Active Aging and the Pension System Poland - E-SGH

Funkcje pieniądza
 Środek wymiany (rozwiązuje problem „podwójnej zbieżności potrzeb”)
 Jednostka rozrachunkowa (zamiast cen względnych, pewna podstawa
wyceny innych dóbr, numeraire)
 Środek przechowywania wartości (tezauryzacji – przenosi środki z dziś
na przyszłość w celu np. późniejszej konsumpcji)
 Miernik odroczonych płatności (do określania wartości pożyczek)
Mnożnik kreacji pieniądza
M1/M0 = 1/[cc + rr (1-cc)]
cc – część agregatu M1 trzymana w formie gotówki
rr – stopa rezerw obowiązkowych od depozytów w bankach komercyjnych
Mnożnik prosty = 1/rr
1
Bank centralny
 Podaż pieniądza kształtuje (bezpośrednio i pośrednio) bank
centralny za pomocą odpowiedniej dla aktualnej sytuacji
gospodarczej kraju polityki pieniężnej.
 Powinna mieć ona takie rozmiary, aby w gospodarce nie było
ani nadmiaru ani niedoboru pieniądza.
 Najczęstsze narzędzia polityki pieniężnej:

minimalna stopa rezerw obowiązkowych,

stopa referencyjna,

operacje otwartego rynku
 Niezależność banku centralnego
Seniorat a podatek inflacyjny
Sposoby stabilizacji lub zmniejszania deficytu (udziału krajowego długu
publicznego w PKB):
 Ograniczanie wydatków publicznych albo podwyższenie podatków
(wpływów budżetowych);
 Pieniężne finansowanie deficytu. Finansowanie inflacyjne może
zmniejszać obciążenie długiem na dwa sposoby:

seniorat (dochód z emisji), powiększenie zasobów pieniądza na
rynku, prowadzi też do wzrostu inflacji,

podatek inflacyjny od nominalnych aktywów. Realny przychód
uzyskiwany przez rząd z inflacji. Dotyczy tylko długu zaciąganego
w pieniądzu krajowym. Podatek inflacyjny udaje się ściągnąć
jedynie wtedy, gdy inflacja jest nieoczekiwana.
2
Realne i nominalne stopy procentowe
Zasada Fishera: Realna stopa procentowa to w przybliżeniu
różnica między nominalną stopą procentową, a oczekiwaną
inflacją:
i = r + π(e)
Wymiana z zagranicą – gospodarka
otwarta
 Gospodarka zamknięta – bez handlu zagranicznego i
międzynarodowych przepływów kapitałowych; brak
wymienialności pieniądza i kursu walutowego
Równanie zagregowanego (tylko krajowego) popytu: Y = C + I + G
 Gospodarka otwarta - handel zagraniczny lub też swoboda
przepływów kapitałowych
Równanie zagregowanego popytu: Y = C + I + G + eksport netto
6
3
Kurs walutowy
 Metoda brytyjska a europejska
 Deprecjacja (wzrost kursu walutowego wg metody europejskiej, spadek
wartości waluty) i aprecjacja (spadek kursu walutowego, wzrost wartości
waluty)
 Dewaluacja, rewaluacja
Kurs walutowy
 Realny kurs walutowy – cena względna zagranicznych dóbr i usług
wyrażona w krajowych dobrach i usługach.
 Nominalny kurs walutowy – cena zagranicznego pieniądza wyrażona
w pieniądzu krajowym
 Kurs realny to kurs nominalny dostosowany do poziomu cen w kraju
(cen dóbr krajowych w krajowym pieniądzu) do poziomu cen za granicą
(ceny dóbr zagranicznych w pieniądzu zagranicznym).
4
Kurs walutowy
 Kurs nominalny E
 może być liczony np. jako geometryczna średnia ważona udziałami
w wymianie handlowej kursów bilateralnych
 Kurs realny = (EP*)/P , gdzie P – ceny krajowe, P* - ceny zagraniczne
 cena względna dóbr zagranicznych wyrażona w dobrach krajowych
 Nominalny kurs walutowy dostosowany do poziomu cen w kraju i za
granicą
 wpływa na konkurencyjność towarów w handlu zagranicznym 
wielkość eksportu netto
Terms of trade
 Wewnętrzne Terms of trade – stosunek cen dóbr
wymienialnych do cen dóbr niewymienialnych w kraju
 Terms of trade – stosunek cen dóbr eksportowanych do cen
dóbr importowanych
10
5
Kurs walutowy a rachunek obrotów
bieżących
 Deprecjacja waluty poprawia PCA
 Aprecjacja waluty pogarsza PCA
Reżimy kursowe
 Kursy płynne: łatwiejsza absorpcja szoków, dostosowania bilansu
handlowego ale zmienność warunków handlowych, Inwestycji
 Kursy usztywnione/ sztywne: redukcja ryzyka zmian kursów,
ograniczenie kosztów transakcyjnych, niższa i mniej zmienna stopa
inflacji, ale: ryzyko kryzysów walutowych, koszty utrzymywania rezerw
walutowych
6
Efekt Samuelsona-Balassy
 Pokazuje wpływ wymiany międzynarodowej na ogólny poziom cen oraz
kształtowanie się kursu walutowego.
 Efekt ten występuje, gdy wzrost produktywności w sektorze obrotu
międzynarodowego (dóbr wymienialnych) jest szybszy niż w sektorze
krajowym
Efekt Samuelsona-Balassy
Założenia

Istnieją dobra N i T (sektor krajowy niewymienialny i sektor obrotu
międzynarodowego dóbr wymienialnych)

Cena dóbr wymienialnych jest równa we wszystkich krajach (PPP)

Realna płaca w sektorze produkcji dóbr wymienialnych determinowana jest przez
krańcowy produkt pracy. Wzrost płac w sektorze dóbr wymienialnych dokładnie
odpowiada wzrostowi produktywności w tym sektorze (dlatego realna aprecjacja
kursu walutowego nie wpływa na konkurencyjność gospodarki).

Doskonała mobilność siły roboczej sprawia, że płace w obu sektorach wyrównują się,
przy czym płace z sektora dóbr niewymienialnych niejako dostosowują się do płac w
sektorze dóbr wymienialnych.

Stosunek cen w obu sektorach determinowany jest przez relatywną
produktywność obu sektorów oraz udział siły roboczej w obu sektorach.

Produktywność i jej wzrost w sektorze dóbr wymienialnych przewyższają
produktywność i jej wzrost w sektorze dóbr niewymienialnych.
7
Mechanizm wpływu
 Płace w sektorze dóbr wymienialnych zależą od krańcowego produktu
pracy (MPL), podczas gdy płaca w sektorze dóbr niewymienialnych jest
z założenia równa płacy w sektorze dóbr wymienialnych.
 W takiej sytuacji mniejsza produktywność pracy w sektorze dóbr
niewymienialnych niż w sektorze dóbr wymienialnych sprawia,
że płaca w sektorze dóbr niewymienialnych przewyższa krańcowy
produkt pracy,
 W konsekwencji przyczynia się to do wzrostu cen w tym sektorze.
Im wyższa jest różnica między produktywnością w obu sektorach
gospodarki, tym relatywnie wyższe są ceny dóbr niewymienialnych.
Wnioski
 Z efektu Samuelsona-Balassy wynika, że kursy walutowe krajów
biednych systematycznie odbiegają od kursu mierzonego parytetem
siły nabywczej (PPP exchange rate) oraz że wraz ze wzrostem
dochodu stopa inflacji w krajach biednych będzie wyższa niż w krajach
bogatych
 Jest jednym z najczęściej przywoływanych źródeł realnej aprecjacji
walut w krajach transformujących się.
 Zob. np. CASE (2004), Efekt Harroda-Balassy-Samuelsona w Polsce
i innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej, www.case-research.eu
8
Fazy cyklu koniunkturalnego
1.
2.
3.
4.
boom (rozkwit)
recesja
kryzys
ożywienie (odbudowa
koniunktury)
• wzrostowa/ekspansja
• spadkowa/recesja
17
Kiedy zaczyna się recesja?
 NBER: recesja to “znaczący spadek w aktywności gospodarczej
w skali całej gospodarki, trwający dłużej niż kilka miesięcy, widoczny
w produkcji przemysłowej, zatrudnieniu, realnych dochodach i
hurtowym/ detalicznym handlu” (źr.: www.nber.org)
 maksimum cyklu to kwartał poprzedzający dwa kolejne kwartały ze
spadkiem aktywności
Inne definicje:
 Recesja – względny spadek aktywności gospodarczej, czyli znaczące
zmniejszenie tempa wzrostu (ale powyżej 0%)
 Recesja – gdy tempo zmian PKB jest poniżej trendu
18
9
Mniejsze wahania PKB w 2. poł. XX w.




Usługi – zmiany w produkcji i zatrudnieniu - przejście z rolnictwa do przemysłu i
potem do usług. Rolnictwo charakteryzuje się największymi wahaniami, usługi –
najmniejszymi.
Lepsze zarządzanie zapasami – ma niewielki udział w PKB, ale zasadnicze
znaczenie dla zmian w cyklu.
Globalizacja - wzrost przepływów handlu międzynarodowego, można
eksportować nadwyżki lub importować gdy niezaspokojony popyt krajowy
Większe wydatki rządowe
 Automatyczne stabilizatory koniunktury
 Dyskrecjonalna polityka fiskalna – ale to dyskusyjnie
 Skuteczniejsza polityka monetarna
19
Stylizowane fakty
 Wahania dotyczą wszystkich branż gospodarki.
 Amplituda wahań w stosunku do trendu jest niewielka.
 Konsumpcja, inwestycje i import oraz produkcja przemysłowa są





procykliczne.
Konsumpcja jest mniej zmienna niż PKB. Inwestycje są bardzie
zmienne
niż PKB.
Wydatki rządowe są acykliczne.
Z wydatków konsumpcyjnych najsilniej procykliczne są te na dobra
trwałego użytku
Zatrudnienie jest procykliczne, bezrobocie antycykliczne.
Wydajność pracy jest procykliczna, płaca realna jest acykliczna.
20
10
Stylizowane fakty, c.d.




Inflacja jest procykliczna i opóźniona w cyklu
Realna stopa procentowa jest acykliczna albo słabo procykliczna
Podaż pieniądza jest procykliczna i przewodzi w cyklu
Występują zmienne wyprzedzające (zapasy (-), ceny akcji, podaż pieniądza),
opóźnione (inflacja) i równoczesne.
Przyczyny wahań cyklicznych
 Cykle deterministyczne
 Cykle stochastyczne
 Podejście (neo)keynesowskie
 Teorie realnego cyklu koniunkturalnego (RBC)
22
11
Cykle stochastyczne
 Przyczyna wytrącenia gospodarki z równowagi są przypadkowe
szoki. Zakłócenie strony popytu albo podaży, jeśli dodatnie to PKB
rośnie, jeśli negatywne to PKB maleje
 Mechanizm transmisji (zmieniający szoki w oscylacje), jego
podstawą są opóźnienia w dostosowywaniu głównych zmiennych
makroekonomicznych do zmian czynników wpływających na nie
 Kumulacja albo częściowe znoszenie się kolejnych szoków
powodują oscylacje i cykle koniunkturalne [real estate bubble, dot
com bubble, niestabilność polityczna w jakimś regionie, tsunami].
 Większość szoków ma źródło w innowacjach technologicznych.
23
Szkoła realnego cyklu koniunkturalnego
(RBC)
 Podejście nowego modelu klasycznego do wyjaśniania
niespodzianką pieniężną wahań cyklicznych straciła na
znaczeniu na początku lat 1980., nie przechodząc testów
empirycznych. Zaczęto koncentrować się na wstrząsach realnych,
zamiast pieniężnych.
 szkoła real business cycle
 E. Prescott i F. Kydland (1982), Ch. Plosser
 stylizowany model makroekonomiczny z podstawami
mikroekonomicznymi i racjonalnymi oczekiwaniami
12
Teoria RBC
 Mechanizmy przenoszenia impulsów:


akumulacja kapitału;
międzyokresowa substytucja pracy.
 Zmiana techniki produkcji i inne czynniki powodują przesunięcie funkcji
produkcji oraz wzrost produktywności pracy i kapitału. Skłania to firmy do
większej akumulacji kapitału, a ludzi do zwiększenia podaży pracy.
 Nie występuje przymusowe bezrobocie ani niepełne wykorzystanie
możliwości produkcyjnych.
 Nieskuteczna jest aktywna polityka popytowa w celu polepszenia sytuacji
gospodarczej, ingerencja państwa może jedynie pogorszyć dobrobyt.
Model AS AD
 Model AS-AD aggregate supply and aggregate demand
 Uchylamy założenie, że ceny są stałe (jak w modelu IS-LM) i model
AS-AD prezentujemy w przestrzeni produkt – poziom cen / inflacja
 Równowagę wyznacza zrównanie całkowitego popytu AD i całkowitej
podaży AS
26
13
Krzywa AD
 Krzywą AD wyprowadza się z modelu IS-LM. Każdy punkt na krzywej
AD reprezentuje równowagę z modelu IS-LM (czyli jednoczesną
równowagę na rynku dóbr i usług oraz na rynku pieniężnym)
 Krzywa AD opisuje ujemną zależność między wielkością produkcji
a poziomem cen (średnim poziomem cen)

Wzrost cen (przy niezmienionej nominalnej podaży pieniądza)  spadek realnej
podaży pieniądza  wzrost stóp procentowych  maleje poziom inwestycji 
maleje zagregowany popyt i produkt
 Nachylenie AD zależy od wszystkich parametrów, które określają
nachylenie krzywych IS i LM
27
Krzywa AS
 Opisuje zależność między średnim poziomem cen a ilością produktu,
jaką przedsiębiorstwa chcą dostarczyć przy danym poziomie cen
 Inna w krótkim i w długim okresie.



W długim okresie ceny dostosowują się w pełni, a krzywa LAS jest
pionowa (przypadek klasyczny)
Krótkookresowa krzywa zagregowanej podaży (SAS) jest dodatnio
nachylona
W „bardzo” krótkim okresie, kiedy ceny nie ulegają jeszcze
zmianie, krzywa AS jest pozioma (przypadek keynesowski)
28
14
Polityka przy stałym i płynnym kursie
walutowym
 Stały kurs walutowy oznacza „import” inflacji kraju z walutą odniesienia.
Tempo wzrostu pieniądza w kraju musi dostosować się do inflacji, a
nie odwrotnie.
 Stopa inflacji w kraju może tylko w krótkim okresie różnić się od stopy
inflacji za granicą
 Polityka pieniężna przy stałym kursie walutowym: bank centralny nie
może dowolnie kontrolować podaży pieniądza ani wpływać na Y.
Rozwiązanie – dewaluacja
 Przy kursie płynnym na znaczeniu traci polityka fiskalna. Przy
ekspansywnej polityce fiskalnej  wzrost wartości waluty  spadek
eksportu netto
29
Fear the Boom and Bust
https://www.youtube.com/watch?v=d0nERTFo-Sk
30
15