dział

Rozkład materiału nauczania i plan wynikowy
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, opublikowana w Dzienniku Ustaw z 15 stycznia 2009
roku, wprowadziła nowy system nauczania i wychowania. Zostały w niej określone cele kształcenia sformułowane w języku wymagań ogólnych
oraz treści kształcenia i oczekiwane umiejętności uczniów wyrażone w języku wymagań szczegółowych.
Ponieważ wymagania ogólne (ujęte w trzech obszarach: I. Chronologia historyczna; II. Analiza i interpretacja historyczna; III. Tworzenie narracji
historycznej) odnoszą się do umiejętności nabywanych w toku całego kształcenia historycznego, plan wynikowy uwzględnia tylko wymagania
szczegółowe, dotyczące poszczególnych jednostek lekcyjnych. Kursywą oznaczono wymagania wynikające z Podstawy programowej, które
nauczyciel jest zobowiązany zrealizować. Cele i materiał poszczególnych tematów zostały sformułowane w ujęciu operacyjnym i zakwalifikowane
na poziomy wymagań: podstawowy (P) i ponadpodstawowy (PP).
Przedstawiony plan wynikowy jest jedynie propozycją rozwiązań metodycznych, z której nauczyciel może skorzystać, dostosowując ją do
kryteriów oceniania sporządzonych na potrzeby jego uczniów.
1
TEMAT
LICZBA
GODZIN
DZIAŁ
ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA I PLAN WYNIKOWY
DLA KLASY PIERWSZEJ GIMNAZJUM
ZAPAMIĘTYWANIE
UMIEJĘTNOŚCI
ROZUMIENIE
Czego będziemy się
uczyć w pierwszej
klasie gimnazjum?
1
1. Odszyfrować
przeszłość
2
Uczeń zna:
 postacie: Homera (P),
Heinricha Schliemanna
(PP),
 rodzaje źródeł
historycznych (P),
 wydarzenia, które
zapoczątkowały
kalendarz grecki, rzymski
i chrześcijański (P).
Uczeń rozumie:
 pojęcia: źródło historyczne,
źródło pisane, źródło ustne,
źródło materialne, chronologia,
nasza era, przed naszą erą,
wiek (P), hipoteza naukowa,
prawda historyczna (PP),
 znaczenie źródeł w odtwarzaniu
dziejów (PP),
 z czego wynika konieczność
ostrożnego traktowania źródeł
historycznych (PP).
Uczeń potrafi:
 rozpoznać rodzaje źródeł historycznych (P),
 dokonać najprostszego podziału źródeł (P),
 ocenić znaczenie źródeł w odtwarzaniu dziejów (PP),
 ocenić rolę archeologii w odtwarzaniu procesu dziejowego
(PP),
 podać różne sposoby mierzenia czasu (PP),
 prawidłowo określić wiek wydarzenia (P),
 obliczyć, ile lat upłynęło między jednym a drugim
wydarzeniem (P),
 umieszczać wydarzenia na osi czasu (P),
 opisać okoliczności odkrycia Troi (PP).
2
Uczeń zna:
 ramy chronologiczne
epoki paleolitu (P),
 cechy, które odróżniają
człowieka od małp
człekokształtnych (P).
Uczeń rozumie:
 pojęcia: prehistoria, paleolit
(starsza epoka kamienna),
człowiek rozumny współczesny
(P), lądolód, gromada (PP),
 znaczenie uzyskania
umiejętności rozpalania ognia
dla rozwoju cywilizacyjnego
człowieka pierwotnego (PP),
 związek między wynalezieniem
pisma a początkiem historii
człowieka (PP).
Uczeń potrafi:
 scharakteryzować epokę paleolitu (P),
 wskazać na mapie kontynent uznawany za kolebkę
ludzkości (P),
 dokonać periodyzacji historii (P),
 opowiedzieć o życiu ludzi epoki paleolitu (PP),
 scharakteryzować system wierzeń ludzi paleolitu (PP),
 wyjaśnić zależności pomiędzy środowiskiem
geograficznym a warunkami życia człowieka (PP),
 opisać okoliczności odkrycia jaskini w Lascaux (PP).
I
Część II. Czas
i chronologia −
różne style datacji
2. Pierwsi ludzie
Część I. Zanim
pojawił się człowiek
Część II. Ludzie
epoki paleolitu
Zapoznanie uczniów z tematyką zajęć i przedmiotowym systemem oceniania.
Omówienie zasad kontroli i oceny osiągnięć ucznia.
Część I. Co to jest
źródło historyczne,
rodzaje źródeł
I
CELE KSZTAŁCENIA W UJĘCIU OPERACYJNYM
2
3. O pierwszych
rolnikach
2
Uczeń zna:
 ramy chronologiczne
epoki neolitu (P),
 podstawowe zajęcia
ludności epoki neolitu
(P).
Uczeń rozumie:
 pojęcia: neolit (młodsza epoka
kamienna), rewolucja
neolityczna (P).
Uczeń potrafi:
 wskazać na mapie obszar Bliskiego Wschodu (P),
 wyjaśnić, dlaczego zmiany w sposobie życia ludzi neolitu
nazwano rewolucją (P),
 przedstawić czynniki, które miały wpływ na zmianę trybu
życia ludzi epoki neolitu (P),
 porównać koczowniczy tryb życia z osiadłym (P),
 opisać skutki przyjęcia przez człowieka osiadłego trybu
życia (P),
 opowiedzieć o życiu ludzi epoki neolitu (PP),
 opisać sposób wytwarzania kamiennych narzędzi
i wyrobów z gliny w epoce neolitu (PP),
 ocenić wpływ postępu technicznego na polepszenie
warunków życia człowieka (PP).
4. O Żyznym
Półksiężycu
2
Uczeń zna:
 postać: Hammurabiego
(P),
 wybrane przepisy
zawarte w Kodeksie
Hammurabiego (P),
 kształt pisma klinowego
(PP).
Uczeń rozumie:
 pojęcia: cywilizacja, Żyzny
Półksiężyc, Mezopotamia
(Międzyrzecze), Sumerowie,
system irygacyjny, politeizm
(wielobóstwo), handel
wymienny, miasto-państwo,
pismo klinowe (P), zikkurat,
brąz, podział pracy, kodeks
(PP).
Uczeń potrafi:
 lokalizować na mapie Żyzny Półksiężyc, Mezopotamię,
Babilonię, Eufrat i Tygrys (P),
 omówić warunki naturalne panujące na terenie
Mezopotamii (P),
 określić, kiedy na terenie Mezopotamii pojawiła się
cywilizacja Sumerów (PP),
 przedstawić osiągnięcia cywilizacji sumeryjskiej
i babilońskiej (P),
 opisać wygląd sumeryjskiego miasta-państwa (PP),
 opisać wpływ środowiska naturalnego na życie ludzi
cywilizacji nadrzecznych (PP),
 dostrzec przejawy świadomej ingerencji człowieka
w środowisko naturalne (PP),
 wyjaśnić znaczenie pisma i prawa w procesie
powstawania państwa (P),
 wskazać różnice między starożytnymi a współczesnymi
przepisami prawa (PP).
I
II
3
5. W państwie
faraona
2
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
 grupy społeczne
 pojęcia: państwo, faraon,
wchodzące w skład
monarchia despotyczna,
społeczeństwa egipskiego hieroglify, papirus (P), pismo
(P),
„ludowe”, geometria (PP),
 najważniejsze osiągnięcia  na czym polegała trudność
cywilizacji egipskiej (P).
w posługiwaniu się pismem
obrazkowym (PP).
6. Przed sądem
Ozyrysa
2
Uczeń zna:
 postacie: Cheopsa,
Tutanchamona (PP),
 głównych bogów,
w których wierzyli
Egipcjanie (P).
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 pojęcia: mumia, balsamowanie,  przedstawić wyobrażenia Egipcjan o życiu pozagrobowym
piramida (P), sarkofag, Księgi
(P),
Umarłych (PP).
 omówić przebieg procesu mumifikacji (P),
 przedstawić najpopularniejszą teorię na temat sposobu,
w jaki budowano piramidy (PP),
 scharakteryzować wierzenia religijne starożytnych
Egipcjan (PP),
 omówić poszczególne etapy sądu Ozyrysa nad duszą
zmarłego Egipcjanina (PP),
 opisać okoliczności odkrycia grobowca Tutanchamona
(PP).
7. Ziemia Obiecana
2
Uczeń zna:
 daty związane z historią
Izraelitów (P),
 postacie: Abrahama,
Mojżesza, Dawida,
Salomona (P).
Uczeń rozumie:
 pojęcia: Biblia, Stary i Nowy
Testament, Ziemia Obiecana,
monoteizm, judaizm, naród
wybrany, Jahwe, Arka
Przymierza, menora, dekalog
(P), świątynia jerozolimska,
Część I. Jak powstał
Egipt
Część II. Pod
II władzą faraona
II
Część I. Początki
II narodu
żydowskiego
Część II. Królestwo
Uczeń potrafi:
 lokalizować w czasie i przestrzeni cywilizację egipską (P),
 omówić warunki naturalne panujące na terenie Egiptu (P),
 wskazać zależności między położeniem geograficznym
a powstaniem państwa i cywilizacji egipskiej (PP),
 opisać wpływ środowiska naturalnego na życie i zajęcia
starożytnych Egipcjan (P),
 scharakteryzować poszczególne grupy społeczeństwa
egipskiego i ich rolę w państwie (PP),
 opisać życie codzienne mieszkańców Egiptu (PP),
 określić zakres władzy faraona (P),
 opisać organizację państwa egipskiego (PP),
 omówić funkcjonowanie szkolnictwa w starożytnym
Egipcie (PP),
 rozpoznać różne typy pisma egipskiego (PP).
Uczeń potrafi:
 ocenić rolę Abrahama i Mojżesza w historii narodu
żydowskiego (PP),
 wskazać na mapie szlak wędrówki narodu wybranego
(PP),
 charakteryzować podstawowe symbole i główne zasady
judaizmu (P),
4
Izraela
Tora, „niewola babilońska”
(PP),
 z czego wynika ostrożność,
z jaką historycy podchodzą do
Biblii jako źródła
historycznego (PP).
 wyjaśnić różnicę między politeizmem a monoteizmem,
odwołując się do przykładów (P),
 wymienić dwie religie monoteistyczne wywodzące się ze
starożytnego judaizmu (P),
 ocenić znaczenie Biblii w dziejach ludzkości (P),
 wskazać na mapie starożytny Izrael, Palestynę, Jerozolimę
(P),
 opowiedzieć, jak powstało państwo żydowskie – Izrael
(PP),
 zaznaczyć na osi czasu najważniejsze wydarzenia
z dziejów państwa żydowskiego (P).
Uczeń rozumie:
 związek między zmianami
klimatycznymi na Ziemi
a rozwojem człowieka
i powstaniem pierwszych
cywilizacji i państw (P).
Uczeń potrafi:
 lokalizować w czasie i przestrzeni cywilizacje Bliskiego
Wschodu (P) oraz scharakteryzować, porównać i ocenić
ich dorobek (PP),
 przedstawić warunki życia oraz wymienić umiejętności
zdobyte przez ludzi paleolitu i neolitu (P),
 omówić warunki naturalne panujące na obszarze
pierwszych państw (P),
 omówić wierzenia człowieka pierwotnego i ludów
starożytnych (PP).
Początki człowieka
i pierwsze
cywilizacje − lekcja
powtórzeniowa
2
Uczeń zna:
 przełomowe wydarzenia
związane z dziejami
człowieka pierwotnego
i pierwszymi
cywilizacjami
starożytnymi (P).
8. Wśród skał
i oliwnych gajów
2
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
 ramy chronologiczne
 pojęcia: Hellada, Hellen, polis,
kultury mykeńskiej (PP)
kolonie, wielka kolonizacja (P),
i wielkiej kolonizacji (P),
kultura mykeńska (PP),
 typowy jadłospis
 na czym polegały trudności
mieszkańców starożytnej
związane z podróżami
Grecji (PP).
morskimi w okresie
starożytnym (PP).
II
Część I. Wśród skał
i oliwnych gajów
III Część II. Wielka
kolonizacja grecka
Uczeń potrafi:
 wskazać na mapie i określić położenie geograficzne Grecji
(P),
 omówić warunki naturalne panujące na terenie Grecji (P),
 opowiedzieć o zajęciach Greków (PP),
 wyjaśnić wpływ środowiska geograficznego na
gospodarkę i rozwój polityczny starożytnej Grecji (P),
 opowiedzieć, jak doszło do powstania kultury mykeńskiej
(PP),
 wskazać przyczyny i zasięg wielkiej kolonizacji greckiej
(P),
 opisać wygląd greckich statków handlowych (PP),
 wymienić czynniki integrujące starożytnych Greków (P).
5
9. Wśród bogów
i herosów
2
Uczeń zna:
 głównych bogów
greckiego panteonu
i dziedziny życia,
którymi się opiekowali
(P),
 bohaterów
najważniejszych mitów
greckich (P).
Uczeń rozumie:
 pojęcia: heros, mit, Olimp (P),
Chaos, Pytia, Hades, Pola
Elizejskie, Tartar (PP).
Uczeń potrafi:
 wskazać na mapie Olimp i Delfy (P),
 opowiedzieć, w jaki sposób Grecy wyobrażali sobie
bogów i oddawali im cześć (P),
 opowiedzieć kilka mitów (P) i dokonać ich dydaktycznej
interpretacji (PP),
 przedstawić poglądy Greków na temat życia
pozagrobowego (PP),
 wyjaśnić, jaką rolę w życiu Greków odgrywały wyrocznie
(PP),
 ocenić rolę religii w tworzeniu się i umacnianiu wspólnoty
Hellenów (PP),
 wyszukać w mitach wartości uniwersalne (PP),
 wymienić czynniki jednoczące Greków (P).
10. Na olimpijskim
stadionie
2
Uczeń zna:
 daty: 776 p.n.e. (P), 393,
1896 (PP),
 dyscypliny wchodzące
w skład pięcioboju (P),
 pozostałe konkurencje
starożytnych igrzysk
olimpijskich (PP).
Uczeń rozumie:
 pojęcia: olimpiada, igrzyska,
„pokój boży” (P).
Uczeń potrafi:
 wyjaśnić różnicę między igrzyskami a olimpiadą (P),
 lokalizować na mapie Olimpię (P),
 opisać wygląd Olimpii (PP),
 omówić reguły rządzące starożytnymi igrzyskami (PP),
 opowiedzieć o przebiegu igrzysk olimpijskich (P),
 scharakteryzować igrzyska olimpijskie jako czynnik
integrujący antycznych Greków (P),
 przedstawić różnice między organizacją starożytnych
i współczesnych igrzysk olimpijskich (P),
 dostrzec we współczesnych igrzyskach olimpijskich
bezpośrednie nawiązanie do tradycji greckiej (PP).
11. W państwie
wojowników
2
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
 podstawowe zasady
 pojęcia: spartiaci, periojkowie,
rządzące społeczeństwem heloci, falanga, hoplita (P),
Sparty (P).
geruzja, Lacedemon (PP),
 cele, którym służyło
wychowanie spartańskie (P),
 na czym polegały relacje
między obywatelem
III
III
III
Uczeń potrafi:
 wskazać na mapie Peloponez i Spartę (P),
 umiejscowić w czasie istnienie państwa spartańskiego (P),
 przedstawić strukturę społeczeństwa Sparty (P),
 przedstawić etapy wychowania spartańskiego (PP),
 ocenić zasady obyczajowe obowiązujące w Sparcie
i wskazać w nich wartości aprobowane przez siebie (PP),
6
a państwem spartańskim (PP).
2
Uczeń zna:
 postacie: Solona,
Klejstenesa, Peryklesa
(P).
13. Wojny perskie
2
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
 daty: 490 p.n.e.,
 pojęcia: „nieśmiertelni”, triera
480 p.n.e., 479 p.n.e. (P),
(PP),
499 p.n.e., 449 p.n.e.
 postawy sławnych dowódców
(PP),
greckich z V wieku p.n.e. (PP).
 postacie: Miltiadesa,
Leonidasa, Temistoklesa
(P), Dariusza I,
Kserksesa (PP).
Uczeń potrafi:
 wskazać na mapie państwo perskie i Helladę (P),
 omówić organizację państwa perskiego (PP),
 przedstawić przyczyny, przebieg i skutki wojen
grecko-perskich (P),
 wskazać na mapie miejsca najważniejszych bitew Greków
z Persami (P),
 wyjaśnić symboliczny sens nazwy: Termopile (P),
 wyjaśnić sens słów: „Przechodniu, powiedz Sparcie, że tu
leżymy, wierni jej prawom” (PP),
 dostrzec, że konfrontacja Greków z Persami
zapoczątkowała kształtowanie się tożsamości europejskiej
(PP),
 wyjaśnić, co zadecydowało o zwycięstwie Greków
w wojnach z Persami (P),
 ocenić postawę Greków podczas wojen z Persami (PP).
14. Grecki cud
2
Uczeń zna:
 sławnych filozofów
greckich: Sokratesa,
Uczeń potrafi:
 omówić przyczyny powstania i funkcjonowanie Związku
Morskiego (PP),
12. Ojczyzna
demokracji
III
Część I. Ojczyzna
demokracji
Część II.
Demokracja ateńska
III
III
Uczeń rozumie:
 pojęcia: demokracja,
ostracyzm, arystokracja,
areopag, Zgromadzenie
Ludowe, Rada Pięciuset, sąd
przysięgłych (P), tyran (PP),
 na czym polegają różnice
między demokracją ateńską
a współczesną (np. w Polsce)
(PP).
 opisać, jak doszło do upadku państwa spartańskiego (PP),
 omówić ustrój Sparty i dokonać jego oceny (PP),
 wyjaśnić znaczenie zwrotów: mówić lakonicznie, wrócić
z tarczą lub na tarczy (P).
Uczeń rozumie:
 pojęcia: Związek Morski,
Akropol, Partenon, filozofia,
Uczeń potrafi:
 przedstawić proces kształtowania się demokracji ateńskiej
(PP),
 przedstawić ustrój Aten (P),
 umiejscowić w czasie demokrację ateńską i porównać
system sprawowania władzy w Sparcie i Atenach (P),
 omówić sytuację niewolników w państwie ateńskim (PP),
 ocenić zasady demokracji ateńskiej (PP).
7
Platona, Arystotelesa (P),
 twórców teatru i rzeźby
greckiej: Ajschylosa,
Sofoklesa, Fidiasza (P).
15. Podboje
Aleksandra
Wielkiego
 opisać wygląd starożytnych Aten i Akropolu (PP),
 wytłumaczyć, jak powstała filozofia (PP),
 opowiedzieć, jak powstał teatr grecki i jakie obowiązywały
w nim zasady (P),
 opisać wygląd starożytnego teatru greckiego (P),
 scharakteryzować teatr jako czynnik integrujący
starożytnych Greków (PP),
 ocenić rolę Peryklesa w rozkwicie kulturalnym Aten (PP),
 wyjaśnić, jaka była geneza rozkwitu Aten w V wieku
p.n.e. (PP),
 opisać sposób wychowania dzieci obowiązujący
w starożytnych Atenach (PP),
 ocenić wkład Greków w kształtowanie się kultury
europejskiej (PP).
1
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
 daty: 338 p.n.e.,
 pojęcia: kultura hellenistyczna
333 p.n.e., 331 p.n.e. (P),
(hellenizm) (P), Likejon, złoty
431–404 p.n.e., 323 p.n.e. środek (PP),
(PP),
 cele polityki prowadzonej
przez Filipa II i Aleksandra
 postacie: Filipa II,
Aleksandra Wielkiego
(PP).
(P), Archimedesa,
Euklidesa (PP),
 miejsca najważniejszych
bitew między wojskami
Aleksandra a armią
perską (P).
Uczeń potrafi:
 wyjaśnić przyczyny i skutki wojny peloponeskiej (PP),
 wskazać przyczyny, które umożliwiły Macedonii
uzyskanie dominującej pozycji w Grecji (PP),
 wskazać na mapie terytoria zajęte przez wojska
Aleksandra Wielkiego (P),
 omówić dzieje imperium po śmierci Aleksandra (PP),
 przedstawić dokonania (P) i ocenić Aleksandra Wielkiego
(PP),
 opisać wygląd starożytnej Aleksandrii (PP),
 wyjaśnić, jak powstała kultura hellenistyczna (P),
 określić czas trwania i cechy kultury hellenistycznej (P).
2
Uczeń zna:
 najważniejsze postacie
i wydarzenia związane
z historią starożytnej
Grecji (P).
Uczeń potrafi:
 przedstawić najważniejsze osiągnięcia kultury i nauki
greckiej (P),
 określić wpływ kultury greckiej na współczesność (PP),
 wskazać ponadczasowe wartości filozofii greckiej (PP),
 ocenić wkład Greków w kształtowanie się kultury
europejskiej (PP).
III
Co pozostało?
Dziedzictwo
starożytnej Grecji −
III lekcja
powtórzeniowa
tragedia (P), idealizm,
Akademia, epoka klasyczna
(PP).
Uczeń rozumie:
 na czym polegała specyfika
cywilizacji greckiej (P),
 rolę Grecji w kształtowaniu
cywilizacji europejskiej (PP).
8
16. Rzym na
siedmiu pagórkach
piętrzy się...
2
Uczeń zna:
 datę: 753 p.n.e. (P),
 postacie: Romulusa (P),
Eneasza, Remusa (PP).
Uczeń rozumie:
 pojęcia: republika, patrycjusze,
plebejusze (plebs),
zgromadzenie ludowe, konsul,
senat, trybun ludowy, prawo
weta, dyktator (P), Etruskowie,
Lacjum, nowa arystokracja,
zasada jednoroczności, zasada
kolegialności (PP).
Uczeń potrafi:
 wskazać na mapie i opisać położenie geograficzne Rzymu
(P),
 opisać warunki naturalne panujące w Italii (P),
 opowiedzieć legendę o powstaniu Rzymu (PP),
 przedstawić naukowe informacje o początkach Rzymu
uzyskane w oparciu o prowadzone badania archeologiczne
(PP),
 podać przykład wpływu kultury greckiej na kulturę
rzymską (PP),
 przedstawić organizację społeczeństwa w republice
rzymskiej (P),
 przedstawić rozwój terytorialny republiki rzymskiej (PP),
 umiejscowić w czasie i scharakteryzować system
sprawowania władzy w republice rzymskiej (P).
2
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
 daty: 218–201 p.n.e.,
 pojęcia: prowincja, legion,
216 p.n.e. (P), 264–
armia zawodowa, romanizacja,
241 p.n.e., 149–146 p.n.e. proletariusze (P), namiestnik
(PP),
(PP),
 postacie: Hannibala,
 znaczenie armii dla sprawnego
Gajusza Mariusza (P),
funkcjonowania państwa
rzymskiego i prowadzonej
 miejsca najważniejszych
przez nie polityki (PP).
bitew między Rzymem
a Kartaginą (P).
Uczeń potrafi:
 wskazać na osi czasu daty najważniejszych wydarzeń
związanych z tworzeniem się Imperium Rzymskiego (P),
 przedstawić przyczyny i wskazać skutki ekspansji Rzymu
(P),
 wskazać na mapie kierunki i zasięg podbojów Rzymian do
połowy II wieku p.n.e. (P),
 przedstawić organizację i sposób funkcjonowania armii
rzymskiej po reformie Mariusza (P),
 wskazać mocne i słabe strony reformy armii
przeprowadzonej przez Mariusza (PP),
 opisać wygląd i uzbrojenie rzymskiego legionisty (PP),
 scharakteryzować organizację prowincji (PP),
 opisać postawy Rzymian wobec podbitej ludności (PP).
Część I. Powstanie
Rzymu
IV Część II.
Rzym republiką
17. „Ty,
Rzymianinie, masz
rządzić ludami”
Część I. Kierunki
i zasięg podbojów
rzymskich
IV
Część II. „Ty,
Rzymianinie, masz
rządzić ludami”
9
18. Jak Rzym stał
się cesarstwem
2
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
 daty: 44 p.n.e., 30 p.n.e. –  pojęcia: „pokój rzymski”,
14 n.e. (P), 49 p.n.e.,
kalendarz juliański, cesarstwo
31 p.n.e. (PP),
(P),
 postacie: Juliusza Cezara,  znaczenie sformułowania
Oktawiana (P), Marka
„kości zostały rzucone” (PP).
Antoniusza, Kleopatry
(PP),
 okoliczności dojścia
Oktawiana do władzy
(PP).
19. „Chleba
i igrzysk!”
2
Uczeń zna:
 datę: 73–71 p.n.e. (PP),
 postać: Spartakusa (P).
IV
IV
Uczeń potrafi:
 przedstawić przyczyny i przejawy kryzysu republiki
rzymskiej (P),
 omówić dokonania Juliusza Cezara i ocenić jego
postępowanie wobec instytucji republikańskich (PP),
 charakteryzować system sprawowania władzy
w cesarstwie rzymskim (P),
 porównać ustrój Rzymu republikańskiego z ustrojem
Rzymu w czasach Oktawiana Augusta (PP),
 wskazać na mapie zmiany zasięgu terytorialnego państwa
rzymskiego między I wiekiem p.n.e. a II wiekiem n.e. (P),
 ocenić Oktawiana Augusta (PP).
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 pojęcia: termy, cyrk, akwedukt,  opisać warunki życia mieszkańców stolicy państwa
igrzyska, gladiator, amfiteatr,
rzymskiego (PP),
Koloseum, powstanie
 opowiedzieć, w jaki sposób mieszkańcy Rzymu spędzali
Spartakusa (P).
wolny czas (P),
 określić położenie niewolników w starożytnym Rzymie
(P),
 scharakteryzować znaczenie niewolnictwa dla państwa
rzymskiego i dokonać oceny moralnej systemu
niewolniczego (PP),
 wyjaśnić, dlaczego doszło do powstania Spartakusa (P),
 opisać sposób wychowania dzieci w rodzinie rzymskiej
i omówić panujące w niej zasady (PP),
 opisać wygląd Rzymu w okresie cesarstwa (PP),
 dokonać etycznej oceny rzymskich igrzysk (PP).
10
20. W rzymskim
mieście
2
Uczeń zna:
 datę: 79 p.n.e. (PP),
 typowy jadłospis
mieszkańców
starożytnych Pompejów
(PP),
 okoliczności zagłady
Pompejów (P).
Uczeń rozumie:
 pojęcia: bazylika, forum,
atrium, perystyl (P), odeon,
palestra (PP),
 rolę i znaczenie dróg
w państwie rzymskim (P).
Uczeń potrafi:
 na przykładzie badań archeologicznych prowadzonych
w Pompejach dostrzegać wpływ archeologii na rozwój
wiedzy historycznej (PP),
 opisać wygląd starożytnych Pompejów (PP),
 opisać wygląd domu zamożnego Rzymianina (P),
 opowiedzieć, w jaki sposób budowano drogi
w starożytnym Rzymie (PP).
21. „Jeden duch
i jedno serce”
2
Uczeń zna:
 najważniejszych
rzymskich bogów (P),
 daty: 313, 380 (P), 64
(PP),
 postacie: Jezusa
Chrystusa, św. Pawła
(P), Poncjusza Piłata,
Konstantyna Wielkiego,
Teodozjusza Wielkiego
(PP),
 symbole chrześcijaństwa
(P).
Uczeń rozumie:
 pojęcia: tolerancja religijna,
apostoł, Ewangelia, Dzieje
Apostolskie, Mesjasz, Kościół,
chrześcijaństwo, religia
państwowa (P), sobór (PP),
 znaczenie edyktów z 313 i 380
roku dla rozwoju i umacniania
pozycji chrześcijaństwa
w państwie rzymskim (PP).
Uczeń potrafi:
 scharakteryzować wierzenia starożytnych Rzymian (PP),
 umiejscowić w czasie i przestrzeni narodziny
i rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa (P),
 opowiedzieć o życiu i działalności Jezusa (PP),
 wyjaśnić, jakie czynniki zadecydowały o szybkim
wzroście liczby wyznawców chrześcijaństwa (P),
 wskazać przyczyny i przykłady prześladowania chrześcijan
(P),
 określić rolę chrześcijaństwa w starożytności (PP).
22. „Co jest
ocalone, jeśli ginie
Rzym?”
1
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
 daty: 395, 476 (P), 410,  pojęcia: wędrówka ludów,
451, 455 (PP),
wandalizm (P), kolon (PP),
 postacie: Alaryka,
 wpływ wędrówki ludów na
Romulusa Augustulusa,
sytuację w państwie rzymskim
Odoakra, Attyli (PP),
w IV i V wieku (PP).
 nazwy głównych plemion
wkraczających w granice
państwa rzymskiego (P).
Uczeń potrafi:
 wymienić przejawy kryzysu cesarstwa rzymskiego
w III wieku (P),
 wyjaśnić przyczynę podziału cesarstwa rzymskiego (P),
 opisać okoliczności, w których doszło do najazdu plemion
germańskich na ziemie cesarstwa w IV–V wieku (PP),
 opisać obyczaje i wygląd Hunów (PP),
 ocenić skutki najazdu barbarzyńców na Rzym (PP),
 wskazać na mapie granicę podziału cesarstwa ustaloną
w 395 roku (P),
 lokalizować na osi czasu daty: 395, 476 (P),
 opisać okoliczności, w których doszło do upadku
zachodniego cesarstwa rzymskiego (PP),
IV
IV
IV
11
 wyjaśnić umowność przyjęcia 476 roku za datę końca
starożytności i początku średniowiecza (P),
 określić wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku
Imperium Rzymskiego (P).
„Nie wszystek
umrę” − lekcja
powtórzeniowa
2
Uczeń zna:
 najważniejsze postacie
i wydarzenia związane
z historią starożytnego
Rzymu (P).
Uczeń rozumie:
 czynniki, które miały wpływ na
ewolucję ustroju politycznego
państwa rzymskiego (PP),
 rolę jednostki w procesie
historycznym (PP).
Uczeń potrafi:
 przedstawić osiągnięcia kulturalne i cywilizacyjne
Rzymian (P),
 ocenić trwałość osiągnięć cywilizacyjnych Rzymu oraz
dostrzec ich obecność we współczesnym świecie (PP),
 wyjaśnić, że kultura rzymska oraz religia chrześcijańska
stanowią filary kultury europejskiej (P),
 dostrzec ciągłość rozwoju cywilizacyjnego i korzystanie
z dorobku innych kultur przez kolejne pokolenia (PP),
 zauważyć związki między życiem politycznym
a przemianami cywilizacyjnymi (PP).
23. Cesarstwo
bizantyjskie
2
Uczeń zna:
 daty: 1054, 1453 (P),
527–565 (PP),
 postać: Justyniana I
Wielkiego (P),
 podstawowe różnice
między Kościołem
katolickim a Kościołem
prawosławnym (P).
Uczeń rozumie:
 pojęcia: Kodeks Justyniana,
wielka schizma wschodnia,
Kościół katolicki, Kościół
prawosławny (P),
cezaropapizm, herezja,
teologia, ekskomunika, synod,
dogmat (PP),
 z czego wynikało dążenie
cesarzy do podporządkowania
sobie Kościoła (PP).
Uczeń potrafi:
 lokalizować w czasie i przestrzeni cesarstwo bizantyjskie
(P),
 wyjaśnić, dlaczego Bizancjum uważa się za kontynuację
państwa rzymskiego (PP),
 przedstawić okoliczności powstania Konstantynopola
i opisać wygląd miasta (PP),
 przedstawić osiągnięcia Justyniana Wielkiego (P),
 ocenić Justyniana Wielkiego (PP),
 wyjaśnić przyczyny strat terytorialnych cesarstwa
bizantyjskiego (PP),
 wyjaśnić przyczyny i skutki podziału chrześcijaństwa na
odrębne wyznania (P),
 scharakteryzować dorobek kulturowy Bizancjum (P),
 opisać okoliczności, w których doszło do upadku
cesarstwa bizantyjskiego (PP).
IV
V
12
24. Pod chorągwią
Proroka
2
Uczeń zna:
 datę: 622 (P),
 postać: Mahometa (P),
 podstawowe zasady
islamu i obowiązki
muzułmanina (P).
2
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
 daty: 756, 800, 843 (P),  pojęcia: Frankowie,
732 (PP),
Karolingowie, hrabstwo,
marchia, „renesans karoliński”
 postacie: Pepina
(P), Merowingowie,
Krótkiego, Karola
Normanowie (PP),
Wielkiego (P),
Chlodwiga, Karola Młota  rolę Karola Wielkiego
(PP),
w kształtowaniu politycznych
i kulturowych podstaw
 postanowienia traktatu
nowożytnej Europy (PP).
z Verdun (P).
Część I. „Jesteś
prorokiem Allaha”
Część II. Pod
chorągwią Proroka
V
25. Państwo Karola
Wielkiego
Część I. Chrzest
króla Franków
Część II. Państwo
Karola Wielkiego
V
Uczeń rozumie:
 pojęcia: Allah, islam, Koran,
muzułmanin, meczet (P),
hidżra, fatalizm, święta wojna
(dżihad), kalif, państwo
teokratyczne (PP),
 wpływ religii na politykę,
kulturę i społeczeństwo
Arabów (PP).
Uczeń potrafi:
 sytuować na mapie pierwotne siedziby Arabów i terytoria
opanowane przez nich do IX wieku (P),
 wskazać na mapie główne ośrodki polityczne i religijne
Arabów (P),
 wyjaśnić, jak doszło do powstania islamu (PP),
 dostrzec związki między islamem a judaizmem
i chrześcijaństwem (P),
 scharakteryzować zasady społeczne obowiązujące
wyznawców islamu (PP),
 opisać sposób wychowania dzieci w rodzinie arabskiej
i omówić panujące w niej zasady (PP),
 wyjaśnić, co zadecydowało o sukcesach podbojów
dokonywanych przez Arabów w VII–IX wieku (PP),
 dostrzec wpływ kultury islamskiej na średniowieczną
Europę (PP),
 podać przykłady osiągnięć cywilizacji arabskiej (P).
Uczeń potrafi:
 opisać okoliczności, w których Frankowie przyjęli chrzest
(PP),
 określić rolę chrześcijaństwa w umacnianiu państwa
Franków (PP),
 na przykładzie Franków wyjaśnić proces kształtowania się
państw średniowiecznej Europy na gruzach cesarstwa
zachodniorzymskiego (PP),
 opisać okoliczności powstania Państwa Kościelnego (P),
 wyjaśnić rolę Chlodwiga, Karola Młota, Pepina Krótkiego
oraz Karola Wielkiego w historii (PP),
 sytuować na mapie zasięg terytorialny monarchii Karola
Wielkiego (P),
 omówić organizację państwa Karola Wielkiego (P),
 scharakteryzować przemiany kulturowe, jakie dokonały
się w państwie Franków pod wpływem „renesansu
karolińskiego” (PP),
13
 sytuować na mapie państwa powstałe w wyniku
postanowień traktatu z 843 roku (P),
 wyjaśnić przyczyny i znaczenie odnowienia cesarstwa na
Zachodzie (PP),
 wyjaśnić przyczyny i okoliczności rozpadu państwa
Karola Wielkiego (P).
26. Między Renem
a Łabą
2
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
 datę: 962 (P),
 pojęcia: Rzesza Niemiecka (P),
elektorzy (PP),
 postacie: Ottona I,
Ottona III (P), Henryka I  na czym polegała idea
(PP).
cesarstwa rzymskiego według
Ottona III (P).
Uczeń potrafi:
 omówić sytuację we wschodniej części państwa
Karolingów między IX a X wiekiem (PP),
 omówić politykę władców niemieckich w stosunku do
wschodnich sąsiadów (PP),
 przedstawić osiągnięcia Ottona I w dziedzinie polityki
wewnętrznej i zewnętrznej (P),
 wyjaśnić rolę Ottona III w dążeniu do budowy
zjednoczonej Europy (P),
 wskazać na mapie obszar Rzeszy Niemieckiej na
przełomie X i XI wieku (P).
27. Feudalna
Europa
1
Uczeń zna:
Uczeń rozumie:
 ramy czasowe
 pojęcia: rycerstwo, feudalizm,
feudalizmu (P),
senior, wasal, lenno, hołd
lenny, inwestytura (P), drabina
 podstawowe zasady
feudalna, komendacja, „rozejm
obowiązujące w systemie
boży” (PP),
feudalnym (P).
 wpływ feudalizmu na sytuację
polityczną, gospodarczą
i społeczną średniowiecznej
Europy (PP).
Uczeń potrafi:
 omówić okoliczności powstania (PP) i podstawowe
zadania rycerstwa (P),
 określić charakterystyczne cechy feudalizmu jako systemu
społeczno-ekonomicznego średniowiecznej Europy (P),
 opisać, jak przebiegała uroczystość nadania lenna (P),
 wyjaśnić proces wyodrębniania się dwóch podstawowych
grup społecznych − feudałów i poddanych (PP),
 przedstawić zależności społeczne oparte na prawie lennym
(PP).
28. „Ty broń, ty
pracuj”
2
Uczeń zna:
 grupy społeczne
wchodzące w skład
społeczeństwa
średniowiecznej Europy
(P),
V
V
V
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 pojęcia: stan, pańszczyzna,
 opisać wygląd i funkcje średniowiecznego zamku oraz
czynsz pieniężny, trójpolówka,
wygląd średniowiecznej wsi i miasta (P),
rada miejska, patrycjat,
 opisać życie codzienne mieszkańców średniowiecznego
pospólstwo, plebs, cech (P),
zamku, wsi i miasta (PP),
gildia (PP).
14
 cechy idealnego rycerza
średniowiecznego (PP).
29. „Módl się
i pracuj”
2
Uczeń zna:
 daty: 1077, 1122 (P),
529, 1075 (PP),
 postacie: Grzegorza VII,
Henryka IV (P),
św. Benedykta,
św. Franciszka z Asyżu,
św. Dominika (PP),
 nazwy najważniejszych
średniowiecznych
zakonów (P),
 treść notatki papieskiej
Dictatus papae
i postanowienia ugody
w Wormacji (PP).
Uczeń rozumie:
 pojęcia: średniowieczny
uniwersalizm (P), asceza,
reguła, symonia, konklawe,
kardynał, heretyk, inkwizycja
(PP),
 jak papiestwo i cesarstwo
rozumiały ideę
średniowiecznego
uniwersalizmu (PP).
Uczeń potrafi:
 opisać wygląd średniowiecznego klasztoru (P),
 przedstawić sytuację w Kościele w X–XI wieku (P)
i sposoby jej przezwyciężenia (PP),
 ukazać rolę Kościoła w kształtowaniu średniowiecznego
poglądu na świat (P),
 wyjaśnić istotę średniowiecznego uniwersalizmu (P),
 przedstawić przyczyny powołania nowych zakonów
i przedstawić główne założenia ich działalności (PP),
 wskazać przyczyny walki między cesarstwem
a papiestwem o prymat w Europie (P),
 przedstawić przyczyny i przebieg sporu między
Henrykiem IV i Grzegorzem VII (PP).
1
Uczeń zna:
 daty: 1095, 1096–1099,
1204, 1291 (P), 1100
(PP),
 postać: Urbana II (PP),
 nazwy najważniejszych
zakonów rycerskich (P).
Uczeń rozumie:
 pojęcia: wyprawa krzyżowa
(krucjata), wyprawa ludowa,
zakon rycerski (P), rekonkwista
(PP).
Uczeń potrafi:
 wyjaśnić polityczne, religijne i społeczno-gospodarcze
przyczyny wypraw krzyżowych (P),
 omówić przebieg pierwszej i czwartej krucjaty (PP),
 przedstawić okoliczności powstania, organizację i zadania
zakonów rycerskich (P),
 omówić skutki wypraw krzyżowych (PP),
 sytuować na mapie państwa utworzone przez krzyżowców
(PP),
Część I. „Lenistwo
wrogiem duszy”
Część II. Feudalny
V Kościół
30. „Bóg tak chce!”
V
 wymienić wynalazki, które znalazły zastosowanie
w średniowiecznej wsi (P), i określić ich wpływ na rozwój
rolnictwa (PP),
 omówić proces kształtowania się stanów (PP),
 wskazać różnice w położeniu poszczególnych stanów (P),
 omówić proces powstawania miast (PP),
 charakteryzować funkcje gospodarcze i kulturowe
średniowiecznych miast (P),
 przedstawić proces uzyskiwania tytułów mistrzowskich
przez rzemieślników miejskich (PP).
15
 omówić przebieg krucjat przeciw Słowianom połabskim
(PP).
31. Średniowieczni
Europejczycy
2
Uczeń zna:
 przykłady osiągnięć
kulturalnych
i architektonicznych
średniowiecznej Europy
(P).
Uczeń rozumie:
 pojęcie: czarna śmierć (P),
 wpływ epidemii dżumy na
sytuację społeczną
i gospodarczą średniowiecznej
Europy (PP).
Dziedzictwo
średniowiecza –
lekcja
powtórzeniowa
1
Uczeń zna:
 najważniejsze postacie
i wydarzenia związane
z historią
średniowiecznej Europy
(P).
Uczeń rozumie:
Uczeń potrafi:
 zasady polityczne i społeczne,  wskazać te dziedziny życia, w których przetrwały ślady
na których opierał się porządek kultury średniowiecznej (PP),
w średniowiecznej Europie
 wyjaśnić, na czym polegała jedność średniowiecznej
(PP).
Europy (P),
 wyjaśnić kulturotwórczą rolę Kościoła (P),
 omówić osiągnięcia kulturalne średniowiecznej Europy
(P),
 scharakteryzować relacje między cesarstwem
a papiestwem w okresie średniowiecza (PP),
 ocenić dokonania średniowiecznych Europejczyków (PP).
V
V
Uczeń potrafi:
 wyjaśnić, na czym polegał średniowieczny pogląd na świat
i człowieka (P),
 wskazać i scharakteryzować wzorce osobowe
średniowiecza (P),
 dostrzegać wpływ religii chrześcijańskiej na życie ludzi
średniowiecza (P),
 wyjaśnić przyczyny powstania uniwersytetów (P),
 ocenić rolę uniwersytetów w rozwoju kultury (PP),
 lokalizować na mapie miasta, w których powstały
pierwsze uniwersytety (PP),
 rozróżnić style romański i gotycki oraz omówić ich cechy
charakterystyczne (P),
 przedstawić miejsce kobiety w średniowiecznej Europie
(PP),
 opisać przebieg i zasięg epidemii dżumy w Europie (PP).
16