Prawa dziecka i ucznia
advertisement
Prawa dziecka, prawa ucznia Drodzy Uczniowie! W szkole na każdym etapie nauki jesteście zarówno uczniem człowiekiem jak i uczniem obywatelem. Przysługują W am zatem prawa odnoszące się do tych dwóch płaszczyzn, zaczynając od prawa do nauki, informacji itd., poprzez prawo do swobodnej wypowiedzi i wyrażania własnych poglądów na prawie do składania skarg i wniosków kończąc. Być może niektórzy nie wiedzą jeszcze jakie inne prawa im przysługują, w jakim dokumencie można je znaleźć oraz do kogo należy się zwrócić w przypadku ich łamania. Niebawem w szkole organizowany będzie konkurs dotyczący znajomości praw ucznia (artykuł 38 Statutu szkoły) oraz obow iązków ucznia (artykuł 39 Statutu szkoły), bo przecież te też regulują funkcjonowanie w każdym społeczeństwie, a więc i w społeczności szkolnej. Skąd wynikają prawa ucznia na każdym etapie nauki? Co było podstawą formułowania jakichkolwiek praw człowieka niepełnoletniego? Przez lata mały i niepełnoletni człowiek – dziecko nie podlegało żadnej ochronie prawnej. Nie istniał skodyfikowany zespół norm stanowiących o tym okresie życia człowieka, jakim jest dzieciństwo. Do XVIII wieku nie rozumiano odrębności i specyfiki dzieciństwa. Proces ochrony prawnej dziecka zaczął się w drugiej połowie XIX wieku, kiedy to dostrzeżono położenie społeczne dziecka i uznano, iż wymaga ono odrębnego traktowania, opieki i wychowania. (…)”Dziecko zostało uznane za pełnowartościowego, aczkolwiek niedojrzałego człowieka, za istotę ludzką, której przynależą prawa.” Zaczęły powstawać międzynarodowe i krajowe stowarzyszenia chroniące dzieci przed wyzyskiem, okrucieństwem, poniżającym traktowaniem, opuszczeniem i demoralizacją, na przykład w 1874 roku w USA postawało Towarzystwo Zapobiegania Cierpieniu Dzieci. Pierwszy raz w historii ludzkośc i prawa dziecka określono w Deklaracji Genewskiej, przyjętej przez Ligę Narodów w 1924 roku. W 1959 roku Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych przyjęło Deklarację Praw Dziecka, dokument, który bardziej szczegółowo wyznaczał kierunki ochrony prawnej dzi ecka ze strony państwa. Jednakże deklaracja nie była aktem obligującym państwa do jego pełnego przestrzegania (brak mechanizmu kontroli). Uznanie podmiotowości dziecka, wyspecyfikowanie należnych mu praw i wolności, poprzez sformułowanie katalogu tych praw znalazło najpełniejszy wyraz w Konw encji o praw ach dziecka ONZ. (…)”Konwencja ta wyznacza uniwersalne normy prawne ochrony dzieci przed zaniedbaniem, złym traktowaniem i wyzyskiem, jednocześnie dając dzieciom gwarancje podstawowych praw człowieka.” Dokument stanowi podstawę działań na rzecz dzieci zarówno na szczeblu globalnym i regionalnym, jak też narodowym i lokalnym. Konwencja o prawach dziecka została uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 20 listopada 1989 roku, weszła w życie 2 września 1990 roku, a prace nad nią podjęte zostały z inicjatywy Polski i trwały blisko 11 lat. Ideową podstawą projektu była głównie filozoficzno wychowawcza koncepcja Janusz Korczaka. Konwencja składa się z preambuły, określającej ogólne założenia oraz z trzech części postanawiających. Część pierwsza składa się z 41 artykułów dotyczących zobowiązań państwa w zakresie realizowania poszczególnych praw dzieci. Część druga (artykuły 42-45), dotyczy sposobów egzekwowania i kontrolowania zobowiązań państwa. Część trzecia (artykuły 46-54), określa zasady przystąpienia do konwencji. Katalog praw stanowiących konwencję obejmuje praw a cyw ilne (np.: prawo do życia i rozwoju, prawo do t ożsamości), praw a socjalne (np.: prawo do odpowiedniego standardu życia, prawo do wypoczynku i czasu wolnego), praw a kulturalne (np.: prawo do nauki, informacji), praw a polityczne (prawo stowarzyszania się i zgromadzeń w celach pokojowych) i w niewielkim zakresie uwzględnia praw a ekonomiczne (dziecko winno się uczyć, a nie pracować). W Polsce konwencja weszła w życie z dniem 7 lipca 1991 roku. Zgodnie z Konstytucją konwencja jako ratyfikowana umowa międzynarodowa stanowi integralną część wewnętrznego polskiego porządku prawnego. Przez ponad stuletni okres koncepcja ochrony prawnej dziecka uległa widocznej ewolucji – od postrzegania praw dziecka jako prawa do szczególnej ochrony i opieki ze strony dorosłych, do uznania, iż dziecko jako istota ludzka posiad a pełnię praw i wolności, z których korzysta stosownie do osiągniętej dojrzałości i samodzielności. Miłej lektury! mgr Edyta Bielecka B ib l i o gra f ia i źr ó dł a : Balcerek M., Prawa dziecka, PWN, Warszawa 1986. Konwencja o Prawach Dziecka. Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526. www.kuratorium.katowice.pl
