zestawienie faktów i mitów dotyczących Konwencji

Wyjaśnienie najistotniejszych kontrowersji związanych z
Konwencją Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy
domowej sporządzonej w Stambule dnia 11 maja 2011 r.
Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i
przemocy domowej wzbudziła w polskiej debacie wiele kontrowersji. Argumenty
przytaczane przez przeciwników Konwencji w znakomitej większości nie znajdują poparcia w
jej treści. Poniżej znajdują się najczęściej powtarzane mity o Konwencji oraz wyjaśnienie ich
bezzasadności w oparciu o treść Konwencji i opinie prawne na jej temat. Wszystkie
przytoczone poniżej cytaty pochodzą z Raportu Instytutu Ordo Iuris pt.: "Czy Polska powinna
ratyfikować Konwencję Rady Europy o zapobieganiu i przeciwdziałaniu przemocy wobec
kobiet i przemocy domowej?".
MIT PIERWSZY: Konwencja jest niezgodna Konstytucją RP. ("Niezależnie od potencjalnych
zagrożeń, rozwiązania konwencyjne już teraz budzą istotne wątpliwości w świetle
konkretnych przepisów Konstytucji Rzeczpospolitej.")
FAKTY: Konwencja jest zgodna z Konstytucją RP:

Zgodność Konwencji z Konstytucja RP potwierdziły dwie niezależne ekspertyzy prawne:
–
opinia
prawna
BAS
z
dn.
5
lipca
2012
r.
(http://orka.sejm.gov.pl/wydbas.nsf/0/FF9DD63C9EEE799EC1257B1F004CDA0
A/$File/Strony%20odZP_36-5.pdf)
–
ekspertyza
sporządzona
przez
Instytutu
Nauk
Prawnych
PAN
(http://www.senat.gov.pl/gfx/senat/userfiles/_public/k8/dokumenty/stenogra
m/oswiadczenia/klima/5001o.pdf)
MIT DRUGI: Konwencja wyklucza ze swojego zakresu podmiotowego mężczyzn.
("Konwencja jest aktem prawnym, którego beneficjentami mają być w rzeczywistości
wyłącznie kobiety, co jest rozwiązaniem ewidentnie dyskryminacyjnym." oraz "(...)
dostrzeganie jedynie w kobietach ofiar przemocy domowej, a pomijanie innych zagrożonych
grup, przede wszystkim dzieci oraz osób starszych, bez względu na ich płeć;)
1
FAKTY: Konwencja ma zastosowanie do wszystkich form przemocy wobec kobiet, w tym
przemocy domowej, jednak wyraźnie zachęca państwa do stosowania jej postanowień
wobec wszystkich osób dotkniętych przemocą domową (mężczyzn, dzieci, osób starszych).
Także polskie prawo nie wyklucza z ochrony żadnej z ofiar przemocy niezależnie od płci,
wieku, pochodzenia czy formy przemocy.
MIT TRZECI: Konwencja tworzy nową definicji płci. ("Konwencja, będąc silnie
skoncentrowana na pojęciu płci, narzuca ideologiczną perspektywę jej postrzegania, jako
konstruktu społecznego.")
FAKTY: Konwencja nie tworzy nowej definicji płci, odnosi się do kobiet i mężczyzn w
tradycyjnym rozumieniu tych słów. Brak odniesienia do biologicznych wyznaczników płci
nie oznacza, że Konwencja odrzuca biologiczne różnice między kobietami i mężczyznami.
Zwraca też uwagę na fakt, że role społeczne, pozycja społeczna i oczekiwania wobec kobiet i
mężczyzn to konstrukt społeczny (kulturowy), który może mieć i ma wpływ na poziom i
akceptację przemocy wobec określonej grupy społecznej. Te społeczne aspekty
funkcjonowania kobiet i mężczyzn to właśnie gender - płeć społeczno-kulturowa, pojęcie
zakorzenione w naukach społecznych od kilkudziesięciu lat.

Konwencja skupia się na społecznych i kulturowych atrybutach przypisywanych
powszechnie danej płci, takich jak utarte stereotypy płciowe, ponieważ w niektórych
przypadkach są one oparte na założeniu o podległości kobiet i mogą przyczyniać się do
przemocy. Mogą też ograniczać prawa dziecka czy prawa rodziców; np. stereotypy
dotyczące mężczyzn powodują, ze przegrywają oni często sprawy o opiekę nad dziećmi
i napotykają na bariery przy korzystaniu z urlopów ojcowskich. Z kolei kobiety chcące
realizować zawód informatyka czy inżyniera musza wykazać ponadprzeciętną
determinację, aby realizować swoje aspiracje i potencjał.

Przywołana w Konwencji definicja płci społeczno-kulturowej (gender) ma na celu
zilustrowanie społecznych i kulturowych uwarunkowań przemocy wobec kobiet,
które są faktem.
2
MIT CZWARTY: "Konwencja nie wnosi do naszego systemu prawnego żadnych instrumentów
realnie ukierunkowanych na eliminowanie przemocy wobec kobiet."
FAKTY: Najważniejszym celem Konwencji jest uporządkowanie, koordynacja i wzmocnienie
ram prawnych i działań, których nakierowanych na przeciwdziałanie przemocy wobec
kobiet i przemocy domowej. Konwencja obszernie reguluje kwestie stworzenia
zintegrowanej polityki gromadzenia danych, zapobiegania, ochrony oraz wsparcia dla ofiar i
świadków przemocy, poprzez mechanizmy takie jak:
 zapewnienie oficjalnej infolinii dla ofiar przemocy działającej 24 h oraz portalu z
informacjami dla ofiar przemocy;
 zapewnienie odpowiedniej liczby schronisk dla ofiar przemocy oraz ośrodków
wsparcia;
 przygotowanie procedur przesłuchań policyjnych chroniących przed wtórną
wiktymizacją;
 monitorowanie, zbieranie danych na temat przestępstw z uwzględnieniem płci;
 przeprowadzenie
szeroko
zakrojonych
akcji
informacyjnych
w
zakresie
przeciwdziałania przemocy wobec kobiet;
 przeszkolenie osób zajmujących się wsparciem dla ofiar przemocy oraz pracujących
ze sprawcami przemocy;
MIT PIĄTY: Celem Konwencji jest walka z tradycją. ("Zobowiązanie stron Konwencji do
podejmowania działań z zakresu inżynierii społecznej, przez wykorzenienie tradycyjnych
struktur społecznych arbitralnie prezentowanych w Konwencji jako źródło przemocy
domowej wobec kobiet").
FAKTY: Konwencja nie deprecjonuje religii ani tradycji jako takich, jedynie stanowi, że nic
nie może usprawiedliwić krzywdzenia innego człowieka, również elementy kultury,
tradycji czy religii. Jest to całkowicie zgodne z obowiązującym prawem oraz uniwersalnymi
wartościami, na które powołuje się m.in. Konstytucja RP.

Konwencja wskazuje na istnienie uprzedzeń, zwyczajów i tradycji, które opierają się na
idei niższości kobiet i krzywdzących stereotypach, które mogą przyczyniać się do
przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. należą do nich: obrzezanie kobiet,
przymusowe małżeństwa, honorowe zabójstwa.
3

W Konwencji nie dochodzi do negowania czy zaprzeczania dorobku cywilizacyjnego,
trudno bowiem za taki uznać przekonania, które usprawiedliwiają stosowanie
przemocy wobec osób słabszych.

Warto pamiętać, że Polska podjęła się bardzo podobnych zobowiązań już w 1982 roku,
kiedy to ratyfikowana została Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie likwidacji
wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW). szóty
MIT SZÓSTY: Konwencja wymaga zmiany podstawy programowej ("(...) forsowanie zmian w
programach nauczania staje się działaniem systemowym, zmierzającym do zaprowadzenia
odgórnie narzuconego, jedynego słusznego światopoglądu."
FAKTY: MEN stwierdził zgodność podstawy programowej z postanowieniami Konwencji.

Konsultacje z Ministerstwem Edukacji Narodowej odbywały się na wszystkich etapach
dyskusji nad wpływem Konwencji na polski porządek prawny.

Co więcej MEN podkreślał, że obowiązująca podstawa programowa zawiera treści
odnoszące się do problematyki przeciwdziałania przemocy, zapobiegania wszelkiej
dyskryminacji oraz problematyki równościowej.
MIT SIÓDMY: Konwencja ma na celu „promocję homoseksualizmu". ("(...) postulaty
przełamywania uprzedzeń i stereotypów formułowane są przez organizacje promujące style
życia praktykowane w subkulturach ruchu LGBT, które do swych celów statutowych wyraźnie
zaliczają
promowanie
tych
zachowań
i
zwiększenie
społecznej
reprezentacji
homoseksualistów.")
FAKT: Celem Konwencji jest przeciwdziałanie przemocy, jej przedmiotem ani treścią nie
jest w żadnym zakresie i żadnej formie orientacja seksualna.

Konwencja mówi jedynie o rolach społecznych związanych z płcią. Rola płciowa i
orientacja seksualna to dwa różne pojęcia.

Konwencja mówi o "niestereotypowych rolach płciowych", czyli o takich
zachowaniach, które wyłamują się ze stereotypowego modelu "kobiecości" i
"męskości". Na przykład mężczyzna, który bierze urlop ojcowski, by opiekować się
niemowlęciem zachowuje się niestereotypowo, ponieważ znaczna większość
4
mężczyzn nie postępuje w ten sposób. Analogicznie, kobieta będąca budowlańcem
czy inżynierem wykonuje niestereotypowy zawód, ponieważ w tym sektorze w
znacznej części przeważają mężczyźni.

Promocja tego typu niestereotypowych zachowań jest cenna, ponieważ przyczynia
się do równości między kobietami i mężczyznami i pozwala każdemu na realizowanie
swojego indywidualnego potencjału nieobciążonego kulturowymi ograniczeniami.

W Konwencji pojęcie orientacji seksualnej (bez dookreślenia jej typu) pojawia się w
artykule 4 (art.4: Podstawowe prawa, równość i niedyskryminacja) jako jedna z
przesłanek antydyskryminacyjnych.
MIT ÓSMY: GREVIO tzn. niezależny komitet monitorujący może narzucać Polsce swoje
rekomendacje.
("Nie
rozstrzygając
nawet
o
konstytucyjności
samych
rozwiązań
konwencyjnych, trzeba zwrócić uwagę na to, że interpretowanie ich przez niezależny organ
[GREVIO] (...) stwarza poważne ryzyko, że formułowane zaczną być (...) postulaty stworzenia
rozwiązań prawnych pozostających w kolizji z rozwiązaniami zawartymi w Konstytucji RP.")
FAKTY: GREVIO nie zagraża suwerenności Polski i nie ma mocy narzucania swoich
rozwiązań krajom, które ratyfikowały Konwencję.

Komitet nie może zobowiązać Polski do bezwzględnego wdrożenia środków przez niego
wskazanych (czy to w drodze rekomendacji zawartych w raportach, czy też w drodze
zaleceń).

Polska jest już stroną kilku Konwencji o podobnym bądź praktycznie identycznym
mechanizmie monitorującym vide GRETA w Konwencji Rady Europy w sprawie działań
przeciwko handlowi ludźmi, które nie wzbudzały i nie wzbudzają podobnych obaw.

Brak
zagrożeń
wynika
również
z
niezależnych
ekspertyz
BAS
i
PAN
(http://orka.sejm.gov.pl/wydbas.nsf/0/FF9DD63C9EEE799EC1257B1F004CDA0A/$File/
Strony%20odZP_36-5.pdf oraz
http://www.senat.gov.pl/gfx/senat/userfiles/_public/k8/dokumenty/stenogram/oswia
dczenia/klima/5001o.pdf)
5