dział

Rozkład materiału nauczania i plan wynikowy
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, opublikowana w Dzienniku Ustaw z 15
stycznia 2009 roku, wprowadziła nowy system nauczania i wychowania. Zostały w niej określone cele kształcenia sformułowane w
języku wymagań ogólnych oraz treści kształcenia i oczekiwane umiejętności uczniów wyrażone w języku wymagań szczegółowych.
Ponieważ wymagania ogólne (ujęte w trzech obszarach: I. Chronologia historyczna; II. Analiza i interpretacja historyczna; III.
Tworzenie narracji historycznej) odnoszą się do umiejętności nabywanych w toku całego kształcenia historycznego, plan wynikowy
uwzględnia tylko wymagania szczegółowe, dotyczące poszczególnych jednostek lekcyjnych. Kursywą oznaczono wymagania
wynikające z Podstawy programowej, które nauczyciel jest zobowiązany zrealizować. Cele i materiał poszczególnych tematów zostały
sformułowane w ujęciu operacyjnym i zakwalifikowane na poziomy wymagań: podstawowy (P) i ponadpodstawowy (PP).
Przedstawiony plan wynikowy jest jedynie propozycją rozwiązań metodycznych, z której nauczyciel może skorzystać, dostosowując ją
do kryteriów oceniania sporządzonych na potrzeby jego uczniów.
1
DZIAŁ
LICZBA
GODZIN
CELE KSZTAŁCENIA W UJĘCIU OPERACYJNYM
TEMAT
ZAPAMIĘTYWANIE
1.
2.
3.
4.
Czego
będziemy się
uczyć w I klasie
gimnazjum?
1. Odszyfrować
przeszłość
1
I.
2
Część II. Czas i
chronologia −
różne style
datacji
2. Pierwsi
ludzie
UMIEJĘTNOŚCI
5.
6.
Zapoznanie uczniów z tematyką zajęć i przedmiotowym systemem oceniania.
Omówienie zasad kontroli i oceny osiągnięć ucznia.
Część I. Co to
jest źródło
historyczne,
rodzaje źródeł
I.
ROZUMIENIE
2
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
 postacie: Homera (P),
 pojęcia: źródło
Heinricha Schliemanna
historyczne, źródło
(PP),
pisane, źródło ustne,
źródło materialne,
 rodzaje źródeł
chronologia, nasza era,
historycznych (P),
przed naszą erą, wiek
 wydarzenia, które
(P), hipoteza naukowa,
zapoczątkowały
kalendarz grecki, rzymski prawda historyczna (PP),
 znaczenie źródeł w
i chrześcijański (P).
odtwarzaniu dziejów
(PP),
 z czego wynika
konieczność ostrożnego
traktowania źródeł
historycznych (PP).
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
 ramy chronologiczne
 pojęcia: prehistoria,
epoki paleolitu (P),
paleolit (starsza epoka
Uczeń potrafi:
 rozpoznać rodzaje źródeł historycznych (P),
 dokonać najprostszego podziału źródeł (P),
 ocenić znaczenie źródeł w odtwarzaniu dziejów
(PP),
 ocenić rolę archeologii w odtwarzaniu procesu
dziejowego (PP),
 podać różne sposoby mierzenia czasu (PP),
 prawidłowo określić wiek wydarzenia (P),
 obliczyć, ile lat upłynęło między jednym a drugim
wydarzeniem (P),
 umieszczać wydarzenia na osi czasu (P),
 opisać okoliczności odkrycia Troi (PP)
Uczeń potrafi:
 scharakteryzować epokę paleolitu (P),
 wskazać na mapie kontynent uznawany za kolebkę
2
 cechy, które odróżniają
człowieka od małp
człekokształtnych (P).
Część I. Zanim
pojawił się
człowiek
Część II. Ludzie
epoki paleolitu
3. O pierwszych
rolnikach
2
Uczeń zna:
 ramy chronologiczne
epoki neolitu (P),
 podstawowe zajęcia
ludności epoki neolitu
(P).
4. O Żyznym
Półksiężycu
2
Uczeń zna:
 postać: Hammurabiego
(P),
kamienna), człowiek
rozumny współczesny
(P), lądolód, gromada
(PP),
 znaczenie uzyskania
umiejętności rozpalania
ognia dla rozwoju
cywilizacyjnego
człowieka pierwotnego
(PP),
 związek między
wynalezieniem pisma a
początkiem historii
człowieka (PP).
Uczeń rozumie:
 pojęcia: neolit (młodsza
epoka kamienna),
rewolucja neolityczna
(P).
I.
II.
Uczeń rozumie:
 pojęcia: cywilizacja,
Żyzny Półksiężyc,
Mezopotamia
ludzkości (P),
 dokonać periodyzacji historii (P),
 opowiedzieć o życiu ludzi epoki paleolitu (PP),
 scharakteryzować system wierzeń ludzi paleolitu
(PP),
 wyjaśnić zależności pomiędzy środowiskiem
geograficznym a warunkami życia człowieka (PP),
 opisać okoliczności odkrycia jaskini w Lascaux
(PP).
Uczeń potrafi:
 wskazać na mapie obszar Bliskiego Wschodu (P),
 wyjaśnić, dlaczego zmiany w sposobie życia ludzi
neolitu nazwano rewolucją (P),
 przedstawić czynniki, które miały wpływ na
zmianę trybu życia ludzi epoki neolitu (P),
 porównać koczowniczy tryb życia z osiadłym (P),
 opisać skutki przyjęcia przez człowieka osiadłego
trybu życia (P),
 opowiedzieć o życiu ludzi epoki neolitu (PP),
 opisać sposób wytwarzania kamiennych narzędzi i
wyrobów z gliny w epoce neolitu (PP),
 ocenić wpływ postępu technicznego na
polepszenie warunków życia człowieka (PP).
Uczeń potrafi:
 lokalizować na mapie Żyzny Półksiężyc,
Mezopotamię, Babilonię, Eufrat i Tygrys (P),
3
 wybrane przepisy
zawarte w Kodeksie
Hammurabiego (P),
 kształt pisma klinowego
(PP).
5. W państwie
faraona
Część I. Jak
powstał Egipt
II.
Część II. Pod
władzą faraona
2
 omówić warunki naturalne panujące na terenie
Mezopotamii (P),
 określić, kiedy na terenie Mezopotamii pojawiła
się cywilizacja Sumerów (PP),
 przedstawić osiągnięcia cywilizacji sumeryjskiej i
babilońskiej (P),
 opisać wygląd sumeryjskiego miasta-państwa
(PP),
 opisać wpływ środowiska naturalnego na życie
ludzi cywilizacji nadrzecznych (PP),
 dostrzec przejawy świadomej ingerencji człowieka
w środowisko naturalne (PP),
 wyjaśnić znaczenie pisma i prawa w procesie
powstawania państwa (P),
 wskazać różnice między starożytnymi a
współczesnymi przepisami prawa (PP).
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 grupy społeczne
 pojęcia: państwo,
 lokalizować w czasie i przestrzeni cywilizację
wchodzące w skład
faraon, monarchia
egipską (P),
społeczeństwa egipskiego despotyczna, hieroglify,  omówić warunki naturalne panujące na terenie
(P),
papirus (P), pismo
Egiptu (P),
 najważniejsze osiągnięcia „ludowe”, geometria
 wskazać zależności między położeniem
(PP),
cywilizacji egipskiej (P).
geograficznym a powstaniem państwa i cywilizacji
 na czym polegała
egipskiej (PP),
trudność w posługiwaniu  opisać wpływ środowiska naturalnego na życie i
się pismem obrazkowym zajęcia starożytnych Egipcjan (P),
(PP).
 scharakteryzować poszczególne grupy społeczeństwa egipskiego i ich rolę w państwie (PP),
 opisać życie codzienne mieszkańców Egiptu (PP),
 określić zakres władzy faraona (P),
 opisać organizację państwa egipskiego (PP),
(Międzyrzecze),
Sumerowie, system
irygacyjny, politeizm
(wielobóstwo), handel
wymienny, miastopaństwo, pismo klinowe
(P), zikkurat, brąz,
podział pracy, kodeks
(PP).
4
6. Przed sądem
Ozyrysa
2
Uczeń zna:
 postacie: Cheopsa,
Tutanchamona (PP),
 głównych bogów, w
których wierzyli
Egipcjanie (P).
7. Ziemia
Obiecana
2
Uczeń zna:
 daty związane z historią
Izraelitów (P),
 postacie: Abrahama,
Mojżesza, Dawida,
Salomona (P).
II.
Część I.
Początki narodu
żydowskiego
II.
Część II.
Królestwo
Izraela
 omówić funkcjonowanie szkolnictwa w
starożytnym Egipcie (PP),
 rozpoznać różne typy pisma egipskiego (PP).
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 pojęcia: mumia,
 przedstawić wyobrażenia Egipcjan o życiu
balsamowanie, piramida
pozagrobowym (P),
(P), sarkofag, Księgi
 omówić przebieg procesu mumifikacji (P),
Umarłych (PP).
 przedstawić najpopularniejszą teorię na temat
sposobu, w jaki budowano piramidy (PP),
 scharakteryzować wierzenia religijne starożytnych
Egipcjan (PP),
 omówić poszczególne etapy sądu Ozyrysa nad
duszą zmarłego Egipcjanina (PP),
 opisać okoliczności odkrycia grobowca
Tutanchamona (PP).
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 pojęcia: Biblia, Stary i
 ocenić rolę Abrahama i Mojżesza w historii
Nowy Testament, Ziemia
narodu żydowskiego (PP),
Obiecana, monoteizm,
 wskazać na mapie szlak wędrówki narodu
judaizm, naród wybrany, wybranego (PP),
Jahwe, arka przymierza,  charakteryzować podstawowe symbole i główne
menora, dekalog (P),
zasady judaizmu (P),
świątynia jerozolimska,  wyjaśnić różnicę między politeizmem a
Tora, „niewola
monoteizmem, odwołując się do przykładów (P),
babilońska” (PP),
 wymienić dwie religie monoteistyczne wywodzące
 z czego wynika
się ze starożytnego judaizmu (P),
ostrożność, z jaką
 ocenić znaczenie Biblii w dziejach ludzkości (P),
historycy podchodzą do  wskazać na mapie starożytny Izrael, Palestynę,
Biblii jako źródła
Jerozolimę (P),
historycznego (PP).
 opowiedzieć, jak powstało państwo żydowskie –
Izrael (PP),
5
II.
Początki
człowieka i
pierwsze
cywilizacje −
lekcja
powtórzeniowa
2
8. Wśród skał i
oliwnych gajów
2
Część I. Wśród
skał i oliwnych
gajów
III.
Część II.
Wielka
kolonizacja
grecka
 zaznaczyć na osi czasu najważniejsze wydarzenia
z dziejów państwa żydowskiego (P).
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 przełomowe wydarzenia
 związek między
 lokalizować w czasie i przestrzeni cywilizacje
związane z dziejami
zmianami klimatycznymi
Bliskiego Wschodu (P) oraz scharakteryzować,
człowieka pierwotnego i
na Ziemi a rozwojem
porównać i ocenić ich dorobek (PP),
pierwszymi cywilizacjami
człowieka i powstaniem  przedstawić warunki życia oraz wymienić
starożytnymi (P).
pierwszych cywilizacji i
umiejętności zdobyte przez ludzi paleolitu i neolitu
państw (P).
(P),
 omówić warunki naturalne panujące na obszarze
pierwszych państw (P),
 omówić wierzenia człowieka pierwotnego i ludów
starożytnych (PP).
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 ramy chronologiczne
 pojęcia: Hellada, Hellen,  wskazać na mapie i określić położenie
kultury mykeńskiej (PP) i polis, kolonie, wielka
geograficzne Grecji (P),
wielkiej kolonizacji (P),
kolonizacja (P), kultura  omówić warunki naturalne panujące na terenie
mykeńska (PP),
Grecji (P),
 typowy jadłospis
mieszkańców starożytnej  na czym polegały
 opowiedzieć o zajęciach Greków (PP),
Grecji (PP).
trudności związane z
 wyjaśnić wpływ środowiska geograficznego na
podróżami morskimi w
gospodarkę i rozwój polityczny starożytnej Grecji
okresie starożytnym
(P),
(PP).
 opowiedzieć, jak doszło do powstania kultury
mykeńskiej (PP),
 wskazać przyczyny i zasięg wielkiej kolonizacji
greckiej (P),
 opisać wygląd greckich statków handlowych (PP),
 wymienić czynniki integrujące starożytnych
Greków (P).
6
9. Wśród bogów
i herosów
2
Uczeń zna:
 głównych bogów
greckiego panteonu i
dziedziny życia, którymi
się opiekowali (P),
 bohaterów
najważniejszych mitów
greckich (P).
10. Na
olimpijskim
stadionie
2
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
 daty: 776 p.n.e. (P), 393,  pojęcia: olimpiada,
1896 (PP),
igrzyska, „pokój boży”
(P).
 dyscypliny wchodzące w
skład pięcioboju (P),
 pozostałe konkurencje
starożytnych igrzysk
olimpijskich (PP).
11. W państwie
wojowników
2
Uczeń zna:
 podstawowe zasady
III.
III.
III.
Uczeń rozumie:
 pojęcia: heros, mit,
Olimp (P), Chaos, Pytia,
Hades, Pola Elizejskie,
Tartar (PP).
Uczeń rozumie:
 pojęcia: spartiaci,
Uczeń potrafi:
 wskazać na mapie Olimp i Delfy (P),
 opowiedzieć, w jaki sposób Grecy wyobrażali
sobie bogów i oddawali im cześć (P),
 opowiedzieć kilka mitów (P) i dokonać ich
dydaktycznej interpretacji (PP),
 przedstawić poglądy Greków na temat życia
pozagrobowego (PP),
 wyjaśnić, jaką rolę w życiu Greków odgrywały
wyrocznie (PP),
 ocenić rolę religii w tworzeniu się i umacnianiu
wspólnoty Hellenów (PP),
 wyszukać w mitach wartości uniwersalne (PP).
Uczeń potrafi:
 wyjaśnić różnicę między igrzyskami a olimpiadą
(P),
 lokalizować na mapie Olimpię (P),
 opisać wygląd Olimpii (PP),
 omówić reguły rządzące starożytnymi igrzyskami
(PP),
 opowiedzieć o przebiegu igrzysk olimpijskich (P),
 scharakteryzować igrzyska olimpijskie jako
czynnik integrujący antycznych Greków (P),
 przedstawić różnice między organizacją
starożytnych i współczesnych igrzysk olimpijskich
(P),
 dostrzec we współczesnych igrzyskach
olimpijskich bezpośrednie nawiązanie do tradycji
greckiej (PP).
Uczeń potrafi:
 wskazać na mapie Peloponez i Spartę (P),
7
rządzące społeczeństwem
Sparty (P).
12. Ojczyzna
demokracji
III.
Część I.
Ojczyzna
demokracji
Część II.
Demokracja
ateńska
2
Uczeń zna:
 postacie: Solona,
Klejstenesa, Peryklesa
(P).
 umiejscowić w czasie istnienie państwa
spartańskiego (P),
 przedstawić strukturę społeczeństwa Sparty (P),
 przedstawić etapy wychowania spartańskiego
(PP),
 ocenić zasady obyczajowe obowiązujące w
Sparcie i wskazać w nich wartości aprobowane
przez siebie (PP),
 opisać, jak doszło do upadku państwa
spartańskiego (PP),
 omówić ustrój Sparty i dokonać jego oceny (PP),
 wyjaśnić znaczenie zwrotów: mówić lakonicznie,
wrócić z tarczą lub na tarczy (P).
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 pojęcia: demokracja,
 przedstawić proces kształtowania się demokracji
ostracyzm, arystokracja,
ateńskiej (PP),
areopag, Zgromadzenie  przedstawić ustrój Aten (P),
Ludowe, Rada Pięciuset,  umiejscowić w czasie demokrację ateńską i
sąd przysięgłych (P),
porównać system sprawowania władzy w Sparcie i
tyran (PP),
Atenach (P),
 na czym polegają różnice  omówić sytuację niewolników w państwie
między demokracją
ateńskim (PP),
ateńską a współczesną
 ocenić zasady demokracji ateńskiej (PP).
(np. w Polsce) (PP).
periojkowie, heloci,
falanga, hoplita (P),
geruzja, Lacedemon
(PP),
 cele, którym służyło
wychowanie spartańskie
(P),
 na czym polegały relacje
między obywatelem a
państwem spartańskim
(PP).
8
13. Wojny
perskie
2
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
 daty: 490 p.n.e., 480
 pojęcia: „nieśmiertelni”,
p.n.e., 479 p.n.e. (P), 499
triera (PP),
p.n.e., 449 p.n.e. (PP),
 postawy sławnych
dowódców greckich z V
 postacie: Miltiadesa,
Leonidasa, Temistoklesa
wieku p.n.e. (PP).
(P), Dariusza I,
Kserksesa (PP).
14. Grecki cud
2
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
 sławnych filozofów
 pojęcia: Związek
greckich: Sokratesa,
Morski, Akropol,
Platona, Arystotelesa (P),
Partenon, filozofia,
tragedia (P), idealizm,
 twórców teatru i rzeźby
Akademia, epoka
greckiej: Ajschylosa,
klasyczna (PP).
Sofoklesa, Fidiasza (P).
III.
III.
Uczeń potrafi:
 wskazać na mapie państwo perskie i Helladę (P),
 omówić organizację państwa perskiego (PP),
 przedstawić przyczyny, przebieg i skutki wojen
grecko-perskich (P),
 wskazać na mapie miejsca najważniejszych bitew
Greków z Persami (P),
 wyjaśnić symboliczny sens nazwy: Termopile (P),
 wyjaśnić sens słów: „Przechodniu, powiedz
Sparcie, że tu leżymy, wierni jej prawom” (PP),
 dostrzec, że konfrontacja Greków z Persami
zapoczątkowała kształtowanie się tożsamości
europejskiej (PP),
 wyjaśnić, co zadecydowało o zwycięstwie Greków
w wojnach z Persami (P),
 ocenić postawę Greków podczas wojen w Persami
(PP).
Uczeń potrafi:
 omówić przyczyny powstania i funkcjonowanie
Związku Morskiego (PP),
 opisać wygląd starożytnych Aten i Akropolu (PP),
 wytłumaczyć, jak powstała filozofia (PP),
 opowiedzieć, jak powstał teatr grecki i jakie
obowiązywały w nim zasady (P),
 opisać wygląd starożytnego teatru greckiego (P),
 scharakteryzować teatr jako czynnik integrujący
starożytnych Greków (PP),
 ocenić rolę Peryklesa w rozkwicie kulturalnym
Aten (PP),
 wyjaśnić, jaka była geneza rozkwitu Aten w V
wieku p.n.e. (PP),
9
15. Podboje
Aleksandra
Wielkiego
1
Co pozostało?
Dziedzictwo
starożytnej
Grecji − lekcja
powtórzeniowa
2
III.
III.
 opisać sposób wychowania dzieci obowiązujący w
starożytnych Atenach (PP),
 ocenić wkład Greków w kształtowanie się kultury
europejskiej (PP).
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 daty: 338 p.n.e., 333
 pojęcia: kultura
 wyjaśnić przyczyny i skutki wojny peloponeskiej
p.n.e., 331 p.n.e. (P),
hellenistyczna
(PP),
431–404 p.n.e., 323 p.n.e. (hellenizm) (P), Likejon,  wskazać przyczyny, które umożliwiły Macedonii
(PP),
złoty środek (PP),
uzyskanie dominującej pozycji w Grecji (PP),
 postacie: Filipa II,
 cele polityki
 wskazać na mapie terytoria zajęte przez wojska
Aleksandra Wielkiego
prowadzonej przez Filipa Aleksandra Wielkiego (P),
(P), Archimedesa,
II i Aleksandra (PP).
 omówić dzieje imperium po śmierci Aleksandra
Euklidesa (PP),
(PP),
 miejsca najważniejszych
 przedstawić dokonania (P) i ocenić Aleksandra
bitew między wojskami
Wielkiego (PP),
Aleksandra a armią
 opisać wygląd starożytnej Aleksandrii (PP),
perską (P).
 wyjaśnić, jak powstała kultura hellenistyczna (P),
 określić czas trwania i cechy kultury
hellenistycznej (P).
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 najważniejsze postacie i
 na czym polegała
 przedstawić najważniejsze osiągnięcia kultury i
wydarzenia związane z
specyfika cywilizacji
nauki greckiej (P),
historią starożytnej
greckiej (P),
 określić wpływ kultury greckiej na współczesność
Grecji (P).
(PP),
 rolę Grecji w
kształtowaniu cywilizacji  wskazać ponadczasowe wartości filozofii greckiej
europejskiej (PP).
(PP),
 ocenić wkład Greków w kształtowanie się kultury
europejskiej (PP).
10
16. Rzym na
siedmiu
pagórkach
piętrzy się...
IV.
Część I.
Powstanie
Rzymu
Część II.
Rzym republiką
2
Uczeń zna:
 datę: 753 p.n.e. (P),
 postacie: Romulusa (P),
Eneasza, Remusa (PP).
Uczeń rozumie:
 pojęcia: republika,
patrycjusze, plebejusze
(plebs), zgromadzenie
ludowe, konsul, senat,
trybun ludowy, prawo
weta, dyktator (P),
Etruskowie, Lacjum,
nowa arystokracja,
zasada jednoroczności,
zasada kolegialności
(PP).
Uczeń potrafi:
 wskazać na mapie i opisać położenie geograficzne
Rzymu (P),
 opisać warunki naturalne panujące w Italii (P),
 opowiedzieć legendę o powstaniu Rzymu (PP),
 przedstawić naukowe informacje o początkach
Rzymu uzyskane w oparciu o prowadzone badania
archeologiczne (PP),
 podać przykład wpływu kultury greckiej na kulturę
rzymską (PP),
 przedstawić organizację społeczeństwa w
republice rzymskiej (P),
 przedstawić rozwój terytorialny republiki
rzymskiej (PP),
 umiejscowić w czasie i scharakteryzować system
sprawowania władzy w republice rzymskiej (P).
11
17. „Ty,
Rzymianinie,
masz rządzić
ludami”
IV.
2
Część I.
Kierunki i
zasięg
podbojów
rzymskich
Część II. „Ty,
Rzymianinie,
masz rządzić
ludami”
18. Jak Rzym
stał się
cesarstwem
IV.
2
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
 daty: 218–201 p.n.e., 216  pojęcia: prowincja,
p.n.e. (P), 264–241 p.n.e., legion, armia zawodowa,
149–146 p.n.e. (PP),
romanizacja,
proletariusze (P),
 postacie: Hannibala,
namiestnik (PP),
Gajusza Mariusza (P),
 miejsca najważniejszych  znaczenie armii dla
sprawnego
bitew między Rzymem a
funkcjonowania państwa
Kartaginą (P).
rzymskiego i
prowadzonej przez nie
polityki (PP).
Uczeń potrafi:
 wskazać na osi czasu daty najważniejszych
wydarzeń związanych z tworzeniem się Imperium
Rzymskiego (P),
 przedstawić przyczyny i wskazać skutki ekspansji
Rzymu (P),
 wskazać na mapie kierunki i zasięg podbojów
Rzymian do połowy II wieku p.n.e. (P),
 przedstawić organizację i sposób funkcjonowania
armii rzymskiej po reformie Mariusza (P),
 wskazać mocne i słabe strony reformy armii
przeprowadzonej przez Mariusza (PP),
 opisać wygląd i uzbrojenie rzymskiego legionisty
(PP),
 scharakteryzować organizację prowincji (PP),
 opisać postawy Rzymian wobec podbitej ludności
(PP).
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 daty: 44 p.n.e., 30 p.n.e.–  pojęcia: „pokój
 przedstawić przyczyny i przejawy kryzysu
14 (P), 49 p.n.e., 31 p.n.e. rzymski”, kalendarz
republiki rzymskiej (P),
(PP),
juliański, cesarstwo (P).  omówić dokonania Juliusza Cezara i ocenić jego
 postacie: Juliusza Cezara,  znaczenie sformułowania postępowanie wobec instytucji republikańskich
Oktawiana (P), Marka
„kości zostały rzucone”
(PP),
Antoniusza, Kleopatry
(PP).
 charakteryzować system sprawowania władzy w
(PP),
cesarstwie rzymskim (P),
 okoliczności dojścia
 porównać ustrój Rzymu republikańskiego z
Oktawiana do władzy
ustrojem Rzymu w czasach Oktawiana Augusta
(PP).
(PP),
 wskazać na mapie zmiany zasięgu terytorialnego
państwa rzymskiego między I wiekiem p.n.e. a II
wiekiem n.e. (P),
12
19. „Chleba i
igrzysk!”
2
Uczeń zna:
 datę: 73–71 p.n.e. (PP),
 postać: Spartakusa (P).
20. W
rzymskim
mieście
2
Uczeń zna:
 datę: 79 p.n.e. (PP),
 typowy jadłospis
mieszkańców
starożytnych Pompejów
(PP),
 okoliczności zagłady
Pompejów (P).
IV.
IV.
 ocenić Oktawiana Augusta (PP).
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 pojęcia: termy, cyrk,
 opisać warunki życia mieszkańców stolicy
akwedukt, igrzyska,
państwa rzymskiego (PP),
gladiator, amfiteatr,
 opowiedzieć, w jaki sposób mieszkańcy Rzymu
Koloseum, powstanie
spędzali wolny czas (P),
Spartakusa (P).
 określić położenie niewolników w starożytnym
Rzymie (P),
 scharakteryzować znaczenie niewolnictwa dla
państwa rzymskiego i dokonać oceny moralnej
systemu niewolniczego (PP),
 wyjaśnić, dlaczego doszło do powstania
Spartakusa (P),
 opisać sposób wychowania dzieci w rodzinie
rzymskiej i omówić panujące w niej zasady (PP),
 opisać wygląd Rzymu w okresie cesarstwa (PP),
 dokonać etycznej oceny rzymskich igrzysk (PP).
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 pojęcia: bazylika, forum,  na przykładzie badań archeologicznych
atrium, perystyl (P),
prowadzonych w Pompejach dostrzegać wpływ
odeon, palestra (PP),
archeologii na rozwój wiedzy historycznej (PP),
 rolę i znaczenie dróg w  opisać wygląd starożytnych Pompejów (PP),
państwie rzymskim (P).  opisać wygląd domu zamożnego Rzymianina (P),
 opowiedzieć, w jaki sposób budowano drogi w
starożytnym Rzymie (PP).
13
21. „Jeden duch
i jedno serce”
2
22. „Co jest
ocalone, jeśli
ginie Rzym?”
1
IV.
IV.
Uczeń zna:
 najważniejszych
rzymskich bogów (P),
 daty: 313, 380 (P), 64
(PP),
 postacie: Jezusa
Chrystusa, św. Pawła
(P), Poncjusza Piłata,
Konstantyna Wielkiego,
Teodozjusza Wielkiego
(PP),
 symbole chrześcijaństwa
(P).
Uczeń zna:
 daty: 395, 476 (P), 410,
451, 455 (PP),
 postacie: Alaryka,
Romulusa Augustulusa,
Odoakra, Attyli (PP),
 nazwy głównych plemion
wkraczających w granice
państwa rzymskiego (P).
Uczeń rozumie:
 pojęcia: tolerancja
religijna, apostoł,
Ewangelia, Dzieje
Apostolskie, Mesjasz,
Kościół, chrześcijaństwo,
religia państwowa (P),
sobór (PP),
 znaczenie edyktów z 313
i 380 roku dla rozwoju i
umacniania pozycji
chrześcijaństwa w
państwie rzymskim (PP).
Uczeń rozumie:
 pojęcia: wędrówka
ludów, wandalizm (P),
kolon (PP),
 wpływ wędrówki ludów
na sytuację w państwie
rzymskim w IV i V w.
(PP).
Uczeń potrafi:
 scharakteryzować wierzenia starożytnych Rzymian
(PP),
 umiejscowić w czasie i przestrzeni narodziny i
rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa (P),
 opowiedzieć o życiu i działalności Jezusa (PP),
 wyjaśnić, jakie czynniki zadecydowały o szybkim
wzroście liczby wyznawców chrześcijaństwa (P),
 wskazać przyczyny i przykłady prześladowania
chrześcijan (P),
 określić rolę chrześcijaństwa w starożytności (PP).
Uczeń potrafi:
 wymienić przejawy kryzysu cesarstwa rzymskiego
w III wieku (P),
 wyjaśnić przyczynę podziału cesarstwa
rzymskiego (P),
 opisać okoliczności, w których doszło do najazdu
plemion germańskich na ziemie cesarstwa w IV–V
wieku (PP),
 opisać obyczaje i wygląd Hunów (PP),
 ocenić skutki najazdu barbarzyńców na Rzym
(PP),
 wskazać na mapie granicę podziału cesarstwa
ustaloną w 395 roku (P),
 lokalizować na osi czasu daty: 395, 476 (P),
 opisać okoliczności, w których doszło do upadku
zachodniego cesarstwa rzymskiego (PP),
 wyjaśnić umowność przyjęcia 476 roku za datę
końca starożytności i początku średniowiecza (P),
14
„Nie wszystek
umrę” − lekcja
powtórzeniowa
2
Uczeń zna:
 najważniejsze postacie i
wydarzenia związane z
historią starożytnego
Rzymu (P).
23. Cesarstwo
bizantyjskie
2
Uczeń zna:
 daty: 1054, 1453 (P),
527–565 (PP),
 postać: Justyniana I
Wielkiego (P),
 podstawowe różnice
między Kościołem
katolickim a Kościołem
prawosławnym (P).
IV.
V.
 określić wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny
upadku Imperium Rzymskiego (P).
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 czynniki, które miały
 przedstawić osiągnięcia kulturalne i cywilizacyjne
wpływ na ewolucję
Rzymian (P),
ustroju politycznego
 ocenić trwałość osiągnięć cywilizacyjnych Rzymu
państwa rzymskiego
oraz dostrzec ich obecność we współczesnym
(PP),
świecie (PP),
 rolę jednostki w procesie  wyjaśnić, że kultura rzymska oraz religia
historycznym (PP).
chrześcijańska stanowią filary kultury europejskiej
(P),
 dostrzec ciągłość rozwoju cywilizacyjnego i
korzystanie z dorobku innych kultur przez kolejne
pokolenia (PP),
 zauważyć związki między życiem politycznym a
przemianami cywilizacyjnymi (PP).
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 pojęcia: Kodeks
 lokalizować w czasie i przestrzeni cesarstwo
Justyniana, wielka
bizantyjskie (P),
schizma wschodnia,
 wyjaśnić, dlaczego Bizancjum uważa się za
Kościół katolicki,
kontynuację państwa rzymskiego (PP),
Kościół prawosławny
 przedstawić okoliczności powstania
(P), cezaropapizm,
Konstantynopola i opisać wygląd miasta (PP),
herezja, teologia,
 przedstawić osiągnięcia Justyniana Wielkiego (P),
ekskomunika, synod,
 ocenić Justyniana Wielkiego (PP),
dogmat (PP),
 wyjaśnić przyczyny strat terytorialnych cesarstwa
 z czego wynikało
bizantyjskiego (PP),
dążenie cesarzy do
 wyjaśnić przyczyny i skutki podziału
podporządkowania sobie chrześcijaństwa na odrębne wyznania (P),
Kościoła (PP).
 scharakteryzować dorobek kulturowy Bizancjum
(P),
15
24. Pod
chorągwią
Proroka
2
Część I. „Jesteś
prorokiem
Allaha”
V.
Część II. Pod
chorągwią
Proroka
25. Państwo
Karola
Wielkiego
V.
Część I. Chrzest
króla Franków
Część II.
Państwo Karola
Wielkiego
2
 opisać okoliczności, w których doszło do upadku
cesarstwa bizantyjskiego (PP).
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 datę: 622 (P),
 pojęcia: Allah, islam,
 sytuować na mapie pierwotne siedziby Arabów i
Koran,
muzułmanin,
terytoria opanowane przez nich do IX wieku (P),
 postać: Mahometa (P),
meczet (P), hidżra,
 wskazać na mapie główne ośrodki polityczne i
 podstawowe zasady
fatalizm,
święta
wojna
religijne Arabów (P),
islamu i obowiązki
(dżihad), kalif, państwo  wyjaśnić, jak doszło do powstania islamu (PP),
muzułmanina (P).
teokratyczne (PP),
 dostrzec związki między islamem a judaizmem i
 wpływ religii na
chrześcijaństwem (P),
politykę, kulturę i
 scharakteryzować zasady społeczne obowiązujące
społeczeństwo Arabów
wyznawców islamu (PP),
(PP).
 opisać sposób wychowania dzieci w rodzinie
arabskiej i omówić panujące w niej zasady (PP),
 wyjaśnić, co zadecydowało o sukcesach podbojów
dokonywanych przez Arabów w VII–IX w. (PP),
 dostrzec wpływ kultury islamskiej na
średniowieczną Europę (PP),
 podać przykłady osiągnięć cywilizacji arabskiej
(P).
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 daty: 756, 800, 843 (P),  pojęcia: Frankowie,
 opisać okoliczności, w których Frankowie przyjęli
732 (PP),
Karolingowie, hrabstwo,
chrzest (PP),
marchia, „renesans
 postacie: Pepina
 określić rolę chrześcijaństwa w umacnianiu
karoliński” (P),
Krótkiego, Karola
państwa Franków (PP),
Merowingowie,
Wielkiego (P),
 na przykładzie Franków wyjaśnić proces
Chlodwiga, Karola Młota Normanowie (PP),
kształtowania się państw średniowiecznej Europy
(PP),
 rolę Karola Wielkiego w
na gruzach cesarstwa zachodniorzymskiego (PP),
kształtowaniu
 postanowienia traktatu z
 opisać okoliczności powstania Państwa
politycznych i
Verdun (P).
Kościelnego (P),
kulturowych podstaw
 wyjaśnić rolę Chlodwiga, Karola Młota, Pepina
16
nowożytnej Europy (PP).
26. Między
Renem a Łabą
2
27. Feudalna
Europa
1
V.
V.
Krótkiego oraz Karola Wielkiego w historii (PP),
 sytuować na mapie zasięg terytorialny monarchii
Karola Wielkiego (P),
 omówić organizację państwa Karola Wielkiego
(P),
 scharakteryzować przemiany kulturowe, jakie
dokonały się w państwie Franków pod wpływem
„renesansu karolińskiego” (PP),
 sytuować na mapie państwa powstałe w wyniku
postanowień traktatu z 843 roku (P),
 wyjaśnić przyczyny i znaczenie odnowienia
cesarstwa na Zachodzie (PP),
 wyjaśnić przyczyny i okoliczności rozpadu
państwa Karola Wielkiego (P).
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 datę: 962 (P),
 pojęcia: Rzesza
 omówić sytuację we wschodniej części państwa
 postacie: Ottona I, Ottona Niemiecka (P), elektorzy Karolingów między IX a X wiekiem (PP),
(PP),
III (P), Henryka I (PP).
 omówić politykę władców niemieckich w
stosunku do wschodnich sąsiadów (PP),
 na czym polegała idea
cesarstwa rzymskiego
 przedstawić osiągnięcia Ottona I w dziedzinie
według Ottona III (P).
polityki wewnętrznej i zewnętrznej (P),
 wyjaśnić rolę Ottona III w dążeniu do budowy
zjednoczonej Europy (P),
 wskazać na mapie obszar Rzeszy Niemieckiej na
przełomie X i XI wieku (P).
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 ramy czasowe
 pojęcia: rycerstwo,
 omówić okoliczności powstania (PP) i
feudalizmu (P),
feudalizm, senior, wasal, podstawowe zadania rycerstwa (P),
lenno, hołd lenny,
 podstawowe zasady
 określić charakterystyczne cechy feudalizmu jako
inwestytura (P), drabina
obowiązujące w systemie
systemu społeczno-ekonomicznego
feudalna,
komendacja,
feudalnym (P).
średniowiecznej Europy (P),
17
 opisać, jak przebiegała uroczystość nadania lenna
(P),
 wyjaśnić proces wyodrębniania się dwóch
podstawowych grup społecznych − feudałów i
poddanych (PP),
 przedstawić zależności społeczne oparte na prawie
lennym (PP).
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 pojęcia: stan,
 opisać wygląd i funkcje średniowiecznego zamku
pańszczyzna, czynsz
oraz wygląd średniowiecznej wsi i miasta (P),
pieniężny, trójpolówka,  opisać życie codzienne mieszkańców
rada miejska, patrycjat,
średniowiecznego zamku, wsi i miasta (PP),
pospólstwo, plebs, cech  wymienić wynalazki, które znalazły zastosowanie
(P), gildia (PP).
w średniowiecznej wsi (P) i określić ich wpływ na
rozwój rolnictwa (PP),
 omówić proces kształtowania się stanów (PP),
 wskazać różnice w położeniu poszczególnych
stanów (P),
 omówić proces powstawania miast (PP),
 charakteryzować funkcje gospodarcze i kulturowe
średniowiecznych miast (P),
 przedstawić proces uzyskiwania tytułów
mistrzowskich przez rzemieślników miejskich
(PP).
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 pojęcia: średniowieczny  opisać wygląd średniowiecznego klasztoru (P),
uniwersalizm (P), asceza,  przedstawić sytuację w Kościele w X–XI wieku
reguła, symonia,
(P) i sposoby jej przezwyciężenia (PP),
konklawe, kardynał,
 ukazać rolę Kościoła w kształtowaniu
heretyk, inkwizycja (PP), średniowiecznego poglądu na świat (P),
 jak papiestwo i
 wyjaśnić istotę średniowiecznego uniwersalizmu
„rozejm boży” (PP),
 wpływ feudalizmu na
sytuację polityczną,
gospodarczą i społeczną
średniowiecznej Europy
(PP).
28. „Ty broń,
ty pracuj”
2
Uczeń zna:
 grupy społeczne
wchodzące w skład
społeczeństwa
średniowiecznej Europy
(P),
 cechy idealnego rycerza
średniowiecznego (PP).
29. „Módl się i
pracuj”
2
Uczeń zna:
 daty: 1077, 1122 (P),
529, 1075 (PP),
 postacie: Grzegorza VII,
Henryka IV (P), św.
Benedykta, św.
Franciszka z Asyżu, św.
V.
V.
Część I.
„Lenistwo
wrogiem duszy”
Część II.
18
Feudalny
Kościół
30. „Bóg tak
chce!”
1
31.
Średniowieczni
Europejczycy
2
V.
V.
Dominika (PP),
 nazwy najważniejszych
średniowiecznych
zakonów (P),
 treść notatki papieskiej
Dictatus papae i
postanowienia ugody w
Wormacji (PP).
Uczeń zna:
 daty: 1095, 1096–1099,
1204, 1291 (P), 1100
(PP),
 postać: Urbana II (PP),
 nazwy najważniejszych
zakonów rycerskich (P).
Uczeń zna:
 przykłady osiągnięć
kulturalnych i
architektonicznych
średniowiecznej Europy
(P).
cesarstwo rozumiały ideę (P),
średniowiecznego
 przedstawić przyczyny powołania nowych
uniwersalizmu (PP).
zakonów i przedstawić główne założenia ich
działalności (PP),
 wskazać przyczyny walki między cesarstwem a
papiestwem o prymat w Europie (P),
 przedstawić przyczyny i przebieg sporu między
Henrykiem IV i Grzegorzem VII (PP).
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 pojęcia: wyprawa
 wyjaśnić polityczne, religijne i społecznokrzyżowa (krucjata),
gospodarcze przyczyny wypraw krzyżowych (P),
wyprawa ludowa, zakon  omówić przebieg pierwszej i czwartej krucjaty
rycerski (P), rekonkwista (PP),
(PP).
 przedstawić okoliczności powstania, organizację i
zadania zakonów rycerskich (P),
 omówić skutki wypraw krzyżowych (PP),
 sytuować na mapie państwa utworzone przez
krzyżowców (PP),
 omówić przebieg krucjat przeciw Słowianom
połabskim (PP).
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 pojęcie: czarna śmierć
 wyjaśnić, na czym polegał średniowieczny pogląd
(P),
na świat i człowieka (P),
 wpływ epidemii dżumy  wskazać i scharakteryzować wzorce osobowe
na sytuację społeczną i
średniowiecza (P),
gospodarczą
 dostrzegać wpływ religii chrześcijańskiej na życie
średniowiecznej Europy
ludzi średniowiecza (P),
(PP).
 ocenić rolę uniwersytetów w rozwoju kultury (PP),
 wyjaśnić przyczyny powstania uniwersytetów (P),
 lokalizować na mapie miasta, w których powstały
pierwsze uniwersytety (PP),
19
Dziedzictwo
średniowiecza –
lekcja
powtórzeniowa
V.
1
Uczeń zna:
 najważniejsze postacie i
wydarzenia związane z
historią średniowiecznej
Europy (P).
 rozróżnić style romański i gotycki oraz omówić ich
cechy charakterystyczne (P),
 przedstawić miejsce kobiety w średniowiecznej
Europie (PP),
 opisać przebieg i zasięg epidemii dżumy w
Europie (PP).
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 zasady polityczne i
 wskazać te dziedziny życia, w których przetrwały
społeczne, na których
ślady kultury średniowiecznej (PP),
opierał się porządek w
 wyjaśnić, na czym polegała jedność
średniowiecznej Europie średniowiecznej Europy (P),
(PP).
 wyjaśnić kulturotwórczą rolę Kościoła (P),
 omówić osiągnięcia kulturalne średniowiecznej
Europy (P),
 scharakteryzować relacje między cesarstwem a
papiestwem w okresie średniowiecza (PP),
 ocenić dokonania średniowiecznych
Europejczyków (PP).
20