Stres - Fundacja Rozwoju Regionalnego Warmia i Mazury Olsztyn
advertisement
zarządzanie stresem w pracy zarządzanie stresem w pracy Zdrowe i bezpieczne miejsce pracy to wynik dobrych stosunków między pracownikami, opartych na wzajemnym zaufaniu i wsparciu. Tworzenie zdrowego i bezpiecznego miejsca pracy wymaga współdziałania pracodawców i pracowników podczas systematycznego rozpoznawania i eliminowania zagrożeń Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 2 zarządzanie stresem w pracy Stres w miejscu pracy jest wynikiem interakcji osoby i środowiska pracy. Dla człowieka oznacza poczucie, iż nie jest on w stanie poradzić sobie z wymaganiami stawianymi przez pracę. Towarzyszy mu przeżywanie wielu negatywnych emocji. Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 3 Co to jest stres? Określenie zapożyczone z terminologii związanej z badaniami wytrzymałości materiałów, określa stan napięcia, jakie występuje w elemencie konstrukcyjnym pod wpływem działania sił. Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 4 Stres Niespecyficzna reakcja organizmu na stawiane mu żądania Konkretna nierównowaga między wymaganiem a możliwością odpowiedzi w warunkach, w których niewłaściwe spełnienie wymagań ma istotne (postrzegane) konsekwencje Stan wewnętrznego napięcia emocjonalnego powstający w sytuacjach trudnych Rodzaj nacisku, który powoduje, że osoba czuje się przygnębiona i zaniepokojona i w końcu nie jest w stanie realizować własnych możliwości Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 5 Stresory Stresory- to wydarzenia lub okoliczności, które wywołują u jednostki poczucie, że fizyczne lub psychiczne wymagania przerastają jej możliwości poradzenia sobie w danej sytuacji . Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 6 Stresory Fizjologiczne Każdy silny, niespodziewany, długotrwający bodziec Psychologiczne (związane z oczekiwaniami, interpretacją sytuacji) bodźce budzące lęk lub niepewność Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 7 Stres a stan fizjologiczny , czyli co się dzieje z ciałem? zwiększenie spalania białka i tłuszczu lepszy dostęp do zapasów energii (wyrzut cukrów) wzmożona reakcja układu krążenia (ciśnienie tętnicze, akcja serca, zwężenie naczyń) intensywniejsze oddychanie zwiększona potliwość zwiększony napływ krwi do aktywnych mięśni (i mniejszy do narządów „wyłączonych z akcji”) zwiększona aktywność umysłowa zwiększonaWiedza aktywność fizyczna gwarantem sukcesu szkolenie ... 8 Skala stresu Holmesa i Rahe - Social Readjustment Rating Scale (SRSS) Różnym wydarzeniom wymagający przystosowania przypisano wartości punktowe. Śmierci współmałżonka, jednemu z najsilniejszych stresów, przypisano wartość 100 punktów Oto niektóre stresory wyrażone w punktach: Rozwód (75) Zawarcie małżeństwa (50) Ciąża (40) Nowy członek rodziny (39) Duża pożyczka na dom (31) Zwolnienie z pracy (47) Przejście na emeryturę (45) Zmiana zasad funkcjonowanie biznesu (39) Zmiana stanowiska pracy (36) Zmiana zakresu odpowiedzialności (29) Współmałżonek zaczyna albo kończy pracę (26) Kłopoty z szefem (23) Wiedza gwarantem sukcesu Zmiana godzin lub warunków pracy (20) szkolenie ... 9 Statystyczny efekt stresorów Z badań Holmesa i Rahe wynika interesująca zależność statystyczna pomiędzy stresorami a prawdopodobieństwem zapadnięcia na poważną chorobę 150 - 199 jednostek stresu = 37% szansa choroby w ciągu kolejnych 2 lat 200 - 299 jednostek stresu = 51% szansa choroby ponad 300 jednostek stresu = 79% szansa choroby Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 10 Można wyróżnić kilka typów stresorów stresory będące częścią wykonywanej pracy, np. różnego rodzaju napięcia związane z pracą policjanta, pracą zmianową, pracą, w której może wystąpić przemoc czy sytuacje wywołujące silną, negatywną reakcję emocjonalną Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 11 • stresory powstające na skutek organizacji pracy Mogą to być czynniki fizyczne (zbyt wysoka temperatura, nadmierny hałas, zimno itp.) oraz fizjologiczne, powodujące zakłócenie równowagi w organizmie (praca zmianowa, nieodpowiedni czas na odpoczynek itp.) Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 12 stresory wynikające z nadmiernych wymagań np. nierealistycznie określanych terminów wykonania pracy Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 13 stresory związane z czynnikami podmiotowymi stan zdrowia, relacje z innymi ludźmi, umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach itp. Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 14 Fazy reakcji na stres wg Seyle’go Alarm Uświadomienie sobie przez organizm istnienia stresora i przygotowanie do stawienia mu oporu (mobilizacja) Stadium odporności Radzenie sobie , opór wobec stresora, przy zmniejszeniu odporności na inne bodźce Stadium wyczerpania Wyczerpanie rezerw , jeśli opór nie przyniósł rezultatów - mechanizm radzenia sobie – wyczerpuje się Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 15 Na poziom doświadczanego stresu wpływa: Rodzaj i siła bodźców (stres jako bodziec) Dyspozycje indywidualne jednostki (stres jako reakcja) Sposób ewaluacji oraz motywacja (stres jako proces pośredniczący między stresorem a reakcją) Proces interpretacji i wartościowanie stresorów (ocena pierwotna) – kategorie: zagrożenia, wyzwania, straty Ocena własnych kompetencji i zasobów Wtórna ocena skuteczności zmagania się z sytuacją nierównowagi wymagań środowiska a możliwościami jednostki. Dostępność wsparcia społecznego Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 16 Behawioralne reakcje na stres Poziom jednostkowy nadaktywność, impulsywność, nadmiar środków pobudzających, odurzających, zaburzenia łaknienia Poziom interpersonalny gwałtowne wybuchy, zachowania agresywne konflikty, izolacja społeczna Poziom organizacyjny niski poziom wykonywanej pracy, obniżona wydajność, opieszałość, fluktuacja personelu, częstsze zwolnienia lekarskie, niewłaściwe zarządzanie czasem Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 17 Afektywne reakcje na stres Poziom jednostkowy: niepokój, napięcie, złość, przygnębienie, apatia Poziom interpersonalny: drażliwość, nadwrażliwość Poziom organizacyjny: niezadowolenie z pracy Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 18 Poznawcze reakcje na stres Jednostkowe bezradność, bezsilność, upośledzenie funkcji poznawczych, trudności decyzyjne Interpersonalne wrogość, podejrzliwość, projekcja Organizacyjne cyniczny stosunek do roli zawodowej, poczucie, że jest się niedocenianym, brak zaufania do współpracowników i przełożonych Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 19 Reakcja na stres na poziomie motywacyjnym Jednostkowe utrata zapału, utrata entuzjazmu, utrata złudzeń, rozczarowanie, znudzenie Interpersonalne zobojętnienie, utrata zainteresowań innymi, obojętność, zniechęcenie Organizacyjne utrata motywacji do pracy, opór przed pójściem do pracy, tłumienie inicjatywy, niskie morale Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 20 Fizyczna reakcja na stres złe samopoczucie – bóle głowy, mdłości, zaburzenia psychosomatyczne osłabienie układu immunologicznego zmiany w poziomie hormonów Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 21 Klasyczne podejście do stresu zawodowego STRESORY ZWIĄZANE Z AKTYWNOŚCIĄ ZAWODOWĄ Stresory związane z pełnieniem roli zawodowej Stresory związane z relacją menadżer – firma Stresory związane z rozwojem zawodowym menedżera Stresory związane z relacjami międzyludzkimi Stresory związane ze sposobem wykonywania pracy Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 22 Konflikt roli Jednoczesne istnienie co najmniej dwóch zbiorów różnych wymagań stawianych pracownikowi, przy czym spełnienie jednych wymagań utrudnia lub wyklucza wykonanie pozostałych Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 23 Rodzaje konfliktów roli Konflikt wewnętrzny Konflikt sprzecznych poleceń Konflikt między różnymi rolami Konflikt roli z osobowością Wieloznaczność roli Przeciążenie roli Mimo, iż wymagania dotyczące roli są uprawnione i niesprzeczne jest ich zbyt wiele Nie jest możliwe ich spełnienie w odpowiednim czasie i na odpowiednim poziomie Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 24 Stresory związane z relacją menadżer – firma Mały wpływ na to, co dzieje się w firmie, zbyt mały udział w podejmowaniu decyzji Ograniczenie możliwości wyrażania własnej opinii Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 25 Stresory związane z rozwojem zawodowym menadżera Negatywna ocena przebiegu własnej kariery Kryzys środka kariery Poczucie ograniczenia rozwoju Brak poczucia stałości pracy Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 26 Stresory związane z relacjami międzyludzkimi Złe relacje miedzy współpracownikami Złe relacje z przełożonymi Złe relacje z podwładnymi Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 27 Stresory związane ze sposobem wykonywania pracy presja czasu nierytmiczność pracy zmiany sposobu wykonywania pracy Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 28 Radzenie sobie ze stresem O skutkach stresu decydują: Czynniki związane ze stresorami Czynniki będące efektem wyczerpania Stąd dwutorowe przeciwdziałanie skutkom stresu: obrona przed stresem (przeciwdziałanie stresorom) rozładowywanie napięcia Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 29 Strategie radzenia sobie ze stresem Działanie bezpośrednie Szukanie informacji Powstrzymywanie się od działania Wewnętrzne lub paliatywne strategie Zwrócenie się do innych po pomoc (strategie społeczne) Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 30 Zarządzanie stresem Podwładnych – Minimalizowanie występowania warunków stresujących – Tworzenie środowiska ograniczającego konflikty i niepewność (unikanie sprzecznych poleceń, zwiększanie stabilności pracy – Stały poziom zasobów – Konsekwentne metody kierowania i dyscyplinowania Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 31 Zarządzanie stresem własnym Rozumienie i akceptacja własnych ograniczeń Rozumienie zasady Pitera (dobra praca na niższym stanowisku może być bardziej satysfakcjonująca niż presja wyższego, a przekraczającego własne zdolności stanowiska) Ruch Hobby Zainteresowanie tym, co dzieje się wokół Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 32 zarządzanie stresem w pracy Każdy człowiek charakteryzuje się właściwą sobie tolerancją i podatnością na stres, każdy ma „do dyspozycji” inny zasób możliwości radzenia sobie ze stresem. Sam bodziec być może dobry lub zły dla dwu różnych osób, lub dla tej samej osoby w różnych warunkach. Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 33 zarządzanie stresem w pracy Stres jest odczuciem subiektywnym i wymaga indywidualnego podejścia Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 34 zarządzanie stresem w pracy Stres występuje wówczas, gdy nie ma równowagi między tym, co ludzie myślą, że są zdolni osiągnąć, a tym czego się od niż żąda. Stres odczuwamy również, kiedy inni nie spełnią naszych oczekiwań, kiedy życie nie daje nam tego, czego się spodziewamy, co uważamy ,że się nam należy. Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 35 zarządzanie stresem w pracy Kiedy nie jesteśmy w stanie osiągnąć celów, które sobie wytyczyliśmy. Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 36 zarządzanie stresem w pracy Wielkość tych zasobów zależy od wielu czynników indywidualnych, a także takich jak: poziom wsparcia, które jednostka otrzymuje w relacjach osobistych oraz w relacjach w pracy poziom wymagań stawianych w pracy stan zdrowia stopień postrzegania pracy jako interesującej oraz mającej sens Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 37 zarządzanie stresem w pracy Przedłużający się nadmierny stres zmniejsza efektywność działań jednostki. Jego skutkiem jest poczucie braku możliwości poradzenia sobie, pojawiające się nawet w sytuacjach postrzeganych wcześniej jako łatwe. Negatywne konsekwencje dotykają zarówno jednostkę, jak i przedsiębiorstwo. Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 38 zarządzanie stresem w pracy zmęczenie spowodowane stresem, może prowadzić do: bezpośrednich problemów z bezpieczeństwem (np. „Byłem tak zestresowany, że nie zauważyłem świateł ostrzegawczych”) długoterminowych problemów ze zdrowiem, np. depresji, wypalenia, problemów kardiologicznych czy zachowań autodestrukcyjnych (np. nadużywania alkoholu) Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 39 zarządzanie stresem w pracy W przedsiębiorstwie, w którym występuje znaczny stres, można zaobserwować: niskie morale wśród pracowników wysoką absencję i fluktuację złe stosunki między pracownikami złą jakość wykonywanej pracy i niską produktywność Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 40 zarządzanie stresem w pracy • wysokie (lub rosnące) wskaźniki wypadkowe i chorobowe • wysoką (lub rosnącą) liczbę skarg składanych przez klientów, utratę klientów na rzecz konkurencji • rosnącą liczbę skarg składanych przez pracowników do różnych instytucji (np. związków zawodowych) • rosnącą liczbę pracowników twierdzących, że są pod wpływem stresu Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 41 Przykłady złej organizacji pracy, które wywołują niepotrzebny stres A. Organizacja pracy Właściwości pracy Warunki przyczyniające się do występowania stresu Kultura organizacji 1.Sztywne procedury pracy, np. pracownicy nie mogą proponować własnych rozwiązań codziennych problemów, z którymi spotykają się w pracy 2. Zła komunikacja w miejscu pracy 3.Niewspierająca kultura pracy, np. kłopoty i prośby pracowników są oddalane bez rozważenia ich zasadności Role w 1.Niejasność roli; niejasność, jak powinno być wykonane zadanie 2.Konflikt roli wynikający z mało precyzyjnych lub sprzecznych wymagań stawianych pracownikowi 3.Nadmierna odpowiedzialność za innych ludzi organizacji Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 42 Rozwój pracownika ● Małe szanse rozwoju zawodowego (kariera ) ● Pozycja nieadekwatna do kwalifikacji i możliwości pracownika ● Brak nagród, takich jak awans, okazywanie szacunku, uznania Wpływ na decyzje Mała możliwość partycypowania w podejmowaniu decyzji ● Brak wpływu na tempo i planowanie pracy Stosunki międzyludzkie w pracy ● Fizyczna izolacja ● Brak formalnego systemu partycypacji pracowników ● Złe stosunki z przełożonymi i współpracownikami ● Konflikty interpersonalne i przemoc w pracy ● Brak wsparcia społecznego w pracy Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 43 Życie pozazawodowe ● Sprzeczne wymagania stawiane przez pracę i życie domowe ● Problem z „podwójną” karierą, np. praca w dwóch miejscach Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 44 Przykłady złej organizacji pracy, które wywołują niepotrzebny stres B. Treść pracy Właściwości pracy Warunki, które mogą być stresujące dla pracownika Cechy zadania ● Brak różnorodności wykonywanych zadań ● Praca zbyt łatwa w stosunku do posiadanych umiejętności ● Krótkie, niezwiązane ze sobą cykle pracy lub praca nużąca Obciążenie pracą lub niewłaściwe tempo pracy ● Brak wpływu na tempo pracy ● Zbyt dużo lub zbyt mało pracy ● Wysokie tempo pracy lub presja czasu Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 45 Rozkład zajęć ● Zakłócenia procesów biologicznych pracownika spowodowane pracą zmianową, szczególnie, jeśli jest ona źle zorganizowana ● Nieelastyczny czas pracy ● Nieplanowany, zbyt długi czas pracy lub praca pozbawiona kontaktów społecznych Charakter pracy ● Praca trudna lub szczególnie niebezpieczna ● Praca uniemożliwiająca swobodną komunikację między pracownikami Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 46 Niektóre rodzaje pracy mogą być szczególnie uciążliwe z samej swojej natury, na przykład: • praca wzbudzająca uczucie odrazy lub wyczerpująca emocjonalnie (np. z dziećmi wykorzystywanymi seksualnie, w niektórych działach medycyny, w policji) • praca wymagająca długich okresów koncentracji (np. urzędników sądowych) • praca związana z poważnymi konsekwencjami popełnionych błędów (np. pielęgniarek, kontrolerów ruchu lotniczego) • praca niebezpieczna (np. w górnictwie, leśnictwie, przemyśle wydobywczym). Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 47 Pożądana właściwość Zadania dla pracodawcy Zadania dla pracownika pracy Współpraca na stanowisku pracy Upewnij się, że pracownicy Współpracuj z pracodawcą mają możliwość angażowania i współpracownikami. się w ochronę zdrowia i bezpieczeństwa pracy oraz w rozwiązywanie innych problemów z tym związanych. Właściwe wynagrodzenie Informuj pracowników, jaki jest ich wkład w działalność organizacji, doceniaj dobrze wykonaną pracę oraz wysuwane przez pracowników sugestie Pielęgnuj swoje umiejętności i wiedzę, rozwijaj realistyczne poczucie własnej wartości, doceniaj zalety innych. Wspierające miejsce pracy Ustalaj realistyczne poziomy wydajności: pomagaj innym w trudnych sytuacjach; doceniaj umiejętności i wiedzę innych. Ustalaj realistyczne poziomy wydajności: pomagaj innym w trudnych sytuacjach; doceniaj umiejętności i wiedzę innych. 48 Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... Właściwe zarządzanie zmianą Bądź świadomy tego, że zmiana może stanowić zagrożenie albo męczyć, może także wpływać na morale, korzystaj ze skutecznych strategii komunikacji i konsultacji w czasie wprowadzania zmian. Przyjmij, że zmiana jest nieunikniona i konieczna, bierz udział w ustaleniach mających na celu pomoc we wprowadzaniu zmian. Rozwój osobisty Stwarzaj możliwości dobrej pracy i doskonalenia się, wybieraj odpowiednie osoby do określonych zadań, dostarczaj możliwości rozwoju Pielęgnuj umiejętności oraz wiedzę zawodową na określonym poziomie, bierz czynny udział w realizowaniu celów organizacji, bądź skłonny akceptować zmianę i porażki, które są nieuniknione w rozwoju zawodowym. Hierarchia w pracy Nie pozwól, aby hierarchia zdominowała miejsce pracy. Nie bierz udziału w „grach” związanych z pozycją, weź odpowiedzialność za twoje osobiste zadania, podejmuj Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 49 Sposoby radzenia sobie wg Moosa analiza logiczna - poznawcze próby zrozumienia i rozważenia możliwych działań i ich konsekwencji; pozytywne przewartościowanie - poznawcza restrukturyzacja sytuacji oraz próba znalezienia w niej pozytywnych aspektów, z zachowaniem akceptacji jej realiów; poszukiwanie wsparcia i informacji - behawioralne próby uzyskania pełniejszej informacji na temat sytuacji i możliwych działań oraz umiejętność znajdowania wsparcia społecznego; działania rozwiązujące problem - behawioralne działania skierowane bezpośrednio na problem; unikanie poznawcze - poznawcze próby skierowane na unikanie realistycznego rozważenia problemu i zaprzeczanie; akceptacja - rezygnacja - poznawcze próby poradzenia sobie z problemem poprzez pogodzenie się z sytuacją; poszukiwanie alternatywnych gratyfikacji - behawioralne działania mające na celu znalezienie zastępczych form aktywności i źródeł satysfakcji; rozładowanie emocjonalne - próby behawioralnej redukcji napięcia poprzez ekspresję negatywnych uczuć. Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 50 Interwencja wobec stresu 1 1. 2. 3. Opracowywanie i realizacja strategii umożliwiających unikanie, minimalizowanie lub modyfikowanie narażenia na działanie stresorów psychoedukacja modyfikacja stylu życia poradnictwo i psychoterapia zmiany w diecie Rozwijanie i wykorzystywanie umiejętności pozwalających na redukcję zbyt wysokiego natężenia psychofizjologicznego funkcjonowania i reagowania: medytacja relaksacja sterowanie oddechem biologiczne sprzężenie zwrotne Kształtowanie i wprowadzanie w życie technik umożliwiających zdrowe wyrażanie reakcji stresowych. ćwiczenia fizyczne rozładowanie emocjonalne. Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 51 Everly, Rosenfeld W wymiarze grupowym Programy profilaktyczne (np. „Jak żyć z ludźmi?”), nastawione na rozwijanie i umacnianie więzi społecznych, w tym rodzinnych, przeciwdziałanie uzależnieniom Zajęcia grupowe poświęcone nabywaniu kompetencji społecznych, interpersonalnych. Programy edukacyjne dla różnych grup np. rodziców dzieci. Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 52 W wymiarze instytucjonalnym 1. 2. 3. 4. Dostosowanie programów do możliwości uczniów, również aby umożliwić rozwój samodzielnych form zdobywania i stosowania zdobytej wiedzy. Nacisk na zdobywanie wiedzy proceduralnej w odróżnieniu od encyklopedycznej. Możliwość tworzenia indywidualnych ścieżek edukacyjnych. Zwiększenie możliwości odwoływania się do własnej aktywności uczniów w programach nauczania. (Ekspertyza Komitetu Nauk Psychologicznych PAN - 1988) Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 53 Interwencja kryzysowa – definicja 1 Interwencja kryzysowa, jako forma pomocy psychologicznej, polega na kontakcie terapeutycznym, skoncentrowanym na problemie wywołującym kryzys, czasowo ograniczonym, w którym dochodzi do konfrontacji osoby z kryzysem i do jego rozwiązania. Redukcja symptomów i przywrócenie równowagi psychicznej zapobiega dalszej dezorganizacji. (W. Badura – Madej, 1996) Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 54 Interwencja kryzysowa – definicja 2 Interwencja kryzysowa jest to działanie doraźne, krótkoterminowe, zmierzające do udzielenia natychmiastowej pomocy osobom znajdującym się w sytuacji kryzysowej. Formy organizacyjne obejmują między innymi: telefony zaufania, zespoły interwencji kryzysowej, krótkotrwałą hospitalizację. Pomoc obejmuje krótkotrwałą psychoterapię, farmakoterapię, pomoc prawną, socjalną, materialną oraz ułatwianie kontaktów z innymi instytucjami (Encyklopedyczny Słownik Psychiatrii PZWL 1986). Interwencja kryzysowa to zespół interdyscyplinarnych, profesjonalnych, celowych i skoordynowanych oddziaływań, wykorzystujących zasoby klienta kryzysowego, jego naturalnego otoczenia społecznego oraz instytucji pomagających, których celem jest ułatwienie odzyskania przezeń równowagi wewnętrznej i poczucia sprawczości oraz rozwiązania problemu /problemów/ stanowiących podłoże doświadczenia Wiedza gwarantem sukcesu - kryzysowego. Odbiorcą tych działań mogą być... zarówno jednostki jak i szkolenie grupy oraz całe społeczności (W. Szlagura) 55 Zasady interwencji kryzysowej Wskazane: – – – – Być z osobą (aspekt matki) „Wejść w jej buty” Stwarzać szansę na uczenie się Czasem decydować (aspekt ojca) Unikać: – Tłumienia reakcji emocjonalnych – Wymuszania szybkich decyzji – Bagatelizowania ostrych objawów reakcji kryzysowych – Zbyt wczesnego stosowania leków – Pocieszania, rad, itp. Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 56 DZIĘKUJEMY Projekt „Wiedza gwarantem sukcesu – szkolenie dla mikro i małych firm z powiatu gnieźnieńskiego ” jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Projekt jest realizowany w ramach umowy podpisanej z Wojewódzkim Urzędem Pracy w Poznaniu. Fundacja Rozwoju Regionalnego Warmia i Mazury Wiedza gwarantem sukcesu szkolenie ... 57
