami widzowie pozostawali w interakcji z działaniami aktorów. Publiczność, a zwłaszcza przedstawiciele niższych klas społecznych, bywała hałaśliwa i żywo reagowała na akcję przedstawienia. W zwyczaju było wiwatowanie, klaskanie, tupanie, a nawet – w przypadku skrajnego znudzenia spektaklem – rzucanie w grających drobnymi kamieniami. Ważne były też kostiumy i rekwizyty, którymi się posługiwali by stworzyć iluzję przedstawionej rzeczywistości. Był to teatr gwiazdorski. Dobrzy aktorzy cieszyli się zasłużoną sławą, byli szanowanymi, zamożnymi ludźmi. W teatrze tym nie występowały kobiety, role kobiece grali młodzi, urodziwi mężczyźni. Przedstawienia musiały wzruszać, bawić, budzić grozę, obfitować w niezwykłe i sensacyjne wydarzenia. Powinny one być tajemnicze, zawikłane, krwawe. Postacie bohaterów, grane przez ulubionych aktorów, także musiały być interesujące: miały ostrzegać, służyć przykładem, podbudowywać. Na parterze były miejsca stojące, za które trzeba było zapłacić jednego pensa. Widzów którzy się tam gromadzili nazywano "kiełbiami". Miejsca w galerii były siedzące, za dodatkowa opłatą. Przedstawienia odbywały się przeważnie między godziną 15 a 18. Ben Jonson Rozwój teatru wzmógł zapotrzebowanie na nową dramaturgię. Pojawiła się duża grupa autorów, niekiedy rywali Williama Szekspira. Wśród nich największe możliwości współzawodnictwa przypisuje się Christopherowi Marlowe, którego "Tamerlan Wielki" i "Tragiczne dzieje doktora Fausta" cieszyły się ogromnym powodzeniem. Dramatopisarze angielscy nie trzymali się ściśle wzorów antycznych. Dramat nie od razu zyskał sobie poparcie. Atakowano autorów za lekceważenie zasad powszechnie obowiązujących, ale ten styl zyskał także grono zwolenników, którzy doceniali jego nowatorstwo. Nowa formuła dramatu dopuszczała mieszanie kategorii estetycznych. W jednym utworze pojawiały się elementy tragiczne z komicznymi lub liryzm z tragizmem. Postacie również odstępowały od zasad poetyki klasycznej. Christopher Marlowe Szekspir w "Makbecie" załamał klasyczną regułę trzech jedności (nie tylko to w nie tylko tym). Zrezygnował z zasady decorum , zwiększył liczbę osób na scenie. Naruszenie klasycznej reguły trzech jedności – miejsca, czasu i akcji, stosowanej w dramatach antycznych. Utwory rozgrywają się w wielu przestrzeniach, akcja trwa wiele lat, występują liczne wątki poboczne. Złamanie zasady decorum, czyli odpowiedniości stylów i środków wyrazu. Naruszenie wprowadzonej przez Sofoklesa zasady, w myśl której na scenie mogło przebywać jednocześnie nie więcej niż trzech aktorów. W dziełach Szekspira zdarzają się sceny zbiorowe. Występowanie scen krwawych, drastycznych, ukazanych bezpośrednio, a nie pośrednio, poprzez opis. Bohaterowie ulegają transformacjom, popadają w skrajne stany emocjonalne, mają bogate życie psychiczne. Występowanie sfery fantastycznej, ponadnaturalnej, upiorów, duchów, czarownic. Plastyczny język, pełen metafor, porównań, dialogów John Fletcher Wśród licznych twórców teatru elżbietańskiego, obok Szekspira, za najważniejszych uznać można Thomasa Kyda, Christophera Marlowe`a, Bena Jonsona, Thomasa Dekkera, Johna Fletchera i Francisa Beaumonta W 1590 roku działały w Londynie trzy sceny publiczne. Na szczycie budynku pojawiała się biała chorągiew, która była zapowiedzią komedii, natomiast czarna oznaczała tragedię. W 1599 roku powstał nowy teatr w dzielnicy Soutwark- "The Globe". Z teatrem "The Globe" związany był Szekspir, wystawiał tu swoje sztuki, zawód aktora również nie był mu obcy. Najprawdopodobniej prapremierowym przedstawieniem było dzieło pisarza "Henryk VIII" lub "Juliusz Cezar". Po kilkudziesięciu latach Londyn zapełnił się teatrami. Do najsławniejszych zaliczmy "Łabędź", "Kurtyna", "Róża" czy "The Globe". Przedstawienia odbywały się codziennie i dostarczały rozrywki mieszkańcom Londynu. Globe Teathre Teatr mógł pomieścić dwa tysiące widzów. W 1613 roku spłonął na skutek pożaru, w trakcie wystawiania sztuki "Henryk VIII". Kilka lat później został odbudowany, a w 1644 roku rozebrany przez purytanin. W 1989-1996 odbudowano go ostatecznie, dziś znajduje się tam muzeum i wystawiane są sztuki teatralne. Pracę przygotowała Paula Szymczak
